indar
iz. Izaki baten egiteko edo aritzeko gaitasun edo ahalmen fisikoa. || Hertsatzeko, ondorio jakin bat izateko ahalmena, boterea. || Fis. Gorputz baten forma edo higiduraren norabidea edo abiadura alda dezakeen zernahi eragingarri. || Elektrizitatearen indarra, motorrak eta higiarazten dituena bereziki. || Indar egin. Hainbeste indar egin zuten hitz bigun hauek aitaren bihotzean… ◊ Ahalegindu, saiatu. ◊ (“Zerbaiti”). Buru egin, gogor egin. || Indar eman. Haren baiezpenari indar ematen dioten argudioak. || Indarrez. adlag. Indarraren bidez; indarkeriaz. || Indarrezko. izlag. Indarrezkoa dela dirudi, ez borondatezkoa. || Indarrean. adlag. Indarka. ◊ Indarrean dagoen agindua. ◊ Zuhaitz gazte eta indarrean dagoena. v Fis. Indar kontzeptua Newtonen hiru legeen bidez azaldu ohi da. Newtonen lehen printzipioaren arabera, geldirik dagoen gorputz batek edo lerro zuzenean gorabeherarik gabeko mugimenduez higitzen ari den gorputz batek berdin jarraituko du indarren batek eragin arte. Bigarren legeak dioenez, kanpoko indar batek gorputz bati eragiten dionean, indarraren norabide berean azelerazio (lastertasun aldaketa) bat sortzen da; azelerazio kopurua kanpotik eragiten duen indarraren zenbatekoari dagokionez zuzenki proportzionala da, eta gorputzak duen materia kopuruari buruz, berriz, alderantziz proportzionala. Hirugarren legearen arabera, gorputz batek beste bati indar egiten dionean, bigarren gorputzak lehenari indar berdina egiten dio; printzipio horri akzio-erreakzioaren printzipioa deritzo. Mekanika klasikoan, eta aipaturiko Newton-en bigarren legearen arabera, gorputz baten masari (m) eragiten dion indarra (F) denborari buruz higidura kopuruaren (p) deribatua da:
Newtonen mekanikan p = m v denez, eta v lastertasuna konstantea:
F = m . a formularen bidez, gorputz baten lastertasuna handitzeko edo txikitzeko egin behar den indarra (newtonak) kalkulatzen da. Erlatibitatearen mekanikan, ordea, formulazio hori ez da erabiltzen, masa gorputzaren lastertasunaren araberakoa baita. Hori dela eta, bektoreak erabiltzen dira indarra neurtzeko: bektorearen luzera indarraren zenbatekoaren proportziokoa izaten da, eta haren norabidea gorputzaren ibilbidea adierazteko erabiltzen da. Fisikariek newton-a (N), nazioarteko sistemaren banakoa, erabiltzen dute indarra neurtzeko. Newton bat kilogramo bateko masa duen gorputz bati 1 m/s2-ko azelerazioa eragiteko egin behar zaion indarra da. CGS sisteman, berriz, indarra neurtzeko dina erabiltzen da (1 dina=10-5N); eta Lurraren sisteman edo ingeniarien sisteman berriz Kilopondioa (Kp) edo Kilogramo-indarra. (1Kp = 9,8 N) ik. mekanika, Newtonen legeak. v Indar elektrikoa. Karga elektrikoa duen gorputz bati egiten zaion indarra. ik. Coulomb-en legea. v Indar elektroeragilea. Karga elektriko banako bat mugitzeko gai den indarra. v Indar zentrifugoa. Gorputz bat bere ibilbidearen bihurgune ardatzetik urrunarazten duen indarra. v Indar zentripetoa. Gorputz bat bere ibilbidearen bihurgune ardatzerantz erakarrarazten duen indarra. v Indar magnetikoa. Eremu magnetiko batean higitzen ari den karga elektriko bati eremuak egiten dion indarra. v Inertzia indarra. ik. inertzia. v Indar nuklear gogorra. Atomoaren nukleoan, nukleoiak (protoiak edo neutroiak) elkartuta mantentzen dituena. Irispide laburrekoa eta intentsitate handikoa da. v Indar nuklear ahula. Erradioaktibitatearekin eta desintegrazioarekin zerikusia duen irispide laburreko indarra.
