Lurralde Plangintza eta Hiri Agenda

Euskal landa inguruak ekarpen garrantzitsu eta funtzioanitzak egiten dizkio gizarte osoari, kalitate oneko eta nortasun handiko elikagai zein lehengai osasungarriak ekoizten baititu, eta espazioaren kudeatzailea eta natur baliabideen, bioaniztasunaren eta paisajeen administratzailea baita.

Euskal landa ingurunearen funtzioaniztasunak gizarteari egiten dion ekarpena halakoa edo bestelakoa izan daiteke, Euskal Herri osoaren gizarte, ekonomia eta lurraldearen diseinua egitean funtzioaniztasun horri ematen zaion lekuaren araberakoa. Hala, hiri inguruarekiko harremanak orekatu behar dira, eta ingurune erakargarria osatzeko behar diren baldintzak sortu behar dira, inguru hori gauza izan dadin bere biztanle-galera geldiarazteko eta biztanle eta jarduera berriak erakartzeko.

Dena dela, ezagun da ezinbesteko ekipamendu eta zerbitzuak egokitu behar direla (hezkuntza, osasuna edo etxebizitza). Izan ere, faktore horiek, enplegurako aukerarik ezarekin eta nekazaritzan oinarritutako ekonomiek ematen duten errenta urriekin batera, garrantzi handiko oztopo dira landa inguruaren biziraupenerako eta, beraz, landa inguruak euskal gizarteari eskaintzen dion funtzioaniztasunaren iraupenerako.

Ildo horretatik, agente ekonomiko eta sozial guztiek aho batez sinatu zuten «Euskal Landa Ingurunea Garatzeko Gizarte Ituna». Itun horrek, bada, Euskadiren barne artikulazioan sakontzeko eta lurraldearen egituraketa sendotzeko behar diren borondateak aitortu eta integratzen ditu, landa eremuen lehiakortasuna bultzatzen duen apustu irmo eta berritu baten bitartez.

Horretarako, landa ingurua, bere arazoak eta bere funtzionaltasuna osotasunean biltzen dituen ikuspegia bermatu behar da, eta, aldi berean, diskriminazio orokor positiboa egin behar da, hots, irizpide ekonomikoen edo gutxienezko biztanle kopuruen erabilera neurtu behar da oinarrizko ekipamenduak hornitzerakoan. Horretarako, agerikoa da euskal gizarte osoaren ahalegina behar dela, zeren, azken finean, gizarte osoak jasoko baitu ahalegin horren emaitza.

Eta Euskadi bereziki egokia da gizarteak landa ingururako nahi duen garapen integrala gauzatzeko, azalera geografiko txikia eta batez besteko biztanle dentsitate handia baitu, eta, oro har, garapen ekonomikoaren maila ona baita bertan. Horrez gain, landa eta hiri inguruneen arteko inbrikazio handia dago gure landa eremu batzuetan, eta egoera horrek, zenbait eragozpen sortzen dituen arren, oso alde onak ditu.

Eusko Jaurlaritzak onetsi eta Eusko Legebiltzarrak berretsi zuen «1997-2000 Euskal Landa Ingurunea Garatzeko Jarduera Planak» jardun eremu orokorra zehazten du, eta, hortaz, funtsezko tresna da lehen aipaturiko ituna sinatzean azaldutako borondateak gauzatzeko eta borondate horiek eraginkor bilakatzeko.

Plan horren barruan beren-beregi jasotzen da Landa Ingurunearen Garapenerako Legea, eta politika berriaren oinarrizko osagarritzat hartzen da. Era berean, landa ingurunearen garapenerako kontseilua aipatzen da, eta adierazten da haren baitan erakundeen arteko lankidetza eta elkarlana gauzatu behar direla, kontseilu hori funtsezko elementua izango dela landa garapenerako politikaren diseinu eta plangintza egiteko prozesuan.

Lege honek erantzun egokia eman nahi dio zenbait tresna artikulatu beharrari, tresna horiek —behar adinako malgutasunaz horniturik— aukera eman dezaten politika sektorialak era koordinatuan ezartzeko landa ingurunearen errealitatean, hau da, alderdi ekonomiko edo produktibo soilak gainditzen dituen errealitate batean. Aldi berean, erabakiak hartzeko eta landa ingurunearen aldeko programa estrategikoak egiteko koordinazioa indartuko du lege honek, eta bere aplikazioa ahalik eta gehien hurbilduko da landa inguruneko biztanleen arazoetara.

Adierazi behar da, bestalde, hori guztia Europako Batasunak landa inguruen garapenerako eratu duen politika irmo eta zabalaren baitan kokatu behar dela, eta hainbat tresna juridiko eta finantzario dagoela bera gauzatzeko.

Legearen lehenengo idazpuruan, legearen xedea eta landa ingurunearen garapenerako politikaren helburu orokorrrak eta sektorialak finkatzen dira.

Bigarren idazpuruan helburuak lortzeko oinarrizko tresnetariko bat arautzen da, landa ingurunearen garapenerako programak, alegia, programa horiek aukera ematen baitute herri administrazioek batera esku har dezaten, hala landa ingurunearen garapenari berari dagokionean nola administrazio jardunaren edozein esparrurekin erlazionaturik dagoen eta landa ingurunearen garapenerako programetan ezarritako helburuak lortzeko eragina duen guztian.

Halaber, Autonomia Erkidegoko erakunde erkideei, lurralde historikoetako foru erakundeei eta udalerriei esleitu beharreko eginkizunen banaketa jasotzen da landa ingurunearen garapenari dagokionez, betiere herri administrazioen arteko harremanak orokorki antolatzen dituzten arauetan ezarritako banaketa errespetatzen delarik.

Hirugarren idazpuruan, bestetik, administrazioen lankidetza eta elkarlana aztertzen da bi ikuspuntutatik: batetik, politika sektorialak aplikatzerakoan disfuntzioak eragoztera zuzendutako aurreikuspenak biltzen dira, eta, bestetik, Landaberri sortzen da, landa ingurunearen garapenari dagokion guztian erakundeen arteko lankidetza eta elkarlanerako organo izan dadin, landa ingurunean eragina duten politikak aztertu eta eztabaidatzeko gune naturala izan dadin, bertan erakundeek ordezkaritza egokia dutelarik, hau da, egoera politiko-administratiboa behar bezala islatuta dagoelarik.

Halaber, Landaraba, Landabizkaia eta Landagipuzkoa sortzen dira, landa ingurunearen garapenari dagokion guztian erakundeen arteko lankidetza eta elkarlanerako organoak izan daitezen, zein bere lurralde historikoan, alegia.

Azkenez, landa ingurunearen garapenerako elkarteak sortzen dira, landa ingurunearen garapenerako jarduketetan agente ekonomiko eta sozialek parte hartu eta laguntzeko tresna izan daitezen.

1. atala.– Legearen xedea.

   Hona hemen legearen xedea:

   1. Landa ingurunearen garapenaren alorrean Euskal Autonomia Erkidegoko herri administrazioen jarduna gidatu behar duten helburuak definitzea.

   2. Landa eremuen garapenera bereziki orientatzen diren politikak garatzeko arau markoa ezartzea.

   3. Gainerako politika eta jarduketa administratiboak lege honetan landa ingurunearen garapenerako ezartzen diren helburuak lortzeari egokitzeko tresnak zehaztea.

      Lege honi dagokionez, hau da landa ingurunearen garapena: Euskal Autonomia Erkidegoan landa inguruko erkidegoak mantendu eta indartzera zuzentzen den prozesua, bertako kultura eta bizimodu propioen artapena bultzatzen duena, biztanleen bizi kalitatea hobetzera jotzen duena. Landa inguruko biztanleek, prozesu horren onuradun nagusiak diren aldetik, biziki parte hartuko dute, inplikaturiko gainerako agente publiko zein pribatuekin batera, gauzatu nahi duten garapen motaren definizio eta lorpenean. Prozesu horrek, halaber, garapen endogenoa bultzatu behar du, baita landa inguruko bizilagunen eta gainerakoen arteko integrazio eta elkarreraginerako lagungarri izan ere, eta landa inguruko erkidegoen zuzperketa ekonomiko eta soziala lortzeko hartzen diren neurri guztiek paisajearen, naturaren eta ingurugiroaren artapenerako bermea izan behar dute.

2. atala.– Euskal Autonomia Erkidegoko landa ingurunea garatzeko politikaren helburu orokorrak.

   Landa ingurunearen garapenerako politikak ondoko helburu orokor hauek izango ditu:

   1. Euskadiko nekazaritzaren eta landa ingurune osoaren funtzioaniztasuna eta iraunkortasuna bermatu eta sustatzea ekonomi, gizarte, ingurugiro eta kultur alderdietan, nola eta Euskadiko nekazaritzaren egoera eta ezaugarrietara egokitutako eredua disenatuz, landa eremuak despopulatu eta lagatzeko prozesuak eragotziz, eta landa eta hiri inguruen arteko elkarreragina diskriminazio positiboaren bitartez bultzatuz.

   2. Landa ingurunearen berezko ezaugarri nagusiei eustea, landa ingurunea nekazaritzako elikagaien sektoreko produkzio eta eraldakuntzaren inguruan egituratzea, hori guztia oinarri ekonomikoa dibertsifikatzearekin bateragarri eginez.

   3. Nekazaritzak lehiatzeko duen gaitasunaren hobekuntza sustatzea, ingurune fisikoaren ezugarriak eta nekazariek betetzen duten funtzio sozial garrantzitsua kontutan harturik, familia ustiategia oinarritzat harturik, asoziazionismo eta kooperatibismoaren bidez artikulaturik, betiere merkatuari -euskal kontsumitzaileei kalitatezko elikagaien bidez on eginez-, ingurugiroa babesteari eta nekazaritzako elikagaien kalitatea eusteari begira.

   4. Landa inguruetako enpresen eta ekonomi egituren lehiakortasuna areagotzea, arreta berezia jarriz nekazaritzako elikagaien enpresetan, nekazalturismokoetan, landa turismokoetan, nekazaritza ekologikokoetan eta landa ingurunean garapen endogenoko proiektuei ekiten dien beste edozein enpresatan, horiek merkatuaren eta lehiaren joeretara egokitzea bultzatuz, prozesu hori landa inguruak betetzen dituen mota guztietako funtzio eta zerbitzuekin uztartuz. Horren guztiaren helburu nagusia izango da enplegua mantendu eta sortzea landa inguruko biztanleen onerako.

   5. Landa ingurunearen garapenean eragina duten administrazio eta herri erakundeen arau eta jarduketak integratzea, disfuntzioak eta koordinazio falta eragozteko, eta tresnen koherentzia hobea, esku-hartzeen eraginkortasun handiagoa eta landa eta hiri inguruen arteko elkarreragina bultzatzea.

   6. Landa eremuen garapenaren protagonismoari eustea, bai biztanlerian, bai bertako erakundeetan; asoziazionismoa bultzatzea, eta emakumeek eta gazteek prozesu ekonomiko eta sozialetan parte hartzeko erraztasunak ematea.

   7. Landa inguruetako natur, histori, kultur eta hizkuntz ondarea berreskuratu, artatu, garatu eta zabaltzea.

   8. Lurraldearen antolamendua hobetzea, espazioaren erabilera arrazoizkoago eta orekatuagoa bultzatuz.

   9. Landa ingurunearen balioak aintzat hartzen dituen eta landa ingurunearen garapenerako neurri egokiak ezartzeko bidea ematen duen kultura soziala bultzatzea.

3. atala.– Euskal Autonomia Erkidegoko landa ingurunea garatzeko politikaren helburu sektorialak.

   1. eranskineko lurralde eremuak edota 5.1 atalean ezarritakoaren arabera eratzen direnak —osorik edo zati batez— barne hartzen dituzten landa zonaldeetan eraginik izanez gero, erakunde eta entitate eskudunek beren jarduna egokitu beharko dute, eta atal honetan ezartzen diren helburu berezi edo sektorialak lortzera bideratu. Hala, helburu horien garapen eta burutzapena bat etorriko da landa ingurunearen garapenerako politikarekin, elkarren arteko koordinazio eta koherentzia mantentzen delarik. Edonola ere, landa garapenerako politika aipaturiko helburuen menpean egongo da. Hona hemen helburu berezi edo sektorialak:

      1. – Lurralde antolamenduaren arloan:

         1. Lurraldearen eta hirigintzaren antolamendurako tresnak landa zonaldeen ezaugarri eta beharrizanen arabera ezartzea, harmoniaz uztar daitezen, batetik, natur baliabideak antolatu eta artatzeko premiak eta nekazaritza eta basogintzaren ikuspegitik balio handia duten lurren babesa eta, bestetik, jarduera ekonomikoen mantenimendu eta garapena eta landa herriguneak behar beste zerbitzuz hornitu beharra.

         2. Arreta berezia jartzea landa zonaldeak eta bertako biztanleria beharrezko zerbitzu eta azpiegiturez hornitzen eta alde horietako ekonomiaren dibertsifikatze eta garatze jasangarrian, eta behar bezala haztatzea zein neurritan eratxiki behar zaizkien landa zonaldeei hiri ingurunean sortzen diren eta hiri ingurunearen beharrizanen asegarri diren funtzioak, landa garapenerako politikaren helburuekin bateragarri egin behar dituzten mugen barruan.

         3. Landa inguruneak nekazaritza, basogintza eta natur arloetan dituen balioak babestea.

      2. – Nekazaritza eta basogintza arloan:

         1. Mendiei buruzko foru arauen esparruan, nekazaritza eta basogintzaren zeregina bultzatzea, landa ingurunearen ekonomiaren oinarria izan dadin, eta funtsezko faktorea izan dadin gutxiegi erabilitako lurrak eta natur baliabideak hobeto aprobetxatzeko, artatzeko eta agenteen partaidetzaz antolatzeko, eta lurraldea behar bezala artikulatzeko.

         2. Sektoreko enpresen lehiakortasuna hobetzea, nola eta produktuak kalitateagatik bereiztea sustatuz eta ekoizkortasuna eta ekoizpen kostuak hobetzeko sustapen komertziala bultzatuz, arreta berezia jarriz garapen endogenoko jarduketetan eta hurbileneko merkatuetako sustapenean.

         3. Gazteak nekazaritzan aritzea errazteko baldintzak sortzea, belaunaldi aldaketa gauzatzeko eta enplegua sortzeko bidea emanez.

         4. Transferentzia teknologikoa, teknika eta enpresa arloko prestakuntza, informazioko teknologia berrien erabilera eta ezagutza lehiakortasunerako faktoretzat hartu eta hobetzea.

         5. Euskal nekazaritzako elikagaigintzan kooperatibismoa bultzatzea, sektorearen artikulazioa agenteen parte-hartzetik abia dadin lagunduz.

         6. Sektoreen arteko lankidetza eta nekazaritzako elikagaien industriaren garapena bultzatzea, eta, modu horretara, nekazaritza eta elikagaigintza egituratzea, nekazaritza merkatuetara hurbil dadin eta ahalik eta handiena izan dadin haren balio erantsia, hurbileneko merkatuak bereziki kontuan izanez.

      3. – Landa inguruneko ekonomi ehuna dibertsifikatzeari eta enplegua sortzeari dagokionez:

         1. Enplegu sorkuntza eta landa inguruneko aukera berdintasuna sustatzea eta bultzatzea.

         2. Industri lurzorua eta haren oinarrizko azpiegiturak era ordenatuan eta zentzuz garatzen eta okupatzen laguntzea, betiere landa ingurunearen ezaugarri bereziak errespetatu eta zaintzen direlarik, eta ekonomia dibertsifikatu eta dinamizatu beharrari erantzuten zaiolarik, arreta berezia jarriz garapen endogenoko ekimenak bultzatzen dituzten nekazaritzako elikagaien industriaren proiektuetan.

         3. Industri enpresa txiki eta ertainak ezartzeko erraztasunak ematea, arreta berezia jarriz garapen endogenoko proiektuak sustatzen dituzten lurraldeko produktuen eraldakuntzarako enpresetan, baita zerbitzu enpresetan ere, nekazaritza tradizionaleko ekoizpenari balio erantsirik handiena ematen diotenei lehentasuna emanez.

         4. Lana informazioaren teknologia berrietan oinarriturik antolatzeko eredu berrien garapena bultzatzea, landa inguruneko enpleguaren lan baldintzak eta bizi kalitatea hobetzeko aukera egon dadin.

      4. – Hezkuntza eta kultur arloan:

         1. Hezkuntzako eskaintza landa inguruneko biztanleriarengana behar bezala iristeko modua bermatzea, biztanleria horren berezitasunak kontutan hartzen dituzten irizpide eta baremoekin, hezkuntzako eskaintza landa ingurunera gero eta hurbilagotzen ahaleginduz, batez ere herrigunerik apartatu eta txikienentzako derrigorrezko hezkuntzari dagokionez.

         2. Hezkuntzaren kalitatea hobetzea. Horretarako, euskal landa ingurunearen berezitasunekin bat datozen hezkuntza eredu, teknika eta jaraibide berritzaileak garatu behar dira, landa inguruneko biztanleriari bere ingurua ezagutu eta baloratzeko aukera ematen dioten kurrikulumak diseinatu behar dira, eta zonalde horietako emakume eta gazteen prestakuntza eta trebakuntza lehentasunez bultzatu behar dira.

         3. Landa zonaldeetako biztanleen lanbide heziketa eta heziketa okupazionala egokitzea zonalde bakoitzak lanesku kualifikatua lortzeko dituen beharrizan berezien arabera, lanesku hori beharrezkoa baita enpresa berriak irekitzeko, aktiboken erreziklapena bultzatzeko eta teknologia zein ekoizpen modu berriak erabiltzeko.

         4. Hezkuntza, kultur eta kirol ekipamenduen artikulazio orokorra erraztea, ekipamenduon balioaniztasuna eta funtzioaniztasuna sustatuz, eta egun dauden desorekak zuzenduz.

         5. Landa inguruneko kulturaren ezagutza, zabalkundea eta balorazioa sustatzea.

      5. – Osasun arloan:

         1. Osasun arloko eskaintza lurraldeko herrigunerik apartatu eta txikienetako biztanleengana hurbiltzea, gero eta hurbilagotzea.

         2. Ordenazio Farmazeutikorako Legearen markoan, landa ingurunearen premia bereziei erantzuteko berariaz diseinatutako eskaintza farmazeutikoa sustatzea.

      6. – Etxebizitza arloan:

         Landa ingurunearen berezitasun eta aukeren araberako etxebizitza politika garatzea, kalitate onekoa eta dentsitate txikikoa, alegia, landa ingurunea ohiko bizilekutarako erakargarri bilakatzeko, espekulazioa eragozteko eta landa inguruneko gazteei etxebizitza lortzeko modua errazteko.

      7. – Azpiegitura arloan:

         1. Landa inguruneko biztanleek lana, zerbitzuak, heziketa, aisia, gizarte harremanak eta kontsumoa eskuratzeko dauzkaten aukerak hobetzea, hartarako beharrezko diren azpiegitura guztiak behar bezala garatuz.

         2. Oinarrizko azpiegiturak presaz eta lehentasuna emanez garatzea, hala nola garraio, elektrifikazio, ur-horniketa, saneamendu, gas, telefonia eta ureztatze arlokoak, azken hauek nekazaritza sektorearentzat funtsezkoak baitira. Era berean, arreta berezia jarriko da landa zonaldeetako jarduera ekonomikoak eta zerbitzuak garatzeko aukera onak eman ditzaketen telekomunikazio azpiegituretan.

         3. Aurreko guztiak behar den lehentasuna izango du lurralde bakoitzean, eta erakunde eskudunen babesa beharrezkoa izango da herritar guztiek zerbitzuei buruzkoan dituzten aukera-berdintasunerako eskubide guztiak bermatu ahal izateko.

      8. – Ingurugiro arloan:

         1. Landa ingurunearen garapen jasangarria bultzatzea, oraingo beharrizanei erantzunez, baina etorkizuneko belaunaldiei beharrizanak asebetetzeko ahalmena eragotzi gabe.

         2. Ingurugiroa babestea, narriadurari aurrea hartzea eta kaltetuak izan diren aldeak lehengoratzea.

         3. Bioaniztasuna babestea. Arreta berezia jarriko da agroaniztasunean eta euskal espezie eta arrazak artatu eta berreskuratzen; horretarako, jatorrizko ekosistemetako material genetikoa erabiliko da.

      9. – Turismo arloan:

         1. Landa turismoa bultzatzea. Horretarako, hainbat sustapen ekintza burutuko dira —landa zonaldeetan eta natur ingurunean aisiako jarduerak egiteko gero eta handiagoa den eskariari begira—, eta landa ingurunea helmuga turistiko berezia bilakatuko da. Nekazalturismoa nekazaritzako ustiategien osagarri gisa bultzatzea.

         2. Landa turismoaren garapena antolatzea, nola eta masifikazioa saihestuz, jarduera tradizionalekiko eta natur ingurunearekiko orekari eutsiz, arauak landa ingurunearen egoera, aukera eta beharrizan turistikoetara egokituz, ekimen endogenoetan eta nekazalturismoan arreta berezia jarrita.