xhosa
izond. eta iz. Hegoafrikako herria, ngoni taldekoa. Xhosak 3,5 milioi biztanle dira (1991) eta bantu hizkuntza multzoko xhosa hizkuntzaz mintzo dira. Cap, Transvaal, Orange eta Natal probintzietan bizi dira. Nekazaritza eta abere hazkuntza dute bizibide. Xhosa, pondo, tenbu eta fingo tribuek osatzen dute xhosa herria. Monarkia zen haien antolamendu politikoa eta erregearen leinuko kideek zuten aginpidea. Iparraldetik etorri ziren, eta XVI. mendean Uzinburu eta Great Fish River ibaien inguruan hartu zuten bizilekua. XVI-XVIII. mendeetan merkataritza harremanak izan zituzten musulmanekin, eta haiek jarri zieten kafre izena. 1775ean hegoaldetik etorritako boerrek xhosen lurrak mendean hartzen hasi ziren eta horrek eragin zituen «kafreen gerrak» deiturikoak. 1817tik 1841era misiolari metodistak xhosak kristautzen ari izan ziren. 1856an xhosek bere azienda guztia hil zuten, hildako animalien arimek gizon zuriak itsasora botako zituztelakoan; ondorioz gosete izugarria sortu zen, biztanleriaren erdia hil zen, eta xhosa askok hirietara eta meategietara joan behar izan zuen lanera. XX. mendean, aphartheid errejimenaren mende, beren kultura eta ohiturak zeharo galdu zituzten xhosek. Gaur egun xhosa Hegoafrikako talderik zapalduenetako bat da.
