Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak 2020. Badakizu?
- Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeei buruzko azaroaren 25eko 28/1983 Legea autonomia-erkidego batek gai horri buruz onartu zuen estatuko lehena da.
- 1984ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, hauteskunde-mahaiak bi kidek soilik osatu zituzten: presidente batek eta bokal batek. Bozketaren egunean ez zen istilurik izan.
- Parlamentuan emakumeen proportzio handiena duen herrialdea Rwanda da, non bere behe-ganberaren %61,2 osatzen duten. Atzetik, Cuba (%53,2) eta Bolivia (%53) daude. Hala ere, Papúa Ginea Berria, Mikronesia, Vanuatu eta Yemen estatuetan ez dago emakume parlamentariorik.
- 2011ko azken lege-erreformaren ondoren, entzumen-desgaitasuna duten pertsonek mahaikide edo mahaiburu izan daitezke, baldin eta zeinu-mintzairaren interpreteen laguntza badute.
- Estatu Batuetako Konstituzioa egin zenean, Hegoaldeko estatuek esklaboak zenbatu nahi zituzten Ordezkarien Ganberako estatu bakoitzeko biltzarkide-kopurua zein biztanletatik etorriko zen zehazterakoan. Iparraldekoek, aldiz, uste zuten ez zirela zenbatu behar, ez baitzuten boto-eskubiderik, ezta herritartasunik ere. Azkenik, Connecticuteko estatuak aurkeztutako zuzenketa bat onartu zen, zeinean oinarrituta, esklabu bakoitzak hiritar baten hiru bosten zituen.
- Erresuma Batuko komunen Ganberako lehen emakume hautatua Constance Marckiewicz kondesa izan zen, 1918an, baina ez zuen bere eserlekua hartu Irlandako Erresuma Batuko politikaren aurka protesta egiteko. Eserlekua hartu zuen lehen emakumea Nancy Astor bizkondesa izan zen, 1919an.
- Ez dago adostasunik horri buruz, baina ezker-eskuin terminoen jatorria Frantziako parlamentarismoan kokatu ohi da. Teoria zabalduenetako batek adierazten du 1791ko Konbentzio edo Batzar Konstituziogilean, Frantziako iraultza bete-betean, joera politiko ezberdinak kokatzen ziren tokiari egiten diotela erreferentzia: jakobinoak, aldaketa azkarren aldekoagoak, presidentearen ezkerrean, eta girondinoak, moderatuagoak, bere eskuinean.
- Italian 18 urterekin dute botoa emateko eskubidea, baina Diputatuen Ganberako kide izateko 25 urte behar dira, eta Senaturako, 40.
- Gure autonomia-erkidegoko legerian, eserleku bat eskuratu ahal izateko emandako baliozko botoen% 3 eskatzen da. Turkian, aldiz, alderdi batek ordezkaritza izateko, estatu mailan% 10 lortu behar du.
- Hauteskunde-mahai batean titular edo ordezko eginkizunak betetzera ez joatea, bozketa-egunean, delitu gisa, 3 hilabetetik urtebete arteko espetxealdi-zigorra edo isun ekonomikoa ezarriko zaio.
- Europar Batasuneko herrialde batzuetan, hala nola Luxenburgon, Italian eta Grezian, nahitaezkoa da hauteskunde orokorretan botoa ematea.
- Eusko Legebiltzarrean, emakumeen presentziak, oro har, goranzko joera izan du legegintzaldietan, eta nabarmen egin du gora 2005eko hauteskunde autonomikoetatik aurrera, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legearen ondorioz.
- Eusko Legebiltzarrerako 2016ko hauteskundeetan:
- 14 pertsonak botoa eskatu zuten Braillen, Mahaietan.
- Aldi baterako atzerrian bizi ziren 283 pertsonak eskatu zuten posta bidez bozkatzea.
- Atzerrian iraunkorki bizi diren 3.257 pertsonak posta bidez bozkatu zuten.
- Parte-hartze handiena izan zuten Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak 2001ekoak izan ziren, hau da, hautesle-erroldaren 78,97. 1994koak izan ziren partaidetza-ehuneko txikiena izan zuten hauteskundeak, erroldaren% 59,69.
- Grezian, gobernu-gehiengoak ziurtatze aldera, hauteskunde legegileetan garaile ateratzen den alderdiari 50 eserleku gehiago esleitzen zaizkio automatikoki.
- Probintzia bakarreko erkidego batzuetan (Errioxa, Nafarroa edo Kantabria), hauteskunde autonomikoetan, barruti bakar batean oinarritzen dira eserlekuak. Hala ere, hori ez da Asturiasen (3 barruti daude), Balearretan (4) edo Murtzian (5) gertatzen dena.
- Eusko Legebiltzarrerako lehen hauteskundeetan, 1980an, hautesbarruti bakoitzean 20 legebiltzarkide aukeratu behar ziren, hau da, Euskadin guztira 60. Hurrengo hauteskunde guztietan, aldiz, kopurua 25ekoa izan zen, aldatu gabe, hau da, Euskadin guztira 75.
- Euskadiko Autonomia Estatutua 1979an onartu zenetik, Eusko Legebiltzarrerako 11 hauteskunde egin dira guztira, urte hauetan: 1980, 1983, 1986, 1990, 1994, 1998, 2001, 2005, 2009, 2012 eta 2016an.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetarako indarrean dagoen hautesle-erroldaren arabera, hautesle gutxien dituzten udalerriak hauek dira: Araban Añana; Bizkaian: Arakaldo eta Gipuzkoan: Orexa.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetarako kanpainan berrikuntza esanguratsu bat dago; izan ere, legeak agintzen duenaren arabera, EITBn gutxienez eztabaida bat eta elkarrizketa bat egin behar dira, hizkuntza ofizialetako bakoitzean (euskaraz eta gaztelaniaz) aurreko Eusko Legebiltzarrean ordezkaritza lortu zuten antolakunde politiko guztietako hautagaiekin.
- 2012ko hauteskunde autonomikoez geroztik, bozketako gutun-azala hautestontzian ez du hauteskunde-mahaiko lehendakariak sartzen, hautesleak berak baizik.
- Hauteskunde-mahaietako lehendakariek, bokalek eta artekariek bozkatu nahi badute, azkenak izango dira bozkatzen.
- Hauteskunde-mahai bakoitzeko emaitzen aktak biltzen dituzten gutun-azalak hauteskunde-batzordeei emateko sistema Estatuko hauteskundeetan eta Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan desberdina da. Euskadiko hauteskunde autonomikoetan gutun-azal horiek hauteskunde-batzordeek izendatutako funtzionarioek jaso behar dituzte bozketa-egunaren ondorengo egunean eta horretarako, Ertzaintzaren laguntzarekin, Lehen Auzialdiko Epaitegira edo Bake Epaitegira joan behar dute, gutun-azalak hor daude eta. Estatuko hauteskundeetan, ordea, gutun-azal horiek hauteskunde-batzordeetara Lehen Auzialdiko epaileek edo Bake Epaitegiko epaileek eramaten dituzte bozketa-egunean bertan eta Correos-eko langileek hurrengo egunean.
- Euskadin bizi diren egoiliarren hautesle-erroldan 1980ko hauteskunde autonomikoetan 1.554.527 pertsona zeuden eta 2016ko Eusko Legebiltzarrerako azken hauteskundeetan 1.732.352, hau da, %11,43 hautesle gehiago.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako azken hauteskundeetan parte hartzerik handiena udalerri hauek izan zuten: Araban Eskuernagak (%85,29), Bizkaian Arratzuk (%85,06) eta Gipuzkoan Orexak (%88,76). Eta parte hartzerik txikiena udalerri hauek: Araban Bernedok (%48,38), Bizkaian Sestaok (%57,06) eta Gipuzkoan Hernialdek (%51,57).
- 2012, 2009 eta 2005 urteetako Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, Espainian bizi diren egoiliarrek posta bidez bozkatu ahal izateko egindako eskaera onartu gehien 2016 urtean izan ziren, guztira 51.689 eta gutxien 2009an, guztira 43.168 izan baitziren.
- Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, hautagai-zerrenda gehien 1990eko hauteskundeetan Bizkaian aldarrikatu ziren (19 hautagai-zerrenda); eta hautagai-zerrenda gutxien 2001eko hauteskundeetan Araban (7 baino ez).
- Irlandan bada Senatu bat, lurraldeak ordezkatzeko eginkizuna ez duena eta sufragio unibertsalez hautatzen ez dena, baizik eta sektore ekonomikoen eta akademikoen artean. Gobernuak abolitzea proposatu zuen, erreferendum bidez, 2013. urtean, baina hautesleen % 51,7k arbuiatu zuten neurri hori.
- Frantziako legegintza-hauteskundeetan Asanblea Nazionalerako 577 diputatu aukeratzen dira izen bakarreko barrutietan. Iparraldek bi barruti ditu eta beste bat Bearnekin partekatuta.
- 2016ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan hautesleek botoa eman ahal izateko mobilizatu ziren pertsonak 35.000 baino gehiago izan ziren.
- Euskadiko eta Galiziako hauteskunde autonomikoak data berean izan ziren 2009., 2012. eta 2016. urteetan. 2020rako ere aurreikusita zegoen data berean egitea, apirilaren 5ean, baina bi kasuetan hauteskundeak indarrik gabe utzi ziren.
- Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan lurralde historikoko 3 hauteskunde-batzorde (lurralde bakoitzeko bat) eta eskualdeko 10 hauteskunde-batzorde daude (Amurrio, Gasteiz, Balmaseda, Bilbo, Gernika-Lumo, Durango, Azpeitia, Bergara, Donostia eta Tolosa).
- Otsailaren 10eko 2/2020 Dekretuaren bidez, Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak deitu ziren, apirilaren 5ean egiteko. Hala ere, Covid-19ak piztutako pandemia dela eta, indarrik gabe utzi zituzten. Ez zen izan arrazoi horregatik ondoriorik gabe utzi ziren hauteskunde bakarra. Gauza bera gertatu zen martxoaren 22an egitekoak ziren Frantziako udal hauteskundeen bigarren itzuliarekin edo maiatzaren 7an egitekoak ziren Erresuma Batuko udal hauteskundeekin.
Prozesu horiek bertan behera utzi aurretik, pandemiak eragin handia izan zuen hauteskunde-prozesuetan: adibidez, Frantzian martxoaren 15ean egin zen tokiko hauteskundeen lehen itzulia, eta parte-hartzea izugarri jaitsi zen. Baionan (Ipar Euskal Herrian biztanle gehien dituen hiria), adibidez, parte-hartzea% 38.79koa baino ez zen izan. - Eusko Legebiltzarrerako 2020ko uztailaren 12ko hauteskundeetara 43 hautagaitza aurkeztu ziren: 14 Araban, 15 Bizkaian eta 14 Gipuzkoan. 2016ko hauteskundeekin alderatuta, bost hautagaitza gehiago aurkeztu dira, bi Araban eta hiru Gipuzkoan.
- Eusko Legebiltzarrerako 2020ko uztailaren 12ko hauteskundeetarako hautagaiak 1.075 dira: 350 Araban, 375 Bizkaian eta 350 Gipuzkoan. Guztira, 150 pertsona gehiago daude 2016ko hauteskundeetan baino: 50 gehiago Araban, 25 gehiago Bizkaian eta 75 gehiago Gipuzkoan. Eusko Legebiltzarrerako 2020ko uztailaren 12ko hauteskundeetarako hautagaietatik 539 emakumeak dira, eta 536 gizonak.
- 2020ko uztailaren 12ko hauteskundeetan, lehen aldiz Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, entzumen-desgaitasuna duten pertsonek onartu dute mahaikide kargua, bost hain zuzen ere, eta, beraz, Eusko Jaurlaritzak zeinu-mintzairaren interpreteak jarriko ditu haien esku. Gainera, hauteskunde hauetan ikusmen-urritasuna duten bost pertsonak Braille sistema erabiliz bozkatuko dute.
- Posta bidez bozkatzeko eskaera egiteko epea amaitu da, guztira 125.255 eskaera aurkeztu dira, Euskadiko hautesle-erroldaren % 7,3; eta horrek esan nahi du, igoera izan dela, 2016ko hauteskundeetan posta bidez bozkatzeko 52.365 eskaera izan baitziren. Hau da, posta bidezko botoa eskatzen duen pertsona bakoitzeko, bi pertsonak baino gehiagok eskatu dute hauteskunde hauetarako. Lurraldez lurralde, Araban posta bidezko 16.114 boto erregistratu dira, Bizkaian 77.067 eta Gipuzkoan 32.074.
Azken aldaketako data: