Alexandria
(Arab. Al-Iskandariyah) Egiptoko bigarren hiria eta portu nagusia, Niloko deltaren ipar-mendebaldean, Mediterraneo eta Mariut aintziraren artean. 2.821.000 biztanle (1985ean). Unibertsitatea. Antzinako hiritik ez da ia deus ere geratu. Hasiera batean Pharos uhartearen inguruan antolatu bazen ere, egungo hiri modernoa kostaldeari atxikitzen zaio. Egiptoko merkataritzako gune garrantzitsuenetakoa da (kotoi merkatua, esportazioak). Portua Mediterraneo osoko hirugarrena da, Marseilla eta Genovaren ondoan. Ehungintza (kotoia), industria kimikoak (petrolio findegiak, xaboigintza) eta ontzigintza.
v Historia. Alexandro Handiak K.a. 332-331. urteetan eraikia, antzinateko hirigintzaren obra modernoena izan zen Alexandria. Lagidarren (Ptolomeotarren dinastiaren) hiriburu izandako hau oroitarri handi ederrez hornitu zuten (Serapeion, Pharos, etab.) eta lehen Ptolomeotarren thalasokrazia egiptoarraren eta zibilizazio heleniarraren kultura gune garrantzitsuena bihurtu (K.a. III-II. m.). Bertako museoan (unibertsitate eta akademia) eta liburutegian (antzinateko garrantzizkoena, 700.000 liburu) mundu grekoko jakintsu eta aditu guztiak bildu ziren (Arkimedes, Kalimako, Euklides, Teokrito, etab.). Hiri honetan gertatu ziren Lagidarren dinastiaren azken urratzeak eta Cesar, Kleopatra VII.a, Marko Antonio eta Cesarionen drama. Egipto bereganatu ondoan, Alexandrian egokitu zen prefetu erromatarra eta, kristau aroko lehen mendeetan, heresia guztien aurkako babesleku izan zen Alexandriako eliza. Bertan hazi zen teologia kristauaren lehen eskola, Klemente eta Origenes elizako gurasoen ardurapean, platonismoaren eragin handia izan zuena. K.o. 391an suntsitu zuten hiria. Persiarrek (616), arabiarrek (642, Amr ibn al-As) eta turkiarrek (1517) bereganatua, Napoleonek hartu zuen 1798. urtean. Arabi Paxa-ren altxamenduari erantzunez, ingelesek bonbardatu eta hartu zuten, eta itsas eta aire base bihurtu. Bigarren Mundu Gerran, Rommel mariskalaren osteek mehatxatu zuten hiria, baina aliatuek, Montgomery zutela buru, bertatik 100 km-ra geldiarazi zituzten Al-Alameinen (1942).
