mekanika 2
iz. Higiduraz eta orekaz, eta horiek sortzen dituzten indarrez diharduen fisikaren atala. || Makinen eraikitzeaz eta haien jardueraz diharduen jakintza. v Fis. Mekanikak hiru adar ditu: zinematika, dinamika eta estatika. Erabiltzen dituen metodoei dagokienez bitan bereizi ohi da: gai zurrunen mekanika (puntua, gai erabat trinkoa) eta itxura aldakorra duten gaien inguruneen mekanika (jariakinak, gorputz solidoak). Mekanika klasikoa edo Newton-en mekanika izenaz ezagutzen dena argiak hutsean duen lastertasunarekin konparatuz lastertasun txikiko higiduretan da erabilgarria. Mekanika erlatibista berriz era guztietako lastertasuna duten higidura motetan erabil daiteke. Atomo mailan Quamtum-en mekanika erabiltzen da. v Quantum-en mekanika. Atomo, molekula eta bestelako oinarrizko partikulek duten jokaera azaltzearren Planck alemaniar fisikariaren teorian oinarritzen den mekanika. Quantum-en teoria ere esaten zaio; lastertasuna edo egonunea kalkulatzen zailak dituzten sistema dinamikoak aztertzen ditu (protoi batez eta elektroi batez osaturiko hidrogeno atomo batek eratzen duen sistema dinamikoa, adibidez). Mekanikaren alor honen garapenean era askotako ikuspuntuak izan dira: uhinen mekanika, matrizen mekanika, eta quantum-en mekanika erlatibista. v Uhinen mekanika. Quantum-en mekanikak izan zuen lehen ikuspuntua da. Luis de Broglie eta E. Schrödinger-ek landu zuten. Bertan, sisteman higitzen diren oinarrizko partikulak uhin-funtzio batez adierazten dira; uhin-funtzio horrek Schrödinger-en ekuazioak jarraitzen ditu, hau da, l=h/bmv uhin luzerako probabilitatea du, h Planck-en konstantea delarik, m partikularen masa eta v berriz partikula horren lastertasuna. v Matrizen mekanika. Uhin-mekanikarekin zerikusi handia duen mekanikaren adarretako bat. Higitzen ari diren partikulak mekanika mota honetan ez dira uhin-funtzioez adierazten, espazio egoki batean (Hilbert-en espazioa) bektoreen bidez baizik, eta mundu fisikoan beha daitezkeen tasunak berriz (energia, momentuak, etab.) matrizen bidez adierazten dira; hortik hartzen du arlo honek bere izena. v Jariakinen mekanika. Geldi dauden nahiz higitzen diren jariakinak aztertzen dituen mekanikaren adarra; jariakinen itxura aldaketak eta haien higidura ere aztertzen ditu. Solidoen mekanikarekin batera gai moldagarrien mekanika eratzen du. Jakintza adar honetan oinarrizkoa da besteak beste, energiaren kontserbazioaren ekuazioa. v Mekanika erlatibista. Erlatibitatearen teoriaren printzipioetan oinarrituz garatu zen mekanikaren adarra. Argiaren lastertasunaren pareko lastertasunaz higitzen diren gorputzen tasunak aztertzen ditu. v Mekanika estatistikoa. Materia kopuru handia duten sistemen jokaera aztertzen duen mekanikaren adarra. Mekanika estatistikoan partikula klasikoak eta partikula kuantikoak bereizten dira. Lehenengoak mekanika estatistiko klasikoak edo Maxwell-Boltzmann-en mekanikak aztertzen ditu; ikerketa horietan partikulek edozein energia balio har dezakete. Partikula kuantikoak aldiz, energiaren balio jakin batzuk hartzen dituzte soilik. Horien azterketarako bi teoria eratu dira: Bose-Einstein-en teoria eta Fermi-Dirac-en teoria. v Quantum-en mekanika erlatibista. Quantum-en mekanika da, erlatibismora hedatua. v Mekanika analitikoa. Mekanika klasikoaren formulazio matematikoa. Mekanika analitikoak erlazio matematikoak eta prozesu analitikoak erabiliz aztertzen ditu sistema mekanikoak, bakoitzak dituen tasun geometrikoak kontuan izan gabe. Newtonen mekanika klasikoan indarra eta azelerazioa oinarrizko osagaitzat hartzen dira, eta mekanika analitikoan berriz energia zinetikoa eta potentziala dira oinarrizkoak. v Mekanika klasikoa. Argiaren lastertasunarekin konparatuz oso lastertasun txikia duten gorputzen tasunak aztertzen dituen mekanika. Newtonen mekanika klasikoa edo Newtonen mekanika Newton-en hiru legeetan oinarritzen da. ik. Newton. v Ortziaren mekanika. Astron. Ortzian diren gorputzen higidura aztertzen duena.
