Eusko Legebiltzarra 2016. Galderak eta erantzunak. Udalak
Galderak eta erantzunak
Udalak
- Zein da Euskal Autonomia Erkidego bateko telefono-zenbakia edo helbidea?
- Nori dagokio hautesleari jakinaraztea hauteskunde-mahaiko kide izendatu dutela?
- Nork ordaintzen ditu hauteskundeek udaletan sortzen dituzten gastuak (lokalak edo hauteskunde-kolegioak, hauteskunde-mahaien dietak, mahaiak jartzea, etab.)?
- Udalek lekuak gorde behar al dituzte alderdiek propaganda jar dezaten?
- Udalek lokalak gorde behar al dituzte hauteskunde-kanpainan mitinak egiteko?
- Alderdi politikoek jarritako propaganda kentzeko beharra al dute udalek? Nork ordaintzen ditu gastu horiek? Eskubidea al dute udalek baimendu gabeko tokietan propaganda jartzen duten alderdiak zigortzeko?
- Hauteskunde-egunean erabiltzeko udaletan gordetzen diren hautestontziei eta kabinei buruzko guztia.
- Nori dagokio hauteskunde-mahaietan, hautestontzietan eta kabinetan baliatzen diren agiriak jartzea? Eta falta direnak berriz jartzea?
- Hauteskunde-mahaietan egon behar den agirien mota eta kopuruei buruzko guztia.
- Zer epe dute udalek hauteskunde-mahaien eta hauteslekuen behin betiko zerrenda jendaurrean jartzeko?
Zein da Euskal Autonomia Erkidego bateko telefono-zenbakia edo helbidea?
Ikusi udaletako helbideen eta telefono-zenbakien zerrenda webgune honetako Helbide interesgarriak atalean.
Nori dagokio hautesleari jakinaraztea hauteskunde-mahaiko kide izendatu dutela?
Udalari (Hauteskunde-batzorde zentralaren 1996ko maiatzaren 26ko eta 1986ko ekainaren 6ko akordioen arabera).
Nork ordaintzen ditu hauteskundeek udaletan sortzen dituzten gastuak (lokalak edo hauteskunde-kolegioak, hauteskunde-mahaien dietak, mahaiak jartzea, etab.)?
Eusko Jaurlaritzak, horrek deitzen baititu hauteskundeak.
Udalek lekuak gorde behar al dituzte alderdiek propaganda jar dezaten?
Bai. Hala ere, alderdi politikoek ez badute eskualdeko hauteskunde-batzordeak egindako banaketa errespetatzen, udalak propaganda jartzeko tokietatik kanpora ditzake; gainera, higiezinetan eragindako kalteen ardura zibila hartu beharko dute beren gain (ikus Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeei buruzko Legeko 73.1 b), 75., 77. eta 78. artikuluak eta Hauteskunde Egutegia).
Udalek lokalak gorde behar al dituzte hauteskunde-kanpainan mitinak egiteko?
Bai. Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeei buruzko Legeko 73.1 a), 76., 77. eta 78. artikuluen arabera eta webgune honetako Egutegiak atalean aurki daitekeen Hauteskunde Egutegi Orokorraren arabera.
Alderdi politikoek jarritako propaganda kentzeko beharra al dute udalek? Nork ordaintzen ditu gastu horiek? Eskubidea al dute udalek baimendu gabeko tokietan propaganda jartzen duten alderdiak zigortzeko?
- Propaganda jarri duen azken alderdi politikoaren propaganda kenduta ez badago, udalek 15 egun izango dituzte, hauteskundeen eguna igaro ondoren, propaganda hori kentzeko. Gainerako galderei dagokienez, ikus Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeei buruzko Legeko 80.2 eta 80.3 artikuluak.
- Bai, 6.000 euroko isunarekin (Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeei buruzko Legearen 79. artikulua).
Hauteskunde-egunean erabiltzeko udaletan gordetzen diren hautestontziei eta kabinei buruzko guztia.
Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan aipatutako hautestontziak eta kabinak erabiltzen dira; Estatuko Gobernuaren Euskadiko Ordezkaritzak uzten dizkio Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailari.
Nori dagokio hauteskunde-mahaietan, hautestontzietan eta kabinetan baliatzen diren agiriak jartzea? Eta falta direnak berriz jartzea?
Udal bakoitzak hauteslekurako izendatutako administrazioaren ordezkariari.
Hauteskunde-mahaietan egon behar den agirien mota eta kopuruei buruzko guztia.
Hauteskundeetarako boto-txartelen eta gutun-azalen gutxi gorabeherako kopurua hauteskunde-mahai bakoitzeko hautesle-erroldari dagokion zenbatekoa izaten da.
Zer epe dute udalek hauteskunde-mahaien eta hauteslekuen behin betiko zerrenda jendaurrean jartzeko?
Behin betiko zerrenda hori hauteskunde-egunaren aurreko 10 egunetan plazaratu behar dute.
Nabarmenduak
- Eusko Legebiltzarrerako lehen hauteskundeetan, 1980an, hautesbarruti bakoitzean 20 legebiltzarkide aukeratu behar ziren, hau da, Euskadin guztira 60. Hurrengo hauteskunde guztietan, aldiz, kopurua 25ekoa izan zen, aldatu gabe, hau da, Euskadin guztira 75.
- Euskadiko Autonomia Estatutua 1979an onartu zenetik, Eusko Legebiltzarrerako 11 hauteskunde egin dira guztira, urte hauetan: 1980, 1983, 1986, 1990, 1994, 1998, 2001, 2005, 2009, 2012 eta 2016an.
- Bozketa-egunean hauteskunde-mahaietako titular edota ordezko izendatutako kideak ez badaude, dagokion agintaritzak aginduko du mahaia dagoen lokalean dauden hautesleak hauteskunde-mahaietako kide izan daitezela.
- Legediaren arabera, 2016ko hauteskunde autonomikoetarako indarrean egongo den hautesle-errolda 2016-ekainaren-01eko datan dagoena izango da, hau da, hauteskunde-deialdia egin baino bi hilabete lehenagokoa.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetarako indarrean dagoen hautesle-erroldaren arabera, hautesle gutxien dituzten udalerriak hauek dira: Araban Añana, 138 erroldatu dituena; Bizkaian: Arakaldo, 114 erroldatu dituena eta Gipuzkoan: Orexa, 88 errodatu dituena.
- Estatuko Gobernuak deitutako hauteskundeetan hautesbarruti probintzialetan probintziako hauteskunde-batzordeak aritzen dira eta Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan horien izena lurralde historikoko hauteskunde-batzordea da.
- Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, hiru lurralde historikoko hauteskunde-batzordeek probintziako hauteskunde-batzordeen eskumen berberak izaten dituzte eta osatzeko modua ere bera da, salbuespen batekin: lurralde historikoko hauteskunde-batzorde bakoitzean Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioak kide bat izendatzen du hitz egiteko eskubidearekin, baina boto emateko eskubiderik gabe.
- Hauteskunde autonomikoetan artekari izan ahal izateko, hauteslea ere izan beharra ez da legezko baldintza izan Eusko Legebiltzarrerako lau hauteskundetan (2005, 2009, 2012 eta 2016 urteetakoetan). Horien aurreko hauteskunde autonomikoetan legez ezartzen zen artekari izan ahal izateko Euskadin hauteslea ere izan behar zela.
- Krisi ekonomikoa dela eta, 2016ko hauteskunde autonomikoetan gutxienez eserleku bat lortzen duten hautagai-zerrendei ematen zaizkien hauteskundeetarako diru-laguntzen zenbatekoa izoztuta geratuko da, hala ezartzen duelako 2015eko abenduaren 23an onartu zen Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeei buruzko legearen azken aldaketak.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetarako kanpainan berrikuntza esanguratsu bat dago; izan ere, legeak agintzen duenaren arabera, EITBn gutxienez eztabaida bat eta elkarrizketa bat egin behar dira, hizkuntza ofizialetako bakoitzean (euskaraz eta gaztelaniaz) aurreko Eusko Legebiltzarrean ordezkaritza lortu zuten antolakunde politiko guztietako hautagaiekin.
- 2016ko hauteskunde autonomikoetara aurkezten diren alderdi politikoek hauteskunde-gastua gutxitu beharko dute. Zehazki, hauteskunde-gastuaren muga %15 murriztu behar da, 2015eko abenduaren 23an onartu zen Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeei buruzko legearen azken aldaketak ezartzen duenaren arabera.
- Estatuko hauteskundeetan eta beste Autonomia Erkidegoetako hauteskundeetan, hautagai-zerrenda bateko kide guztiak emakumeak badira, hautagai-zerrenda hori ez da onartzen. Hauteskundeei buruzko euskal Legeak, ordea, 2005eko hauteskunde autonomikoez geroztik, hautagai-zerrenda horiek onartzen ditu.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, hauteskunde-mahaietako titular eta ordezko izateko izendatutako kideak, 2006 eta 2016 urteen artean, mahaiko kideak gutxienez 3 aldiz izan badira, hori alega dezakete hauteskunde-mahaian ez egoteko arrazoi gisa.
- 2009ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeez geroztik, Euskadiko egoiliarren hautesle-erroldan dauden pertsonek, bozketa-egunean aldi baterako atzerrian bizitzen badaude, posta bidez bozka dezakete. Horren aurretik, pertsona horiek bozkatu nahi bazuten, Euskadira etorri behar zuten beren hauteskunde-mahaian bozkatzera; bestela, atzerrian zeudela, ezin baitzuten bozkatu.
- Hauteskunde-mahai batean gutxienez 500 hauteslek bozka dezakete eta gehienez 2000.
- Hauteskunde-mahaietako lehendakariak, bokalak eta beren ordezkoak, bozketa-egunean, hauteskunde-mahaiko kide gisa dituzten eginkizunak betetzera ez joatea hauteskunde-delitua da eta 3 hilabetetik urtebetera arteko espetxealdi-zigorra edo 6 eta 24 hilabete bitarteko isuna jaso dezakete
- 2012ko hauteskunde autonomikoez geroztik, bozketako gutun-azala hautestontzian ez du hauteskunde-mahaiko lehendakariak sartzen, hautesleak berak baizik.
- Hauteskunde-mahaietako lehendakariek, bokalek eta artekariek bozkatu nahi badute, azkenak izango dira bozkatzen.
- Estatuko hauteskundeetan hauteskunde-prozesuaren barruko epe guztiak luzaezinak dira eta egun naturaletan neurtzen dira, hau da, jaieguna izan zein ez izan, egun guztiak zenbatzen dira. Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, ordea, aurreko aipamenaren gaineko salbuespen bat dago, hauteskundeetako emaitzen boto-kontaketa orokorra bozketa-egunaren ondorengo bosgarren egun baliodunean egiten baita.
- Hauteskunde-mahai bakoitzeko emaitzen aktak biltzen dituzten gutun-azalak hauteskunde-batzordeei emateko sistema Estatuko hauteskundeetan eta Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan desberdina da. Euskadiko hauteskunde autonomikoetan gutun-azal horiek hauteskunde-batzordeek izendatutako funtzionarioek jaso behar dituzte bozketa-egunaren ondorengo egunean eta horretarako, Ertzaintzaren laguntzarekin, Lehen Auzialdiko Epaitegira edo Bake Epaitegira joan behar dute, gutun-azalak hor daude eta. Estatuko hauteskundeetan, ordea, gutun-azal horiek hauteskunde-batzordeetara Lehen Auzialdiko epaileek edo Bake Epaitegiko epaileek eramaten dituzte bozketa-egunean bertan eta Correos-eko langileek hurrengo egunean.
- Hauteskundeen legeari buruzko 2011. urteko aldaketaren ostean, atzerrian bizi diren hautesleen posta bidezko botoen kopurua murriztu da, bozkatu ahal izateko aldez aurretik eskatu behar baita. Izan ere, 2012ko azken hauteskunde autonomikoetan, atzerrian bizi diren egoiliarren hautesle-erroldan (AEHE) 56.640 hautesle zeuden eta posta bidez 4.043k (%7,14) baino ez zuten bozkatu; 2009ko hauteskunde autonomikoetan, aldiz, AEHEn 43.660 hautesle zeuden eta horietatik 7.377k (%16,9) bozkatu zuten. Gehiago izan ziren, 2012ko hauteskundeen aurretik posta bidez bozkatu ahal izateko ez baitzen aldez aurretik eskatu behar.
- Euskadin bizi diren egoiliarren hautesle-erroldan 1980ko hauteskunde autonomikoetan 1.554.527 pertsona zeuden eta 2012ko Eusko Legebiltzarrerako azken hauteskundeetan 1.718.696, hau da, %9,55 hautesle gehiago.
- 2011 urtearen ondoren, hauteskunde-mahaietako kide izateko izendatutako hautesleek entzuteko desgaitasunen bat badaukate, nahi izanez gero, beren eginkizunak betetzeko Eusko Jaurlaritzak zeinu-mintzaira euskaraz zein gaztelaniaz interpretatzeko jarriko duen doako zerbitzua erabil dezakete.
- 2009ko eta 2012ko hauteskunde autonomikoetan, Eusko Jaurlaritzak ikusteko desgaitasuna zeukaten hautesleek hauteskunde-mahaietan bertan bozkatu ahal izateko sistema martxan jarri zuen, braille botoaren bidez. 2009an eta 2012an sistema hori 60 hauteslek erabili zuten.
- 2012ko Eusko Legebiltzarrerako azken hauteskundeetan parte hartzerik handiena udalerri hauek izan zuten: Araban Zalduondok (%84,11), Bizkaian Arantzazuk (%86,41) eta Gipuzkoan Orexak (%89,89). Eta parte hartzerik txikiena udalerri hauek: Araban Bernedok (%53,85), Bizkaian Sestaok (%60,64) eta Gipuzkoan Belauntzak (%55,14).
- Zinegotziek alkatea hautatzeko orduan, boto-berdinketa badago, hori, legez, zozketaren bidez konpontzen da.
- Azken hiru urteetan (2015, 2014 eta 2013) Euskadiko udalerrietan guztira 18 herri-galdeketa egin dira.
- 2012, 2009 eta 2005 urteetako Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, Espainian bizi diren egoiliarrek posta bidez bozkatu ahal izateko egindako eskaera onartu gehien 2005 urtean izan ziren, guztira 49.864 eta gutxien 2009an, guztira 43.168 izan baitziren.
- Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, hautagai-zerrenda gehien 1990eko hauteskundeetan Bizkaian aldarrikatu ziren (19 hautagai-zerrenda); eta hautagai-zerrenda gutxien 2001eko hauteskundeetan Araban (7 baino ez).
- Eusko Legebiltzarrean izan diren hamar legegintzaldietatik lehenengoan (1980tik 1984ra) onartu ziren lege-proiektu gehien, 57 guztira eta legebiltzarreko taldeek proposatutako lege-proposamen gehien ere bai, guztira 53 onartu ziren eta.
Azken aldaketako data:
