Euskarazko IKTen inbentarioaren aplikazioaren barnean, euskararen eta IKTen sektoreko eragileek gauzatzen dituzten proiektuen eta baliabideen informazioa katalogatzeko/biltzeko helburuarekin, lan-arlo eta -azpiarlotan egituratu da informazio hori:
Hizkuntza-baliabideak eta -tresnak
Hizkuntza Teknologietan oinarritutako aplikazioak garatzeko, funtsezkoak dira hizkuntza-baliabideak. Prozesaketa automatikoaren bidez hizkuntzaren ezagutza adierazteko modu nagusietako bat dira. Hauek dira hizkuntza-baliabideak:
Lexikoak, hiztegiak: hainbat testuingurutan, egitura gramatikalari (morfologia), egitura fonetikoari (fonologia) edo esanahiari (semantika) buruzko informazioa ematen duen hitz-multzoa da.
Adibidez: hitzen arteko erlazioak (sinonimoak, antonimoak, izenak, multzoak, etab.) deskribatzen dituzten Hitz Sareak (Wordnets). Oso erabilgarriak dira informazioa, itzultzen laguntzeko tresna integratuak eta dokumentuak sortzeko sistema ofimatiko adimenduak bilatzeko.
Gramatika konputazionalak: hizkuntza baten egitura deskribatzen dute, hainbat mailatan: hitza (morfologia), esaldia, perpausa, etab.
Adibidez: gramatikek esanahiaren (semantika eta diskurtsoa) edo sintaxiaren ikuspegitik lant dezakete egitura.
Corpusa: idatzizko edo ahozko hizkuntzaren lagin handia da. Hizkuntza aztertzeko eta hizkuntzaren ezaugarriak zehazteko balio du, hizkuntzalaritzaren teoria enpirikoki egiaztatzeko eta makinak entrenatu eta haien jokaera egokitzeko.
Hizkuntzaren erabilera egokia definitzeko erreferentziazko corpusak, arlo jakinei buruzko corpusak (zientzia, teknologia...) eta corpus elebidun etiketatu eta lerrokatuak daude, oso erabilgarriak itzulpen automatikoko sistemetarako.
Beste zenbait baliabide: ahots-baliabideak (datu-base akustikoak, lexikalak, fonetikoak), thesaurusak hierarkikoki elkarrekin erlazionatuta dauden terminoen zerrenda (askotan konplexuak dira), dokumentuak indexatzeko eta berreskuratzeko erabiltzen dena, datu-base lexikalak
Hauek dira, besteak beste, tresnak: zuzentzaile ortografikoa eta gramatikala, lematizatzaileak (oinarrizko tresna hizkuntza flexiboetarako), dokumentu eleanitzak editatzeko laguntza, analizatzaileak (morfologikoak, sintaktikoak edo semantikoak), etiketatzaileak (etiketak jartzen dizkiete hitzei, arau jakin batzuei jarraiki), testuak digitalizatzeko OCR sistemak (Optical Character Recognition), banku terminologikoak (jakintza-arloetako termino espezializatuei buruzko informazioa ematen dute), ontologiak (kontzeptuen deskribapen formala eta horien arteko erlazioak)
e-ikaskuntza
Internet bidezko autoikaskuntza da (hezkuntza birtuala). Ikaskuntza-erritmoa eta ikasteko tresnen erabilera ikasleari egokitzeko aukera ematen du, ordutegi- edo geografia-mugak baztertuta.
Hezkuntza-estrategia horrek hainbat tresna ditu: batetik, edukiak (testuak, animazioak, grafikoak, bideoak) aurkezteko zenbait erabilera, eta, bestetik, ikasleen arteko edo ikasle eta tutoreen arteko komunikazio-tresnak (posta elektronikoa, txata, foroak).
Gure ingurunean IKTak sartzean, erabiltzaileen eta makinen arteko erlazioa naturalagoa bihurtuko da. Hizkuntza Teknologiei esker, pertsonen eta ingurunearen arteko elkarreragina lortuko da, bai lanean bai etxean; alegia, Ingurune Adimena gauzatuko da.
Komunikatzeko modu berri horri esker, aurrerapen handia egin da makinekiko elkarrekintza-tresna gisa hizkuntza naturalaren erabileran. Hala, hizkuntza ulertzeko eta sortzeko idatzizkoa edo ahozkoa sistemen arloan aurrerapen handia egingo da.
Hauek dira sistema elkarreragileak:
Ahotsa automatikoki ezagutzeko sistema (ASR, Automatic Speech Recognition): horren bidez, ahozko mezu bat testu bihurtzen da. Gaur egun, pertsona batek makina bati hitz egiten badio, makinak informazio hori ulertzeko gaitasuna du. Ordenagailuak uhin analogiko moduan jasotzen ditu ahozko soinuak, eta analizatu egiten dira hitzak osatzen dituzten unitateak (fonemak) identifikatzeko.
Adibidez: ordenagailu bati testu bat diktatzeko aukera dago; ordenagailuak idatziz jasoko du ahoz esandako guztia, teklatua erabili gabe.
Ahots-sintesia (TTS, Text-To-Speech): horren bidez, idatzizko mezu bat ahozko bihurtzen da. Ahotsa sintetizatzeko sistemak badaude, estilo eta emozio ugarikoak.
Adibidez: ikusmen-arazoak dituzten pertsonek ordenagailuaren pantailan duten informazioaren berri izan dezakete, idatzizko testua ahozko bihurtzen duten sistemen bidez.
Galderei erantzuteko sistemak (Question answering): galdera bat aztertzeko eta erantzun bat sortzeko gai diren arrazonamendu-metodoak. Hainbat iturritako informazioa berreskuratzen da horretarako.
Ahots bidezko identifikazio biometrikoa: esatariak ezagutzeko sistema da. Hiztuna nor den ezagutzen du edo egiaztatzen du automatikoki, ahots-seinalearen bidez. Besteena ez bezalakoa da gizaki bakoitzaren ahotsa. Horrenbestez, pertsona bat ahotsaren bidez identifika daiteke. Pertsonen ahots-identifikazioaren bidez, pertsona horrek zerbitzu bat erabiltzeko baimena duen edo ez egiaztatzeko teknikak garatu dira, besteak beste.
Adibidez: bankura transferentzia bat egiteko deitu eta sistema batek kasu egitea. Sistemarekin komunikatzen gara, eta hark ulertzen gaitu eta gure agindua betetzen du, baldin eta pertsona baimenduaren ahotsa bada.
Informazioaren eta ezagutzaren kudeaketa
Hizkuntza naturala da komunikaziorako eta ezagutzaren transmisiorako bide nagusia. Azken urteotan, esponentzialki handitu da on line argitaratutako informazioa testuak edota multimedia, gero eta nabarmenagoa da ezagutza hori guztia erabiltzeko eta ustiatzeko aukera ematen duten teknologien beharra.
Gaur egun, gero eta gehiago gordetzen da informazioa formatu digitalean, ordenagailu edo bestelako gailu elektronikoen bidez erabiltzeko. Hori dela eta, datu-baseetan, fitxategietan, web orrietan, data warehouse-etan, datu-biltegietan eta abarretan bilaketa eraginkorrak egiteko tresnak sortzen ari dira, balio erantsiko informazioa lortzeko, esanahia hartzeko, antolatzeko, erabilgarri bihurtzeko eta, azkenik, jakintza bihurtzeko.
Hizkuntza Teknologien aurrerapenei esker, laster on line dagoen informazioaz baliatzeko aukera unibertsala izango da, gero eta jende gehiagorentzat, teknologia menderatzen eta menderatzen ez dutenentzat. Aplikazio-eremu asko ditu horrek. Hauek dira interesgarrienak: iturri eta hizkuntza ugariko jakintza erauztea (dokumentazioa berreskuratzea, Information retrieval), dokumentazioa sailkatzea, dokumentazioa helbideratzea, dokumentazioa iragaztea, hizkuntza naturalean egindako galderei arrazoizko erantzuna ematea edo laburpenak eta testuak automatikoki egitea. Sistema horiek ez dute testu-informaziorako soilik balio; ikus-entzunezko informaziorako ere balio dute.
Euskarazko softwarea
Beste hizkuntza batean dagoen jatorrizko softwarea euskaraz lokalizatzea eta euskarara itzultzea ere sartzen da, baita euskarazko softwarea sortzea ere librea edo jabeduna. Erabilera askoko tresnak dira (sistema eragileak eta ofimatika-paketeak): enpresa-kudeaketa, salerosketa, irakaskuntza, hizkuntza, aisialdia, Interneteko tresnak, etab.
Edukien industria
Euskarazko eduki digitalak sortzea.
e-Gizarteratzea
Teknologia erabiltzeko zailtasunak dituzten kolektiboak minusbaliotasun fisikoak edo adimenekoak dituztenak Informazioaren eta Komunikazioaren Gizartean sartzeko tresnak dira. Gizartean Hizkuntza Teknologiak erabiltzeak asko laguntzen die kolektibo horiei, baina, oro har, ez dira kontuan hartzen garapen teknologikoetan.
Arlo horretan, elementu hauek sartzen dira:
Informazioaren Gizartean minusbaliatuak erabat integratzeko tresnak.
Minusbaliatuen autonomia pertsonala garatzeko tresnak.
Kolektibo guztiek teknologia erabiltzeko moduko ingurune birtualak.
Giza talde baztertuak eta immigranteak gizarteratzeko ikaskuntza-plataformak, hizkuntzak eta kulturak ikas ditzaten.
Pertsona guztiek bizi-kalitatea hobetzeko beharrezkoak diren sistema automatikoak erraz erabiltzeko interfaze adimendun eta atseginak.
