oinarri
iz. Gauza bati eusten dion azpiko atal gehienetan gotorra. || Ideia, argudio, sistema… baten euskarri gertatzen den zera. v Irudi baten oinarria. Geom. Irudi edo gorputz geometrikoei eusten dien irudizko lerro edo gainazala. v Bektore espazio baten oinarria. Elkarren arteko konbinazio linealaren bidez, bektore espazioko edozein bektore adieraz dezakeen bektore sistema edo bektore multzoa; hala, e’1, e’2, …, e’n bektore espazio bateko oinarri bat bada, espazio horretako edozein v’ honela adieraz daiteke:
a’1, a’2, …, a’n v’ bektore horren osagaiak dira;nberriz oinarriak dituen eta linealki aske edo independente diren bektoreen kopurua da, bektore espazioaren dimentsioa alegia. v Oinarri ortogonala. Beren arteko biderkaketa eskalarra nulua duten bi bektoreez osaturiko bektore oinarria da, hau da:
Bi bektore horietakoren bat nulua ez bada, beren arteko biderketa eskalarra nulua izan dadin, cos (v,w)=0 izan beharko du, bektoreek elkarzutak izan beharko dute alegia. v Oinarri aldaketa. E bektore espazioko B={e’1, e’2,…, e’n} oinarri jakin bat delarik beste oinarri bati buruz, B’={ee’1, ee’2,…, ee’n} adibidez, bektore haren koordenatuak kalkulatzea da oinarri aldaketa. B eta B’ Œ E betetzen bada, B bektore oinarria B’ bihurtuko duen aplikazio lineal bakar bat izango da, aplikazio horren bidez ƒ(e1)=e’1, ƒ(e2)=e’2 eta hala segidan, beteko da, ƒ(en)=e osatu arte; aplikazio lineal horren garaturiko adierazpena hau da:
Aplikazio lineal horretako koefizienteez osatua da oinarri aldaketa matriza:
Hasierako edo jatorrizko bektore hura oinarri berriaren funtzioan jarriz gero:
Oinarri aldaketa matrizen bidez adierazten da maizenik:
matrizen bidezko adierazpen horren bidez hasierako osagaiak osagai berrien funtzioan adierazten ditu; X hasierako bektorearen x1, x2,…, xn osagaiez osaturiko lerro matriza da; X’ berriz, x’1, x’2, …,x’n osagiez osaturiko zutabe matriza eta A’ oinarri aldaketa matrizaren matriz iraulia. v’ bektorearen koordenatu berriak lehengo koordenatuei buruz adierazi nahi badira X’=(A’)-1X adierazpenaren bidez ateratzen dira: (A’)-1 matriza A’ matrizaren alderantzizko matriza da. v Oinarri ortonormala. Bektore unitarioak edo banakoak dituen oinarri ortogonala; bektoreak elkarzutak izaten dira beti. Hiru dimentsioetako koordenatu kartesiar sistema estandartzat hartzen den oinarri ortonormala i, j, eta k bektore unitarioek osatzen dute hiru ardatz koordenatuen gainean. v Oinarrizko funtzioak. Hauek dira oinarrizko funtzioak: funtzio arrazionalak, funtzio trigonometrikoak, berreketazko funtzioak edo funtzio esponentzialak, ƒ(x)=xm/n gisa definituriko ƒ funtzioak (m eta n zero balioa ez duten zenbaki osoak direlarik), eta funtzio horien batuketaz, kenketaz, zatiketaz, konposaketaz (kartesiar biderkaduraren aplikazioa den eragiketa) eta alderantzizko funtzioa kalkulatuz lor daitezkeenak. v Oinarrizko gertaera. Estatistikan, probabilitateen kalkuluan gertaera bakunagoetan ezin zati edo deskonposa daitekeen gertaera mota. v Ezarpen oinarria. Ekon. Zerga jakin baten zenbatekoa kalkulatzeko zergaren araberakoa den zama tasa jakin bat aplikatzen zaion diru kopurua. v Diru onarria. Estatu jakin baten banku zentralaren kontrolpean den diru eskaintzaren zatia.
