Ingurumena

2009ko Euskadi Literatura Saria

Literatura itzulpen onena

Itzultzailea: Antton Olano
Izenburua: Ilargi-harria
Egilea: Wilkie Collins
Jatorrizko izenburua: The Moonstone
Argitaletxea: Alberdania eta Elkar

18.000 euroko saria.

Epaimahaia:
Josu Zabaleta Kortaberria, epaimahaiburu.
M.Bakartxo Arrizabalaga Labrousse, epaimahaikide.
Beatriz Zabalondo Loidi, epaimahaikide.
Iker Sancho Insausti, epaimahaikide.
Joseba Urzelai Agirre, epaimahaikide.
Marta Merino Ortiz de Landaluce, epaimahaiko idazkari (hautespiderik gabea).

Epaimahaiak ikusitako merituak

Itzulpenaren Euskadi Sariko epaimahaiak aurtengo itzulpen-saria Antton Olano jaunak egindako Wilkie Collins ingeles idazlearen "The Moonstone" eleberriaren itzulpenari ("Ilargi-harria") ematea erabaki du.

Saritzen den itzulpenaren beste meritu askoren artean, Wilkie Collinsek obra honetan erabiltzen dituen erregistro ugariak euskarara egoki bihurtzeko egindako ahalegin handia eta lortutako arrakasta nabarmendu nahi du epaimahaiak. Antton Olanoren itzulpenak ezin hobeto eta oreka handiz islatzen du euskaraz Wilkie Collinsen obraren tonu orokorra, eleberriko kontalari desberdinen erregistroen aberastasuna, zein bere ezaugarri pertsonal eta sozialekin. Horri esker, zinez esan daiteke laudorio eta gorespen guztiak merezi dituen ekarpen bat dela itzulpen hau gaur egungo euskal literaturarako, eta hala aitortzen du sari honetarako epaimahaiak.

Horrez gainera, epaimahai honek poz handiz egiaztatu du, ezin du aldarrikatu gabe utzi, Itzulpen Sari honetako finalista izan diren lanen eta beste hainbaten kalitate-maila ohargarria.

Saritutakoari buruzko hainbat datu

Antton Olano Irurtia (1963)

Zenbait urtez euskara irakasle ibili ondoren, Itzulpen ikasketak egin zituen Martuteneko Itzultzaile Eskolan. 1992-2000 bitartean Lur Hiztegi Entziklopedikoaren erredakzio-taldeko kide izan zen. Geroztik Katalunian bizi da eta itzultzaile da bere kontura. Literatur itzultzaile gisa, Haur eta Gazte Literatura landu du batez ere.

Literatur itzulpen nagusiak:

• "Hemeretzi ipuin" (H. C. Andersenen ipuin-antologia bat, talde-lanean itzulia), Ibaizabal, 1997.
• "H dosierra" (Ismail Kadaré: Le Dossier H; Juan Mari Arzallusekin elkarlanean itzulia), Ibaizabal, 1998.
• "Fildel izan beharraz" (Oscar Wilde: The importance of being Earnest), Ibaizabal, 2000.
• "Joan-etorriko txartela" (Gemma Lienas: Bitllet d'anada i tornada), Erein, 2001.
• "Horrelakoa da bizitza", Carlota (Gemma Lienas: Així és la vida, Carlota), Erein, 2003.
• "Zugan pentsatuko dut" (Glòria Llobet: Pensaré en tu), Elkar, 2004.
• "Bollikaoak zug@tik" (Pascual Alapont: Menjaré bollyc@os per tu), Elkar, 2005.
• "Bai baina ez baina bai" (Pascual Alapont: Fi de culs a Mallolca), Elkar, 2007 (2008ko Vitoria-Gasteiz Haur eta Gazte Literaturako Itzulpen Sariaren irabazlea).
• "Ilargi-harria" (Wilkie Collins, The Moonstone), Ellkar & Alberdania, 2008.
• "Ate atzeko zuloa" (Josep Sampere: El pou darrere la porta), Erein, 2009.

Saritutako liburuaren ingurukoak

Ingeles literaturako lehen detektibe-eleberria, edo misterio-eleberri modernoaren aitzindari eta XIX. Mendeko garrantzitsuenetako bat da Ilargi-harria, adituen ustez. Bere egitura narratibo ez ohikoagatik da batez ere berezia. Izan ere, eleberria gutun bidezko narrazio korala dela esan daiteke: protagonistetako batek diamantearen desagertzearekin zerikusia duten beste pertsonaiei gertaerez dakitena idatziz kontatzeko eskatu, eta denen artean, elkarri txanda hartuz, eta gertaeren inguruan nork bere ikuspegia emanez, ikuspegi desberdinak eta are kontrajarriak ere, hasieratik bukaeraraino albaintzen dute istorioa. Horretaz gainera, bereziki azpimarragarria da idazleak bere pertsonaien bidez giza izaeraren alderdi guztiak agerian jarriz eta intrigari azkeneraino eutsiz erakusten duen maisutasuna. Batez ere horretan agertzen ditu Collinsek bere idazle-dohain ikaragarriak. Aspaldi esana utzi baitzuen T.S. Eliot handiak Ilargi-harria dela ingelesez idatzitako detektibe-eleberririk luze eta onena, idatzitako lehena izateaz gainera.

Zatia

Istorio horietako zentzugabeenetako baten diamante hori bat aipatzen zen, Indiako kroniketan jasota dagoen harribitxi ospetsu bat. Antzinako tradizio zaharrenen arabera, ilargia sinbolizatzen duen lau besoko indiar jainkoaren bekokian txertatuta zegoen harria. Alde batetik, bere kolore bitxiagatik, eta, bestetik, apaintzen zuen jainkoaren eragina bereganatu eta ilargiaren goraldien edo beheraldien arabera gehiago edo gutxiago distiratzen zuela zioen sineskeriagatik, Indian gaur egun oraindik ere erabiltzen duten izen Berbera eman zioten harriari: Ilargi-harria, alegia. Bazen, aditzea dudanez, antzeko sineskeria bat Antzinako Grezian eta Erroman; baina ez, Indian bezala, jainko jakin baten zerbitzura sagaratutako diamante bati lotua, baizik eta harri erdi-garden bati, ustez ilargiaren eraginpean zegoen maila apalagoko gema bati, hain zuzen. Azkeneko kasu horretan ere, harriari ilargiak eman dio izena, gure garaiko bildumazaleek oraindik ere erabiltzen duten izen berbera. Diamante horiaren abenturak kristau aroko hamaikagarren gizaldiarekin batera hasten dira.

Garai hartan, Mahomet Ghizniko konkistatzaile mahometanoak India alderik alde igaro, Somnautheko hiri santua mendean hartu, eta altxor guztiez biluzi zuen hango tenplu ospetsua, aspaldiko mendeetan eraikitakoa, zeina indiar erromesen santutegia eta sortaldeko munduko miraria baitzen.

Literatura Itzulpengintzari dagokion Euskadi literatura sariaren finalistak

Literatura itzulpengintzari dagokion sarian, Euskadi literatura saria jaso duen liburuaz gain, hauek izan dira finalistak: