Swazilandia
(Izen ofiziala, Swazilandiako erreinua: swazieraz, Umbuso weSwatini). Afrikako hego-ekialdeko estatua, Afrikako txikienetakoa. 17.364 km2 eta 1.128.814 (1999, swazilandiarrak). Mugak: hego-ekialdean, Hegoafrika; ipar-ekialdean, Mozambike; gainerako aldeetan, Hegoafrika. Hiriburua: administrazio arazoetarako, Mbabane (38.290 biztanle, 1991); legebiltzarraren eta erregearen egoitzena, Lobamba. Hiri nagusiak: Manzini, Nhlangano. Hizkuntza ofizialak: swaziera eta ingelesa. Etniak: swaziak, % 84,3; beste afrikar etnia batzuk, % 12,4; europarrak % 3,3. Erlijioak: kristauak, % 60 (gehienak protestanteak); bertako erlijio animistak, % 40. Dirua: emalangeni-a. v Orografia, klima eta hidrografia. Ekialdetik mendebalera lau alderdi bereiz daitezke. Lubonbokoa, ekialdeenekoa, Mozambikeko muga aldean dagoena eta zeharkatzen duten ibaiek ebakitako haranez eta tontorrez osatua; Lowveld izenekoa, 150-600 m-ko garaierako mendixkez osatua. Middle Veld izenekoa, 600-900 m bitarteko mendixkaz eta haran sakonez osatua eta oso lur emankorrak dituena; eta mendebaleenekoa, Highveld izenekoa, lauetan garaiena (1.100-1.400 m) eta menditsuena. Drakensberg mendi-katekoa dira horiek. Granitozko mendiak dira. Garaierarik handieneko mendiak ipar-mendebaleko Enlenbe (1.862 m) eta Ngwenya (1.829 m) dira. Swazilandiako klima samurra da: mendialdean 15 °C, eta beheko eskualdeetan, 22 °C. Euria 1.400 mm inguru izaten da urtean. Mendebaletik ekialdera, lau ibai nagusik zeharkatzen dute: Komati, Mbuluzi Beltza, Usutu (Maputo ibaiaren adarra eta beste lau adarren ura biltzen duena) eta Ingwavuma. Drakensberg mendietan dute sorrera. ■ Biztanleak. Swazilandia herrialde homogeneoa da biztanleen jatorriari dagokionez; izan ere, swaziak dira gehientsuenak eta swazi hizkuntza erabiltzen da oro har. Bizi itxaropena 60 urtekoa da, batez beste. Biztanle kopurua bizkor ari da hazten, % 2,5 inguru urtean; izan ere, nahiz eta haurren heriotza tasa handia den (1.000 haur jaioberritatik 68 hiltzen dira), emakumeko 4,6 haur inguru jaiotzen da. Bestalde, aipagarria da Swazilandiako biztanleen gaztetasuna; % 46 da 0-14 urte bitartekoa eta % 51 15-64 urte bitartekoa, 1999rako aurreikuspenen arabera. Biztanleen % 77 dago alfabetatuta, eta inguruko herrialdeetan baino osasun zerbitzu hobeak dituzte, oro har. ■ Ekonomia. Swazilandia herrialde txikia da, itsasorako irteerarik gabekoa, eta iraupeneko nekazaritzan oinarritua da bertako ekonomia; izan ere, lurra emankorra da eta horrek askotariko gaiak lantzeko aukera ematen du, baina metodo tradizionalak erabiltzen dira. Nekazaritzako gai nagusiak azukre kanabera, kotoia, arroza eta laboreak dira. Industria ez dago oso aurreratua, nahiz eta 1980ko hamarraldian aurrerapenak egiten hasi ziren; alor nagusiak nekazaritzako ekoizpenari daude lotuak. Azken urteotan meatzaritza gainbehera etorri da, batetik burdina erreserbak agortu direlako eta asbestoen eskaerak behera egin duelako, gai horrek sor ditzakeen osasun arazoak direla-eta. Kokagune geografikoagatik (Hegoafrikako errepublikak inguratua da ia erabat) mendekotasun handia du herrialde harekiko; handik inportatzen ditu behar dituen gaiak, eta hara esportatzen ditu bertako ekoizpenak. Atzerriko swaziek igortzen duten diruak betetzen du barneko diru sarreren % 20 inguru. Gobernua atzerriko inbertsioak erakartzeko ahaleginak egiten ari da, baina zailtasun handiak ditu. 1995ean, esaterako, % 22ko langabezia izan zen. Dena dela Afrikako herrialdeek baino biztanleko nazio produktu gordin altuagoa dute. Bestalde, larreak erabiltzearen eraginez lurra agortzen eta higatzen ari da, animalia mota asko desagertzen ari da neurriz gaindiko ehiza dela-eta, eta lehorte larriak dituzte. Gaur egun, biztanleriaren % 34 langabezian dago, ia % 70ak dolar bat baino gutxiago irabazten du egunean, eta % 39 Hiesak infektatuta dago. ■ Gobernua eta administrazioa. Swazilandiak monarkia konstituzional motako erregimena du. Erregea da estatuko burua eta Lehen ministroaren laguntzarekin agintzen du (lehen ministroa da gobernuburua); erregeak eskumen handi duen arren (berak izendatzen ditu legebiltzarreko kide batzuk), hauteskundeak egiten dira 1993az gero. ■ Historia. Herri gisa, XVI. mendean hasi ziren swaziak antolatzen, Mozambikeko hegoaldean zabaldu ziren bantuetatik bereizi eta Usuta ibaiaren ibarrean bizitzen jarri zirenean. Garai horretako errege batetik (Mswati edo Mswazi) datorkie izena. Bizi ziren eskualdea britainiarren babespeko lurralde bihurtu zen XIX. mendean, horiek zuluen kontrako gerran eskaini zien laguntza zela bide. Britainiarren eta Boers-en errepublikaren babespeko lurraldea 1894a arte. Urte horretan Hego Afrikaren mendera igaro zen. Boers-en gerra ezkero (1903), berriz ere, Erresuma Batuaren babespeko lurraldea izan zen burujabetasuna lortu arte (1968), Hego Afrikak berriro bereganatzeko saio bat egin arren (1949) ez baitzuten lortu. Burujabetasuna lortu zuenean Sobhuza II.a zen errege, eta hark iraun zuen agintean 1982 arte. Hura hil zelarik aginpidearen aldeko borroka hasi zen, eta azkenik haren seme Makhosetive izendatu zuten errege, Mswati III.a izenaz (1986). Mswati III.ak politika kontserbadorea bideratu du; errege izendatu zutenean, legebiltzarra desegin zuen eta kargu nagusiak bere senideen artean banatu zituen. Hegoafrikako apartheid politikatik ihesi Swazilandian babestutako kideei esetsi zien, eta oposizio kideen kontrako zapalkuntza gogorra bideratu zuen (erregimenak ez du alderdi politikorik ezagutzen), batez ere PUDEMO (Herritar Batasunaren Mugimendu Demokratikoa) ezkutuko alderdiaren kontra. Ekonomian, hala ere, zenbait hobekuntza lortu ziren 1980. urteko hamarraldiaz gero, atzerriko inbertsioen igoerari esker batez ere. 1993an, lehorte luze baten ondoren langabezia nabarmen igo zelarik, gizartearen haserrea lehertu egin zen. Harrezkero, gorabehera larriak eta istilu handiak izan ziren, eta, azkenik, Hegoafrikaren presioaren eraginez, 1996. urtean alderdi politikoak onartuko zituela agindu zuen erregeak, eta 1978ko konstituzioa berriro aztertzeko eta herritarrei hura aldatzeko aukera emango ziela ere esan zuen. 1991n hitzez onartu zituen erregeak alderdi politikoak, baina legeak debekatu egiten ditu. 1997. urtean batzorde bat osatu zuen erregeak, monarkia konstituzionala ezartzeko prozesua zabaltzen zela iragarriz, baina oposizioak ez zuen begi onez ikusi batzorde hura, eta denbora aurrea zihoan bezala lan eraginkorrik egiten ez zuela-eta, berriro sortu zen gatazka. Izan ere, erregearen ustez, monarkia absolutua da Swazilandiaren egonkortasuna lortzeko erregimen egokia. Horrela, 1998ko hauteskundeak demokraziaren antzezpen kaskarra besterik ez ziren izan, eta orduan hautatutako legebiltzarrak eskumenik ez du ia. Lehen ministroa Barnabas Sibusiso Dlamini oligarkiako kidea da 1996az gero.
http://www.gov.sz/
