Arreta Soziosanitarioa

Batxilergoko ikasleek hautazko irakasgai hau egiteko aukera dute, bai Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan hasitako bigarren atzerriko hizkuntza ikasten jarraituz, bai hutsetik hasiz.

Gure egungo mundua gero eta globalizatuago dagoenez, gero eta hizkuntza- eta kultura-aniztasun handiagoa dugu gure inguruan, eta gure gizartea gero eta eleaniztun eta kulturaniztunagoa da. Gizarteotan hizkuntzak jakiteak kultura handiagoa ematen digu eta beste hizkuntza batzuetako jendearekin komunikatzeko aukera ematen digu. Horrela, errazagoa zaigu beste kultura batzuk ulertzea eta onartzea, berdintasun-mailan jartzen gara aniztasunaren aurrean eta elkarrekiko errespetua garatzen dugu, pertsonen eta herrien artean ulermen handia lortuz. Atzerriko hizkuntzak jakitea, bestalde, funtsezkoa da Europako nortasuna eratzeko, horrek erraztu egiten baitu jendea batetik bestera aske ibiltzea eta herrialdeen artean zientzia- eta akademia-elkarlana lantzea.

Gure inguruan dugun hizkuntza-aniztasunak garrantzi handiagoa hartzen du egungo hedabideei esker. Eleanitzek aukera gehiago dituzte arlo hauetan aritzeko: nazioarteko harremanak, kultura, zientziak, teknika eta lan-mundua. Horri esker, maila pertsonalean, ikasketen nahiz lanaren alorrean dituzten aukerak ugaritu egiten dira.

Europako Erreferentzia Esparru Komunaren irizpideei jarraiki, hauxe da irakasgai honen helburua: komunikatzeko gaitasuna pixkana-pixkana garatuz joatea, ikasleek komunikazio-zeregin batzuk egiteko gai izan daitezen. Atzerriko lehen eta bigarren hizkuntzen edukiak eta ebaluazio-irizpideak aukeratzeko erreferentzia da Esparru hori.

Ondorioz, denetariko testuinguru eta baldintzatan komunikatzeko gai izatearren landuko da hizkuntza irakasgai honen baitan. Gaitasun hori denetariko hizkuntza-jarduerak lantzean jorratzen da, adibidez, ahozko eta idatzizko testuak ulertu eta sortzean eta elkarrekintzan jardutean. Horretarako, ikasleek dituzten ezaupide eta trebetasunak erabili beharko dituzte, jarrera eta estrategia egokiekin batera.

Batxilergoan hautazko irakasgai hau lantzeko, funtsezko bi faktore hartu behar dira aintzakotzat, ezinbestean. Batetik, maila honetan dabiltzan ikasleek ez dute maila bera izaten: batzuk DBHn hasi ziren irakasgai hau lantzen, eta beste batzuentzat, aldiz, hauxe izango da hizkuntza hau ikasten hasten diren lehenbiziko aldia. Kasu horretan, ikasleek lehendik ikasitako beste hizkuntzen funtzionamenduari buruz dakitenetik abiatu beharko da, dakiten hori atzerriko bigarren hizkuntza ikasteko garaian ere erabil dezaten. Horrek gehiago motibatuko ditu ikasleak eta azkarrago ikasten lagunduko die.

Bigarrenik, Batxilergoko ikasleak hasiak dira beren ikasketa edo lanbideari buruzko lehenbiziko aukeraketak egiten, eta haien interes ugariak zein diren erakusten digu horrek. Horren ondorioz, irakasleek beren ikasleen egoera berezira egokitu beharko dituzte helburuak, edukiak eta ebaluazio-irizpideak, eta horretarako programazio malguak, adostuak eta hainbat ibilbide eskaintzen dituztenak prestatu beharko dituzte.

Nolanahi ere, atzerriko bigarren hizkuntza lantzeko moduak atzerriko lehen hizkuntzarekin eta bi hizkuntza ofizialekin erabilitako moduaren berdina izan beharko du, eta hizkuntzen ikaskuntza haien trataera integratuaren bidez landu beharko da kasu guztietan ere.

Trataera integratu horri jarraiki, landutako gainerako hizkuntzetako bi eduki-multzoak izango ditugu hemen ere. Halere, edukietan eta ebaluazio-irizpideetan konplexutasun eta sakontasun apalagoa izango dugu hemen, atzerriko lehen hizkuntzan baino. Denetariko testuinguru eta baldintzatan komunikatzeko gai izatea izango da, edonola ere, helburu nagusia.

Atzerriko bigarren hizkuntzaren curriculumean, irakasgai hau aurreko etapan landua duten ikasleei dagokien mailatik abiatuko gara edukiei nahiz ebaluazio-irizpideei dagokienez. Halere, ikasleen maila zein den ikusi beharko dute irakasleek, eta horren arabera erabaki curriculum hau landuko duten ala DBHn lehenbiziko ikaskuntza-mailetarako prestatutakoa aukeratuko duten.

Bestalde, ikasleek hemen beren laugarren hizkuntza (gutxienez) landuko dutenez, beren ikaskuntzari buruzko gogoeta egiteko eta gainerako hizkuntzak ikasteko erabilitako estrategiak eta ikasitako guztia laugarren hizkuntza honetarako erabiltzeko aukera izango dute. Gainera, dagoeneko barneratuak dituzten baliabideak erabiliz, azkarrago ikasiko dute laugarren hizkuntza hau.

Hizkuntzen trataera integratua gauzatu beharko dute irakasleek, eta, hortaz, irakaskuntza-moldeak egokituko dituzte hizkuntza bakoitzarekin bat datorren metodologia lantzeko ikasgelan. Atzerriko bigarren hizkuntzaren berezitasunak jorratu beharko dituzte horretarako, baina irakasleek eta ikasleek ezagutzen dituzten gainerako hizkuntzen ezaugarri komunetan oinarrituz.

OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO, IRAKASGAI HAUEK EGITEN DUTEN EKARPENA

Atzerriko Bigarren Hizkuntza irakasgaiak curriculumeko oinarrizko gaitasun guztiak garatzen laguntzen du, hizkuntzak oso tresna egokiak direlako komunikatzeko, mundua irudikatzeko, gizartean txertatzeko, gure sentipenak adierazteko eta sormena bultzatzeko; zer esanik ez hizkuntzen irakaskuntzan ikuspegi instrumentala hartzen bada, curriculum-proposamen honetan egiten den moduan.

Hizkuntzen curriculumaren bidez -hizkuntza erabiliz, noski-, gizarteko esparru guztietan eraginkortasunez parte hartzeko gaitasuna garatu nahi da, bereziki helduei dagozkien testuinguruetan; hortaz, hizkuntza-komunikaziorako gaitasunari dagozkion alderdi guztiak nabarmen landuko dira. Hizkuntza jakin bat erabiltzeko trebetasunak eta estrategiak, eta hizkuntza horren inguruko gogoeta-prozesuak, beste alor batzuetan erabil daitezkeen ikaskuntzak dira, eta lagundu egiten dute hizkuntza-gaitasun bateratua garatzen. Printzipio hori da hizkuntzen curriculum bateratuaren oinarrietako bat, eta aukera ematen du hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna edozein hizkuntza landuz garatzeko.

Ezagutzaren alorrean ere hizkuntzak berebiziko garrantzia dauka, bera baita ezagutza sortzeko, eratzeko, metatzeko eta zabaltzeko bitartekoa. Etapa honetako irakasgaiak ezagutzea bat dator alor bakoitzeko diskurtsoak ondo-ondo erabiltzearekin. Jakintzagai bat ikasteak, hari buruz hitz egiteko, entzuteko, irakurtzeko eta idazteko gai izatea esan nahi du. Jakintza eta ezagutza hizkuntza bidez lortzeak lotura estua du ikasten ikasteko oinarrizko gaitasunarekin.

Hizkuntzak, ezagutza finkatu eta gordetzeaz gainera, ezagutza hori modu sistematikoan eta etengabe eskuratzeko aukera ematen du, eta hura gabe ezinezkoak liratekeen harremanak sortzeko bidea eskaintzen du. Beste mundu batzuk ezagutzea eta geure buruaz hausnartzea ahalbidetzen du, eta ezagutza autonomorako gakoak ematen. Hizkuntzak aukera ematen du ezagutza antolatzeko eta jarduerak planifikatzeko, norberaren eta besteen esperientziez gogoeta egiteko, eta arrazoitzerakoan erabilitako bideak aztertzeko. Trebetasun horiek guztiak garatzea funtsezkoa da bizitzan ikasten jarraitzeko, eta hori ezinbestekoa da XXI. mendeko herritarrentzat.

Hizkuntza erabiltzen ikasteak honako hau ere badakar: arazoak aztertzea eta konpontzea, planak prestatzea eta erabakiak hartzen hastea, komunikazio-egoera bakoitzerako egokiak diren estrategiak erabiltzea... Izan ere, hizkuntzaren eginkizunetako bat norberaren jarduera arautzea eta bideratzea da. Horregatik, hizkuntza-trebetasunak eskuratzeak lagundu egiten du gure ekimenak garatzen eta gure jarduerak arautzen, gero eta modu autonomoagoan. Bestalde, hizkuntzen -bereziki, atzerrikoen- ikaskuntzari dagokionez, beharrezkoa da ikasleen sormen-gaitasuna garatzen laguntzea, ausartu daitezen komunikazio-behar berriei konponbide eraginkorrak bilatzen. Hizkuntzak bitarteko ezin hobeak dira barruko emozioak eta arrazoiketak arautzeko, eta baita komunikazio-harremanak izateko ere, horrek nortasuna osatzen laguntzen baitu. Hizkuntza ondo erabiltzeak autonomia garatzen eta ikaskuntza arautzen laguntzen du, eta bi helburu horiek garrantzi handia dute norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunean.

Hizkuntza-alorreko irakasgaiek lagundu egiten dute informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna sendotzen; izan ere, irakasgaiaren helburuetako bat ezagutza eta trebetasunak ematea da, informazioa bilatzeko, aukeratzeko eta lantzeko, hainbat komunikazio-beharretan erabili ahal izateko. Ahozko eta idatzizko testuak ekoiztean euskarri elektronikoak erabiltzeak ere lagundu egiten du gaitasun hori garatzen, eta, hala, eraginkorragoa izaten da testuak sortzeko prozesua, hots, hizkuntza-alorreko irakasgaien oinarrizko edukia.

Teknologia digitalaren garapenak komunikazio-molde berriak ekarri ditu, eta, horrek, aldi berean, Batxilergoko irakasgai hauetan jorratu beharreko testu-genero berriak. Halaber, ugaritu egin dira zuzenean komunikatzeko aukerak, beste hizkuntza eta kultura batzuetara hurbiltzeko moduak, eta horrek erraztu egiten du irakurketaren eta idazketaren erabilera soziala eta kooperatiboa, eta lagundu egiten du ezagutza besteekin batera osatzen. Beste ikuspegi batetik, hizkuntza-alorreko irakasgaiek lagundu egin behar dute teknologia berriek zabaldutako informazioaren aurrean jarrera kritikoa izaten, eta informazio hori modu etikoan erabiltzen.

Hizkuntza komunikazio-tresna bat da, gizarteratzeko oinarrizko elementu bat, eta, beraz, funtsezkoa da gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna garatzeko. Besteekin jardunez ikasten eta barneratzen da hizkuntza, eta gizarteko jardueretan parte hartzeko erabiltzen da, hainbat helburu lortzeko. Helduei dagozkien hizkuntza-gaitasun konplexuak garatzea behar-beharrezkoa da esanahiak negoziatzeko, jarrerak hurbiltzeko eta gatazkak konpontzeko. Ekimen horiek guztiak gizakion arteko harremanen oinarri-oinarrian daude.

Hizkuntza jakin bat erabiltzeak norberaren nortasuna sortzen eta hizkuntza- eta kultura-nortasun kolektibo batean parte hartzen laguntzen du. Batxilergoko hizkuntza-alorreko irakasgaien bidez gaur egungo EAEko gizartean parte hartzeko beharrezkoak diren hizkuntza guztiak modu integratu eta osagarrian landu nahi dira.

Bestalde, eleaniztasunak erraztu egiten du gaur egungo gizarte globalean parte hartzen, lagundu egiten du kulturen artean komunikatzen, bitarteko bat da kanpoko informazioa jasotzeko, bai eta bide bat ere pertsonek eta kulturek elkar ezagutzeko eta elkar errespetatzeko. Horrek guztiak lagundu egiten du XXI. mendeko herritarrek ezinbestekoa duten kulturen arteko kontzientzia garatzen.

Hizkuntzak nola transmititzen diren ere aztertzen denez, gaitasun hau garatzen da, eta munduari buruz ditugun aurreiritzi eta irudiak azaleratzen dira, hizkuntzaren erabilera diskriminatzaileak ezabatzeko.

Literatura-lanak irakurriz, interpretatuz eta balioetsiz -etapa honetako oinarrizko lan-esparrua- landu egiten da giza eta arte-kulturarako gaitasuna. Literaturak aukera ematen die ikasleei beren ingurune edo garaitik urrun dauden errealitateak ezagutzeko, kultura-tradizioan barneratzeko, gizakiaz hausnartzeko eta hizkuntzaren alderdi estetikoa ezagutzeko. Irakasgai hauei etekinik handiena ateratzeko, komeni da literatura beste zenbait arte-adierazpiderekin batera lantzea -musika, pintura, zinema&-. Etapa honetan, bestalde, XXI. mendean ikus-entzunezkoak eta teknologia berriak erabiliz sortutako arte-molde berriak modu kritikoan ulertzeko ahalegina egin behar da.

Azkenik, handia da irakasgai hauek matematikarako nahiz zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunari egiten dioten ekarpena; izan ere, hauxe eskatzen dute: mundua interpretatzea, mezuak aztertzea, gertakari anitzen kausak eta ondorioak modu arrazionalean argudiatzea, eta ezagutza-alor ugariri buruzko diskurtso konplexu eta abstraktuak erabiltzea ikasgelan.

HELBURUAK

1. Ikasleen interes eta premien inguruan, ahoz eta idatziz, denetariko komunikazio-testuingurutan emandako mezuen xehetasun nagusiak eta informazio orokorra ulertzea, ikasleek hainbat gairi buruz duten informazioa zabaltzearren.

2. Ahoz hitz egitea eta elkarreraginez jardutea bat-batean eta modu ulergarrian, ikasketa-munduko ohiko eta mundu horri buruzko egoeretan eraginkortasunez aritzeko estrategiak erabiliz.

3. Eguneroko bizitzarako balio duten testu soil eta koherenteak idaztea, komunikazio-premiei erantzuteko, ikasleek beste hizkuntza batzuetatik ezagutzen dituzten baliabideak erabiliz.

4. Ikasitako hizkuntzaren ingurune soziokulturalaren funtsezko ezaugarriak ezagutzea, estereotiporik eta balio-juzkurik gabe, beste kultura batzuk eta errealitatea eta esperientziak antolatzeko beste modu batzuk ulertu eta interpretatzeko.

5. Atzerriko hizkuntza beste kultura eta jakintza batzuetara hurbiltzeko bitartekoa dela ulertzea, horrek daukan garrantziaz jabetzea eta eleaniztasunak kultura-arauen eta -konbentzioen balio erlatiboaz konturatzen laguntzen duela ikustea.

6. Hizkuntza-sistemak komunikazioan nola jarduten duen hausnartzea, beste hizkuntza batzuetan ikasitako estrategia eta baliabideak erabiliz, ahozko eta idatzizko testuen ulermen eta sorkuntza hobetzearren.

7. Literatura- eta arte-alorreko adierazpideez gozatzea, haiek ezagutza eta esperientzia berrien iturritzat hartuta. Horretarako, lan adierazgarriak landuko dira, sentsibilitate estetikoa garatu eta lan-ugaritasunarekin aberasteko.

8. Informazioa eskuratzeko gizarte-hedabideak eta informazio-teknologiak erabiltzea, izpiritu kritikoarekin eta zentzu etikoarekin, norberak bere kasa atzerriko hizkuntzan komunikatu eta lankidetzan jarduteko.

9. Atzerriko bigarren hizkuntza ikasteko garaian, beste hizkuntza batzuetako esperientzia erabiltzea, norberaren burua arautuz joateko ekimenez, konfiantzaz eta erantzukizunez.

   LEHENENGO MAILA

   EDUKIAK

1. multzoa. Entzumena, mintzamena eta elkarrizketa.

   Ahozko testuak ulertzea, pertsonen arteko harremanetan erabiliak, gelan edo eguneroko bizitzako egoeratan gertatzen direnak: informazioak, azalpenak, iritzi-testuak, jarraibideak, esperientzia eta bizipenen kontakizunak.

   Ikus-entzunezko komunikabideetako edo Interneteko ahozko testu erraz eta argiak ulertzea: argitalpenak, erreportajeak, albistegien laburpenak eta leku publikoetan emandako mezuak.

   Ikastekoak eta informatzekoak diren ahozko testuak ulertzea: berdinen arteko eta lan-talde baten barruko elkarrizketak, jarraibideak, galderak, azalpenak&

   Ahozko testuak ulertzeko estrategiak erabiltzea eta transferitzea, hitzik gabeko testuinguru bisuala eta aurretik gaiari edo egoerari buruz dakiguna erabiliz.

   Testuaren gaia eta zentzu orokorra identifikatzea, eta hizlariaren asmoa zein den jakitea.

   Garrantzia duten eta ez duten informazioak bereiztea eta esplizituak ez diren osagaiak identifikatzea (ironia, bigarren esanahiak&).

   Ahozko testuen edukiaren alderdi nagusiez jabetzea eta horiek hitzez adieraztea.

   Ahozko testuen ulermena arautzeko kontrol-estrategiak erabiltzea: aurreratzea, argitzea, egiaztatzea.

   Atzerriko hizkuntzak berezkoak dituen soinuak, erritmoa, intonazioa eta azentua ondo erabiltzea.

   Hizkuntzaren bidezko hartu-emanetan modu aktiboan parte hartzea, gero eta autonomia, eraginkortasun eta konplexutasun handiagoko esamoldeak erabiliz, ahozko hartu-emanen arau sozio-komunikatiboak errespetuz eta erantzunak solaskideak dioenera egokituz.

   Beste hizkuntza batzuetan eskuratutako hizkuntza-ezaupideak gero eta autonomia handiagoaz aktibatzea ahozko testuak modu autonomoan sortzeko.

   Landutako ahozko testuetako generoen berezitasunak, ikasleen interes zehatzetara egokituak.

   Ahoskera eta intonazio egokia erabiliz, ahoz adierazteko interesa agertzea.

   Hainbat helbururekin eta komunikazio-egoeratan, jendaurrean atzerriko hizkuntzan aritzeko jarrera positiboa eta ekimena.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurtzea eta idaztea.

   Ikasleen interes akademiko eta pertsonalei buruzko testu inprimatu eta digitalak modu autonomoan irakurtzea.

   Testuek zer komunikatu nahi duten eta informazioa nola antolatzen duten identifikatzea.

   Esparru pertsonal eta akademikoko hainbat testu-motaren informazio orokor eta garrantzitsua ulertzea.

   Baliabide digital eta bibliografikoak erabiltzea ulermen-arazoak argitzeko eta jarduera batek eskatzen duen informazio zehatza bilatzeko.

   Hainbat informazio-iturritatik jasotako informazioa aukeratzea, jarduera zehatz bat egitearren.

   Testuak planifikatzea, horretarako behar diren estrategiak erabiliz: ideiak sortzea eta eskema koherenteak prestatzea.

   Lokailu gero eta konplexuagoak erabiltzea, testuei kohesioa emateko.

   Testu errazak sortzea, ondo aurkeztea eta hizkuntzaren aldetik behar bezain zuzenak izatea.

   Informazio- eta komunikazioteknologiak erabiltzea, atzerriko hizkuntzaren bitartez testuak sortzeko, informazioa transmititzeko, elkar komunikatzeko eta lankidetzan aritzeko.

   Irakurketak ulertzeko, beste hizkuntzetan barneratutako estrategiak erabiltzea eta transferitzea.

   Irakurtzeko autonomia pixkanaka garatzea, gaiak eta testuak aukeratuz eta norberaren aukerak modu gidatuan adieraziz.

   Elementu grafiko eta paratestualak (ilustrazioak, grafikoak, tipografia) erabiltzea, testuak ulertzen laguntzeko.

   Landutako testu-motaren oinarrizko ezaugarriak ezagutzea, dagozkion tipologiaren eta erabilera-eremuaren arabera.

   Testu idatzien esanahi orokorra ulertzeko norberak duen ahalmenaz konturatzea.

   Denetariko testu-motak modu autonomoan eta hainbat helbururekin irakurtzeko interesa.

   Ondo aurkeztutako testu idatzi argi eta ulergarriak sortzeko interesa. Testuok egitura egokia izatea eta komunikazio-behar eta -asmo desberdinei erantzutea.

   Lankidetza-egoeretan, erantzukizunak onartzea eta prozesu nahiz ondorioak besteekin batera ebaluatzea.

   Informazio-iturri inprimatu eta digitaletatik jasotako testuak erabiltzean jarrera etikoa izatea.

3. multzoa. Literatura-diskurtsoa.

   Ikasleen interesetara egokitutako literatura-testu labur egokitu nahiz originalak modu aktiboan eta ulertzeko moduan entzutea.

   Ikasleen interesetara egokitutako literatura-testu labur egokitu nahiz originalak irakurtzea eta haiei buruzko iruzkinak egitea.

   Literatura sortzeko asmoz sortutako testu soilak (komikiak, olerkiak, antzezlanak eta kontakizun laburrak) idaztea, jarraibide batzuen ildotik.

   Literatura-testuak irakurtzeko, liburutegira, bideotekara nahiz Internetera jotzea.

   Landutako literatura-testuei buruzko iritziak ahoz adieraztea.

   Nork bere literatura-asmoko testuak sortzeko, informazio- eta komunikazio-teknologiak gero eta gehiago erabiltzea.

   Ikasgelan eta ikastetxean antolatzen diren literatura-jardueretan aktiboki parte hartzea.

   Literaturaren eta artearen adierazpideak: komikia, musika, zinema&

   Literatura-testua plazera lortzeko, kultura desberdinak hurbiltzeko eta hizkuntzaren eta norberaren aberastasuna lortzeko baliabidetzat hartzea, eta norberaren iritzi arrazoitua hitzez edo idatziz adieraztea.

   Norberak nahiz besteek egindako literatura-lanak eta literatura sortzeko asmoz sortutako lanak baloratzea.

   Irakurtzeko autonomia garatuz joatea.

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta.

   Ikasleen interesei erantzuten dieten eta hainbat euskarritan jasotako idatzizko eta ahozko testu-ereduak aztertzea, hizkuntzaren egiturak eta formak eta hitz berriak ikasteko.

   Landutako testuetako hizkuntza-osagai bereziak erabiltzea.

   Testuari kohesioa ematen dioten osagaiei buruzko gogoeta egitea.

   Denetariko komunikazio-helburutan eta testu-motatan agertzen diren gramatika-egitura eta funtzio nagusiak zein diren jakitea.

   Norberaren testuetan, ortografia-arauak ezagutzea eta aplikatzea.

   Hitzen eta perpausen ahoskera-, erritmo-, azentu- eta intonazio-arau oinarrizkoak ikustea landutako testuetan eta arau horiek betetzea.

   Grafiaren eta soinuaren arteko erlazioak ezartzea eta, ahozko nahiz idatzizko ereduak erabiliz, dauden irregulartasun nagusiak ezagutzea.

   Alfabeto fonetikoa erabiltzea, ahoskerari buruzko zalantzak argitzeko.

   Norberaren nahiz besteen testuetako akatsak banaka eta taldean zuzentzea, jarraibide batzuen ildotik.

   Akatsak ikasprozesuaren parte direla onartzea, haien zergatia identifikatzea, eta zuzentzeko estrategiak erabiltzea.

   Denetariko komunikazio-asmotan egokiak diren gramatika-funtzio eta -egitura nagusiak berrikustea.

   Hitzak eratortzeko eta elkartzeko baliabide batzuk ezagutzea.

   Hainbat hizkuntzatan helburu bererako erabiltzen diren prozedurak alderatzea.

   Dakizkigun hizkuntzetan komunikatzeko erabiltzen diren hitzen bidezko nahiz hitzik gabeko estrategiak aplikatzea ikasten ari den hizkuntzan.

   Hizkuntzaren inguruan gogoeta egiteko behar den hizkuntzalaritzako terminologia egokia erabiltzea (hizkuntza desberdinetarako balio duena).

   Norberaren ikaskuntzari buruzko gogoeta egitea, eta akatsak ikasprozesuaren zati direla onartzea.

   Norberaren burua zuzentzeko eta auto- nahiz hetero-erregulaziorako estrategiak erabiltzea.

   Ikaskuntzako baliabideak (digitalak, bibliografikoak&) pixkana-pixkana modu autonomoan erabiliz joatea.

   Atzerriko hizkuntza modu egoki eta zuzenean erabiltzeko interesa, gero eta konplexuagoak diren egoeretan.

   Atzerriko hizkuntza ikasteko ahalmenean sinestea eta talde-lanari balioa ematea.

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala.

   Atzerriko hizkuntza erabiltzen duten herrialdeetako gizarte-harremanetan dauden eguneroko ohiturak ezagutzea.

   Atzerriko hizkuntzak berezkoak dituen gizarte-harremanetarako arauak komunikazio-jardunetan erabiltzea.

   Norberaren hizkuntzek eta atzerriko hizkuntzek dituzten gizarte-arauak alderatzea.

   Informazio-iturri desberdinak erabiliz, atzerriko hizkuntza erabiltzen den herrietako kultura-berezitasun garrantzitsuenak ezagutzea.

   Aitorpena, interesa eta errespetua erakustea inguru eleanitz eta kulturanitzaren aurrean, eta ikaslea bera ere eleanitza dela ohartzea.

   Hainbat hizkuntza erabiltzea ontzat hartzea.

   Atzerriko hizkuntza erabiltzen den herrietako pertsonen eta kulturen berri izateko eta hango biztanleekin harremanetan jarduteko eta komunikatzeko interesa.

   Ikasgelan, ikastetxean eta inguruan dauden hizkuntza guztiak komunikazio- eta ikaskuntza-bitarteko gisa baloratzea.

   Norberarenaz bestelako hizkuntza eta kultura duten pertsonei harrera egiteko jarrera eta pertsona haiei buruzko ikuspegi positiboa.

   Jarrera kritikoa izatea mezu diskriminatzaileekiko.

   EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Ikasleen interes eta premien inguruan, ahozko eta ikus-entzunezko euskarriak erabiliz, denetariko komunikazio-testuingurutan emandako mezuen xehetasun nagusiak eta informazio orokorra ulertzea.

1. Ea identifikatzen dituen ahozko testuetan erabilitako genero arruntenak eta ikasleen intereseko gaiekin zerikusia dutenak.

2. Ea badakien zein den igorlearen asmoa curriculumeko arloei buruzko nahiz ikasleen interes pertsonaleko gaiei buruzko testuetan.

3. Ea ulertzen duen gai ezagunei buruzko eta interes akademikoko testu soil eta laburren esanahi orokorra.

4. Ea ulertzen duen ikus-entzunezko hedabideetatik nahiz hedabide digitaletatik hartutako testu soil eta laburren esanahi orokorra, hizkera batu eta argia eta adierazgailu esplizituak erabiliz gero.

5. Ea identifikatzen dituen ahozko testuetako informazio zehatzak, zuzeneko komunikazio-egoeretan.

6. Ea jasotzen dituen entzuketaren helburuari erantzuten dioten informazioak.

7. Ea entzuketa-prozesuan erabiltzen dituen informazioa jasotzeko eskemak, taulak edo bestelako bitartekoak.

8. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan garatutako ahozko ulermenerako estrategiak, ahozko testuak hobeto ulertzeko.

9. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan sistematikoak diren autoebaluazio- eta autozuzenketa-estrategiak, ahozko ulermena hobetzeko.

2. Ahozko aurkezpen laburrak eta egitura errazekoak egitea, gaurkotasuneko gaiei nahiz gai orokorrei buruzkoak eta atzerriko hizkuntzako berezitasun soziokulturalei nahiz ikasleen interes eta ikasketei buruzkoak.

1. Ea informazioa nagusia bilatzen eta aukeratzen duen, denetariko iturriak erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak.

2. Ea erabiltzen dituen ahozko testuen edukia antolatzeko oharrak, eskemak, grafikoak eta gidoiak, gero eta autonomia handiagoarekin.

3. Ea informazioa antolatzen duen modu koherentean, komunikazio-asmoei erantzuteko.

4. Ea erabiltzen dituen testua egituratzeko gehien erabilitako elementuak, gero eta autonomia handiagoarekin.

5. Ea hitz egiten duen ondo ahoskatuz, gero eta hobeto jardunez eta nolabaiteko etorriarekin.

6. Ea errespetatzen dituen oinarrizko kortesia-arauak.

7. Ea ondo erabiltzen dituen ahots-tonua, keinuak eta gorputzaren jarrera.

8. Ea erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak eta ikus-entzunezkoak aurkezpenetan.

9. Ea erabiltzen dituen norberaren burua zuzendu eta ebaluatzeko estrategiak, ahozko jarduna hobetzeko.

10. Ea erakusten duen lanak prestatzeko eta egiteko autonomia.

3. Ikasgela barruan ikaskuntza eta gizarte-harremanak lantzeko antolatzen diren ahozko jardunetan modu aktiboan parte hartzea.

1. Ea parte hartzen duen inork agindu gabe eta bere iritzia ematen duen.

2. Ea ezeztatzen dituen besteen argudioak, gauzak beste hitz batzuekin adierazita.

3. Ea aritzen den gero eta argiago eta zuzenago.

4. Ea gero eta gehiago jabetuz doan ahozko elkarrizketetako osagai ez-esplizituez.

5. Ea alderatzen dituen ikuspegi desberdinak, eta norberarena berrikusten duen.

6. Ea komunikazio-estrategiak gero eta modu autonomoagoan erabiltzen dituen norberaren ulermena erregulatzeko, norberaren diskurtsoa ulergarri egiteko eta komunikazioko etenaldiak gainditzeko.

7. Ea errespetatzen dituen ahozko elkarrizketen oinarrizko arau sozio-komunikatiboak.

8. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan garatutako estrategiak, ahozko jarduna hobetzeko.

9. Ea elkarlanean aritzen den eta erantzukizunak partekatzen dituen.

4. Ikasleen intereseko gaiei buruzkoak, gaurkotasuneko gaiei buruzkoak nahiz ikasketekin zerikusia duten gaiei buruzkoak diren eta denetariko komunikazio-egoeratatik ateratakoak diren testu idatzien ideia orokorra eta informazio zehatzak ulertzea.

1. Ea irakurmen-prozesuan erabiltzen dituen informazioa jasotzeko eskemak, taulak edo bestelako bitartekoak.

2. Ea ulertzen eta interpretatzen duen informazio nagusia, hainbat informazio-iturritatik jasotako gai bateko eta besteko testuetan.

3. Ea identifikatzen duen gai askotariko testuen informazio zehatza.

4. Ea identifikatzen dituen hainbat testutako xehetasun nagusiak.

5. Ea esanahiak antzematen dituen, testuinguruaren eta beste hizkuntzetako bere ezagutzen laguntzarekin.

6. Ea elementu ez-linguistikoak erabiltzen dituen informazioa ondorioztatzeko.

7. Ea identifikatzen dituen adierazle esplizitu ohikoenak, mezua ondo interpretatzeko.

8. Ea gero eta autonomia handiagoarekin erabiltzen dituen paperean nahiz euskarri digitalean dauden kontsulta-materialak, informazioa bilatzeko eta zalantzak argitzeko.

9. Ea ulertzen dituen testu idatzietako komunikazio-egoeren oinarrizko ezaugarriak.

10. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan garatutako estrategiak, hobeto irakurtzeko.

5. Norberaren intereseko, gaurkotasuneko nahiz ikasketekin zerikusia duten testuak idaztea, aldez aurretik planifikatuak, atzerriko hizkuntzari dagozkion berezitasun soziokulturalei buruzkoak.

1. Ea bilatu, aukeratu eta lantzen duen dagokion helbururako egokia den informazioa, paperean nahiz digitalean.

2. Ea egiten dituen fitxak, eskemak eta laburpenak, informazioa antolatzeko.

3. Ea edukia egituratzen duen, aukeratutako testu-motari dagokion testu-sekuentzia arketipikoaren arabera.

4. Ea gero eta autonomia handiagoarekin erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak, testuak idazateko eta berrikusteko.

5. Ea errespetatzen dituen gramatika-, ortografia- eta tipografia-arauak.

6. Ea erabiltzen dituen norberaren burua zuzendu eta ebaluatzeko estrategiak, testuak hobetzeko.

7. Ea modu kontzientean erabiltzen dituen curriculumeko beste hizkuntza batzuetan landutako hizkuntza-ezaupideak, xede-hizkuntzan landutako testuak ulertzen laguntzeko.

8. Ea gero eta autonomia handiagoa erakusten duen lanak prestatzeko eta egiteko.

6. Atzerriko hizkuntza erabiltzen duten herri eta kulturen berezitasun sozial, kultural eta geografikoak identifikatzea, eta norberarenekin alderatzea, haiek ezagutzeko interesa erakustearekin batera.

1. Ea ezagutzen dituen atzerriko hizkuntza erabiltzen deneko testuinguru soziokultural eta geografikoaren ezaugarri nagusiak.

2. Ea ezagutzen dituen atzerriko hizkuntzak munduan duen egoerari buruzko oinarrizko datuak.

3. Ea ikusten dituen berak dakizkien hizkuntzen eta atzerriko hizkuntzaren arteko maileguak.

4. Ea aztertzen dituen xede-hizkuntzako berezitasun sozial, kultural, historiko eta geografiko nagusiak, hainbat euskarritan jasotako benetako dokumentuen bidez.

5. Ea interesa erakusten duen norberarenaz bestelako kultura-ohiturak ezagutzeko.

6. Ea errespetua erakusten duen beste herrialde batzuen balio eta jokamoldeekiko.

7. Hizkuntza erabiltzeko arauei eta sistemaren erregelei buruzko gogoeta egitea, ulermen-arazoak konpontzeko, landutako testuak osatzeko eta modu autonomoan berrikusteko.

1. Ea identifikatzen dituen perpauseko, testuko eta testuinguruko hizkuntza-markak, era askotako testuekin lan eginez.

2. Ea ezagutzen duen hizkuntza guztietan erabiltzen den hizkuntzalaritzako terminologia.

3. Ea terminologia hori erabiltzen duen erabilerari buruzko gogoeta-jardueretan.

4. Ea gero eta autonomia handiagoarekin erabiltzen dituen hizkuntzari buruzko ezaupideak eta ortografia-arauak, testuak ulertzeko eta idazteko.

5. Ea egoki eta zuzen osatzen eta aldatzen dituen testuak eta esaldiak, aurrez emandako irizpideei jarraituz.

6. Ea errepikatzen dituen ahoskeraren, erritmoaren, azentuaren eta intonazioaren soinu-markak, emandako ereduarekin ahalik eta gehien bat etorriz.

7. Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen, eredu batzuk erabiliz, norberaren nahiz besteen testuetan egindako hizkuntza-akatsak.

8. Ea baloratzen duen erabilitako hizkuntzaren zuzentasun formala, ulermena ahalbidetzeko.

8. Literatura, gozatzeko eta ikasteko erabiltzea, hizkuntza eta norberaren burua aberastu eta hobetzearren.

1. Ea irakurtzen dituen hainbat literatura-generotako testu egokituak.

2. Ea irizpide pertsonalak azaltzen dituen, literatura-lanak eta bestelako arte-esparruak gozamenerako aukeratzeko garaian.

3. Ea erabiltzen dituen liburutegia, bideoteka eta Internet.

4. Ea parte-hartze aktiboa duen antzerki-lanetan, erritmoa, ahoskera, azentua eta intonazioa zainduz, eta eszenaratzeko estrategia xumeak erabiliz.

5. Ea ahoz nahiz idatziz azaltzen duen literatura-testuei buruzko iritzia, modu errazean, eta euskarri desberdinak erabiliz.

6. Ea jabetuz doan atzerriko hizkuntzako arte- eta literatura-sorkuntzen aberastasunaz.

7. Ea lan horiek erlazionatzen dituen beste hizkuntza batzuetan ezagutzen dituenekin.

9. Informazio- eta komunikazio-teknologiak erabiltzea informazioa bilatu, aukeratu, landu eta zabaltzeko, testuak sortuz, eta harreman pertsonalak eratzeko ahoz nahiz idatziz.

1. Ea informazioa bilatzen duen, jarraibide batzuen ildotik eta denetariko iturriak erabiliz: idatziak, ikus-entzunezkoak eta digitalak.

2. Ea modu aktiboan parte hartzen duen IKT baliabideak erabiliz eratutako ahozko nahiz idatzizko hartu-emanetan.

3. Ea modu etikoan erabiltzen duen hainbat informazio-iturritatik eskuratutako informazioa.

4. Ea erabiltzen dituen testuak lantzeko teknika digitalak: testu-prozesaketa eta multimedia-aurkezpenak.

5. Ea gero eta gehiago erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak, testuak idazteko eta berrikusteko.

6. Ea gero eta gehiago erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak, harreman pertsonalak eratzeko.

7. Ea egiaztatuz doan hedabideetako eta IKTetako mezuen fidagarritasuna eta sinesgarritasuna, ikasturtean landutako irizpideetan oinarrituta.

10. Beste hizkuntzetan ikasitakoa eta landutako estrategiak erabiltzea atzerriko hizkuntzan hobetuz joateko.

1. Ea identifikatzen dituen dakizkien hizkuntzen arteko transferentzia negatiboak.

2. Ea erabiltzen dituen curriculumeko beste hizkuntzetan garatutako autoerregulazio-estrategiak, xede-hizkuntzan landutako testuak hobeto ulertzeko eta sortzeko.

3. Ea alderatzen dituen ikasturtean landutako eta hizkuntza guztietan helburu bererako erabilitako hizkuntza-prozedurak.

4. Ea antzeman eta pixkanaka zuzenduz doan beste hizkuntza batetik datozen kalko okerrak, norberak nahiz beste inork erabiltzean.

5. Ea onartzen duen akatsak ikasprozesuaren zati direla.

6. Ea jabetzen den norberaren ikasketa-ahalmen eta -zailtasunez.

11. Norberaren eta besteen ikaskuntzaren ebaluazioan (norberaren buruarena, besteekin egindakoa) modu aktiboan parte hartzea, hizkuntzak erabiltzeko eta ikasteko norberak duen gaitasunean konfiantza izanik.

1. Ea modu aktiboan parte hartzen duen ebaluazio-irizpideetako kontrol-zerrendak egiten.

2. Ea ezagutzen eta hitzez adierazten dituen ikaskuntzaren helburuak eta ebaluazio-irizpideak.

3. Ea modu aktiboan parte hartzen duen norberaren nahiz besteen sorkuntzak berrikusteko eta hobetzeko ariketetan (autoebaluazioa eta taldeko ebaluazioa), eta besteen ekarpenak baloratzen dituen.

4. Ea parte hartzen duen norberaren ikaskuntzaren ebaluazioan.

5. Ea erabiliz doan beste hizkuntza batzuetan garatutako autoerregulazio-estrategiak, hizkuntza horietako edozeinetan landutako testuak hobeto ulertzeko eta sortzeko.

   BIGARREN MAILA

   EDUKIAK

1. multzoa. Entzumena, mintzamena eta elkarrizketa.

   Ikasketa-munduko eta ikasleen intereseko denetariko ahozko testu argi eta errazak ulertzea.

   Informazioa modu autonomoan bilatzea hainbat iturritan, edukiak aukeratu eta antolatzea, galdera egokiak eginez eta ondorioak azaltzeko oharrak, eskemak, grafikoak eta gidoiak erabiliz.

   Hedabideetan ohikoak diren ahozko testu labur eta soilak modu autonomoan sortuz joatea: albisteak, elkarrizketak, inkestak&

   Gero eta autonomia handiagoz sortzea ahozko testu errazak, ikasteko eta informazioa eskuratzeko: berriketak, deskribapenak, azalpenak, definizioak, elkarrizketak, eztabaidak.

   Ikasleen interes akademikoei buruzko ahozko testu konplexuxeagoak planifikatzea, jarraibide batzuen ildotik.

   Edukiak gero eta autonomia eta eraginkortasun handiagoarekin testualizatuz joatea, hizkuntza-eredu eta egitura ezagunetan oinarrituta.

   Ildo batzuei jarraituz, norberaren testuak berrikustea eta zuzentzea, sormena hobetzeko.

   Landutako ahozko testu-generoen oinarrizko ezaugarriak.

   Eskainitako komunikazio-egoeren oinarrizko ezaugarriak.

   Ahoz jardutean emandako informazioa hartzaileari iristen zaiola ziurtatzeko, ahoskera eta intonazio egokiak erabiltzeko interesa.

   Ahozko hartu-emanen arauak baloratzea eta errespetatzea, hainbat testuinguru simulatuz.

   Beste hizkuntza batzuetan ikasitakoa aktibatu eta erabiltzea, atzerriko hizkuntzako ahozko testuak ulertzen laguntzeko.

   Lankidetza-egoeretan, erantzukizunen ardura hartzea eta prozesu nahiz ondorioak besteekin batera ebaluatzea.

   Gero eta konfiantza eta segurtasun handiagoa izatea ahoz jardutean.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurmena eta idazmena.

   Ikasleen interes akademiko eta pertsonalekin zerikusia duten testuak modu autonomoan irakurriz joatea, erreferentzia-iturri egokiak erabiliz.

   Komunikazio-asmoak eta informazioa antolatzeko moduak identifikatzea eta testuaren zatiak bereiztea.

   Esparru interpertsonal eta akademikoko hainbat testu-motaren informazio orokorra eta zehatza ulertzea.

   Ulermen-arazoak konpontzeko nahiz informazioa bilatzeko, era askotako baliabide digital, informatiko eta bibliografikoak modu autonomoan erabiliz joatea.

   Testua antolatzeko, egituratzeko eta kohesionatzeko bitartekoak erabiltzea.

   Era askotako testuak idaztea, paperean nahiz ordenagailuan. Testuok argiak izan behar dute, hizkera erraza erabili behar dute eta behar bezain zuzenak izan behar dute gramatika eta lexiko aldetik.

   Informazio- eta komunikazioteknologiak erabiltzea, atzerriko hizkuntzaren bitartez testuak sortzeko, informazioa transmititzeko, elkar komunikatzeko eta lankidetzan aritzeko.

   Bizitza sozialeko denetariko esparruetatik ateratako testuetako osagai testual nahiz ez-testualetatik abiatuta, informazioa ondorioztatzea.

   Ahozko testuen ulermena arautzeko kontrol-estrategiak erabiltzea: aurreratzea, argitzea, egiaztatzea.

   Denetariko testu-motak modu gero eta autonomoagoan eta hainbat helburutarako irakurtzeko interesa.

   Jarrera kritikoa izatea testuetan zabaltzen diren informazioen eduki ideologikoaren aurrean.

   Atzerriko hizkuntza beste pertsona eta kultura batzuk ulertzeko eta hango jendearekin harremanetan jartzeko bitartekoa dela ulertzea.

   Testu idatzi argi eta ulergarriak sortzeko interesa. Testuok egitura gero eta egokiagoa izatea eta denetariko komunikazio-asmoei erantzutea.

3. multzoa. Literatura-diskurtsoa.

   Ikasleen interesetara egokitutako literatura-testu labur egokitu nahiz originalak modu aktiboan eta ulertzeko moduan entzutea.

   Ikasleen interesetara egokitutako literatura-testu labur egokitu nahiz originalak irakurtzea eta haiei buruzko iruzkinak egitea.

   Literatura sortzeko asmoz egindako testutxoak idaztea, plangintza bati jarraiki, eredu batzuk aztertu eta haien inguruko gogoeta egin eta gero, eta beste hizkuntza batzuetan ikasitakoa erabiliz.

   Literatura-testuak irakurtzeko liburutegira, bideotekara nahiz Internetera jotzea.

   Nork bere literatura-asmoko testuak sortzeko, informazio- eta komunikazio-teknologiak gero eta gehiago erabiltzea.

   Literatura-testuak antzeztea, errezitatzea eta dramatizatzea, ahoskera eta intonazioa zainduz, eta eszenaratzeko estrategia errazak erabiliz.

   Landutako literatura-testuei buruzko iritziak ahoz adieraztea.

   Ikasgelan eta ikastetxean antolatzen diren literatura-jardueretan aktiboki parte hartzea.

   Literatura-generoen berezitasunak: narratiba, lirika eta drama.

   Literatura-testua plazer-iturritzat hartzea, kulturak hurbiltzeko nahiz hizkuntza eta norbera aberasteko.

   Norberak edo besteek egindako literaturako eta literatura-asmoko sorkuntzak baloratzea, eta horiei buruzko iritzi arrazoitua ahoz eta idatziz adieraztea.

   Irakurtzeko autonomia garatuz joatea.

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta.

   Hizkuntzaren erabilera ugariak ezagutuz joatea: hizkera formala eta informala, ahozkoa eta idatzia.

   Denetariko testu-motatan erabiltzen diren kohesio-elementu arruntenak ezagutu eta erabiltzea.

   Denetariko komunikazio-helburu eta testu-motatan agertzen diren gramatika-egiturak eta funtzio nagusiak zein diren jakitea eta zabaltzea.

   Denetariko komunikazio-interesei (pertsonalei nahiz akademikoei) erantzuten dien lexikoa ikastea eta zabaltzea.

   Atzerriko hizkuntzako fonologia-ezaugarri garrantzitsuenak ezagutzea.

   Alfabeto fonetikoa erabiltzea, ahoskera hobetzeko.

   Azentu-, erritmo- eta intonazio-ereduak ezagutzea, jarrerak eta sentimenduak adierazteko.

   Ikasteko baliabideak modu autonomoan erabiltzea: baliabide digitalak, bibliografikoak&

   Beste hizkuntza batzuetan ikasitakoa erabiltzea atzerriko bigarren hizkuntzaren ulermen- eta ekoizpen-prozesuak hobetzeko.

   Hainbat hizkuntzatan helburu bererako erabiltzen diren prozedurak alderatzea.

   Curriculumeko hizkuntzetan ikasitakoa erabiltzea, atzerriko hizkuntzari buruzko hizkuntza-gogoeta bultzatzeko.

   Akatsetan oinarrituta, ikasitakoari eta lortutako aurrerapenei buruzko gogoeta egitea.

   Ikasgela barruan nahiz kanpoan ikasteko dauden aukerak aprobetxatzeko interesa. Hor sartzen dira informazio- eta komunikazio-teknologiek eskaintzen dituzten aukerak.

   Denetariko komunikazio-asmotan egokiak diren gramatika-funtzio eta -egitura nagusiak berrikustea eta zabaltzea.

   Hizkuntzari buruzko gogoeta egitea, ikasteko autonomia areagotzeko eta norberaren emaitzak erregulatzeko bitartekoa dela ulertzea.

   Hizkuntza-arauek erabiltzaileen artean komunikazio eraginkorra ahalbidetzeko duten balioaz jabetzea.

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala.

   Atzerriko hizkuntzako eta norberaren hizkuntzako hiztunek dituzten ohitura, jokamolde, jarrera, balio eta sinesmenen artean dauden antzekotasun eta desberdintasun garrantzitsuenei buruzko gogoeta egitea.

   Inguruko hizkuntzen eta atzerriko hizkuntzaren arteko maileguak identifikatzea.

   Hainbat komunikazio-egoeratarako egokiak diren erregistroak erabiliz joatea.

   Europako egungo hizkuntza-errealitatea eta atzerriko hizkuntzak munduan duen errealitatea ezagutzea.

   Atzerriko hizkuntzako ezaugarri kultural garrantzitsuenak ezagutzea eta baloratzea.

   Atzerriko hizkuntzak nazioarteko harremanetan duen garrantzia baloratzea.

   Atzerriko hizkuntza etorkizuneko ikasketa nahiz lanerako interesgarriak izan daitezkeen ezaupideak eskuratzeko bitarteko garrantzitsua dela ikustea.

   Beste kultura batzuetako jendearekin eta beste hizkuntza batzuetako hiztunekin erlazionatzea geure burua aberasteko lagungarria dela ikustea.

   Jarrera kritikoa izatea mezu diskriminatzaileekiko.

   EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Ikasleen interes eta premien inguruan, ahozko eta ikus-entzunezko euskarriak erabiliz, hainbat komunikazio-testuingurutan emandako mezuen xehetasun garrantzitsuenak eta informazio orokorra ulertzea.

1. Ea antzematen duen curriculumeko beste arlo batzuei buruzko eta interes pertsonaleko testuen esanahi orokorra zein den, eta ea bereizten dituen ideia nagusiak eta bigarren mailakoak.

2. Ea antzematen duen gai ezagunei eta interes akademikoei buruzko ahozko testuen egitura orokorra zein den, eta ea eratzen dituen testuotako atalen arteko erlazio logikoak.

3. Ea identifikatuz doan adierazgailu esplizitu arruntenak, mezua ondo interpretatzeko.

4. Ea identifikatzen dituen hainbat jatorri eta euskarritako testuen informazio zehatzak.

5. Ea erabiltzen dituen hizkuntzaren barruko eta kanpoko elementuak, informazioa osatzeko: keinuak, doinuak, etenaldiak, ahotsaren doinua, etab.

6. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan garatutako ahozko ulermenerako estrategiak, testuak hobeto ulertzeko.

7. Ea lortutako informazioa erabiltzen duen ariketak egiteko, curriculumeko hainbat arlotako ikasketa-egoeretan.

8. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan sistematikoak diren autoebaluazioa eta autozuzenketa, ahozko ulermena hobetzeko.

2. Ahozko aurkezpen argi eta egituratuak egitea, gaurkotasuneko gaiei buruzkoak nahiz gai orokorrei buruzkoak eta atzerriko hizkuntzako berezitasun soziokulturalei nahiz ikasleen interes eta ikasketei buruzkoak.

1. Ea bilatzen eta hautatzen duen informazio garrantzitsua, hainbat iturri erabiliz: iturri analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak.

2. Ea erabiltzen dituen oharrak, eskemak, antolatzaile grafikoak edo gidoiak, ahozko testuen edukia eratzeko.

3. Ea informazioa antolatzen duen modu koherentean, komunikazio-asmoei erantzuteko.

4. Ea erabiltzen dituen testu-antolatzaile konplexuak, testua egituratzeko.

5. Ea hitz egiten duen ondo ahoskatuz, koherentziaz, zuzen eta etorriarekin.

6. Ea errespetatzen dituen oinarrizko kortesia-arauak.

7. Ea ondo erabiltzen dituen ahots-tonua, keinuak eta gorputzaren jarrera.

8. Ea aurkezpenetan erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak eta ikus-entzunezkoak.

9. Ea erabiltzen dituen norberaren burua zuzendu eta ebaluatzeko estrategiak, ahozko jarduna hobetzeko.

10. Ea autonomia erakusten duen, lanak prestatzeko eta egiteko.

3. Ikasgela barruan ikaskuntza eta gizarte-harremanak lantzeko antolatzen diren ahozko jardunetan modu aktiboan parte hartzea.

1. Ea hitz egiten duen inork agindu gabe.

2. Ea bere iritzia azaltzen eta arrazoitzen duen, testuko unitateak aukeratuz.

3. Ea egoki ezeztatzen dituen besteen argudioak.

4. Ea hitz egiten duen gero eta argiago, zuzenago eta etorri handiagoarekin.

5. Ea jabetuz doan ahozko elkarrizketetako osagai ez-esplizituez.

6. Ea ikuspegiak alderatzen dituen, eta berea berrikusten duen.

7. Ea gero eta modu autonomoagoan erabiltzen dituen komunikazio-estrategiak, norberaren ulermena erregulatzeko, norberaren diskurtsoa ulergarri egiteko eta komunikazioko etenaldiak gainditzeko.

8. Ea errespetatzen dituen ahozko elkarrizketen oinarrizko arau sozio-komunikatiboak.

9. Ea erabiltzen dituen beste hizkuntzetan garatutako estrategiak, ahozko jarduna hobetzeko.

10. Ea elkarlanean aritzen den eta erantzukizunak partekatzen dituen.

4. Testu idatzi konplexu batzuetako ideia orokorra eta hainbat informazio ulertzea: norberaren interesekoak, gaur egungoak edo ikasketei buruzkoak, hainbat komunikazio-egoeratan.

1. Ea gero eta autonomia handiagoarekin irakurtzen dituen hainbat euskarritan dauden eta hainbat helburu dituzten testuak.

2. Ea irakurmen-prozesuan erabiltzen dituen informazioa jasotzeko eskemak, taulak edo bestelako bitartekoak.

3. Ea asmatzen duen zein diren igorlearen asmoak, testu idatzietan agertzen diren elementu kontestual esplizituen arabera.

4. Ea antzematen duen zein den curriculumeko beste arlo batzuei buruzko eta interes pertsonaleko testuen esanahi orokorra, eta ea bereizten dituen ideia nagusiak eta bigarren mailakoak.

5. Ea antzematen duen zein den testu idatzien egitura orokorra, eta ea eratzen dituen testuotako atalen arteko erlazio logikoak.

6. Ea erabiltzen dituen ideiak antolatzeko teknikak (adibidez, eskema grafikoak) informazioen arteko erlazioa eta hierarkia erakusteko.

7. Ea identifikatzen dituen adierazgailu esplizitu konplexuak, mezua ondo interpretatzeko.

8. Ea bereizten dituen informazioa eta iritzia.

9. Ea identifikatzen dituen diskriminazio soziala, arrazakoa, sexuala nahiz kulturala adierazten duten irudi eta edukiak.

10. Ea aztertu eta adierazten duen informazioa baliozkoa den, berak dakienean oinarrituta.

11. Ea gero eta autonomia handiagoarekin erabiltzen dituen hiztegiak eta baliabide bibliografiko, informatiko eta digitalak.

5. Norberaren intereseko, gaurkotasuneko nahiz ikasketekin zerikusia duten testuak idaztea, aldez aurretik planifikatuak, atzerriko hizkuntzari dagozkion berezitasun soziokulturalei buruzkoak.

1. Ea bilatu, aukeratu eta lantzen duen helbururako egokia den informazioa, paperean nahiz digitalean.

2. Ea eskemak egiten dituen, informazioa antolatzeko.

3. Ea edukia egituratzen duen, aukeratutako testu-motari dagokion testu-sekuentzia arketipikoaren arabera.

4. Ea ondo islatzen duen aurretik finkatutako helburua.

5. Ea erabiltzen dituen genero bakoitzari dagozkion oinarrizko konbentzioak.

6. Ea erabiltzen duen gero eta joskera landuagoa, ortografia eta puntuazio zuzena eta testuinguruari dagokion lexikoa.

7. Ea modu autonomoan erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak, testuak idazteko eta berrikusteko.

8. Ea autoebaluazioa eta autozuzenketa erabiltzen dituen, norberaren testuak berrikusi eta hobetzeko autonomia-maila egokiarekin.

9. Ea autonomia erakusten duen lanak prestatzeko eta egiteko.

6. Atzerriko hizkuntza erabiltzen duten herri eta kulturen berezitasun sozial, kultural eta geografikoak identifikatzea, eta norberarenekin alderatzea, haiek ezagutzeko interesa erakustearekin batera.

1. Ea ezagutzen dituen atzerriko hizkuntza erabiltzen deneko testuinguru soziokultural eta geografikoari buruzko ezaugarri garrantzitsuak.

2. Ea aipatzen dituen hizkuntzaren aldetik Europan gaur egun dagoen egoerari buruzko oinarrizko datuak, bai eta atzerriko hizkuntzari buruzkoak ere.

3. Ea antzematen dituen berak dakizkien hizkuntzen eta atzerriko hizkuntzaren arteko maileguak.

4. Ea aztertzen dituen xede-hizkuntzako berezitasun sozial, kultural, historiko eta geografiko garrantzitsuak, hainbat euskarritan jasotako benetako dokumentuen bidez.

5. Ea berezitasun horiek alderatzen dituen beste hizkuntza batzuei buruz dituen ezaupide soziokulturalekin.

6. Ea interesa erakusten duen norberarenaz bestelako kultura-ohiturak ezagutzeko.

7. Ea errespetua erakusten duen beste herrialde batzuen balio eta jokamoldeekiko.

7. Hizkuntza erabiltzeko arauei eta sistemaren erregelei buruzko gogoeta egitea, ulermen-arazoak konpontzeko, landutako testuak osatzeko eta modu autonomoan berrikusteko.

1. Ea identifikatzen dituen perpauseko, testuko eta testuinguruko hizkuntza-markak, era askotako testuekin lan eginez.

2. Ea ezagutzen duen hizkuntza guztietan erabiltzen den hizkuntzalaritzako terminologia.

3. Ea terminologia hori erabiltzen duen erabilerari buruzko gogoeta-jardueretan.

4. Ea erabiltzen dituen hizkuntzari buruzko ezaupideak eta ortografia-arauak, testuak ulertu eta idazteko.

5. Ea alderatzen dituen testuak edo esakuneak, emandako irizpideak kontuan hartuz, eta ea ondorioak ateratzen dituen.

6. Ea errepikatzen dituen ahoskeraren, erritmoaren, azentuaren eta intonazioaren soinu-markak, emandako ereduarekin ahalik eta gehien bat etorriz.

7. Ea identifikatu eta zuzentzen dituen norberaren nahiz besteen testuen hizkuntza-akatsak.

8. Ea baloratzen duen erabilitako hizkuntzaren zuzentasun formala, ulermena ahalbidetzeko.

9. Ea konturatzen den ikasitako hizkuntzen funtzionamendua alderatzeak eraginkorrago ikasten laguntzen duela.

8. Literatura, gozatzeko eta ikasteko erabiltzea, hizkuntza eta norberaren burua aberastu eta hobetzearren.

1. Ea irakurtzen dituen hainbat literatura-generotako testu egokituak.

2. Ea irizpide pertsonalak azaltzen dituen, literatura-lanak eta bestelako arte-esparruak gozamenerako aukeratzeko garaian.

3. Ea erabiltzen dituen liburutegia, bideoteka eta Internet.

4. Ea modu aktiboan parte hartzen duen antzezpen-lanetan, erritmoa, ahoskera, azentua eta intonazioa zainduz, eta eszenaratzeko estrategia errazak erabiliz.

5. Ea ahoz eta idatziz azaltzen duen literatura-testuei buruzko iritzia, modu errazean, eta denetariko euskarriak erabiliz.

6. Ea jabetuz doan atzerriko hizkuntzako arte- eta literatura-sorkuntzen aberastasunaz.

7. Ea lan horiek erlazionatzen dituen beste hizkuntza batzuetan ezagutzen dituenekin.

9. Informazio- eta komunikazio-teknologiak erabiltzea informazioa bilatu, aukeratu, landu eta zabaltzeko, testuak sortuz, eta harreman pertsonalak eratzeko ahoz nahiz idatziz.

1. Ea kontsultak egiteko ohitura duen, hainbat iturri erabiliz: iturri idatziak, ikus-entzunezkoak eta digitalak.

2. Ea modu aktiboan parte hartzen duen IKT baliabideak erabiliz eratutako ahozko nahiz idatzizko hartu-emanetan.

3. Ea modu etikoan erabiltzen duen hainbat informazio-iturritatik eskuratutako informazioa.

4. Ea teknika digitalak erabiltzen dituen testuak lantzeko: testu-prozesaketa eta multimedia-aurkezpenak.

5. Ea gero eta gehiago erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiak, testuak idazteko eta berrikusteko.

6. Ea interes pertsonal edo akademikoko gaien aurkezpenak egiten dituen, informazio- eta komunikazio-baliabide eta -teknologiak erabiliz.

7. Ea informazio- eta komunikazio-teknologiak erabiltzen dituen harreman pertsonalak egiteko.

8. Ea egiaztatzen duen hedabideetako eta IKTetako mezuen fidagarritasuna edo sinesgarritasuna, ikasturtean landutako irizpideetan oinarrituta.

10. Beste hizkuntzetan ikasitakoa eta landutako estrategiak erabiltzea atzerriko hizkuntzan hobetuz joateko.

1. Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntzen arteko transferentzia negatiboak.

2. Ea modu kontzientean erabiltzen dituen curriculumeko beste hizkuntza batzuetan landutako hizkuntza-ezaupideak, xede-hizkuntzan testuak hobeto ulertzeko eta sortzen laguntzeko.

3. Ea erabiltzen dituen curriculumeko beste hizkuntzetan garatutako autoerregulazio-estrategiak, xede-hizkuntzan landutako testuak hobeto ulertzeko eta sortzeko.

4. Ea alderatzen eta aztertzen dituen ikasturtean landutako eta hizkuntza guztietan helburu bererako erabiltzen diren hizkuntza-prozedurak.

5. Ea antzeman eta pixkanaka zuzentzen dituen beste hizkuntza batetik datozen kalko okerrak, norberak nahiz beste inork erabiltzean.

6. Ea onartzen duen akatsak ikasprozesuaren zati direla.

7. Ea jabetzen den norberaren gaitasunez eta zailtasunez, eta ea neurriak hartzen dituen ikasi ahala zailtasunok konpontzeko.

8. Ea modu autonomoan erabiltzen dituen ikasitakoa barneratzeko, buruan gordetzeko eta berrikusteko moduak.

11. Norberaren eta besteen ikaskuntzaren ebaluazioan (norberaren buruarena, besteekin egindakoa) modu aktiboan parte hartzea, hizkuntzak erabiltzeko eta ikasteko norberak duen gaitasunean konfiantza izanik.

1. Ea ezagutzen eta hitzez adierazten dituen ikaskuntzaren helburuak eta ebaluazio-irizpideak.

2. Ea modu aktiboan parte hartzen duen norberaren nahiz besteen sorkuntzak berrikusteko eta hobetzeko ariketetan (autoebaluazioa eta taldeko ebaluazioa), eta ea besteen ekarpenak baloratzen dituen.

3. Ea parte hartzen duen norberaren ikaskuntzaren ebaluazioan.

4. Ea erabiltzen dituen hizkuntza batzuetan garatutako autoerregulazio-estrategiak, besteetan landutako testuak hobeto ulertzeko eta sortzeko.

   INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIAK

   Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak, alegia, IKTak pertsonen eta euren jarduera guztien arteko bitartekari bihurtu dira. Gaur egun, gizartearen esparrurik egiturazkoenetan, adibidez, esparru pribatuan, IKTek aukera berriak ematen dituzte etengabe eta, ondorioz, herritarren ohiturak aldatzen dituzte. Gaitasun berriak behar dira testuinguru horretan moldatu eta tarte digital gisa ezagutzen dena minimizatzeko, testuingurua etengabe eraikitzen ari baita.

   Oinarrizko hezkuntzaren ikasturte eta arlo guztietan erabili izan dira IKTak, Lehen Hezkuntzan nahiz Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan. Azken horren barruan, Teknologia ikasgaiak IKTekin erlazionatutako berariazko edukiak ditu eta lehen mailatik hirugarrenera ematen da. Gainera, laugarren mailan Teknologia eta Informatika eskaintzen dira hautazko ikasgai gisa eta bietan jorratzen dira IKTen arloko edukiak. Horregatik utzi dira multzo komunetatik kanpo ofimatikarekin erlazionatutako gaiak. Hala ere, Giza eta Gizarte Zientzietako ikasleriarentzat sakondu beharreko berezko multzoa izan daiteke.

   Hori guztia aintzat hartuta, ikasgaiaren helburua da Batxilergoko ikasleriak IKT-baliabideak erabiltzeko duen gaitasuna finkatzea, horrela, ezagutzaren gizarte deritzogunaren alderdi guztietan elkarreraginean sartzeko dituzten aukerak handitu ditzaten. Hortaz, ikasgai instrumentaltzat jotzen da hautazko ikasgai hori eta Batxilergoko beste ikasgai guztien zerbitzura dago.

   Hainbat esparrutan gauzatzen da arestian definitutako helburu orokorra eta esparru horiek ikasgaiaren eduki-multzoetan islatuko dira:

   Lehen esparruan, informazioaren gizarteari helduko diogu eta horren definizioa nahiz ezaugarriak jorratuko ditugu, baita prozesuen birtualizazioarekin, globalizazioaren eraginarekin, segurtasunarekin, ingurune honetan etikoki jokatzearekin eta ingurunea hobeto ezagutzearekin erlazionatutako alderdiak ere: edukien, garapenaren eta hedatzearen industria eta Euskal Autonomia Erkidegoan duen ezarpena, euskararen egoerari bereziki erreparatuz. Azken batean, planteatzen dena zera da; ikasleek barneratu beharreko paradigma-aldaketaren sakontasunaz jabetzea.

   Bigarren esparrua teknikoagoa da eta informatika-sistemak ukitzen ditu. Atala osatzeko, hardwarearekin, softwarearekin eta digitalizazioaren ezaugarriekin erlazionatutako gaiak berrikusi eta zabalduko dira eta sareek zein sistema eragileek dituzten funtzio eta berariazkotasunei ere helduko zaie. Sistemen gaia zabaltzeko internet jorratzen da, batez ere, gizarte-sareei eta lankidetzari lotutako alderdiak. Informazioa unibertso digital osoan zehar sakabanatuta dago eta informazio hori atzitu beharra dago, tratatu, barneratu, adierazi eta, aldi berean, ezagutza bihurtu ahal izateko. Prozesu horiek bideratzeko lankidetza baliatzen da geroz eta maizago eta, era horretan, ikasle bakoitzak ingurunearekin parteak trukatzen dituelarik, parte horiek komunitateak aprobetxa dezakeen osotasuna eratzen dute azkenean. Kontuan hartu behar ditugu jorragai ditugun sistemen etengabeko berrikuntza teknikoak eta, ondorioz, ez dirudi egokia tresnen deskribapen xeheei arreta gehiegi eskaintzea.

   Hirugarren esparruaren barruan ekoizpen digitalari erreparatuko zaio, IKT tresnak baliatuz ekoizten denari, alegia; ikasleak egiten duen Batxilergo-modalitatearen arabera aukeratu behar dira. Edonola ere, ikasle guztiek bideratu behar dituzte software egituratuko aplikazio errazak, garapen-ingurune integratua eta web programazio-ereduaren barruko aplikazioak erabiliz. Gainerako ekoizpenek hautazko izaera hori dute: ofimatika-tresnekin lortutako ekoizpenek, diseinu grafikokoek, multimedia materialen prestakuntzakoek edo zientziaren eta teknologiaren berariazko aplikazioek; horien artean, nabarmentzekoa da prozesuen kontrola.

   Ikasgai honetako metodologiak aktiboa izan behar du, nahitaez. Edonola ere, irakasleriak bermatu behar du segurtasun-baldintzetan lan egiten dela, Interneten edukiak trukatzerakoan intimitatea gordetzeak duen garrantzia nabarmendu eta jabetza intelektualarekin erlazionatutako gaiak kontuan hartzeko beharra ere azpimarratu behar du, lizentzia eta betebehar mota desberdinak nahiz bakoitzaren aukerak erkatuz eta, betiere, ikastetxe bakoitzaren diru-zuzkiduraren arabera. Gelako dinamikan ohikoa izango da haztamua, saiakera-errore bidez jardutea eta egoera desberdinen aurreko konponbideak bilatzea eta, horren ildotik, beharrezkoa da ikasleriaren autonomia bultzatzea. Bestalde, ebaluazioa banakakoa da, baina talde-lanarekin erlazionatutako alderdiak egon arren, ikasle bakoitzak ikasgaiak barneratzen dituela zaindu beharra dago. Horrekin lotuta, garrantzitsua da aurretiazko ezagutzak aztertzea, batez ere, bi arrazoirengatik; lehena, ikasleriak oinarrizko hezkuntzan zehar materia eta eduki ezberdinak jaso izan ditzaketelako eta, bigarrena, gelatik kanpo jaso izan dezaketen esperientziarengatik, IKT tresnak erabiltzeko gaitasuna handitzen baitu. Gainera, ez dira ahaztu behar Batxilergoko modalitate eta itxaropen desberdinak. Ikasgai honek ematen duen orientabidea da IKTek eguneroko bizitzaren arlo desberdinetan eskaintzen dituzten aukerak jorratzea, eta agerian uztea nola laguntzen duten norbera eta gizartea garatzen nahiz heldutasun akademiko eta profesionala lortzen. Horren bidez, prestakuntza akademikoarekin jarraitzeko prestatuko dira ikasleak edo lan-munduan sartzen lagunduko zaie.

   IKASGAIAK OINARRIZKO GAITASUNEN JABEKUNTZARI EGITEN DION EKARPENA

   Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak ikasgaiak bete-betean laguntzen dio informazioaren trataerarako gaitasunaren eta gaitasun digitalaren jabekuntzari; gaitasun hori nahitaezkoa da egungo gizartean eraginkorki moldatzeko. Informatika-tresnak instrumentalki eta teknikoki ezagutzeak aukera ematen du informazio handia atzitu, tratatu eta beste pertsonekin partekatzeko. Eta hain zuzen ere, transferentziarako erraztasun horrek indartu beharko luke jarrera kritikoa, azken helburua ezagutza sortzea baita.

   Hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaren bidez, sortzen ari den unibertso birtuala osa dezake ikasleak, batez ere, herri-hizkuntzan. Errealitatea irudikatu, interpretatu eta ulertzea hizkuntzaren funtzioa da eta, baliabide teknologikoak erabiliz, testuinguru oso onak sor daitezke era guztietako ezagutzak espazioaren edo denboraren mugarik gabe elkartrukatu eta, horrela, hizketakide oso desberdinekin elkarreraginean sartu ahal izateko. IKT tresnekin lan egiteak baliabide horiek ulertzen laguntzen du eta horiek erabiltzeko argibideak ematen.

   Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunari dagokionez, ikasgaiak trebezia ematen du gauza hautemangarrien ezagutza eratzeko behar den informazioa lortzeko. Simulazio-programak ere baliatzen dira mundu fisikoan ezinezko liratekeen prozesuak bideratu eta horrela horien ulermena errazteko.

   Ikasten ikasteak ikasten jarraitzea eskatzen du, geroz eta era autonomoago eta eraginkorragoan eta norberaren helburuen arabera. Lan horretan lagungarri da teknologiak menderatzea, azken batean, ingurune birtualen bidez banan-banako ikaste iraunkorra bultzatzen dutelako eta norberaren gaitasunak argiago izaten laguntzen dutelako (azken hori ikasten ikasteko gaitasunerako baldintza da). Informazioa lortu eta ezagutza bihurtzeko gaitasunak ere ikasten ikasteko baldintzak dira; eraldaketa hori da, hain zuzen ere, ikasgaiaren ardatzetako bat.

   Matematika-gaitasuna ere garatzen dute Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiek, kalkulurako edo datuen irudikapenerako tresnak nahiz problema matematikoak edo beste arloetakoak ebazteko aplikazioak erabiltzen baitituzte. Ikasleek aljebra aplikatu behar izango dute oso egoera desberdinetako informazio-emariak kontrolatzeko algoritmoak ezarriz.

   Gizarte- eta hiritar-gaitasuna ere tratatzen da, informazioa atzitu eta gizarte- nahiz banako mailan egoki erabiltzeko behar diren ezagutza eta trebeziak emanez. IKTak menderatzeak aukera ematen du ideiak nahiz iritziak partekatzeko proiektuetan parte hartzeko; herritarren parte hartzea bultzatzen du, elkarte eta talde desberdinetan zerbitzuak atzitu eta lankidetzan aritzeko aukera emanez.

   Baliabide teknologikoak erabiliz eta menderatuz, informazio eta adierazpen kultural eta artistikoak atzi daitezke, planetako beste tokietakoak barne eta, horrela, giza eta arte-kulturarako gaitasunaren jabekuntza sustatzen da. Edizio grafikoa egiteko programetan definitu beharreko parametroek artearen arloko berariazko kontzeptuak ulertzen laguntzen dute eta horien ekoizpenen aukerak zabaltzen dituzte, parametrook multimedia ekoizpenetan integratuz hizkuntza artistiko desberdinekin, testuekin, irudi finkoekin, bideoarekin nahiz soinuarekin. Irudimena eta sormena aberasten laguntzen da, baita adierazpen- eta konposizio-arauak eta konbentzioak onartzen ere.

   Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna ere indartzen da planifikazio-estrategiak bultzatuz eta oso egoera desberdinetan konponbideak bilatuz; izan ere, horrek eskatzen du iraunkortasuna, saiakera-errorea praktikatzea eta erroreetatik ikastea. Ingurunea etengabe eguneratzen denez, jokabide malgua hartu beharra dago, sistemak indarrean iraunarazten lagunduko duten ekimen iraunkorrekin batera. Bestalde, teknologien bidezko talde-lana lagungarri da harremanetan sartzeko nahiz lankidetzan aritzeko behar diren gizarte-gaitasunez jabetzeko, baita enpatian, norberarenganako konfiantzan nahiz ekimenean oinarritutako proiektu-lidergoa bultzatzeko ere.

   HELBURUAK

   Batxilergoan Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak hautazko ikasgaia ematean, gaitasun hauek garatuko dira:

1. Hainbat zerbitzu era aktiboan eta seguruan eskuratze aldera (ezagutzaren hedapen-zerbitzuak barne), informazioaren gizartearen ezaugarri orokorrak deskribatzea, segurtasunarekin, pribatutasunarekin eta jokabide etikoarekin erlazionatutako alderdiak azpimarratuz eta Autonomia Erkidegoko bi hizkuntzetan.

2. Informatika eta telekomunikazio-sistemak erabiltzea, eguneroko arazoak ebazteko hardware- eta software-elementuak hautatuz eta instalatuz nahiz berrikuntzak eginez.

3. Produktu digitalak prestatzea sormen-, komunikazio- eta lankidetza-trebeziak erabiliz eta erabilera orokorreko programak nahiz berariazkoak baliatuz, geroago elkar eragitea eta multimedia elementuak sartzea posible duten bide eta formatuetan produktuok sarean argitaratzeko.

4. Sarean dauden baliabideak hautatzea norberaren ekoizpenetara gehitzeko; horretarako, horien kokapena aurkitzeko gai izan behar dute eta, halaber, ohartu beharra dute baliabideen egilea errespetatzeak duen garrantziaz nahiz erabilera esanbidez baimendua duten iturrietara jotzeko egokitasunaz.

5. Irudiak, testuak eta soinuak hartu eta digitalizatzeko periferikoak erabiltzea, adierazpen-, komunikazio- nahiz ilustrazio-xedeak dituzten multimedia ekoizpen txikiak ekoizterakoan irudi finkoak, soinua eta mugimendudun irudiak digitalki tratatu eta integratzeko programen funtzionalitate nagusiak menderatuz.

6. Gizarte-sareetan sartzeko beharrezkoak diren tresnak baliatzea, tresna horien hazkuntzan laguntzeko norberaren gaitasunak aplikatuz eta ekoizpen kolektiboen sorkuntzan laguntzeko errespetu, parte-hartze, ahalegin eta lankidetzazko jokabideak hartuz.

7. Emaitza desberdinak lortzeko parametroak aldatzeko aukera ematen duten industria-arloko programak edo etxekoak erraz erabiltzea.

8. Datuen nahiz norbanakoen babesa bermatzeko, segurtasun aktiboaren nahiz pasiboaren jokabideak hartzea interneten elkarreraginean sartzerakoan eta tokiko baliabide zein aplikazioak kudeatzerakoan.

   EDUKIAK

1. multzoa. Informazioaren gizartea.

   Ezaugarriak. Prozesuen birtualizazioa, globalizazioa, tarte digitala, pribatutasuna, datuen segurtasuna, jabetza intelektuala, lizentziak eta lizentzia motak.

   IKTen itxaropenak eta errealitateak. Egungo ekonomian duten garrantzia. IKTen industria eta garapena EAEn. Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzetik eratorritako lanbide berriak. Euskararen egoera edukien ekoizpenean.

2. multzoa. Informatika-sistemak.

   Sistema digitala, ezaugarriak. Hardware-a, ordenagailua: funtzioak, osagai fisikoak ezagutzea, horien arteko erlazioa, periferikoak, euskarriak. Softwarea: motak. Lizentziak. Ekoizpena. Informatika-ekipamenduen mantentze-lanetako oinarrizko eragiketak egitea, arazoak ebaztea.

   Sistema eragileak: fitxategi-sistemak, antolakuntza, fitxategi-sistemen kudeaketa eta babesa, gailuak eta euskarriak.

   Sareak. Motak, konfigurazioa. Baliabide partekatuak, tokikoak eta urrunekoak; lan-taldeak eta domeinuak. Erabiltzailea eta taldeak. Baimenak. Informatika-segurtasuna.

   Web-orrien eta posta elektronikoaren zerbitzarietarako nahiz datu-baseetarako sarrera.

   Haririk gabeko konexioak. Gailu mugikorren artean informazioa trukatzea.

3. multzoa. Softwarearen ekoizpenerako sarrera.

   Programazioa. Algoritmika: instrukzio motak. Prozesu desberdinak algoritmoen bidez irudikatzea.

   Software egituratuko aplikazio errazak sortzea garapen-ingurune integratua erabiliz.

4. multzoa. Internet, gizarte-sareak eta lankidetza.

   Internet: bilakaera, konexio motak. Nabigatzaileak. Bilatzaileak. Aplikazioak.

   Zerbitzuak. Berehalako mezularitza. IP gaineko telefonia. Bideokonferentzia. Posta elektronikoa. Fitxategiak transferitzea. Sindikazioa.

   Lankidetzarako tresnak. Web-argitalpena, hipertestua, HTML, XML. Foroak. Wikiak. Blogak.

   Irisgarritasunaren oinarrizko nozioak: irudien eta multimediaren ordezko informazioa. Testuaren tamainak eta koloreak duen garrantzia.

   Komunitate birtualak. Parte hartzeko arau etikoak. Segurtasuna interneten. Nortasun digitala, sinadura digitala. Iruzur-teknikak. Babes aktiboaren jokabidea.

5. multzoa. Multimedia materialak prestatu eta argitaratzea.

   Irudi, soinu eta bideo digitalak: horiek hartu, editatu eta erreproduzitzea. Formatuak eta bihurketak. Estandarrak.

   Irudia: bit-mapak eta irudi bektorialak. Ediziorako softwarea eta oinarrizko berrukitze-eragiketak.

   Animaziorako sarrera: gif animatua sortzea irudi-segida bat oinarri hartuta.

   Bideoa informazioa transmititzeko bide gisa, eta bideoak duen papera informazioa transmititzen ikasteko tresna gisa.

   Bideoa norberaren adierazpide gisa.

   Albistegi txikia sortzea albisterik interesgarrienekin edo ikastetxeko bizitzari buruzko erreportaje txikiekin.

   Multimedia produktuak, material mota desberdinak integratzea. Sarean multimedia edukiak argitaratu eta banatzeko plataformak.

6. multzoa. Zientzia eta teknologiaren arloko aplikazioak.

   Kalkulu zientifikoa egiteko aplikazioak: ekuazioak ebaztea, sinbolozko nahiz zenbakizko kalkulua, datuen interpretazio grafikoa.

   Ordenagailuz lagundutako diseinua.

   Ordenagailua kontrol-elementu gisa: oinarrizko kontzeptuak eta beharrezko elementuak.

7. multzoa. Informazioaren aurkezpena eta tratamendua.

   Testu-prozesatzea. Dokumentu motak eta formatuak eta bakoitzaren erabilera-esparrua.

   Aurkezpenak: informazioa sintetizatzea aurkezpena argia izateko. Beharrezko elementuak sartzea.

   Kalkulu-orriak: funtzionaltasuna eta erabilera basikoa. Aplikazioak.

   Datu-baseak: kontzeptua eta oinarrizko eragiketak. Adibideak.

   Oro har, multzo horiek Batxilergoaren modalitateekin erlaziona daitezke era honetan:

   Arteen modalitatea: multzo hauek emango dira: 1, 2, 3, 4 eta 5.

   Zientzia eta Teknologiaren modalitatea: multzo hauek emango dira: 1, 2, 3, 4 eta 6.

   Giza eta Gizarte Zientzien modalitatea: multzo hauek emango dira: 1, 2, 3, 4 eta 7.

   Hala ere, irakasleek ikasleen arabera egin beharko dute programazioa, aurretiazko ezagutzen arabera eta ikasleek etorkizunean ikasi nahi dutena kontuan hartuz.

   EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Informazioaren gizartea definitzea, bere ezaugarriak eta gizakiarengan nahiz ingurunean dituen ondorioak deskribatuz.

   1. Informazioaren gizartearen funtsezko ezaugarriak azaltzen ditu.

   2. Pertsonen bizimoduan dituen eraginak deduzitzen ditu.

   3. Sarean zerbitzuak aurkitzen ditu EAEko bi hizkuntza ofizialetan.

2. Etxerako informatika-sistema erabiltzea, osagaiak irizpide zehatz batekin hautatuz, interneterako eta aplikazioetarako sarbidea kudeatuz eta, azken batean, ohiko oinarrizko arazoak konponduz.

   1. Ordenagailuaren funtzionamendua deskribatzen du.

   2. Osagaien ezaugarriak funtzionamenduan duten eraginarekin erlazionatzen ditu.

   3. Irudikapen digitala interpretatzen du.

   4. Ohiko programak nahiz periferikoak instalatu, konfiguratu eta erabiltzen ditu.

   5. Sistema eragileak kudeatzerakoan informatika-segurtasunerako prozedurak aplikatzen ditu.

3. Irudiak tratatzeko programak baliatuz irudi errazak sortu eta aldatzea.

   1. Marrazki bektoriala eta bit-mapakoa bereizten ditu.

   2. Bi programa motetako tresnak erabiltzea.

   3. Sarrera-periferiko batetik hainbat motatako irudi-fitxategiak lortzen ditu.

   4. Irudiak ukitzen ditu horien parametroak aldatuz eta hautapen zehatzei maskarak aplikatuz.

4. Multimedia produktu batean hainbat motatako materialak integratzea, era egokian erlazionatuz.

   1. Bere periferiko propioetatik soinua eta bideoa hartzen ditu.

   2. Oinarrizko bideo-edizioak egiten ditu.

   3. Ad hoc programa baten bidez, soinua egokitzen du.

   4. Multimedia ediziorako programa erabiltzen du.

5. Zientzia eta teknologiaren arloko programak erabiltzea, programa horien bidez arlo horretako arazo errazak ebatzi eta irudikapen grafikoa egiteko.

   1. Landutako matematika-elementuen irudikapen grafikoa egiten du.

   2. Matematika-problemak ebazpen ditu dagokion tresna baliatuz.

   3. Izaera zientifikoko datuak lortu eta tratatzeko programak erabiltzen ditu.

   4. Lagundutako diseinurako programak erabiltzen ditu.

   5. Prozesu erraz baten kontrola egiten edo simulatzen du.

6. Sortutako egiturak oinarri hartuta, informazioa segurtasunez trukatzea bezeroaren roletik, komunikazio-protokolorik erabilienak konfiguratzeko.

   1. Ohiko protokoloen bezeroak, HTTP eta posta elektronikoa erabiltzea.

   2. Lankidetza-proiektuetan parte hartzen du sare birtualen bidez.

7. Irizpide estetikoekin elkarreraginerako elementuak dituzten web-orriak diseinatzea, multimedia elementuak integratuz.

   1. Web-orrietan argitaratzeko gaur eguneko estandarrak aintzat hartzen ditu.

   2. Web-garapenerako inguruneak kudeatzen ditu script hizkuntzak eta web2-aren baliabideak erabiliz.

   3. Plataforma desberdinetan kokatutako multimedia elementuak integratzen ditu.

8. Ofimatika-programak erabiltzea informazioa tratatu edo aurkezteko.

   1. Kalkulu-orria erabiltzen du problemak ebazteko eta emaitzen grafikoak aurkezteko.

   2. Testu bat editatu eta maketatzen du edizio automatikorako prozesadoreen aukerak baliatuz edo berariazko programen bidez.

   3. Azalpenak oinarritzeko aurkezpenak egiten ditu.

   4. Datu-baseak egiten ditu dagokion informazioa ateraz.

      EUSKAL HERRIKO HISTORIA

      SARRERA

      Hautazko irakasgai honek Batxilergoan izango duen xedea da gizarteei eta haien bilakaera historikoari buruzko ikuspegia osatzea, irakasgai komunen eta modalitatekoen bidez landu baita ikuspegi hori.

      Estatuko, Europako eta munduko gertakariak eta prozesu historikoak aztertu dira Espainiako Historia irakasgai komunaren bidez eta Gaur egungo Munduaren Historia irakasgaiaren bidez (azken hori Humanitateetako eta Gizarte Zientzietako Modalitatekoa); horrenbestez, gure inguruneari eta gertuko lurraldeei erreparatuko diegu orain.

      Euskal Herriko Historia irakasgaiak xehetasunez laburtu nahi du Historiaurretik gaur egungo garaietara bitarteko bilakaera historikoa.

      Batxilergoan, helburua da ikasleen heldutasuna baliatzea, metodo historikoarekin lotutako gaitasun espezifikoak indartzeko. Izan ere, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako Geografia eta Historia irakasgaiaren bidez, ikasleek eskuratuak dituzte, batetik, gizarte-ikerketari dagozkion prozedurak eta tresnak eta jarrera sozializatzaileak eta kritikoak, eta, bestetik, gaur egunera bitarteko Historiako gertakari nagusiei buruzko ikuspegi bat.

      Historia irakasgaiak egiturazko izaera du giza zientzien esparruan eta, ondorioz, pentsamendua antolatzeko ardatza izateaz gain, oinarri sendoa da giza jardueren diziplinak ulertzeko.

      Historia ikasita, iraganari buruzko ezagutzak jasotzen dituzte ikasleek, eta jakintza hori lagungarria da oraina ulertzeko. Horrez gain, pentsaera abstraktu eta formalaren berezko trebetasun eta teknika intelektualak eskuratzen dituzte; esaterako, behaketa, analisia, interpretazioa, ulertzeko eta adierazteko gaitasuna, eta, halaber, sen kritikoa ere garatzen dute. Horrenbestez, Euskal Herriko historian zehar, batik bat, azken mendeetan jazotako gertakariak aztertzeko eta ulertzeko aukera izango dute ikasleek eta, ondorioz, egungo errealitate konplexua ikuspegi solidarioz eta tolerantziaz ulertzekoa. Finean, erronkei aurre egiteko eta arazoak konpontzeko ekimena eskuratuko dute, hausnarketa zorrotz, kritiko eta errespetuzkoen bidez.

      Prozesu historikoak aztertzean, Euskal Herria da irakasgai honen curriculumeko iturri soziologiko gertuena, eta hura nortasun-kontzientzia batean islatzen da espazioan, kulturan eta historian, nahiz eta, historiaren bilakaerak lurralde dibertsifikaziora eta aniztasun kulturalera eta sozialera jo duen. Hori guztia, egituratze- eta antolatze-prozesu luze batean gertatu da, harik eta egungo egoerara iritsi arte. Horiek horrela, komeni da berariazko arreta eskaintzea Euskal Herrian eragin zuzena izan duten aldaketa historikoei. Ildo horretatik, irakasgaiak esparru egoki bat ematen du aro garaikideko gatazkek eta eztabaidek gaur egun arte izan duten bilakaera aztertzeko. Bereziki aztertzekoa izango da gizartearen eta erakundeen demokratizazio-prozesu zaila.

      Euskal Herriko Historia irakasgaiak irizpide kronologiko bati jarraitzen dio, eta haren ardatza izango da elementu ekonomiko, sozial, politiko eta kulturalen edukiak multzokatzea, irakasgaiari dagozkion kokapen-eremuetan. Horiek horrela, azken urteetan gertatu diren aldaketak ulertzeko behar diren elementu giltzarriak agerraraziko dizkie irakasgaiak ikasleei.

      Irakasgaiaren funtsezko prozedurak eta jarrerak bilduko ditu lehen multzo batek. Irakasgaiaren eduki komunak jasoko dira multzo horretan, gainerako edukiak lantzean aintzat hartzekoak diren aldetik.

      Euskal Herriko historiako gertakari eta prozesu historikoen ibilbide kronologiko bat egiten dute gainerako eduki-multzoek; hala, euskal lurralde bakoitzaren eta lurralde horien guztien bilakaera historikoaren ikuspegi osoa eta egituratua eskuratzeko aukera emango zaie ikasleei.

      Ikasleen autonomia sustatu behar du erabiliko den metodologiak; beraz, ezinbestezkoak dira ikertze-estrategiak baliatzea. Estrategia horien funtsezko elementuak dira, batetik, irakasgaiaren berezko prozedurak eta, bestetik, lan intelektual ororen prozedura orokorrak; horien bidez, ikaskuntza ulerkorra eta esanguratsua egiteko. Halaber, horren guztiaren abiapuntua izango da zenbait estrategia baliatzea, inguruneko arazoak konpontzeko motibazioa eta lotura sustatzeko. Horrekin guztiarekin batera, talde-lana erraztu eta lankidetzako, trukeko eta elkarlaneko ereduak sustatuko dira, baliagarriak baitira kontrasteak, eztabaidak, sintesiak eta antzerako lanak egiteko; aintzat hartuko da lan horiek garrantzi handikoak direla, oro har, lan zientifikoan eta, berariaz, gizarte-zientzien alorrean.

      Ebaluazioaren xedeak izan behar du ikaskuntzarako proposamenaren antzekoak izatea ebaluazio-jarduerak; ildo horretatik, lan egingo da ikaskuntza-jarduera guztiak, potentzialki, ebaluazio-jarduera izan daitezen, eta alderantziz. Ikasleek, beraz, jakin eta bereganatu egin behar dituzte irakasgaiko helburu didaktikoak eta haien lana ebaluatzeko erabiliko diren ebaluazio-irizpideak. Horrekin batera, komeni da ebaluazio-tresnak ugaritzea, proposatutako helburu guztiak betetzen ari diren ala ez jakiteko behar den informazioa eskuratzeko.

      Irakasgai honek, humanitate eta giza zientzietako modalitateko beste irakasgai batzuekin loturak egiteko aukera emateaz gain, orientazioa eta oinarri handi bat ematen die ikasketak prestakuntza-zikloetan jarraitu behar dituzten ikasleei eta gizarte-zientzietako eta zientzia humanistikoetako unibertsitate-ikasketak egin nahi dituzten ikasleei.

      OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO EUSKAL HERRIKO HISTORIA IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA

      IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

      Iturri historikoak aztertuz eta kritikatuz lantzen da Euskal Herriko Historia irakasgaia eta, ondorioz, aukera ematen zaie ikasleei landutako aro historikoei buruzko diskurtso egituratuak ikasteko. Horiek horrela, ikasleek aukera dute diskurtso horien egiazkotasuna frogatzeko, hainbat iturri aztertuta (testuak, irudiak, grafikoak, estatistikak, kartografiak, ahozko iturriak, etab.). Haien beste aukera bat izango da, halaber, historialarien metodoak erabiltzen hastea eta, horretarako, egungo historiografiaren ereduetakoren baten iturriak kontrastatu eta konpara ditzakete, iraganeko gertakariak eta horiei buruzko interpretazioak ezartzen saiatzeko. Finean, aurreko hezkuntza-etapetan lortutako jakintza eta ikasitako teknikak baliatzeko metodoa eta tresnak ematen dizkie irakasgai honek ikasleei eta, ondorioz, gaitasun hori garatzen laguntzen die.

      GAITASUN DIGITALA ETA INFORMAZIOAREN TRATAERARAKOA

      Irakasleek ez dute egun, garai batean bezala, jakintzaren monopoliorik; ikasleei informazioa bilatzen, aztertzen eta orainaren arazoak planteatzen irakasten badiete, laguntza handia emango diete haiei beren bizitza osoko ikaskuntza-prozesurako. Internet da bide horretan laguntzeko tresnetako bat, baina ez da ahaztu behar tresna bat dela, eta ez berezko helburu bat.

      Euskal Herriko Historia irakasgaia lantzeko, gizarteko eta historiako informazio ugari lortu, interpretatu eta berregin behar da. Beren ingurunetik lortu behar dute informazio hori ikasleek, baina baita kode ugaritatik eta, bereziki, euskarri eta ingurune digitaletatik ere. Horrenbestez, agerikoa da irakasgaiak gaitasun hori garatzen laguntzen duela. Ildo horretatik, informazioa hautatzeko eta tratatzeko irizpideak izan behar ditu ikasleak eta, horien bidez, iturri ugaritako informazioak lortu eta informazio horietako elementu garrantzitsuak identifikatu. Irakasgaiak, halaber, tresnak eta baliabideak emango dizkio ikasleari informazio hori argitasunez eta zorroztasunez ezagutarazteko.

      GIZARTE- ETA HIRITAR-GAITASUNA

      Gizarte- eta hiritar-gaitasuna eskuratzeko ekarpen handia egiten du irakasgaiak, aukera ematen baitio ikasleari gizarteak beren funtzionamenduaren, lurraldetasunaren eta bilakaera historikoaren ikuspegitik ezagutzeko.

      Gizarteek historian zehar izan duten bilakaera- eta aldaketa-prozesua ulertzeko bide ematen die irakasgaiak ikasleei. Horrez gain, irakasgaiak irakasten die ikasleei, gizarteen nondik norakoak ulertzeko, haiek loratu izan diren denboran eta espazioan kokatu behar direla. Ikasleek gaur egungo gizarteen ezaugarri nagusiak ulertzen hasiko dira, gizarte horien aurrekariak aztertuko baitituzte; gainera, bitartekoak emango zaizkie ikasleei beren gizarte-ingurunean izaera kritikoz eta arduraz parte hartzeko.

      NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA

      Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan hasitako bidean aurrera eginez, ikerketa-txosten eta -lan monografikoak egingo dituzte ikasleek, bakarka nahiz taldeka, eta horrek norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna garatzen lagunduko die. Txostenak eta lanak egiteko, ikasteko eta dokumentazioa bilatzeko eskakizun-maila handituko denez, ikasleen autonomia, ekimena eta taldean lan egiteko gaitasuna ere handitu egingo da. Horrenbestez, ildo horri jarraiki aurreratuko da ikasleak lor ditzakeen helburuen planteamendua eta, gainera, ikasleek ugaritu egingo dituzte zailtasunei aurre egiteko bitarteko intelektualak eta sozialak ezagutzeko eta hautatzeko baliabideak.

      Gaitasun hori garatzeko beste ekarpen baliotsu batzuk dira: arazoak ebaztea eta hipotesiak planteatzea; pertsonekiko eta gizarteekiko dituzten efektuekin lotzea kausak edo zergatiak, eta ondorioak ateratzea; ikasleak bere inguruko errealitateak ulertzeko eta interpretatzeko estrategiak lantzea, jakintzarako abiapuntua den aldetik; eta ikasleei ohartaraztea prestakuntza jarduera erabakigarria dela, norberaren garapenerako eta garapen profesionalerako.

      MATEMATIKA-GAITASUNA

      Historiari buruzko ikerketak egiteko eta informazioa adierazteko erabiliko dute ikasleek matematika-gaitasuna, baldin eta neurketa kronologikoak egiteko elementuak, mapak, grafikoak, estatistikak, diagramak eta antzeko elementuak erabiltzen badituzte, matematika-hizkuntzan kodetuta. Horrenbestez, matematika-gaitasuna garatzen laguntzen du irakasgai honek.

      KULTURA HUMANISTIKO ETA ARTISTIKORAKO GAITASUNA

      Euskal Herriko ekoizpen artistikoa eta kulturala balioesteko trebetasunak eta bitartekoak emango dizkio ikasleari Euskal Herriko historiak; horiek horrela, nortasun indibiduala eta kolektiboa eratzeko funtsezko elementutzat joko dute ikasleek gure ondare kulturala eta artistikoa. Horrez gain, ikasleek bere egingo dute ondare hori zaintzeko ardura eta ondare horretaz gozatzeko ikuspegi kolektiboa eta, ondorioz, gaitasun humanistikoa, kulturala eta artistikoa garatuko dute.

      Kultura-adierazpenek, oro har eta berariaz, arte-adierazpenak balioesten badituzte, ikasleek eskuratuak izango dituzte adierazpen horietara gerturatzeko trebetasunak eta jarrerak, bai eta haiek ulertzeko, balioesteko, gozatzeko eta haiekin hunkitzeko behar diren pentsamenduzko, pertzepziozko eta komunikazioko trebetasunak nahiz sentsibilitatea eta sen estetikoa ere.

      HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

      Irakasgaiak lan handia egiten du ikasleek hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna gara dezaten, azalpenezko prozedurak lehenesten baititu eta idatzizko nahiz ahozko iturri historikoak eta/edo izaera historikoko iturriak ikertzea, sintetizatzea eta aztertzea bultzatzen baitu.

      HELBURUAK

      Etapa honetan, honako gaitasun hauek lortzea izango da Euskal Herriko Historia irakasgaiaren helburua:

      1. Euskal Herriaren bilakaera historikoko gertakari, prozesu eta protagonista nagusiak ezagutzea, aztertzea eta azaltzea, haiek denboran eta espazioan kokatuz. Bilakaera historiko horren laburpena egitea, egungo gizartea eratzeko izan duen garrantzia balioetsiz.

      2. Euskal Herriaren bilakaera historikoaren ikuspegi orokorra eskuratzea, haren lurraldeen aniztasunari erreparatuta eta, finean, testuinguruan kokatzea prozesu historiko hori.

      3. Tolerantzia eta elkartasunezko jarrerak eta ohiturak finkatzea Euskal Herriko lurraldeen artean, haien arteko alderdi komunak eta diferentziak errespetatuz eta balioetsiz. Horiek horrela, nortasun kolektibo bat baino gehiagoko partaide izateko aukera zabalduko da.

      4. Historia gizarte-sorkari gisa balioestea, eta etengabe berregiten ari den prozesutzat jotzea metodo historikoa. Jakintza hori baliatzea norberaren ideiak argudiatzeko eta, informazio berririk sortuz gero, haiek izaera kritikoz berrikustea eta estereotipoak eta aurreiritziak zuzentzea.

      5. Askotariko iturrietatik eratorritako informazioa bilatzea, hautatzea, interpretatzea eta erlazionatzea; hala nola, errealitatetik, iturri historikoetatik, komunikabideetatik edo informazio-teknologietatik eratorritakoa. Informazio hori egoki tratatzea Historiaren berezko bitartekoak baliatuz; ondoren, ikasitako prozesu historikoak azaltzeko hipotesiak lantzea eta hipotesi horiek hizkuntza zuzen batez komunikatzea, terminologia historiko egokia erabiliz.

      6. Taldean edo banaka, ikerketa historikoari ekiteko edo hura lantzeko lan laburrak planifikatzea eta egitea. Askotariko informazioak aztertu, kontrastatu eta bateratuko dituzte lan horiek eta, horrez gain, informazio-iturrien zeregina eta historialariek hartutako ikuspegi historikoak balioetsiko dituzte. Modu arrazoituan komunikatu behar dute ikasleek eskuratutako jakintza historikoa, zorroztasun intelektualeko ohiturak lantzeko eta finkatzeko.

      7. Gertakari eta prozesu historikoen kausa anitzak aztertzea eta haien jatorria eta garapena zehaztea, haien konplexutasun osoa ulertzeko.

         EDUKIAK

      1. Eduki-multzoa. Eduki komunak.

         Euskal Herriaren historiako gertakari nagusiak ezagutzea eta horien ordena zehaztea.

         Ikaslearen inguruko egoera adierazgarriei erreparatuta, hipotesiak egitea zenbait gertakari edo prozesu sozialen, ekonomikoen, politikoen, kulturalen, demografikoen eta abarren kausei, bilakaerari eta ondorioei buruz.

         Historiako eta gizarteko gertakarien kausa anitzak aztertzea.

         Gertakari historiko adierazgarriak baldintzatzen dituzten elementu elkarlotuak identifikatzea.

         Zuzeneko eta zeharkako iturri historikoak aurkitzea eta interpretatzea, bai euskarri tradizionaletan bai euskarri digital berrietan.

         Gertakari historiko bati buruzko iturri anitzak modu egituratuan aztertzea.

         Ardatz kronologikoak, mapa historiko eta tematikoak, irudiak eta antzeko elementuak sortzea eta interpretatzea.

         Aldaketako eta iraupeneko prozesuak identifikatzea, eta iraupen luzeko eta laburreko prozesuak bereiztea: egitura eta koiuntura.

         Euskal Herriko gaur egungo gertakari nagusiak aztertzea, eta horien aurrekari historikoak ikertzea.

         Zuzeneko iturriak edo zeharkakoak baliatuz, gertakari historiko adierazgarriren bati buruz egindako ikerketaren ondorioak ateratzea.

         Iraganarekiko interesa eta jakingura izatea, oraina ulertzeko bide den aldetik.

         Iturri historikoak zorroztasunez eta objektibotasunez aztertzea eta interpretatzea.

         Ezagutza zientifikoaren espezifikotasunaz ohartzea, haren interpretazioak behin-behinekoak direlako eta haren ondorioak etengabe berregiten direlako.

         Euskal Herriko ondare dokumentala, artistikoa, kulturala eta monumentala ezagutzeko, balioesteko eta zaintzeko interesa izatea.

         Gertakari politiko, sozial, ekonomiko eta kulturalen azterketa enpatikoak egitea.

         Hitz egiteko eta solasteko jarrerak balioestea problemak eta gatazkak konpontzeko.

         Giza eskubideen eta printzipio demokratikoen aldeko jarrera izatea eta horien alde egitea.

         Kultura-adierazpenen aniztasuna balioestea, gizabanakoei eta gizarteari aberastasuna ematen dioten aldetik.

         Gai kolektiboetan gogoz parte hartzearen garrantziaz jabetzea.

      2. multzoa. Historiaurrea eta Antzinaroa.

         Paleolitikoa. Ekonomia, gizartea, kultura eta artea. Euskal lurraldeko aztarnategi garrantzitsuenak.

         Neolitikoa. Nekazaritzaren eta abeltzaintzaren hastapena. Neolitikoko aztarnak Euskal Herrian: Brontze Aroa. Burdin Aroa. Zelten etorrera. Lehen herrixken sorrera.

         Euskal tribuak.

         Euskal Herriari buruzko lehen erreferentziak erromatar historialarien lanetan.

         Euskaldunak eta Erroma. Erromanizazioa. Saltus eta ager vasconum. Dominazio militar erromatarra. Bide eta kokagune erromatarrak. Antolamendu politikoa eta administratiboa.

         Euskararen jatorria. Latinak euskarari egindako ekarpena.

         Kristautasunaren agerpena.

         Behe Inperio Erromatarraren krisia (K.a III-V mendeak). Esklabotasunean oinarritutako ekoizpen-sistemaren krisia: nekazariak eta esklaboak.

      3. multzoa. Erdi Aroa.

         Sistema feudalaren sorrera. Germaniarrak eta Euskal Herria. Leovigildoren kanpaina militarrak. Victoriacum hiriaren fundazioa. Bisigodoak eta bagaudak.

         Baskoniako dukerria.

         Euskal lurraldea Erdi Aroan: erresuma, konderria, jaurerria.

         Lurralde historikoak sortzea eta finkatzea. Lurralde historikoen egitura instituzionala.

         Nafarroako Erresuma sortzea eta finkatzea.

         Musulmanaren agerperpena: Banu Kasiak. Antso III.a Gartzez Nagusiaren garaia: Nafarroako Erresuma handitzea eta gerora zatitzea.

         Erdi Aroko ekonomia.

         Herribilduen fundazioa.

         Done Jakue Bidea. Kultura eta artea Done Jakue bidean.

         Behe Erdi Aroko krisia. Bandoen arteko borroka.

         Euskal hiri eta herribilduak. Hirigintzaren sorrera.

      4. multzoa. Aro modernoa.

         Euskal foruak.

         Oparotasun demografikoa eta ekonomikoa. Artoaren iraultza.

         Metalurgia: burdinolak.

         Pribilegioetan oinarritutako gizartea.

         17. mendeko krisia. Gatzaren Estankoaren matxinada (1631).

             Foru-erregimenak eta Borboien autonomia administratiboa.

             Kapitalismo komertzialaren mendea. Hazkunde ekonomikoa eta komertziala. Bilboren gorakada. Caracasko Errege Konpainia Gipuzkoarra.

             Tentsio sozialak eta ekonomikoak. Aduanetako matxinada (1718) eta 1766ko matxinada.

             Ilustrazioa: Euskalerriaren Adiskideen Elkartea. Bergarako Errege Mintegia.

      5. multzoa. Gure garaia.

         Frantziar Iraultzak izandako eragina: foruen abolizioa Iparralden, Konbentzioko Gerra eta Zamakolada.

         Independentziako Gerra. Cadizko konstituzioa.

         Karlismoa: sorrera eta eboluzioa.

         Lehen Gerra Karlista: Bergarako besarkada. Nafarroarekin hitzartutako legea.

         Bigarren Gerra Karlista: foruen galera. Foruen auzia. Ekonomia-ituna.

         Industria eta gizarte-aldaketa Euskadin: enpresaburuak, meatzeen metaketa, migrazio-mugimenduak eta aldaketak gizartean.

         Industrializatze prozesu desberdina euskal lurraldetan.

         Bilboko itsasadarra industria-gune handi bilakatzea. Industriaren dibertsifikazioa Gipuzkoan.

         Kapitalismo finantzarioaren garapena: bankuak hedatzea.

         Euskal abertzaletasunaren sorrera eta garapena.

         Langile-mugimendua: euskal sozialismoa.

         Bigarren Errepublika Euskadin.

         1936ko Autonomia Estatutuaren aurrekariak. 1936ko Autonomia Estatutua. Lehen Eusko Jaurlaritza: Jose Antonio Agirre.

         Gerra Zibila Euskadin: Santoñako Hitzarmena. Eusko Jaurlaritza atzerrian.

         Francoren diktadura: gerra osteko errepresio politikoa. Gerraren ondorioak.

         Garapen ekonomikoa, euskal kooperatibismoa. Immigrazioa eta hirigintza. Gaur egungo munduaren historia.

         Oposizio politikoa. ETAren sorrera.

         Euskal kultura frankismo-garaian.

         Trantsizio politikoa Euskadin. Gernikako Estatutua indarrean jarri aurreko mugimenduak.

         Eusko Kontseilu Nagusia: Ramon Rubial.

         1979ko hauteskundeak. Gernikako Estatutua. Lurralde Historikoen Legea. Nafarroako Foru Hobekuntzako Legea.

         Euskal abertzaletasuna eta penintsulako beste nazionalismo batzuk.

      6. multzoa. Euskal Herria gaur egun.

         Euskal Herria gaur egun: XX. mendearen azken hereneko aldaketa sozioekonomikoak: industria-birmoldaketa, ekonomiako hirugarren sektorea indartzea.

         Hirien hazkundea.

         Joera eta arazo demografikoak.

         Eusko Jaurlaritza: Garaikoetxea, Ardanza eta Ibarretxeren jaurlaritzak.

         Federalismoaren eta europeismoaren aldeko mugimenduak. Euskal Herria Europar Batasunean. Etorkizunerako aurreikuspenak. Euskal Herriaren lekua Europan eta munduan.

         Alderdi politikoak eta gizarte-mugimendu berriak. Egungo euskal kultura.

         Euskal Herriko artea: Arkitektura. Eskultura. Pintura.

         Euskal Herriari buruzko oinarrizko historiografia.

         EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

      1. Euskal Herriaren bilakaera historikoko lekuak, gertakariak, etapak, prozesuak eta protagonistak ezagutzea, aztertzea eta azaltzea; eta haiek denboran eta espazioan kokatzea.

         Euskal Herriko historiaren oinarrizko eskema egiten eta azaltzen du, alderdi kronologikoak eta espazialak behar bezala kokatuz. Eskema horrek jasotzen ditu Euskal Herriko historiako protagonista, gertakari eta prozesu politiko, ekonomiko, sozial eta kulturalak.

         Gure kulturaren adierazpen nabarmenak, batik bat, azken bi mendeetakoak, ezagutzen ditu, eta denboran kokatzen eta deskribatzen ditu; halaber, haiek beren testuinguru historikoarekin duten lotura aztertzen du eta balioesten du gizateriaren kultura unibertsalari oro har eta, zehazki, Espainiako eta Europako kulturari egin dioten ekarpena.

         Aldi historikoen transformazioko eta aldaketako prozesuen ezaugarri iraunkorrak bereizten eta balioesten ditu.

         Iraupen luzeko prozesuetan, aztertu egiten dira, bai egoera gatazkatsuen sorrera, bai horiek konpontzeko ahaleginak, bai gaur egun indarrean dirauten ala ez.

         Iraganeko gertakarien aztarnak hautematen ditu egungo errealitatean.

      2. Euskal Herriaren bilakaera historikoaren ikuspegi osoa hartzea, haren lurralde historikoen osotasuna eta barne-aniztasunari erreparatuta; eta prozesu historiko hori bere testuinguruan kokatzea.

         Euskal Herriak historian zehar eta eremu ugaritan bertara egiten diren Estatuen errealitateak egin dizkion ekarpenak ezagutzen eta balioesten ditu.

         Euskal Herri osoaren eta bilakaera historikoaren ikuspegi bat bereganatzen du, haren barne-aniztasuna aintzat hartuta.

         Gure iraganeko etapa handiak bereizten ditu, eta haien alderdi komunak eta desberdintasunak nabarmentzen eta adierazten ditu.

         Estatuen eta Europaren bilakaerak historikoarekin lotzen ditu Euskal Herriko historiako prozesuak eta gertakariak.

         Euskal Herriaren historiako gertakari adierazgarrien adibideak jartzen ditu, eta haiek Estatuetako eta Europako testuinguruarekin lotzen.

      3. Egungo euskal identitate konplexu eta heterogeneoak faktore historiko eta lurralde-faktore ugari biltzen dituela aitortzea; eta, ondorioz, ikuspegi murriztaileak eta estereotipatuak gainditzea, bilakaera-prozesuez eta -erritmoez ohartuz.

         Euskal lurraldeak ezagutzen ditu, eta aintzat hartzen ditu haien berezitasun historikoak.

         Euskal lurraldeen berezko ezaugarriak eta haien aldaketa-prozesuen erritmoak bereizten ditu.

         Aintzat hartzen ditu euskal lurraldeen ezaugarriak, bilakaera-erritmoak eta kanpo-eragineko faktoreak.

         Euskal lurraldeen arteko harremanen eta haien antolamendu-moduen bilakaera aztertzen du eta, gainera, historian zehar izan diren gatazken kausak, zailtasunak eta haiei eman zaizkien konponbideak ikertzen ditu.

         Euskal lurraldeek historian zehar izan duten jokabidea eta jokabide horiek historia komun bat garatzeko egin duten lana balioesten du.

      4. Historiaren ikerketako eta haren metodo zientifikoko funtsezko elementuak ulertzen ditu; egoki erabiltzen ditu historiako kontzeptuak eta hitzak; eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiak baliatzen ditu historiari buruzko informazioak bilatzeko eta erabiltzeko.

         Dokumentazio historikoko iturriek ematen duten informazioa hautatzeko, aztertzeko eta komunikatzeko trebetasunak erabiltzen ditu; batik bat, testu historikoetako informazioa, mapetakoa, estatistika-datuetakoa eta irudietakoa.

         Metodo historikoaren faseak erabiltzen ditu (ikerketako objektua eta eremua identifikatzea, hipotesia egitea, informazioa bilatzea eta erabiltzea, azalpen-prozedurak aplikatzea, ondorioak egitea eta emaitzak jakinaraztea). Begiratu historialarien prozedurak, teknikak eta baliabideak erabiltzen dituen, eta, hala egiten badu, ikusi erabilpen hori autonomoa, arrazoitua eta zorrotza den.

         Prozesu eta egoera historiko zehatzei buruzko mapa kontzeptualak egiten eta interpretatzen ditu.

         Ikerketako edo bilaketako lan xumeei ikerketa-metodo historikoaren teknikak aplikatzen dizkie berak bakarrik edo taldean, lehen mailako edo bigarren mailako iturriak oinarritzat hartuta.

         Euskal Herriko historiari buruzko oinarrizko terminoen glosario bat egiten du.

      5. Askotariko iturrietatik eta, besteak beste, komunikabideetatik lortutako informazioaz baliatuta, gertakari historikoren bati edo gaurkotasuneko auziren bati buruzko txostenak idaztea. Horiek egiteko, aintzat hartuko dituzte aurrekari historikoak; haiek gertakariarekin dituzten harremanak aztertuko dituzte eta dagokion testuinguruan duten garrantzia epaituko.

         Informazio adierazgarria eskuratzen du askotariko iturrietatik, eta hura ikuspegi kritikoz balioesten.

         Gertakari historikoak azaltzeko tresna intelektualak ezagutzen eta erabiltzen ditu.

         Lehen mailako eta bigarren mailako iturri historikoak biltzen, erabiltzen eta aztertzen ditu.

         Hipotesiak egiten ditu eta, iturri historikoak aztertuz, haien egokitasuna egiaztatzen du.

         Iraganari buruzko informazioak erabiltzen ditu eta ondorioak egiten ditu dokumentazio-iturriak, historiografia-testuak, albisteak, prentsa, Internet eta antzeko elementuak aztertuta; ondoren, lotu egiten ditu horiek guztiak eskuratu dituen ezagutzekin.

         Gertakari edo prozesu historiko bati buruz izan daitezkeen ikuspegi anitzak aitortzen ditu.

         Gertakari edo prozesu historiko bati buruzko kontakizun historikoak konparatzen ditu, eta kontrastatu egiten ditu haien egileek gertakariei eta pertsonaiei buruz egin dituzten hautaketak.

         Historiografiako hiztegia eta oinarrizko kontzeptuak erabiltzen ditu eta behar bezala aplikatzen ditu azalpenak emateko, lanak egiteko eta emaitzen berri emateko.

         Euskal Herriko historiari buruzko oinarrizko terminoen glosario bat egiten du.

         Tokian tokiko gertakari edo egoera historikoren bati buruzko ikerketak egiteko, iturri zuzenak edo zeharkakoak, dokumentalak edo ahozkoak erabiltzen ditu, eta hari buruzko emaitzak aurkeztu eta konklusioak egiteko, askotariko euskarriak eta testu-motak baliatzen ditu.

      6. Ikerketako edo bilaketako lanei ikerketa-metodo historikoaren teknikak aplikatzea berak bakarrik edo taldean, lehen mailako edo bigarren mailako iturriak oinarritzat hartuta. Horretarako, historiografiari dagozkion hitzak eta kontzeptuak erabili eta egokitasunez aplikatuko ditu.

         Gai historiko bat ikertzeko lan-plan bat prestatzen du.

         Historiografiaren lan-, ikerketa- eta komunikazio-teknikak erabiltzen ditu, bai bakarkako lanetan, bai talde-lanetan.

         Irizpide propioei jarraituz eta ikuspegi kritikoz aztertzen ditu albisteak, estereotipoak eta aurreiritziak alde batera utzita.

         Bere azalpenetan eta lanetan, egoki erabiltzen ditu historiari dagozkion hitzak eta historiografiako oinarrizko kontzeptuak.

         Talde-lanak ikasketari dakarzkion onurak balioesten ditu.

         Txosten historikoren bat egiten du, askotariko iturriak aintzat hartuz.

         Txosten originalak lantzen ditu, interpretazioak erkatuz eta iturrien aniztasuna aintzat hartuz.

         Gaurkotasuneko gairen bati buruzko informazio-iturri egokiak hautatzen ditu, eta horiek aztertu eta kontrastatu ondoren, ondorioak egiten ditu. Ondorio horiek egiteko, aurrekari historikoei erreparatzen die, gaia ulertzea errazteko.

         Ikerketako edo bilaketako lan xumeei ikerketa-metodo historikoaren teknikak aplikatzen dizkie berak bakarrik edo taldean, lehen mailako edo bigarren mailako iturriak oinarritzat hartuta.

         Informazioko eta komunikazioko teknologiak erabiltzen ditu, bai informazioa lortzeko eta tratatzeko, bai lanen emaitzak eta ondorioak aurkezteko.

      7. Gertakari historikoen kausak eta ondorioak identifikatzea, haien arteko loturak aztertzea eta haien garrantzi historikoa balioestea.

         Gertakari historikoak azaltzen dituzten kausa anitzak identifikatzen ditu, eta alde batera uzten ditu horietan gertatzen diren inguruabarrei buruzko azaleko azalpenak.

         Gertakari, prozesu edo gatazka historiko eta sozialetan gertatzen diren kausa anitzak aztertzen ditu, eta balioetsi egiten du zer-nolako garrantzia duten kausa horiek gertakari, prozesu edo gatazkak osotasunean ulertzeko.

         Egungo eta/edo etorkizuneko egoeren aurrekariak topatzen ditu iraganeko gertakari historikoetan, eta koherentziaz antolatzen ditu haien kausa-efektu harremanak.

         Euskal Herriko gaur egungo gertakari nagusiak aztertzen ditu, aurrekari historikoak ikertzen, eta horien balizko ondorioei buruz hausnartzen du.

         Gertakari historiko baten kausak eta ondorioak identifikatzen ditu, azken horien arteko harremanak aztertzen, eta gerora izan duten garrantzia zehazten du.

         ORDENAGAILUZ LAGUNDUTAKO

         MARRAZKETA ETA DISEINUA

         SARRERA

         Pertsonek beren ingurua irudikatzeko beharra izan dutenetik, bertan aurkitu dituzten hainbat baliabide material erabili dituzte horretarako, eta baliabide horien arabera, irudikapen horiek gizartearen garapenarekin paraleloan doan bidea ezarri dute. Pasa den mende bukaeran, komunikazioaren eta informazioaren teknologiek nabarmen aldatu zituen gizartearen ohiturak bere alor guztietan, hain desberdinak izan daitezkeen industria-, zientzia-, kudeaketa- edo sormen-guneetako prozesuak aldatuz.

         Informatikaren garapenak informazio-kantitate izugarriak abiada handian prozesatzeko gai diren tresnak eman dizkigu eta horri esker, marraztu eta diseinatzen duenak aldakortasun gehiago eskuratu du bere lanean, bere ekoizpena handitzen lagunduz ez ezik, baita teknika hobetzeko aukera eskainiz ere. Horrek guztiak errepikakorrak ziren lanen burutze-denbora murriztea ekarri du eta emaitzak denbora-epe motzagoan izateko aukera eskaini. Azken finean, eraginkortasun eta ekoizpen altuagora bideratutako lana antolatzeko modu berriak aurkitu ditugu.

         Telekomunikazioen alorrean ematen ari diren aurrerapen azkarrek tresna hau garapen-une gorenean dagoela baieztatu besterik ez dute egiten: hardware eta softwareak etengabeko aldaketak dituzte eta gizarte-maila guztientzat geroz eta eskuragarriago daude, bai maila ekonomikoan bai erabilera-erraztasunean ere.

         Hori guztia dela eta, gizartea etengabe egokitu behar da, egunero teknologia-berrikuntzak eskainiz, prozesu berri horiek etengabe eta azkartasunez ezartzen dituzten eskaeretara.

         Batxilergoaren aurreko etapetan, ikasleak ordenagailuaren eta Interneten erabilerara ohitu dira. Ikasgai honen asmoa, ikasleei gaur egungo munduan moldatzeko ezinbestekoa den prestakuntza eskaintzea da, bai eta egoera bakoitzean irudikapen-baliabide egokienak aukeratu eta erabiltzeko beharrezko estrategia eta trebetasunak ere.

         Ordenagailuaren aurrean norbanakoak egin dezakeen lanetik haratago joatea ere beharrezkoa da, ezagutzaren ekoizpen eta hedapena zabaldu eta elkarlanean egiteko lanak burutzea erraztuko duen lankidetza ireki behar baita.

         Hemen aurkezten diren edukiak irakatsi eta ikasteko prozesuan erabiltzeko marko orokorra dira eta beraz, behar bakoitzari eta talde jakin bakoitzari egokien zaizkion ibilbide eta lan egiteko moduak aukeratu behar dira.

         IRAKASGAIAK NOLA LAGUNTZEN DU GAITASUNAK GARATZEN

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinuak zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunari egiten dion ekarpena ikasleek ikasgai honetan eskuratu beharreko behaketa- eta interpretazio-gaitasunaren bidez egingo da. Marrazketa eta diseinuaren alorretik irudi desberdinak sortu dira mundu teknologikoan (pieza eta mekanismoen irudikapen zehatzak...), zientzia-munduan (hainbat esperimenturen irudikapenak animazioen bidez...) edo osasun-munduan (giza gorputzaren funtzionamendua ulertzeko irudikapenak...) eta horrek, halabeharrez, sortze- eta komunikazio-osagaia izan du.

         Hiru alor horietan, beren funtzionamendu, aurrerapen eta aurkikuntzak ezagutarazi ahal izateko funtsezko dira irudikapen- eta komunikazio-moduak.

         Zientziaren alorrean, irudikapenek, burututako ikerketa eta esperimentuetan eskuratutako emaitzak, edo ekarpen berrien funtzionamendu-mekanismoak, bai eta beste hainbat prozesu eta emaitza ere, azaltzen dizkigute hainbat animazioren bidez. Irudikapen-modu eskematizatuei esker, beste modu batera ulertzeko hain zailak liratekeen aurkikuntza konplexu horiek gertutik ezagutu ahal izango ditugu.

         Teknologiaren alorrean, errealitate konplexuen irudikapen desberdinekin ere egingo dugu topo. Zatitu eta banatu egiten diren errealitateak ulertuak eta sinplifikatuak izan daitezen, neurri, material, kalitate eta abarretan zehaztutako zatien bidez.

         Osasunaren munduan aurki ditzakegun irudikapenak, adibidez, giza gorputzaren funtzionamendua esplikatzeko erabiltzen dira, betiere ezagutza zuzen eta eraginkorragoa eskaintzeko asmoz.

         Ikasgai honek zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunari egiten dion ekarpenak, aipatutako irudikapenak bezalakoak sortu, erabili eta analizatzea ditu oinarri.

         IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

         Ikasgai honek, ikasten ikasteko gaitasunari egiten dion ekarpena etengabeko bilakaeran dagoen teknologia erabiltzen ikastean datza, ikaste horrek, nola lan-tresnak hala lan-prozesuak, uneoro analizatu, baloratu eta aukeratzera behartzen baikaitu.

         Ikasgai honetan, informazioa eskuratzeko gaitasunak eta beste ezagutza batzuekin eta norberaren esperientziarekin lotu eta integratzeko gaitasunak garatzeko aukera eskaintzen da eta beraz, mahai gainean jartzen diren arazoei konponbide berriak bilatzen lagunduko duten elementuak izango dira.

         Ikasgaiaren lan-prozesua bera ikasketa-prozesua da; ikasleak bere kabuz egiaztatuko du prozesuaren jarraitutasuna egiteak baliabidea eta emaitza kontrolatzeko aukera eskainiko diola.

         Sortzea, konponbide bakarra ez duen esperimentazio-prozesu bat ere bada. Eta ordenagailuari eta bere irudi-lanketa eta -edizioari esker, edozein proiekturi aurkituko zaizkion konponbide grafikoak askotarikoak eta anitzak izango dira. Ikasleak, kasu bakoitzean aukera ugari horien artean aukeratu eta baloratzen, denbora neurtzen eta tresna eta metodo egokienak bilatzen ikasi beharko du.

         MATEMATIKARAKO GAITASUNA

         Errealitatea irudikatzerakoan, komunikazio-prozesu eraginkor eta zehatza sortu behar dugu eta konfigurazio espazialaren deskribapenak kalkulu matematikoaren oinarrizko tresnak erabiltzera behartuko gaitu, hala nola: neurketa, transformazio geometrikoa, formen arteko lotura, egoera espaziala... Operazio horiek guztiak uneoro erabiltzeak matematikarako gaitasun hori eskuratzen lagunduko dio ikasleari.

         Ikasleek, matematikan ezagutza-sorta izatea eta aplikatzen jakitea beharrezkoa dela jakin behar dute irudikapen-sistema desberdinak ulertu ahal izateko, ezagutza horiek irudikapen-arazo desberdinak ebazten lagunduko baitiete.

         HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

         Ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinuaren helburu nagusia mota eta erabilera desberdinetako irudiak sortzea da. Ikus-hizkuntza ulertzea oinarrizkoa da ikus-entzunezko baliabideek alor guztiak barne hartzen dituen gizartean. Horregatik, mintzaira zehatz mota hori ezagutzeak, ikasleak ikasgai honen bidez garatu beharreko komunikazio-modu bat ere badakar.

         Bestalde, alor horietan informatika-inguruneko hitz jakin batzuk ezagutu eta erabiltzeak ikaslearen lexikoa aberastuko du eta zehaztasun handiagoz komunikatzeko aukera eskainiko dio.

         Halaber, lan-prozesuen deskribapena eta bateratze-lana sortuko duten komunikazio-trukeek gaitasun hori garatzeko prozesu orokorrean ere lagunduko dute.

         INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA

         Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien garrantziak eta beren etengabeko bilakaeran egunean egoteko beharrak, gaitasun honi arreta berezia eskaintzera garamatza. Ikasgai honetan, batez ere gaitasun hori lantzen da, ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinua baititu oinarri.

         Informatika-tresnak funtsezko zerbait bihurtu dira gaur egungo bizimoduan moldatu ahal izateko. Eta irudikapen grafikoaren mundua ezin da gaur egun baliabide informatiko horien erabilerarik gabe ulertu.

         Gaitasun honetan aurrera pausoak egin ahal izateko jarduera ugari landuko dira, hala nola, marrazketa eta diseinuaren alor bakoitzeko software zehatzen tresna desberdinak aplikatzeko proiektuetan lan egitea. Erreferentziak eta baliabideak bilatuko dira sarean, nola sortu diren aztertuz eta berriz egiteko edo beste berri batzuk sortzeko ahalmena baloratuz. Azken finean, ikasgai honen helburu guztiak informazioa tratatzeko trebetasunak eta gaitasun digitala eskuratzeari begirakoak dira.

         GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA

         Berriak ziztu bizian iristen diren globalizazio-garai honetan, ikasgaian lantzen diren teknologien erabilgarritasunak ezagutzeak, informazioa eta komunikazioa eskuratzeko ahalmena ematen dio ikasleari eta horrela, bere gizarte-ingurunearen ezagutza askoz ere zehatzagoa izateko aukera du.

         Ikasgai honetan, uneoro irudiak ikusten, egiten eta aztertzen dira eta ikusmenaren bidez eskuratzen duen informazioa aukeratzeko gaitasuna areagotu, irizpide pertsonala izan eta gizarte-testuinguru baten barruan irudiak baloratzeko prestatzen du ikaslea.

         Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna lan konplexuak eginez ere landuko da, horietan beharrezkoa baita informazioa partekatzea, irizpideak definitzea, ereduak proposatzea, proposamenak aukeratzea... Prozesu horrek guztiak halabeharrez taldean lan egitera derrigortzen du, gainerakoen lana errespetatuz, eta lan hori bera era orekatuan banatuz.

         GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO GAITASUNA

         Ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinuaren ikasgaian jasotzen diren edukiek, bereziki, errealitatearen irudikapen analitikoetan edo interpretazio subjektiboetan erabiltzeko eskaintzen diren tresna digitalen aukerak aztertzen dituzte. Asmo horrekin, gaur egungo kulturaren irudi eta ikus-adierazpenak etengabe aztertuz lan egingo da. Horregatik, historian zehar eman diren beste adierazpen-forma eta pentsamendu-modu batzuk ezagutzea beharrezkoa da, horrek norberaren izaeraren garapenean eta artelan berriekiko sentsibilizazioan eragina izango baitu.

         Beraz, ikasgai honek giza eta arte-kulturarako gaitasunari bere ekarpena egingo dio garai edo estilo bakoitzean, urtetan zehar burututako aurrerapen teknikoetan erabilitako kode desberdinak, pentsamenduaren bilakaera eta garai bakoitzeko artelanak ulertu, hauteman eta aztertzen laguntzen baitu.

         NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA

         Ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinua ikasgaian, ikasleak ekoizpen-tresna gisa ordenagailua du eta horren bidez, bere ideia, pentsamendu eta egonezinak adierazten dizkigu. Irudi sortzaile den subjektu gisa, sortze-tresna hori erabiltzeak gaitasun hori garatzeko aukera eskainiko dio autonomiaz jokatzera, ekimenak martxan jartzera eta bere lanaren aurrean hainbat aukera eta konponbide aztertzera derrigortzen duenean.

         Bestalde, talde-lana ere beharrezkoa izango da horrek lagunduko baitio hobeto ulertzen askoz ere zabalagoa den sormen-prozesuaren zati gisa duen funtzioa, bakoitzak bere ekarpena egiten baitu, bere autonomia eta izaera galdu gabe, sortu eta pentsatzerakoan, eta iritzi eta ideia pertsonalak egiten baititu; gainerakoenak ere kontuan hartuz, baloratuz eta errespetatuz.

         Azken finean, baliabide informatikoek lanean eskainiko diguten askatasunak eta talde-lana egitea ahalbidetzen duen norbanakoaren eta taldearen aukeraketa desberdinen garapenak, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna garatzen lagunduko dute.

         HELBURUAK

         Ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinua irakasgaiak, etapa honetan, honako gaitasun hauek lortzea izango du helburu:

         Komunikaziorako teknologia berriak zein egoeratan dauden ezagutu eta baloratzea, azken urteotan eman diren aldaketak aztertuz, tresna horiek gizartearen bizimoduetan duten eta etorkizunean izango duten garrantziaz jabetzeko.

         Hardware-gailu desberdinak, beren funtzio, konexio eta erabilerak ezagutzea, gailu bakoitzak duen erabilgarritasuna aztertuz, edozein lan egiterakoan zein baliabide ditugun jakiteko.

         Aplikazio desberdinak ezagutzea, horien artean dauden elkarloturak baloratuz, eta beren ahalmen guztian proiektu bakoitzerako egokia aukeratu eta aprobetxatuz, ahalik eta emaitza onenak lortzeko.

         Errealitatearen irudikapen zehatzak egitea tresna bektorialek eskaintzen dituzten aukera desberdinak erabiliz, irudikapen grafikoaren alor bakoitzean, teknologikoan edo artistikoan, eskatzen denari erantzuteko.

         Testuak eta irudiak proiektu berean integratzea, argitaratu ahal izateko, marrazketa eta diseinurako programek eskaintzen dizkiguten aukera desberdinak aztertuz eta konparatuz.

         Sortze-prozesua planifikatzea, proiektuaren etapa bakoitzean helburuak ezarriz, aurreikusitakoarekin bat datorren emaitza lortzeko.

         Irudi originala sortzea, ikusmen-kulturaren beharrezko erreferentziak aukeratuz, eta alor desberdinetako adibideak aztertu eta integratuz, norberaren irizpide hautakorra landu ahal izateko.

         EDUKIAK

      1. multzoa. Ordenagailuz lagundutako marrazketa eta diseinua gaur egungo gizartean.

         Irudi digitalak eta motak: aplikazioen oinarrizko ingurunea, lan-ingurunearen konfigurazioa, marrazketa-tresnak.

         Lan bektorialeko sistema bit-mapako irudiekin egindako lanaren aurrean.

         Baliabide informatikoen bilakaera historikoa azken mende laurdenean.

         Berrikuntza azpimarragarrienen eta egungo egoeraren azterketa.

         Hardwarea eta bere osagaiak.

         Datu-transferentziarako sistema.

         Aplikaziorako softwarea, berezitasunak eta erabilera-eremuak:

         " Marrazketa bektorialeko programak.

         " Marrazketa- eta pintura-programak.

         " Testu-tratamenduko eta auto-edizioko programak.

         " 2D eta 3D animazio-programak.

         " Multimedia-aurkezpenetarako programak.

         " Web-edukiak sortzeko programak.

         Dokumentu-formatuak eta irudi-bereizmena.

         Marrazketa eta diseinurako software desberdinen konparazioa.

         Marrazketa eta diseinurako software desberdinen erabilera-eremuak.

         Teknologia berrien bilakaera, gizartearen eta bere ekoizpen-ereduen ohiturak eraldatzeko motor nagusi gisa, baloratzeko interesa.

         Softwarea aukeratzerakoan norberaren erabilgarritasun eta eraginkortasuneko irizpideak ezartzea.

         Ekipamendua eta bere periferikoen erabilera egokia segurtasun- eta mantentze-arauak kontutan hartuz.

         Alor horri dagokion berariazko terminologia erabiltzea.

         Marrazkien zehaztasunaren beharraz eta ordenagailuz lagundutako diseinuaren sistematizazioak eskaintzen duen abantailaz jabetzea.

         Hainbat softwaretan inportatu eta esportatzeko dauden formatu desberdinen erabilera, programen arteko informazio-trukea erraztuz.

         Dokumentu grafiko eta idatzizkoekin ariketak egitea, forman eta aurkezpenean oinarrizko zentzu estetiko batekin.

      2. multzoa. Marrazketa bektoriala aplikazio teknologikoak dituzten irudikapenentzat. CAD programak.

         Diseinura eta industria, ekoizpen, eraikuntza eta abarretarako elementu-proiektura bideratutako CAD programen ezaugarriak.

         Aplikazio horien lan-ingurunea, beren funtzioak eta ezaugarriak:

         " Marrazketaren konfigurazioa eta fitxategien erabilpena. Hasierako parametroen definizioa. Erreferentzia-sistemak.

         " Marrazketa-elementuak.

         " Operazioak marrazketa-elementuekin.

         " Akotazioa. Motak eta aldagaiak.

         " Multzoak. Definizioa eta sartzea.

         " Objektuen eraikuntza eta edizioa.

         " Irudi sinpleetatik solidoak sortzea.

         " Bistaratze-mota desberdinak pantailan.

         Proiektua hasieratik antolatzea, exekuzio-pausoak, inprimagailu, ploter edo beste gailu batetik irten arte.

         Tresna horiek erabiliz irudiak egitea.

         Objektu desberdinei kotak jartzea beti modu egokiena aukeratuz.

         Elementu oso errepikakorrak dituzten irudikapenetan multzoak erabiltzearen abantailak aztertzea.

         Hiru dimentsioko softwarea baloratzea, ingurune simulatu batean irudiak, espazioak eta argiztapenak aztertzea eskaintzen duen tresna gisa.

         3Dn irudikatutako objektuek dituzten komunikazio-abantailekiko interesa 2Dn daudenekin alderatuz.

         Programa horien aplikazioak baloratzea zenbait eremutan, adibidez: industria aeronautikoa, autoaren industria, arkitektura.

      3. multzoa. Objektu grafikoen irudia.

         Formatu bektorialen ezaugarriak.

         Diseinu bektorialaren aplikazio desberdinak eta bere aplikazio-ingurunea.

         Aplikazio horiek diseinu grafikoaren alorrean aztertzea.

         Lan-ingurunea, bere konfigurazioa, funtzioak eta ezaugarriak.

         Marrazketa eta pinturarako tresna desberdinak.

         Irudi bati ebazpen grafiko desberdinak bilatzeko interesa.

         Aplikazio-mota horiek ematen duten aukera-sorta zabalarekin esperimentatzea.

         Ordenagailuz lagundutako marrazketaren aukerak baloratzea teknika tradizionalen erabileraren aurrean, bai sortze-prozesuan bai emaitzan.

         Lanaren etapak eta azken emaitza aurrez planifikatu beharraren balorazioa.

         Testuarekin eta irudiekin lor daitezkeen adierazpen-aukera desberdinak aztertzea.

         Ordenagailu bidez egindako marrazketa eta diseinuaren abantailak baloratzea: edizioa, kontsulta, elementu errepikakorrak.

         Ordenagailua lan-tresna eta sormena eta adierazpen grafikoa garatzearen zerbitzura dagoen lanabes gisa baloratzeko gaitasun kritikoa.

      4. multzoa. Bit-mapako irudien tratamendua eta edizioa.

         Bit-mapako irudiaren kontzeptua. Bit-mapa baten neurria eta bereizmena.

         Aplikazio horien lan-ingurunea. funtzioak eta ezaugarriak:

         " Irudiak lortu eta sortzea.

         " Fitxategi-formatuak. Informazio digitalaren konpresioa.

         Irudien bereizmen egokiaren aukeraketa pantailan ikusteko edo inprimatuta aurkezteko erabili behar diren kontutan hartuz.

         Bit-mapen programen bidez irudiak sortu eta eraldatzea.

         Tresna horiek ezagutzeak emaitzetan eskaintzen duten azkartasun eta eraginkortasuna baloratzea.

      5. multzoa. Animazioa. Prozesu digitala.

         Animazioa 2Dn.

         " Oinarrizko kontzeptuak.

         " Aplikazio horien lan-ingurunea, beren funtzioak eta ezaugarriak.

         Animazioa 3Dn.

         " Oinarrizko kontzeptuak eta ezaugarri orokorrak.

         " Aplikazio horien lan-ingurunea, beren funtzioak eta ezaugarriak.

         Aplikazio informatikoen bidezko animazio-proiektuen planifikazio eta garapena.

         Aldakuntza erritmikoak dituzten animazioak sortzea eta bi eta hiru dimentsiotako espazioetan desplazamenduak.

         Animazio-sektorean profesionalek egindako proiektuen azterketa.

         Sentsibilizazioa irudikapen-mota horren bidez lortzen diren emaitzen ikusmen-argitasunaren aurrean.

         EBALUAZIO IRIZPIDEAK

         Gaur egungo gizartean baliabide informatikoek eta informazioaren teknologien erabilpenak dituzten ondorio eta eraginak baloratzea, bai eta alor profesional desberdinetan dituzten ondorioak, garai desberdinetako irudikapenak aztertuz eta erkatuz.

         Teknologia informatiko berrien egungo egoera ezagutzen du.

         Baliabide informatikoak erabiliz sortutako marrazketa- eta diseinu-proiektuak burutzeko zailtasuna baloratu eta ulertzen du.

         Teknologia berriek irudikapenaren munduan eragin dituzten aldaketak identifikatzen ditu.

         Hardware-gailu desberdinak eta beren aplikazioak egokiro bereizi eta erabiltzea horietako bakoitzaren funtzioak kontutan hartuz.

         Periferiko bakoitzaren helburuak eta erabilerak ezagutzen ditu.

         Periferiko desberdinak zuzen erabiltzen ditu.

         Datu-sarrera, memoria eta irteeretarako egokiena den metodoa aukeratzen du.

         Software aproposa helburu jakin baterako egokiro aukeratzea, software bakoitzak eskaintzen dituen tresna desberdinen ezaugarriak bereiziz.

         Formatu bektorialak eta bit-mapakoak zuzen bereizi eta erabiltzen ditu.

         Software bakoitzaren ezaugarriak ondo identifikatzen ditu.

         Fitxategiak elkartrukatu eta konbinatzen ditu programen artean.

         Aurreikusitako helburuaren arabera software egokia ondo aukeratzen du.

         Software bakoitzaren tresnen aukera desberdinak zuzen erabiltzea, emandako ereduen kopiak eginez edo jatorrizko beste batzuk sortuz.

         Objektuak irudikatzen daki marrazkiak eta diseinuak sortu eta editatzeko tresnak erabiliz.

         Pantailan bistaratze-mota desberdinak erabiltzen ditu.

         Beharraren arabera datuak bereizi edo batzeko kapek eskaintzen dituzten aukerak ezagutzen ditu.

         Objektu mugatuak edo kotak dituztenak irudikatzen daki.

         Multzoak erabiltzeak marrazki errepikakorrak sortzerakoan eskaintzen dituen abantailak ezagutu eta erabiltzen ditu.

         Objektu bat 3Dn irudika dezake material eta argi eta itzal desberdinekin.

         Inprimatzerakoan emaitza egokia lortzeko irudia prestatzeko modua kontrolatzen du.

         Irudikapen digital desberdinen interpretaziorako ikuspuntu arrazonatu eta kritikoak ditu.

         Aurretik definitutako proiektuetara egokitzeko irudien eraldaketa eta moldaketak egitea, irudi-edizioak eskaintzen dizkigun aukera desberdinak erabiliz.

         Irudi-ediziorako beharrezkoak diren operazioak ezagutzen ditu.

         Irudi aldatuak maneiatu, editatu eta aurkezteko prozesuak garatzen ditu.

         Irudiak irteera-modu egokira moldatzen ditu: formatua, bereizmena, fitxategi-mota, etab.

         Tresna horiek errealitatearen irudikapen birtualak egitera iristeko tresnen garrantzia ulertzen du.

         Diseinu-elementu desberdinak (testuak, izenburuak, irudiak) gune jakin baten barruan ondo jartzea diseinu grafikoan erabiltzeko, beste pertsona batzuk egindako lanak aztertuz eta programa informatikoak eskaintzen dituzten aukera teknikoak baloratuz.

         Testu eta irudia maneiatu eta uztartzeko baliabideak ezagutzen ditu.

         Testu eta irudiak ondo integratzen ditu espazio lau baten konposizio zuzenean.

         Testua eta irudia dokumentu batean antolatzen ditu, horien arteko oreka estetikora iritsiz.

         Aldaketak sartzerakoan, horrelako lanak egiteko aukera eskaintzen duten zenbait programen garbitasuna, exekuzio-azkartasuna eta erraztasuna baloratzen ditu.

         Argitalpen inprimatu desberdinak kritikoki baloratzen ditu.

         2D eta 3D irudi-animaziorako tresna nagusiak ezagutu eta erabiltzea, irudi sinpleen animazio digitaleko proiektuak sortuz.

         2D eta 3D animazioaren arteko desberdintasuna ezagutzen du.

         2D eta 3D mugimenduan proiektu errazak sortzeko gai da, dagozkion programak erabiliz.

         Animazio digitaleko ekoizpenek dituzten aplikazio-aukera desberdinak baloratzen ditu.

         Lan-prozesuak planifikatzea bere faseak zuzen jarraituz eta lanen lanketa eta antolamendurako jarraibideak ezarriz, horiek banaka edo taldeka egitekoak izatearen arabera.

         Lanen sortze- eta lantze-faseak errespetatzen ditu.

         Taldean ondo integratzen da taldekako lanak egiteko.

         Taldeko kideen iritzi eta ekarpenak errespetatzen ditu.

         Taldean egindako lanetan dagozkion lanen zatiaz arduratzen da.

         Norberaren interesei erantzuten dieten proiektu sortzaileak egitea, originaltasunez adieraziz.

         Sormenez egiten ditu bere adierazpenak baliabide informatikoak erabiliz.

         Ikusmen-kulturaren erreferentziak erabiltzen ditu bere marrazki eta diseinuak lantzean.

         Mezu eta sorkuntza digitalen aurrean jarrera kritiko eta hautakorra mantentzen du.

         ARGAZKIGINTZA

         SARRERA

         Nabarmena da teknologiak, eta, bereziki, teknologia digitalak, XXI. mendeko gizarteko hainbat alorretan paper garrantzitsua jokatzen duela eta gure gizartea eta bizimodua eraldatu duen gertaera izan dela. Kontsumitzen duguna aldatu du, informazioa eskuratu eta erabiltzeko dugun modua aldatu du, harreman-motak eraldatu ditu... eta argazkigintza ere ingurune teknologiko horren zati izatera pasa da.

         Argazki-irudiek gero eta gehiago baldintzatzen dute gure mundua eta irudi horiek errealitatea bera ordezkatzeko joera areagotu dute. Irudiek ez baitute informazioa soilik igortzen, irudikatutakoari buruzko ideiak barne hartzen baitituzte eta sozializazio-prozesuetan, nortasuna eraikuntzan eta balioetan eragina baitute.

         Argazkigintzan, errealitatearen kontzeptua zalantzan jartzen duten alde teknikoetatik haratago, errealitatearen pertzepzioa aldatzen duen beste aldagai bat ere badago: argazkia egiten duenaren subjektibotasuna. Pertsona horrek enkoadraketa, fokatzea, argi-kopurua, ikuspuntua eta argazkiaren egoera bera aldatzen duten beste hainbat alde erabakitzen ditu.

         Adierazi dugun bezala, errealitatea irudien bidez ezagutzen dugu eta beraz, ikasgai honetan, ikasleei argazkigintzako ezagutzak eskaintzeaz gain, horren prozesuen eta erabileren inguruko ezagutzak ere azaldu beharko dizkiegu, errealitatea irudikapenetik bereizteko gai izatera irits daitezen eta, era berean, mezu berriak sortzeko tresnak izan ditzaten.

         Teknologiak Artean ere eragin handia izan du, berau eraldatu eta arte-modu berriak sortu baitira. Teknologiekin lotutako adierazpen artistikoen eta horien askotariko aldagaien hastapena, gaur egun, interes handiko gaia da.

         Bere garaian ere, argazkigintzaren sorrerak mundua behatu, ulertu eta ezagutzeko genuen modua goitik behera aldatu zuen eta marrazketa, errealitatea eta objektuak irudikatzeko modu gisa, bigarren maila batera pasarazi zuen. Argazkigintza, errealitatearen irudiak eskuratzeko modu azkarrena bilakatu zen. Argazkigintzak azken urteotan izan dituen aurrerapenei esker, irudiak berehala eskuratzeko aukera eskaintzeaz gain, informatika-prozesuen bidez manipulatu eta berehalakoak diren emaitzak ere lor ditzakegu.

         Gainera, teknologia digitalarekin batera, irudiak eskuratzeko aukera etorri da. Kamera digitalei esker, edozein pertsonak argazkiak egin eta unean bertan gainbegira ditzake.

         Argazkigintza, diogun bezala, edozein pertsonak irudiak lortzeko duen baliabidea da, pertsona horrek ez baitu inongo zientzia-ezagutzarik edo irudien lanketari buruzko ezagutzarik behar. Milaka pertsonek, egunero, arte-ezagutzarik gabe eta merkataritza-asmorik gabe, milaka argazki, gehienak oroitzapenak, inpresionatzen dituzte. Egia da, ordea, argazki horien kalitate teknikoa eztabaidagarria dela eta noski, dokumentazio, arte, zientzia edo sormenaren aldetik, interes urrikoak direla.

         Hori gerta ez dadin, esku artean dugun curriculumean, ikasleari ezagutza eta jakintza nahikoa eskaini nahi zaizkio. Hala, ikasgaiaren edukiak oinarri hartuta, teknikaren eta irudiak lantzeko alde subjektiboenen arteko orekara iristea litzateke helburua.

         Aurreko etapan, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Plastikaren eta Ikusizkoen Hezkuntza arloaren barruan, gaiari loturiko hainbat alde aztertzeko beharra adierazi zen: argazki-irudiak osatzen dituzten elementu formalei heltzea, argazki-irudiaren erabilerak lantzea, adierazpen- eta erreferentzia-testuinguruaren arabera argazki-irudien balizko esanahiak bilatzea, eta, zer esanik ez, argazki-kameraren bidez denbora eta espazioaren narraziorako hainbat irtenbideren esperimentazio eta azterketa egitea.

         Batxilergoan, beraz, espazio teknikoa jakintzaren funtsezko elementu gisa gorde eta zaindu behar dugu argazkigintzaren irakaskuntzan aurrera pausuak eman ahal izateko, baina beti ere, ikasleen sormen-beharretara integratu behar dela ahaztu gabe. Ikasleak, argazkigintzaren alde formal, historiko eta teknikoekiko jarrera kritiko eta analitikoa garatu behar du, argazki-adierazpenen elementu estetiko, tekniko, kultural eta sozialak aztertuz.

         Hori lortu ahal izateko, argazkigintza ikasgaiaren curriculum-egiturak funtsezko osagai hauen lanketa aurreikusten du:

         Alde batetik, argazkigintza-prozesuaren ezagutza formala; ikasleak, aurrekariak, bilakaera historikoa, argazkigintzaren oinarriak, prozesurako ezinbesteko material eta tresnak... ezagutu eta lanketa praktikorako oinarri gisa erabiliko ditu.

         Bestalde, argazkigintza-prozesuen erabilera eta maneiuak berak, hainbat baliabide zentzuz erabiliz, horien azterketa, adierazpena eta komunikazioa ekarriko ditu. Une horretan, azterketa eta gogoeta kritikoak, une historiko desberdinetako lanen berrazterketa, irudien ekoizpena, hainbat tekniken esperimentazioa, arazo zehatzen inguruko lana bezalako baliabideek hartuko lukete nagusitasuna.

         Azken finean, argazkigintzaren irakaskuntza, irudiak ekoizteko ekipo eta tresnak erabiltzeko aukera eskaintzen duten argibide eta edukien multzo gisa soilik hartzeari utzi, eta ikasleari argazkigintza aurrerapen teknologikoekin zuzenean lotuta eta gizarte-, kultura- eta hezkuntza-aldaketek baldintzatuta dagoela ulertarazi behar zaio. Gainera, ikasleak, zientzia, teknologia, kultura eta pertsonen bizitzaren arteko lotura-tresnetako bat dela ulertu behar du. Hain zuzen ere, ahalmen handiko tresna, hainbat diziplina, jakintza eta esperientzia integratzen dituen tresna.

         IKASGAIAK EGINDAKO EKARPENA GAITASUNEN GARAPENARI

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Argazkigintza ikasgaiak zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunari bere ekarpena egiten dio, zientzia-metodoarekin loturik dauden behaketa, esperimentazioa, aurkikuntzak, analisia eta interpretazioa bezalako prozeduren bidez. Gainera, argazki-kamera eta bere erregistro- eta trataera-prozedurak era egokian erabiltzeak, giza begiak antzeman ahal izateko azkarregi gertatzen diren zientzia-gertakizunetara iristeko aukera eskainiko digute, bai eta beren jarraitutasuna antzemateko motelegiak diren gertakizunak ere.

         Argazkigintzaren eta bere erabilera egokiaren bidez, halaber, unibertsoaren inguruko informazio berria eskura dezakegu. Geografo eta meteorologoek Lurraren inguruan biraka ari diren sateliteetatik ateratako argazkiak erabiltzen dituzte beren mapak hobetu eta iragarpen zehatzagoak egiteko.

         Aireko argazkiak beste era batera antzemateko ezinezkoak liratekeen erliebearen edo landarediaren zenbait alde uzten ditu agerian. Egungo kamerek, mikroskopioari egokituta, giza begiarekin antzemateko ezinezkoak diren elementuak aurkitzeko aukera eskaintzen digute. Gaur egun, zientziak ezin du bere aliatu den argazkigintzarik gabe aurrera egin. Medikuntza-, industria- edo zientzia-ikerketa zentroek etengabe egiten dute lan argazki-irudiak hartzen dituzten tresnekin.

         IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

         Argazkigintza ikasgaiak, ikasten ikasteko gaitasuna garatzen lagunduko du, argazkigintzaren barruko ikerketarako, baliabide teknikoetarako, irudikapen-estrategietarako, eraldaketa-metodoetarako... tresnen eskurapen autonomoa sustatuz, eta hala, zentzu kritikoa eta norberaren lorpenak aintzat hartzeko gaitasuna sustatzen du, arte- eta sormen-jardueraren beraren bidez eta talde-lanetan parte hartuz.

         Argazkigintzaren hainbat alorretan ikerketa zuhurra sustatzen duten jarduerek eta lan-ikasgelan proposatzen diren elementuek, zailtasunak ebazten dituzte eta beren aplikazio-dimentsioan, eta bereziki, espekulazio-dimentsioan, argazki-proposamenen sormenari, analisiari, ebaluazioari eta kudeaketari loturiko arazoak mahaigaineratu, antzeman eta konpontzeko gaitasuna garatzen lagunduko dute.

         Banakako edo taldekako proiektuen bidez lan egitearen metodologiak, erabakiak hartzera, baliabide egokiak bilatzera, eman beharreko pausuen inguruko gogoeta egitera, zehaztapenera eta erabaki horiek hartzeko oinarriak arrazoitzera, eskuratutako ezagutzen azterketa egitera... bultzatuko dute ikaslea. Horrek guztiak, ikasleengan beren zentzu kritikoa eta norberaren lorpenak aintzat hartzea sustatuko du, arte-jardueraren bidez eta, batez ere, talde-lanean izango duten parte-hartzearen bidez.

         Argazkigintzak eta hautemate, lanketa eta prozesamendurako dituen prozesuek, gizarteko hainbat kezkaren inguruko gogoeta egitera bultzatzen gaitu: kultura-nortasuna, indarkeria, immigrazioa... Gainera, ikerketa eta azterketa kritikoarekin bat datozen talde-proiektuak proposa daitezke, gizarte-trebetasunak, erantzukizuna eta auto-exijentzia garatzeko aukera eskainiz, baita era autonomoan ikasteko, informazioa bilatu eta kudeatzeko, taldean lan egiteko, kritikotasunerako, analisi eta sintesirako, antolamendu eta planifikaziorako, eta ahozko eta idatzizko komunikaziorako gaitasuna ere landuz. Horiek guztiek, ikasten ikasteko gaitasunaren alde egiten duten faktore gisa ikus ditzakegu.

         MATEMATIKA-GAITASUNA

         Argazkigintzarekin lan egitea zuzenean lotzen zaie matematika-prozesuei; beren arteko loturak argiak dira eta maila desberdinetan ikus ditzakegu.

         Alde batetik, objektiboen ezaugarri optikoak algoritmo matematikoen bidez kalkulatu eta manipulatzen dira. Bestetik, argazki-kameraren elementuen manipulazio-prozesuak berak matematikarenak diren pentsamendu eta baliabideen tresnak erabiltzera garamatza; argazki-sentikortasunaren eskala, obturadorearen abiaduraren eta diafragmaren irekiduraren sekuentziak, diafragmaren balioen segida... dira argazkigintzak matematikarekin duen loturaren zenbait adibide.

         Argazkigintzaren prozesu digitalen barruan ere, noski, matematika dago, jada ez baitaukagu negatiborik, hasiera eta amaiera duen bat eta zeroz osaturiko sekuentzia bat baizik.

         Halaber, matematika argazkigintza digitalaren prozesuan aurki dezakegu. Matematikari esker, irudiaren edizio-programen bidez, simulazioak egiteko aukera dugu. Koloretako iragazki bat simula dezakegu, mugimendua, argiztapena, kontrastea...

         Eta azkenik, espazio-irudikapenerako zenbait sistema eraikitzerakoan edo argazki-irudi bat egin behar dugunean, neurriak, proportzioak eta kokapenak erabiltzen ditugunean -enkoadraketa aukeratzeko, irudian elementuen antolamendu eta proportzioa... matematikarekiko lotura aurkituko dugu.

         Beraz, irakasgai honek, zentzu horietan guztietan, matematika-gaitasuna garatzen ere laguntzen du.

         HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

         Egungo artearen eta inguratzen gaituzten produktu

         estetikoen zati handi bat ez dira soilik argazki-erregistroez osatzen, horietan erabat integraturik dagoen ahozko hizkuntza ere kontuan hartu behar baita.

         Testuaren eta argazkiaren arteko lotura, egungo artean, erronka mahai gainean jartzen duten diskurtsoen euskarri gisa erabiltzen den adierazpena da, batzuetan, ezustean mundua berriz irakurtzen laguntzeko testu berriak proposatzen baititu, beste batzuetan, interpretazioak, galdera berri eta etengabeen alderatzea.

         Arte garaikideko testu eta argazkiaren arteko harremanak, argazkigintza errealitatearen irudikapenerako ariketa besterik ez denaren ideiarekin hautsi du eta baita artea beste batzuek jada aurkitu zituzten esperientzien errepikapena besterik ez denaren ideia ere.

         Testua eta argazkia integratuta dituzten dokumentuak ulertzeak, zentzua eraikitzen sakontzea eta esanahiaren dimentsioan barneratzea dakar, hainbat hizkuntzaren arteko erlazioaren bidez.

         Bestetik, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, besteak beste, lan-prozesuen esplikazioaren, proposamenei eman zaien irtenbideen inguruko arrazoiketaren eta argazki-ekoizpenen balorazioaren bidez landu daiteke, prozesu horiek guztiek arau zehatz batzuen erabilera behar duten komunikazio-trukeak sortzen baitituzte eta hiztegi jakin bat era egokian erabilarazten baitute. Horri guztiari esker, ikasleek hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna eskuratuko dute, zalantzarik gabe.

         INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA

         Argazkigintzaren garrantzia komunikabideetan antzematen da: gure aurrean prentsa eta telebistako dokumentu grafiko gisa topatzen dugu, publizitatean... Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiek argazkigintzan dute beren azken proiektuak lortzeko aliatu bikaina. Argazkigintzaren berehalakotasunak arazoak konpontzeko aukera eskaintzen du, beste era batera ezingo bailirateke konpondu eta horri esker, aipatu teknologietan, paper garrantzitsua betetzen du.

         Artea, eta argazkigintza bereziki, ez dago teknologiaren erabileratik at eta gero eta proposamen digital gehiago ditugu, nahiz eta duela gutxira arte, kamera digitalekin egindako lanen edo jatorrizkoa aldatuko lukeen esku-hartze digitala duen lanen parte-hartzerik uzten.

         Bestalde, artean argazkigintza erabiltzeko edo argazkigintza arte gisa hartuta, bai eta beste edozein arlotan erabiltzeko, edizio digitaleko programek argazki-irudietan aldaketak egitea errazten dutela esan behar da, era erraz eta azkarrean. Hori, orain arte ezinezkoa bazen ere, gauza berria dela adieraztea artearen historiarekiko eta argazkigintzaren historiarekiko ezjakintasuna litzateke. Tresna horien guztien ulermen eta erabilera funtsezkoa da ikasgai honetan eta modu argian laguntzen du aipatu gaitasuna garatzen.

         Hala ere, ikasleekin kontu handiz landu beharko litzateke kamera digitalek eta edizio- eta ukitu-programek sortzen duten doako efektismoa eta batzuetan edukirik gabeko baliabideek duten ikusgarritasuna. Ikasgaiarekin, ezagutza teknologikoari esker, beren praktikak lanketa kritiko, kontziente eta edukiz beteagoak bilakatu behar dira.

         Azkenik, teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, ikasleak beste batzuen ekoizpen artistikoen sormenera hurbiltzeko asmoz baliabide teknologikoak erabiliz garatzen dela esan behar dugu, eta baita beren sorkuntzetarako informazio baliagarria bilatzeko edo garatu beharreko hainbat lan eta proiekturen inguruko dokumentazioa eskuratuz ere.

         GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA

         Argazki-irudiak gure esperientziak beste batzuenekin partekatu eta trukatzeko aukera eskaintzen diguten baliabideak dira, beste era batean ezagutuko ez genituzkeen egoera eta lekuen berri izateko aukera eskaintzen digute eta ziurrena, gure esperientzien barruan sartuko ez diren sentsazio eta emozioak eskaintzen dizkigute.

         Ezin dugu ahaztu kasu askotan, argazkigintza, kultura eta gertaera historikoetara hurbiltzeko lekukotasun garrantzitsuenetako bat izan dela. Argazkian oso dokumentu baliotsua dugu, bertan, gure gizartea aztertu baitezakegu era kritikoan ulertu ahal izateko, ezin baitugu ahaztu argazkigintza sortu zen arte, ikusmenaren bidezko dokumentuak marrazkiak, grabatuak edo pinturak zirela. Egia da argazki bat lortzerakoan, interpretazio-lana ez dela marrazki, grabatu edo pintura bat egiterakoan bezalakoa; baina, hala ere, nahiz eta ikus-ebidentzia gezurtatzea zaila izan, argazkiak oso gutxitan dira objektiboak.

         Orokorrean, argazkia ateratzen ari den pertsona, erregistratzen ari denaren inguruan duen iritzia ematen ari da, aukeraketa egiten duen unetik beretik, bai eta argazki bihurtu nahi duen egoera edo gertaera aukeratzerakoan ere.

         Argazkigintzak, gizartearen isla izateaz gain, munduaren eta gizakion inguruko begiradak osatzen eta norbanakoaren eta kolektiboen nortasuna osatzen laguntzen du. Ikasleek argazkigintzan egin diren erabilera desberdinen jabe izan behar dute, eta hori, beren erantzunak egin eta beren begiradak lantzen animatzea bezain garrantzitsua da. Argazki-irudien irakurketa kritikoaren bidez, gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna ere garatzen lagunduko dugu, gizabidezko balioekin loturiko gaiak, genero-berdintasuna, ingurumenaren iraunkortasuna, kultura arteko bizikidetza edo elkartasuna bezalako gaiak landu ahal izango baititugu; gainera, gai horiek guztiak jorratzeak, ikasgelan lan-taldean aritzeko praktikak hobetzea ekarri beharko luke.

         GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO GAITASUNA

         Ezbairik gabe, argazkigintza artearen eta kulturaren historian gertaera garrantzitsua izan da. Bere sorrerak parametro eta problematika berriak txertatu ditu, ulertu, irudikatu, adierazi eta komunikatzeko modu berrien alde eginez.

         Argazkigintzak artearen munduarekin duen erlazioa beti izan da oso konplexua, eta bereziki bere aitortza eta onarpenarekin loturiko zenbait zailtasunek baldintzatu izan dute. Tentsio hori dela eta, argazkigintzan ez dira sormen-, komunikazio- eta teknika-aukerak muturreraino eraman.

         Argazkigintzak, artea eta komunikazioari dagozkion beste forma batzuekin dituen harremanak, prozesu zaharren berrikuspen eta berreragitearekin, teknologia digitalaren eta bere aukeren sorrera, edo argazkiaren bidezko norbanakoaren historia, begirada eta sentikortasun desberdinekin batera, gaur egun argazkigintzak eskaintzen dizkigun elementu ugariren zati bat besterik ez dira.

         Argazkigintza ikasgaiak giza eta arte-kulturarako gaitasuna garatzen lagun dezake, argazki-irudien bidez esperimentazio formala eginez, ikasgelan ikuspegi desberdinen proposamen kontzeptuala eginez, hainbat ikuspuntu dokumental aztertuz, sormen-proposamen desberdinei eta hainbat arte-arazori erantzuteko argazki-irudiak egokituz eta birlanduz.

         Gaitasuna sustatzeko beste modu bat egile garaikide ospetsuen lana eta beren lan-ekoizpeneko taktikak berrikusi eta aztertzean aurki dezakegu.

         Bestalde, argazkigintza, artea eta kulturaren arteko harremanak ulertzen lagun dezakegu, espazio horiek eztabaidaezinak eta iragazgaitzak ez direla adierazten duten ikuspuntuak bilatuz, argazkigintza garaikidean batera ematen diren hainbat joeren norabide eta loturak irudikatu eta adierazi ditzaketen proposamenak bilatuz, hala, gaur egun argazkigintzak erabiltzen dituen aukera, baliabide eta estrategiak ulertzeko aukera izango baitute ikasleek.

         NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA

         Argazkigintza ikasgaiaren helburuetako bat ikasleei argazkigintza ikasgai teknikoa ez dela ikustaraztea litzateke, askotan aurreiritzi horrekin heltzen baitiote gaiari.

         Ikasgaiaren bidez, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna lantzen lagunduko litzateke, ikasgaiaren edukiez jabetzeak, bai eta bere baliabideen, prozesuen eta tekniken kontrolaz ere, sormen, analisi eta esperimentaziorako dituzten aukerak biderkatzea besterik ez duela ekarriko ikustaraziz.

         Argazkigintzari dagokion teknika, baliabide eta prozesu aniztasunak bere esperimentazio-izaera eta sortu eta komunikatzeko dituen aukerak ulertzera eramango gaitu. Kameraren manipulazioa bera -gain-esposizioaren eta azpi-esposizioaren erabilera, abiadura motelen erabilera..., argazkia atera behar zaion espazioan esku-hartzea edo sortzea, edo argazki-irudia aldatzea -negatiboen aldaketa, prozesuen manipulazioa, irudiaren gaineko esku-hartzea... bezalako aldeak, argazkigintzaren bidez, ikasleak lanketa-prozesuetan era autonomoan lan egiteko dituen aukeren adibide batzuk dira.

         Argazki-proiektuak taldean egiteak autonomiaz funtzionatzeko aukera eskaintzen du, bai eta ikertu eta lehen emaitzekin gustura ez egon eta hainbat aukera eta irtenbide aztertzeko aukera ere. Eta talde-lan horrek, gainera, gaitasuna garatzen lagunduko du, taldean lan egiteak auto-estimuaren, norberaren nortasunaren sendotzea baitakar, emozioekin lan eginez, eta eskatutako lanari arduraz ekitera bultzatzen du ikaslea bere ideiak edo esperientziak ekarpen gisa adierazteko aukera galdu gabe.

         HELBURUAK

         Argazkigintza irakasgaiak honako gaitasun hauek lortzea du helburu etapan:

      1. Argazkigintzaren bilakaera ezagutzea, bere ezaugarri teknikoak, une historikoa eta izan dituen erabilera eta aplikazioak kontuan hartuz, eta hala, bere gizarte- eta kultura-garrantzia eta munduaren eta pertsonen inguruko balioak eta ikuspuntuak osatzeko elementu gisa ulertu ahal izango da.

      2. Argazkigintzaren berariazko terminologia eta hiztegiaren ezagutza eta menperatze-maila nahikoa izatea, era egokian erabiliz lanen prozesu eta emaitzak adierazi eta arrazoitzerakoan, bai eta argazki-ekoizpenen balorazioa egiterakoan ere, hala, sortzen diren komunikazio-trukaketetan aberastasuna areagotuko baita.

      3. Banaka edo taldeka argazki-proiektuak garatzea, partekatutako lanarekiko arduraz, tolerantziaz eta errespetuz jokatuz, proiektuaren emaitzarentzat prozesuak berak eta bere segimendu egokiak duten garrantzia ulertzeko.

      4. Argazkigintzaren adierazpen- eta komunikazio-tekniken eta -aukeren ezaugarriak ezagutu eta ulertzea, era egokian erabiliz, aukeraketa egiterakoan jarrera kritikoak iragazitako argazki-irudi eta -ekoizpenak aztertu eta sortzeko.

      5. Errealitatearen eta teknologien eta argazki-irudiak lortzeko prozeduren bidez lortutako irudikapenaren arteko desberdintasunak ezagutu eta aztertzea, hainbat kultura- eta gizarte-arlotako lan ezagunen irakurketa gogoetatsu eta kritikoa eginez, norberaren proposamen berrien sormenerako gaitasun handiagoa lortzeko.

      6. Argazki-ekoizpenak sortzea emozioak, bizipenak eta ideiak adierazi eta komunikatzeko modu gisa, eta espazioen, objektuen eta abarren irudikapen gisa, komunikazio, gogoeta kritiko eta auto-konfiantza hobea lortzeko eta hainbat arazoren aurrean eman beharreko erantzunetan gehiago sakontzeko.

         EDUKIAK

      1. multzoa. Argazkigintzaren bilakaera historikoa.

         Argazkigintzaren jatorriak.

         Argazki-erreprodukziorako sistemen bilakaera historikoa. Argazkigintza digitalaren aurrekariak.

         Argazkigintzaren historiako une nagusienen deskribapen eta analisia.

         Argazkigintzak beste arte eta diziplina batzuetan eta gizartean duen garrantzia aintzat hartzea.

         Argazkigintzaren erabilera-alorrak: artistikoa, argazki-kazetaritza, argazki-edizioa...

         Argazki-generoen sailkapen eta ezaugarritzea.

      2. multzoa. Argazkigintzaren alde formalak.

         Argia. Izaera eta ezaugarriak.

         Zuri-beltza. Kolorea. Kontraste kromatikoa. Argi-koloreak eta materia-koloreak.

         Argi, forma eta kontrastearen erabilera egokia.

         Argiztapena argazkigintzan.

         Argiztapenak argazki-prozesuan duen garrantzia.

         Argazkigintza definitzen duten elementu formalen identifikazioa.

         Argazki-irudi baten konposizioaren sintaxia.

         Adierazkortasuna argazkian eta horren funtzioa.

         Argazkigintzaren terminologia.

      3. multzoa. Argazki-kamera.

         Irudien osaketa, estenopeikak eta optikoak. Kameraren oinarriak: kamera iluna eta objektiboa.

         Lenteak eta objektiboak. Teleobjektiboak eta angeluarrak.

         Estaldura, foku-distantzia eta ikus-angelua.

         Argazki-kameraren kontrolak eta maneiua.

         Fokatzea: fokatze-sistemak.

         Diafragma eta obturadorea: funtzioak eta motak.

         Irudi digitalaren atzitze-gailua. Bereizmena, kuantifikazioa, konpresioa.

         Argazki-kameraren mekanismo eta osagaien maneiuan trebatzea.

         Argazki-irudien atzitze- eta erregistro-prozesuen azterketa eta esperimentazioa.

         Lente eta objektiboen aniztasunak eskaintzen dituen emaitza desberdinak aztertu eta arakatzea.

         Argazki-kamera era egokian erabiltzeak emaitzetan eskaintzen duen aberastasuna aintzat hartzea.

      4. multzoa. Teknika eta materialak ezagutu eta erabiltzea.

         Argiztapen-ekipoak (foku-motak, flash-a). Eszenaren argiztapena neurtzea. Kolore-tenperatura.

         Argiztapenak eskaintzen dituen adierazpen- eta sormen-aukeren erabilpena.

         Material fotosentikor negatiboa eta positiboa zuri-beltzean. Material fotosentikorrak koloretan.

         Material fotosentikorren prozesatzea zuri-beltzean (bainuak, tenperatura eta denboren kontrola).

         Argazki-laborategiaren ezaugarriak, baldintzak eta ekipamendua. Handigailua. Positibatze-prozesua.

         Prozesuen hastapena koloretan.

         Laborategiko lanaren antolaketa.

         Prozesu desberdinak aztertu eta esperimentatzea laborategian.

         Argazki-hartzean erabiltzen diren manipulazio-teknikak.

         Manipulazio-teknikak positiboaren gainean.

         Hainbat argazki-euskarri eta -materialen arteko bereizketa.

         Argazkigintza digitalaren funtsezko oinarriak.

         Irudi-tratamendu digitala.

         Tratamendu digitalerako berariazko programak.

         Irudiak aldatzea. Efektuak sortzea.

         Irudiak inprimatzea.

         Argazkigintza-teknikak aztertutako irudietan identifikatzea.

         Materialen erabilera zentzuz eta ingurumenarekiko errespetuz egiteko interesa.

         Argazki-kameren nahiz argazkiak egiteko erabiltzen diren gainerako tresna eta materialen erabilera egokia aintzat hartzea.

      5. multzoa. Proiektuak egiteko prozesuak.

         Lanketa- eta sormen-prozesua: planifikazioa, burutzea eta emaitzen balorazioa.

         Informazioaren bilaketa eta ikerketa proiektu batean.

         Argazki-prozesuak beste pertsona batzuek egindako irudietan identifikatzea.

         Irudi finkoen sortze eta tratamendua oinarri hartuta esperimentatzea.

         Manipulazio sortzaileekin esperimentatzea laborategi-prozesuetan.

         Argazki-arazo konplexuak argitasun eta zuzentasunez adierazi eta ulertzea.

         Forma, material, teknika eta sortze-prozesuak ikertu eta esperimentatzea.

         Norberaren argazki-lana esplikatu edo testuingurua adierazteko beharrezko diren tresna eta baliabideen erabilpena.

         Argazki-proiektuen konfigurazioan sor daitezkeen arte-, teknika- eta antolaketa-arazoak ebaztea.

         Argazki-proiektuak antolatzea fase bakoitza kontuan hartuz eta egituratuz.

         Taldeko gainerakoen proiektu eta lanekiko errespetua.

         Parte-hartze aktibo eta konstruktiboa talde-lanetan.

         EBALUAZIO IRIZPIDEAK

         Argazkigintzaren bidez sorrerako testuinguru desberdinetan irudikapenak hartu dituen forma desberdinak kritikoki interpretatzea, pertsonengan eta gizartean izan duen eta izaten duen eragina kontuan hartuz.

         Hainbat baliabidetan argazki-mezuen helburuak identifikatzen ditu, zentzua ematen laguntzen duten elementu formalak analizatuz.

         Argazki-irudietan ideologia eta gizarte-gaiekin lotutako asmoak antzeman eta identifikatzen ditu.

         Argazki-irudiaren gizarte-mota, une historikoa... ezagutzeko interesa agertzen du, bai eta jokatu duen papera ere.

         Zenbait argazki-ekoizpenen inguruko historia- eta gizarte-faktoreak bereizi eta analizatzen ditu.

         Hainbat argazki-ekoizpenen funtsezko ezaugarriak identifikatu eta deskribatzea beren une historikoari, funtzioari, esanahiari eta abarri dagokionez, horien arteko erlazioa eta beren gizarte- eta kultura-testuinguruak argudiatuz.

         Argazki-irudien interpretaziorako analisi-eskemak erabiltzen ditu.

         Argazkigintzaren historiako hainbat unetan eman diren planteamendu estetikoetako aldaketak ezagutzeko interesa agertzen du.

         Argazkigintzarekin lan egin duten hainbat artisten lan-modu desberdinetara hurbiltzeko interesa adierazten du.

         Argazki-irudiak bere ingurunean dagoen gizarte-kezkari erantzuteko asmoz lantzen ditu.

         Argazki-irudiak testuinguru jakin bati loturiko irudikapen gisa identifikatzen ditu.

         Ikasgaiari dagozkion lexiko eta terminologia era egokian erabiltzea, argazkigintzak esku-hartzen duen lan-prozesu desberdinen arteko berdintasun eta desberdintasunak ezartzerakoan.

         Argazki-proiektu desberdinen arteko alderaketak egiten ditu eta tresna eta baliabide jakin batzuen erabilera argudiatzen du.

         Asmo argia adierazten duten argazki-irudien lanketan erabilitako prozedurak erlazionatzen ditu.

         Argazki-prozesuak erkatzen ditu ikasgaiari dagozkion lexiko eta terminologia era egokian erabiliz.

         Irakasgaiari dagozkion edukiak ulertu eta barneratzeko, lexiko eta terminologia egokia erabiltzea komeni dela konturatu da.

         Hainbat lan-prozesuri emandako irtenbideen arteko berdintasun eta desberdintasunak antzematen ditu.

         Argazki-mezuen analisi- eta lanketa-prozesuak transmititzea, irakasgaiari dagozkion lexiko eta terminologia era egokian erabiliz.

         Koherentziaz hitz egiten du, norberak egindako lanak argudiatzen ahaleginduz.

         Lan-prozesuei emandako konponbideak argudiatzen ditu, terminologia egokia erabiliz.

         Ekoizpenari zentzua ematen dion lan-prozedura jakin bat hautatu izana arrazoitzen du.

         Eztabaidetan parte hartzeko eta besteen lan-prozesuen berri jakiteko interesa agertzen du.

         Irudikapen-arazoei emandako erantzunak landu eta justifikatzen ditu argazkigintzaren bidez.

         Argazki-proiektuak garatzea jarrera irekia eta arduratsua adieraziz eta aurreikusitako helburuen arabera ekarpenak baloratuz.

         Bere ideiak ekarpen gisa aurkezten ditu eta era egokian arrazoitzen ditu, taldean sor daitezkeen arazoak konpontzeko.

         Taldeko gainerako kideen esku-hartze eta ekarpenak errespetatu eta baloratzen ditu.

         Argazki-proiektu zabalak garatzeko taldean lan egitearen garrantziaz jabetu da.

         Taldean jokatzen duen papera baloratzen du eta ardura bere gain hartzen du.

         Argazki-lanaren prozesua pentsatu eta gauzatzea, norberaren eta taldearen beharren arabera, prozesurako teknika eta material egokiak argi eta garbi zehaztuz eta fase bakoitzaren balioa eta egokitasuna arrazoituz.

         Argazkien lanketarako lanaren planifikazioan aukera arrazoituak proposatzen ditu.

         Lanerako bere plana, proiektuaren helburua alboratu gabe argudiatzen du.

         Argazki-proiektuaren fase desberdinak kontrolatzen ditu eta horietako bakoitzarentzat egokiak diren teknika, material eta prozesuak erabiltzen ditu.

         Lan-prozesuak baloratzen ditu eta beharrezko ikusten dituen aldaketak egiten ditu.

         Ekarpen pertsonalak egiten ditu talde barruko lana koordinatu eta banatzeko.

         Argazki-irudiekin lanketak aztertu eta burutzea, adierazpen-, teknika- eta komunikazio-baliabide sorta zabala zentzuz erabiliz.

         Hizkuntzaren oinarrizko elementuak identifikatzen ditu irudien irakurketan.

         Irudiaren kontrolerako elementu desberdinekin esperimentatzen du: ikuspuntua, argi-kopurua, enkoadraketa...

         Argazkigintzaren teknika- eta adierazpen-baliabideen aukerak barneratzen ditu eta adierazpen-baliabide bilakatzen ditu.

         Argazkigintzaren bidez bere erantzunak lantzen ditu, baliabide eta prozedura sorta zabala zentzuz erabiliz.

         Bere erantzunetan, beste pertsona batzuek egindako lanketetan ikusi dituen argazki-baliabideak zentzuz txertatzen ditu.

         Argazkigintzak parte hartu duen hainbat ekoizpenetan erabilitako baliabideen eta horien adierazpen- edota komunikazio-asmoen arteko loturak egiten ditu.

         Hainbat mezu lantzea, bere adierazpen- eta komunikazio-interesentzat egokiak diren euskarri, material, tresna eta argazki-prozesu eta -prozedurak era kontzientean erabiliz, teknika eta formaren ikuspuntutik.

         Argazkigintzak dituen baliabideen aukera desberdinak esperimentatzen ditu bere lanketetan.

         Argazkigintzaren elementu, prozedura eta baliabideak zuzentasunez erabiltzen ditu bere mezuak lantzeko.

         Bere interes eta proiektuaren helburuarentzat egokiak diren euskarri eta prozedura aukeratzen ditu.

         Argazki-baliabideak era kontzientean eta asmo garbiz erabiltzen ditu bere mezuak sortzerakoan.

         Bere ekoizpenei zentzua ematen laguntzen duten argazki-baliabideen erabilera arrazoitzen du.

         Argazkigintzak parte hartzen duen ekoizpen jakin baterako egindako teknika, tresna eta materialen aukeraketa era egokian arrazoitzen du.

         Argazkigintzaren lan- eta aplikazio-esparruen aniztasuna ezagutu eta baloratzea, gizarte-eskakizunei eta teknologia-prozesuei lotutako espazio gisa ulertuz.

         Historiako une eta testuinguru desberdinetan, argazkigintza zati izan duten lan-eremuei buruzko informazioa bildu eta aztertzen du.

         Argazkigintzaren esku-hartzea duten gizarte-eskakizunen eta lan-eremuen arteko harremanak identifikatzen ditu.

         Gaur egun teknologia-euskarriek argazkigintzaren esku-hartze eremu desberdinetan duen garrantzi eta protagonismoaz jabetzen da.

         Argazkigintzan erabiltzen diren irudikapen-arau, -konbentzio eta -baliabide desberdinak ezagutu eta erabiltzea, errealitatearen gaineko informazio-interpretazio, -ulermen eta -maneiurako baliabide gisa hartuz.

         Hainbat baliabide manipulatzen ditu, bere argazki-proiektuei erantzungo dieten irtenbide eta estrategiak bilatuz.

         Baliabideak, konbentzioak eta ideiak ikertu eta berrerabili eta bere ekoizpenetan txertatzen ditu.

         Ikus-mezuen elementuetan aldaketak egiten ditu eta esanahiak aldatzen ditu.

         Arazo jakin baten aurrean, hainbat konponbide aztertzen ditu.

         Argazki-lanketa desberdinen arazoei eman beharreko konponbideak zerrendatu eta diskriminatzen ditu.

         Bere adierazpen- eta komunikazio-asmoekin bat etorriko diren erreferente eta ideiak bilatzen ditu beste argazki-ekoizpen batzuetan.

         Argazki-irudiek sortzen dituzten gailuen erabilera eta aukerak kritikoki aztertzea, munduaren ezagutza eta interpretaziorako tresna gisa hartuz.

         Argazki-gailu jakin baten erabilera antzemandako mezuaren asmoarekin lotzen du.

         Beste pertsona batzuk egindako argazki-irudietan teknika- eta tresna-baliabideak bereizten ditu.

         Une edo pertsona desberdinei dagozkien argazki-irudien irudikapenean alde teknikoak ezagutzen ditu.

         Eztabaidetan parte hartzeko eta argazki-lanketen oinarrian dauden arrazoiak jakiteko interesa du.

         Sormen- eta komunikazio-beharretara egokitutako argazki-irudien ekoizpenaren bidez adierazi eta komunikatzea, baliabide-sorta zabalaren erabilera arrazoitua eginez.

         Orijinaltasun eta irudimenez adierazten du bere pentsamendua, ordura arte egin duen lana gainditzeko ahalegina eginez.

         Mezuak argazki-baliabide eta -prozedura desberdinekin manipulatu eta ekoizten ditu, lan-prozesu jakin baten arabera.

         Proposatzen edo sortzen zaizkion gai eta arazoen aurrean erantzun arrazoituak lantzen ditu.

         Argazkigintzaren elementu, prozedura eta baliabideak zuzentasunez erabiltzen ditu bere mezua igorri ahal izateko.

         Bere adierazpen- eta komunikazio-asmoekin bat etorriko diren erreferente eta ideiak bilatzen ditu bere ingurunean eta beste argazki-ekoizpen batzuetan.

         Bere ekoizpenei zentzua ematen laguntzen duten argazki-baliabideen erabilera argudiatzen du.

         PINTURA

         SARRERA

         Historian zehar, gizakiak bere ezagutzak erabili izan ditu bere inguruko baldintzak aldatzeko eta bere beharrak asetzeko prozedura desberdinak asmatu, sortu eta erabili ditu. Horrek guztiak, ezagutza-modu berrietara eraman du gizakia, gaur egun Arte gisa sailkatzen dugun kultura-ondarea sortuz. Gure garaiko Artea etengabe hedatu eta aldatzen ari da, eta nahiz eta haustura formala eragin, Arte garaikide horrek etengabeko bilaketarako jarrera sortu du, iraganean Arteen artean ezarritako mugak hautsiz.

         Gaur egungo kultura-testuinguruak aldaketa handiak izan ditu eta testuinguru horren barruan proposatzen den hezkuntzak, gure garaiko kultura, arte-ekoizpenak eta diseinua gure egunerokotasunaren zati dituen kultura hori ulertzeko gaitu behar gaitu. Horregatik, beharrezkoa da gure eguneroko bizitzaren zati diren kultura-sistemen eta arte-balioen inguruan hausnartzea, eta gogoeta hori sentsibilitate estetikoa eta egintza artistiko piktorikoaren ikuspegia garatzerakoan txertatu egin behar dugu. Halaber, egungo arteak proposatzen duen iraganean ezarritako akademia-mugen haustura ere onartu behar dugu.

         Arte-hezkuntza funtsezkoa da pertsonaren prestakuntza integralerako eta gaur egun ulertzen den bezala, ekoizpen hutsetik haratago doa, arte-egintzen kultura- eta gizarte-dimentsioan murgilduz. Arte-hezkuntzak eskaintzen dituen ikaskuntzak oinarrizkoak dira gizakiaren garapenean eta ikasleari artearen eta arte-adierazpenen interpretazioa eta azterketa kritikoa egiten erakutsi behar dio.

         Irakasgai honen funtsezko prestakuntza-osagaia, alde batetik, berariaz hezkuntzan eta teknika-, prozesu- eta hizkuntza-tresnak garatzen laguntzean datza, hala, mezuak ekoitzi, emozioak eta sentimenduak adierazi eta artearen bidez gogoeta egiteko aukera eskainiz; eta, bestetik, aldi berean, arte-egintzen aurrean norberaren irizpideak lantzeko aukera eskainiz, hau da, funtsean pinturaren alorrekoak diren arte-produktuak behatzea, aztertzea, interpretatzea... Azken finean, aurreko etapetako ezagutzak sakontzean eta plastika- eta ikusmen-arteen ezagutzari sakonago ekiteko aukera eskaintzean datza.

         Pintura ikasgaia, ondoren, Arte Ederrekin, Diseinu eta Arte Plastikoekin eta Irudiarekin lotutako ikasketa desberdinak egiteko prestakuntza da. Beraz, Batxilergoko etapa honetan, beren hausnarketarako eta bizi diren kultura azterketarako potentziala garatzeko bitartekoak erraztea litzateke kontua, arte-egintzak ulertzeko aukera eskainiko dien hausnarketari heltzea, beren bizitza eta interesetatik oso urrun aurkitzen den artearen ideia oso murriztutik haratago doan hausnarketari.

         Ikasgaiak, gainera, pinturaren teknika eta materialen inguruko oinarrizko ezagutza eskaintzeko asmoa du, bai eta pinturari datxekien balio eta jarrerak ere, hala, ikasketa zehatz batzuetara edo izaera profesionaleko lan artistikora nahikoa irizpiderekin bidera daitezen.

         Pintura, bere teknika eta prozeduren ikasgaiaren ikaskuntza-garrantzia, bere aberastasun plastikoagatik azpimarra daiteke, betidanik onartu izan baita gure kulturaren funtsezko adierazpen artistiko gisa.

         Beraz, beharrezkoa izango da, ikasgai honetan, hausnarketa- eta sormen-gaitasuna sustatu eta garatzea, beren intuizio eta gaitasunen bidez adierazteko aukera eskainiko dieten jarduerak proposatuz, baina horiek tekniken ezagutzaren eta erabileraren bidez, pinturaren berezko prozedura eta materialez, osatu eta aberastu beharko direla ahaztu gabe. Arte-, kultura- eta historia-ondarearen errespetu eta gozatzea azpimarratuko da eta baita pertsonen aukera-berdintasuna ere, hainbat irizpide eta iritzi errespetatuz zentzu demokratikoa eskuratzeko.

         IRAKASGAIAK NOLA LAGUNTZEN DU GAITASUNAK GARATZEN?

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Errealitatera eta mundu fisikora hurbiltzeaz ari garenean, hori ulertu, ezagutu, irudikatzeaz ari garenean, ez dugu soilik Zientziaz hitz egiten, Arteaz ere hitz egiten baitugu. Pintura, munduaren irudikapen bat da eta irudien izaera deskribatzaileak espazio fisikoaren eta giza jardueraren ezagutza errazten du, eta hala, zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna garatzen laguntzen dio ikasleari.

         Arte-irudikapenean analisia, hausnarketa, behaketa, esperimentazioa... bezalako prozedurak erabiltzeak Pintura ikasgaiak gaitasun horri egiten dion ekarpenaren azalpen argia ematen digu.

         Bestalde, Artearen Historian zehar giza gorputzaren eta bere irudikapenaren etengabeko azterketak lotura garbia du medikuntzarekin eta beste osasun-zientzia guztiekin, hori ulertu eta baloratzen laguntzen duen zientzia-bilakaeraren irudikapena baita.

         Pinturaren mundutik, mundu fisikoarekin batera elkarrekintzan dago, elkar aztertu, hausnartu eta kritikatu egiten dute. Eta azkenik, pinturan oso garrantzitsua den perspektibaren azterketak, giza bizitza garatzen den mundu fisikoa aztertzen erakusten digu.

         IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

         Ikasten ikasteko gaitasunari ikasgai honek egiten dion ekarpena, ikaslea ikasketaren beraren prozesuetara jotzeko beharraren inguruan erabakiak hartzea, baliabideak bilatzea, arrazoiak agertzea eta argumentatzea... eta arrakastaz ikasteko helburuarekin oztopoak gainditzeko ezinbestekoa den trebetasunaren beharraren inguruan jabetzearen bidez islatzen da.

         Pintura ikasgaia, lanak sortzea da, ikastea eta sorkuntza horiek egiteko baliabide egokiak nola erabili ikastea, hau da, aukerekin probak egitea, arazoa konpontzeko bide bat erabakitzea, beste aukera batzuk bilatzea.

         Halaber, pinturarekin loturiko arte-egintzen inguruko esanahi-bilaketarako jarrera sustatuz, ikasgaiaren esplorazio-, esperimentazio-, planifikazio- eta kontrol-estrategiak pintura-lanarekin lotuta landuz, eta egungo arte-munduan aurkitzen ditugun etengabeko aldaketei aurre egiteko arazoak konpontzeko trebetasunak landuz egiten dio bere ekarpena ikasgaiak ikasten ikasteko gaitasunari.

         MATEMATIKA-GAITASUNA

         Historian zehar, Pinturak lotura argia izan du matematikarekin. Askotan, pintura-lanaren oinarri diren bereizmen grafikoek tresna eta baliabide matematikoak erabilarazten dute. Pinturak geometriarekin dituen harremanak, irudikapen-sistemekin, proportzionaltasunak bezalako konposizio-baliabideekin, forma eta transformazio geometrikoekin, neurrien ezagutzarekin, formatuekin... zuzenean gaitasun honekin lotzen dute.

         HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

         Ikus-hizkuntza hizkuntza unibertsala da. Artelan batek islatzen duen ideia eta bizipen pertsonal edo ez pertsonalen hitzezko adierazpenak hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaren alorreko gaitasunak garatzera behartzen du.

         Pintura, errealitatearen komunikazio, irudikapen, interpretazio eta ulermenerako tresna ere bada. Pintura ikus-hizkuntza duen adierazpen-modua da eta hor sortzen da hitzezko komunikazioarekin paralelotasuna.

         Bestalde, ikasgai honen berariazko hiztegiaren bidez eta pintura-lan baten garapenean edo hori aztertzerakoan sor daitekeen komunikazio-elkartrukearen bidez, egiten zaio ekarpena gaitasun horri.

         Pintura-lan batek sor ditzakeen mezuak gure gizartean komunikaziorako oinarrizko elementuak izan dira eta dira.

         INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA

         Pinturaren lan-prozesuak, gaitasun horrenak bezalaxe, informazioa bilatu, eskuratu, prozesatu eta komunikatzea behar du.

         Euskarri informatikoen eta komunikaziozkoen aurrerapena erabat lotua dago bizi dugun unearen aurrerapen eta berrikuntza teknikoarekin. Pinturaren mundua ere aurrerapen eta berrikuntza tekniko horren zati da eta programa infografikoak eta digitalak erabiltzen ari dira bai marrazterakoan bai irudiak tratatzerakoan. Horri guztiari esker, pintura-adierazpenerako moduak aberastu egin dira eta era berean, egungo gizartearen alor eta sektore zabalagoetara hedatu dira.

         GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA

         Historian zehar, Artea, gizaldiaren bilakaera eta aurrerapenari kultura desberdinek egindako ekarpenaren eta gizartearen isla izan da. Horregatik, arte-lanak ez ditugu soilik forma estetiko gisa aztertu behar, sortu dituen gizartearen lagin gisa baizik.

         Baina artea ez da soilik sortu duen gizartearen isla, horretaz gain, beste bizimodu, beste pertsona batzuenganako begiradak osatzen laguntzen baitu; irudikatutakoaren eta irudikatzeko moduen aniztasunak beharrezko egiten du norbanakoak tolerantzia eta demokrazian, norbanakoari eta bere askatasunari errespetuan trebatzea.

         Bestalde, talde-lanak egiteak herritarren arteko harremanak eta komunikazioa errazten du, errespetua, tolerantzia, elkarbizitza, aniztasunaren eta kultura-desberdintasunaren onarpena sustatuz.

         GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO GAITASUNA

         Pinturak giza eta arte-kulturarako gaitasuna eskuratzen egiten duen ekarpena argia da, arte-egintza eta bere ondorioa ezagutzen, ulertzen eta aintzat hartzen ahalegintzen baita: lan grafiko-plastikoa. Horretarako, era askotako materialak eta teknikak erabiltzen ditu. Pinturaren bidez, ikasleari bere errealitate sozio-kulturala eta gizarte horretan eta bere tradizioetan arte-egintzak izan duen eta orain duen funtzioa azaltzen zaio.

         Ikasleak Arteaz eta bere inguruko beste kultura-adierazpen batzuetaz gozatzeko proposamen metodologikoak erabiltzea, inguratzen duten arte- eta kultura-adierazpenen aniztasunarekiko jarrera ireki, kritiko eta begirunetsua izanez eta interesa izatea gure gizarteko arte- eta kultura-ondarea zaintzen laguntzen, ikasgaiak giza eta arte-kulturarako gaitasunaren garapenari laguntzeko beste bide batzuk izango dira.

         NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA

         Gaitasun honek norbanakoaren eta taldeko proiektuak sormenez, konfiantzaz eta zentzu kritikoaz irudikatu, ekin, garatu eta ebaluatzeko gai izatea esan nahi du. Horixe da ikasgai honetan egiten dena, pintura-lanketa eta sormeneko edozein prozesuri aurre egin behar zaionean, edo beste pertsona batzuk garatu dituzten pintura-lanketak esploratu eta aztertzerakoan.

         Talde-lanak, ikaslearentzat, bere lanaren bidez, besteei eta norberari aurre egin beharra dakar, zentzu kritikoz eta arduraz. Beraz, talde-lanean dugu gaitasun hori eskuratzeko aukera eskainiko digun lekua.

         Pintura-proiektuen bidezko adierazpen eta sormenak emozio eta afektibitatearekin lan egiteko aukera eskaintzen du eta gainera, lehen faseetatik azken emaitzara iritsi arteko planifikazio- eta esplorazio-prozesua ere bada. Proiektuari aurre egiterakoan dugun autonomia, amaitutako lan horrekiko jakin-min eta interesarekin batera, sormen-prozesuarekin estuki lotuta dago eta ikasleari gaitasunarekiko hurbiltasuna eskaintzen dio.

         HELBURUAK

         Pintura izeneko irakasgaiak, etapa honetan, gaitasun hauek lortzea du helburu:

      1. Pinturaren teknika, baliabide eta konbentzio nagusiak nahikoa ezagutu eta erabiltzea, eskaintzen dituzten aukeren jabe izanez, norberaren sorkuntzetan erabiltzeko eta ikus-kulturaren lan eta adierazpenetan identifikatu eta baloratzeko.

      2. Ikus-hizkuntza eta hizkuntza plastikoaren garrantzia baloratzea pinturarako bizipen, sentimendu eta ideien adierazpen- eta komunikazio-baliabide eta errealitatearen irudikapen gisa, inhibizioak gainditzea eta norberaren oreka eta ongizateari egin beharreko ekarpena bilatuz.

      3. Hainbat ikus-teknika eta teknika plastiko aztertzeak eskaintzen dituen adierazpen-aukerak aintzat hartzea, emaitza on bat lortzeko prozesu artistiko-sormenezkoak barne hartzen duen gainditze-esfortzua baloratuz.

      4. Artearen alor desberdinetan erabilitako pintura-prozesuen azterketa eta hausnarketa kritikoan oinarritutako sormen-proposamenak lantzea, beren berariazko kodeetara hurbilduz, kritikoki baloratu eta adierazpen- eta komunikazio-baliabide gisa erabiltzeko.

      5. Pintura-praktika desberdinek betetzen duten eta denbora-testuinguru desberdinetan zehar bete duten papera ulertzea, beren erabilera eta funtzioak aztertuz eta ekoizpen berrien proiektu eta garapenean zein beste esperientzia artistiko batzuen azterketan aplikatuz.

      6. Arte-egintza gozamen estetikoaren iturri gisa eta kultura-ondarearen zati gisa aintzat hartzea, aktiboki errespeta, kontserba eta hobetu dadin lagunduz, horren aurrean ezagutza eta sentsibilizazio handiagoa eta kulturan hobeto parte hartzea bultzatzeko.

      7. Taldekako jarduera artistikoetan parte hartzea, arduraz, tolerantziaz eta gainerakoen iritzienganako errespetuz partekatutako lana norberaren gain hartuz, emaitza artistiko asebetea lortzeari begirako lankidetza eta talde-laneko trebetasunak lantzeko.

      8. Euskal kultura-ondarean pintura-adierazpen desberdinak eta beste herri batzuetakoak ezagutu eta baloratzea, hartu duten forma desberdinen bilakaera eta aberastasunarekiko interesa agertuz, balioak eta munduarekiko eta pertsonekiko ikuspuntuak osatzerakoan duten eta izan duten funtzio eta garrantzia ulertzeko.

      9. Pintura-lan bat sortzerakoan erabiltzen diren material eta produktuak aintzat hartu eta baloratzea, horien erabilera egoki eta neurtua eginez, ingurumenaren iraunkortasuna eta naturaren oreka laguntzeko.

      10. Pintura-lan bat egiterakoan dauden faseak taldeak planifikatu eta garatzea, adierazpen- eta komunikazio-beharretara gehien egokitzen diren baliabide, material eta prozesuak aukeratuz, norberaren sormen- eta adierazpen-gaitasuna garatzeko modu gisa.

          EDUKIAK

      1. multzoa. Pintura-irudikapena.

         Pintura-lan baten oinarrizko elementu formalak (forma, kolorea, egitura...).

         Hainbat materialen azterketa eta manipulazioa elementu formalekin esperimentatzeko.

         Formaren eta formen arteko erlazioaren azterketa.

         Kolorearen azterketa: kolorea adierazpen-elementu gisa eta kolorea elementu materiko gisa. Kolorearen psikologia.

         Oinarrizko eta antolamenduzko elementu formalak antzematearen aurrean jakin-min eta pertzepziozko sentsibilitatea, inguruan eta artelanetan.

         Ehundura materikoak: adierazkortasuna eta funtzioa. Material berriak.

         Natura- eta hiri-ingurunean adierazpenezko ezaugarri materikoak aurkitzeko interesa.

         Irudiak antolatzeko elementu formalak. Konposizioaren oinarriak. Irudikapen eta formatuaren arteko lotura.

         Antolaketarako elementu formalen azterketa pintura-lanean eta arte-lan ezagunetan.

         Konposizio- eta antolamendu-planteamenduen adierazpen librea.

         Erabiltzen den materialaren araberako pintura-efektu desberdinen ikerketa eta erabilera, emaitza plastiko desberdinak lortzeko (urkolorea, lausodura, enpastea...).

         Pinturaren oinarri sintaktiko-semantikoetan sakontzea: kolorearen adierazkortasuna eta sinbologia, espazioaren kontzeptua pintura eta konposizioan, ikonotasunaren mailen eta materiaren adierazpen-aukeren erabilgarritasuna.

         Pinturaren aberastasunaren eta adierazpen-balioaren azterketa artean.

         Pinturaren bilakaera historikoaren ezagutza: tradizioa, abangoardia eta postmodernitatea.

         Hainbat testuinguru eta unetako pintura-adierazpen desberdinen aurrean jakin-mina eta sentsibilitatea.

         Pinturaren adierazpen berrien aurrean jarrera kritikoa eta positiboa.

         Euskal pinturan egon diren hainbat sortzaileren lanen eta zaindu eta babestu beharreko ondare gisa duten balioaren azterketa eta balorazioa.

      2. multzoa. Pintura-adierazpenaren eta -komunikazioaren teknikak eta materialak.

         Pintura-baliabideen teknika eta adierazpen-aukerak: irudi finkoak, marrazketa, pintura, horma-irudiak...

         Hainbat pintura-teknikaren esperimentazioa, bai ohikoak bai ez hain ohikoak direnenak.

         Teknika eta prozeduraren arteko lotura, eta emaitzen azterketa prozesuen arabera.

         Pintura-teknikekin loturiko terminologia eta tresnen erabilera.

         Euskarri konbentzional desberdinen (papera, kartoia, ehuna, taula, kontratxapatua, aglomeratua...), eta ez konbentzionalen azterketa eta esperimentazioa.

         Hainbat formatu, dimentsio eta proportzio.

         Euskarria prestatzea pintura-teknikarekin lotuta.

         Pintzelak, brotxak, espatulak eta beste tresna batzuk.

         Materialak: koloratzaileak, pigmentu mineralak, naturalak edo artifizialak eta animalia edo landareen organikoak.

         Aglutinatzaileak: koipetsuak edo uretan disolbagarriak, olioarenak bezalakoak diren olioak, urtsuak goma arabigoa bezala, akuarela edo tenpera, akrilikoak, etab.

         Pintura-teknika desberdinen hainbat pigmentu eta aglutinatzaileren ikerketa eta manipulazioa.

         Ohikoak diren material desberdinak bilatzea eta beren adierazpen- eta plastika-aukeren ikerketa (erretxinak, metakrilatoak, etab.).

         Pintura-material eta -tekniken inguruko informazioa bilatzea eta ikertzea.

         Pintura-lanen azterketa kritiko eta objektiboa historiako une desberdinetan, beren estiloak eta prozedura teknikoak alderatuz.

         Planteamendu teknikoen eta emaitza estetikoen arteko oreka aintzat hartzea.

         Pintura-prozesuak egiterakoan erabilitako materialen erabilera zuzenean ardura jartzea.

         Ingurumena kontuan hartzea materialak erabiltzerakoan.

      3. multzoa. Pintura-sorkuntzaren prozesua.

         Pintura-prozesua: proiektuaren antolaketa, proposamenen garapena, azken burutzea.

         Pintura-proiektuak egitean jarraitu beharreko etapen planifikazio eta garapena.

         Arte-proiektu batean eragiten duten faktoreen interpretazio eta azterketa.

         Planifikazioak pintura-proiektuen garapenean daukan garrantzia aintzat hartzea.

         Inguruko forma eta irudien azterketa irizpide plastiko eta sormenezkoekin.

         Arte-proiektu jakin bati egokiagoak zaizkion material eta teknikak aukeratu eta manipulatzea.

         Teknikak eta proiektu-garapena aukeratzerakoan iraunkortasun-arazoak kontuan hartzea.

         Parte-hartze aktibo eta konstruktiboa talde-lanetan.

         Taldeko lanak eta proiektuak errazten dituzten malgutasun-, elkartasun- eta interes-jarrerak baloratzea.

         Ikaskideen proiektu eta lanekiko errespetua.

         Ondo amaitu eta aurkeztutako lanaren balorazioa.

         EBALUAZIO IRIZPIDEAK

         Arte-irudi eta -adierazpenetan erabilitako teknikak, baliabideak eta konbentzioak identifikatu eta alderatzea, horien asmoa mezuan argumentatuz eta adierazpen eta komunikaziorako duten garrantzia baloratuz, eta beren lanetara eramanez.

         Pinturan erabiltzen diren teknika eta prozedura desberdinak zuzen antzeman eta aplikatzen ditu.

         Euskarri-aniztasuna ezagutu eta esperimentatzen du teknika desberdinetan erabiltzeko.

         Proposatutako irudikapena egiteko prozedura egokia aukeratzen du.

         Proposatutako lanaren objektuen bolumena, ehundura, balio tonalak irudikatzeko aukeratutako pintura-teknika egokiro erabiltzen du.

         Irudikapenaren arazoen aurrean arrazoibidez erantzuten du.

         Mezua adierazteko terminologia eta lexiko egokia erabiltzen du.

         Bere lanak zuzen adierazi eta argumentatzen ditu.

         Une historiko desberdinetan egindako arte-lanetan erabilitako baliabide, teknika eta prozedurak antzeman eta argumentatzen ditu.

         Adierazpen-, irudikapen- eta komunikazio-behar desberdinen erantzun gisa garatu diren pinturaren beraren baliabide eta konbentzioak aintzat hartzen ditu, bere lanetara eramanez.

         Pintura-baliabide desberdinak erabiltzen ditu bere sormen-prozesuan.

         Bere ideiak adierazteko hainbat prozedura eta teknikak eskaintzen dituzten aukerak baloratzen ditu.

         Beste bide pertsonal batzuk jartzen ditu mahai gainean teknika plastiko desberdinen erabilpenean.

         Bere lanetan sentimenduak eta bizipen pertsonalak erraztasunez adierazten ditu.

         Errealitatearen aldeak irudikatzen ditu sormenezko pintura-prozesuen erabilera egokia eginez.

         Ikus-teknika eta teknika plastiko desberdinen adierazkortasuna aintzat hartu eta ikertzea, pintura-lan bat egiterakoan prozesu artistiko-sormenezko desberdinak erabiliz.

         Pintura-teknika desberdinak erabiltzen ditu bere lanetan.

         Erabiltzen dituen tekniken adierazkortasuna antzematen du.

         Teknika berritzaileekin esperimentatzen du.

         Teknika berri horiek bere prozesu artistiko-sormenezkoetan aplikatzen ditu.

         Pintura-teknika desberdinetarako egokiak diren euskarri, material eta tresna aniztasuna ezagutu eta baloratzea, beren arte-ekoizpenetan nolabaiteko zuzentasunez erabiliz.

         Bere irudikapenetan hainbat euskarri erabiltzen ditu.

         Material egokiak aplikatzen ditu erabilitako euskarri desberdinetan.

         Prozedura bakoitzerako tresna egokiak maneiatzen ditu.

         Artean erabili diren prozedura eta baliabideak ikertu eta erabiltzea, beren pintura-eraginak ebaluatuz, behar dituzten material eta tresnei arreta jarriz eta bere lanetan hainbat ebazpen plastiko integratuz, hala nola, urkoloreak, lausodurak, enpasteak...

         Artearen historian zehar erabilitako pintura-teknika anitzak ezagutzen ditu.

         Materialen adierazkortasun-aukera desberdinak erraztasunez erabiltzen ditu.

         Pintura-ehundura eta -kalitateekin lotutako efektu plastikoak sortzeko tresnak egokiro erabiltzen ditu.

         Arte-lanen eta arte-adierazpenen pintura-prozesu desberdinak interpretatu eta kritikoki aztertzea sortu diren testuinguruen barruan, etengabeko aldaketan eta une historiko eta kultura desberdinei lotuta dauden produktu gisa interpretatuz.

         Pinturaren historiako lan eta artista ezagunenak ezagutzen ditu.

         Artista horiek erabilitako pintura-prozesuak aztertzen ditu.

         Artearen historiako pintura-adierazpen desberdinak identifikatu eta arrazoibidez argumentatzen ditu.

         Pinturaren adierazpen desberdinak hautematen ditu.

         Une historiko desberdinetan emandako konponbide desberdinen erabilpena arrazoitzen du.

         Une historiko desberdinetan pintura-adierazpenen erabilera eta esanahiak egoki arrazoitzen ditu.

         Eztabaidatan parte hartzeko eta historian zehar pinturaren barruan eman diren aldaketen oinarrietan dauden arrazoiak ezagutzeko interesa du.

         Pintura kultura-ondarearen zati garrantzitsu bat dela kontutan hartzea, errespetatu, zaindu eta jendarteratzen ikasiz.

         Honako hauen inguruko informazioa du: kultura-jarduerak, arte-adierazpenak, erakusketak.

         Kultura-jardueretan parte-hartze aktiboa eta kritikoa du.

         Pinturarekin loturiko arte-mugimendu eta kultura-gertaera azpimarragarrienen oinarrizko ezaugarriak ezagutzen ditu.

         Bere lan-inguruko zein kanpoko kultura-adierazpenak baloratu eta kritikatzen ditu.

         Pintura gizarte-komunikazioan kultura arteko komunikazioan elementu bat gehiago bezala ulertzen du.

         Pintura-ekoizpenak taldean garatzea, jarrera ireki eta arduratsua adieraziz, proposamenak eginez, konponbideak bilatuz eta adostutako helburuen araberako ekarpenak baloratuz.

         Lan-prozesuetan jarrera egokia adierazten du.

         Akatsak aitortu eta ikaskuntza-prozesuaren zati gisa hartzen ditu bere gain.

         Taldearen barruan duen lan-zatiaz arduratzen da.

         Taldeko gainerakoen ekarpenak eta egintzak errespetatzen ditu.

         Bere sormen-gaitasuna talde-lanaren esku jartzen du.

         Talde-lan batek eskain dezakeen diziplina anitzeko espiritua bereganatzen du.

         Sortu diren testuinguruetan arte-lan desberdinen pintura-prozesuak kritikoki interpretatzea, munduaren eta pertsonen inguruko balioen eta ikuspuntuen osaeran duten eragina kontuan hartuz.

         Euskal ondarearen beraren pintura-adierazpenak beren testuinguru historikoetan kokatzen ditu.

         Estilo eta garaiko elementuak dituzten material eta prozesuak identifikatzen ditu.

         Hainbat une historikotan arte-lanen eboluzioa eta eragina antzematen du.

         Estiloak, garaiak eta kulturak era arrazoituan erkatzen ditu eta kulturan bertan eta euskal artisten adierazpen-moduan duten eragina ebaluatzen du.

         Ikasitako artista eta garai guztietako dokumentu eta irudiak bildu eta antolatzen ditu.

         Kultura desberdinek arte-egintzari buruz duten balio eta ikuspuntuak errespetatzen ditu.

         Pintura-ekoizpen desberdinak antolatu eta lantzea, norberaren zein taldearen adierazpen- eta komunikazio-interesei ikuspuntu tekniko eta formaletik hobekien egokitzen zaizkien euskarri eta prozedurak aukeratuz.

         Pintura-ekoizpenak egiteari begirako lan-prozesuak garatzeko gai da.

         Norberaren edo taldearen beharren araberako pintura-prozesuaren fase desberdinak egoki arrazoitzen ditu.

         Egoki aukeratzen ditu bai euskarriak bai prozedurak.

         Bere adierazpen- eta komunikazio-interesekin loturiko pintura-ekoizpen desberdinetan erreferentziak eta ideiak bilatzen ditu.

         Norberaren edo taldearen pintura-prozesua egiterakoan beharrezkoa den guztia aurreikusteko gaitasuna azaltzen du.

         Pintura-lanen egintzan materialak zein produktuak arduraz erabiltzea, ekintza pertsonalek osotasunean eragiten dutela ulertuz.

         Bere pintura-ekoizpenak material desberdinak bilatuz eta berrerabiliz egiten ditu.

         Material horiek bere lanetan erabiltzearen arrazoiak ematen ditu.

         Material birziklatuak erabiltzearen garrantzia ezagutzen duela adierazten du.

         Baliabideak neurriz eta tamainan erabiltzen ditu: papera, ura, disolbatzaileak.

         Ingurumenaren eta bere narriaduraren egungo egoera eta pertsona bakoitzak gizarteko zati gisa eragin dezakeena ezagutzen du.

         Ingurumenak gaur egun duen egoeraren aurrean kontzientziazioa eta ekintzak behar direla aitortzen du.

         MUSIKA INFORMATIKA

         SARRERA

         Gure eguneroko bizitzan ohikoa da informatikarekin eta musikarekin lotura duten hainbat hitz, gailu edo maneiu-teknika erabiltzea: musika hainbat euskarri eta formatu digitaletan entzuten dugu, ordenagailu bidez grabatu eta manipulatu den musika, ordenagailuek beraiek zuzenean interpretatua ez denean, eta digital edo estereo kontzeptuak erabiltzen ditugu, ekualizadoreak manipulatzen ditugu, etab.

         Errealitate hori dela eta, jarduera profesionaletara aplikatutako informatikarekin zerikusia duten zenbait trebetasunen eta kontzepturen erabilera, soinuarekin edo musikarekin loturiko lanetan dabiltzan pertsonentzat derrigorrezko bihurtu dira, beste lanbide batzuekin gertatu den bezalaxe. Beraz, Musika-informatika ikasgaiarekin, informatika eta musikari dagozkion zenbait alderen inguruko oinarrizko prestakuntza eskaini nahi da. Prestakuntza hori funtsezkoa da etapa honetan Arte Eszenikoen, Musikaren eta Dantzaren bidea aukeratu duten ikasleentzat, modalitate hori ikasten ari direnentzat prestakuntza orokorra ematen eta Batxilergoan ezarritako gaitasunak eskuratzen lagunduko baitu.

         Ikasgaiaren edukiak lantzeak metodologia praktikoa eskatzen du programa-mota desberdinak erabili ahal izateko, baina helburua ez da programa jakin batzuen funtzioak sakonki ezagutzea, aitzitik, hainbat programen ohiko funtzioen gaineko ezagutza eta trebetasun orokorrak eskuratzea da ikasgaiaren xedea. Bestalde, dagoen software eta hardware eskaintza hain azkar aldatzen denez, musika-informatikaren mundu espezializatuagoarekin nahiz bere eguneroko erabilerarekin zerikusia duenak, beharrezko diren ezagutza eta trebezien eguneratze etengabea eskatzen du, programa berriei eta horien funtzio berriei dagokienez edo teknologia berri edo hardware berriei dagokienez. Beraz, nahiz eta ikasgaiaren helburu eta edukiek beren adierazpen orokorrean zentzu bera izaten jarrai dezaketen eboluzio horren aurrean, beharrezkoa da une bakoitzeko erabilera, behar eta aukeretara moldatzea lan egiteko erabili behar diren programa informatikoak aukeratzeko eta zenbait eduki zehazteko.

         Soinua ikasgai honen ikasteko gaietako bat izango da eta soinu-uhin eta soinuaren oinarrizko ezaugarriak aztertzeaz gain, soinua musika-grabazioan eta erreprodukzioan ere aztertuko da. Ordenagailuen erabilera orokortu aurretik, soinuaren azterketak, teoria hutsetik haratago, berariazko gailu asko eskatzen zituen, baina gaur egun, eta askotan eraginkortasun handiagoz, ordenagailuak betetzen ditu funtzio horiek. Beraz, informatikak gai hau era praktiko eta esperimentalean aztertzeko eskaintzen dituen aukerak aprobetxatu behar dira: soinu bat entzun horri erreferentzia egiten diogunean, horren irudikapen grafiko mota desberdinak izatea, edozein manipulazioren emaitzak egiaztatzea, sintesi-soinuak sortzea, etab. Gainera, ikasleak, grabazioan eta musika-erreprodukzioan edo soinu-erreprodukzioan oro har, soinuari lotutako zenbait ezagutza eta trebezia lantzea, berariazko hiztegia ezagutzea, musika-fitxategi eta -programa mota desberdinak manipulatzeko gai izatea, musika-grabazio baten prozesuaren zati desberdinak ezagutzea, etab. ere, ikasgai honen xede da.

         Musikaren munduan erabiltzen diren programa informatikoek ez dute musika-teoriaren ezagutza oso sakona eskatzen. Beren funtzioek musika sinpleenarentzat nahiz konplexuenarentzat balio dute eta programek musika-hizkeraren maila desberdinetara moldatutako aukerak ere eskaintzen dituzte. Adibidez, ordenagailuan noten edo iraupenen datuak sar daitezke altura eta denboratako irudikapen grafikoaren bidez, notak eta pentagrama erabili beharrean, edo musika-tempoa, konpasak eta pultsuaren abiadura uneoro irudikatzen dituzten bi ardatzen gainean marraztuz maneia daiteke. Dena den, nolabaiteko aprobetxamenduarekin ikasgaiko edukiak garatu ahal izateko, beharrezkoa da ikasleek edukien multzoetako batek lantzen duen musika-hizkuntzaren inguruko ezagutzak izatea. Ordenagailuak musika-hizkuntzaren hainbat alde lantzeko duen eraginkortasuna aprobetxatu behar da, hala, ikasleek beren musika-gaitasunak hobetu ditzaten, musikari aplikatutako informatika nolabaiteko aprobetxamenduz erabiltzeko beharrezko ezagutzak eskuratzen dituzten bitartean. Partitura-ediziorako programekin, musika-hizkuntzarekin loturiko edukiak lantzen dira, baina, gainera, eredu erritmikoak sortzeko programekin lan egitea, adibidez, ezin hobea da konpas, zatiketa edo figura erritmikoen ulermen eta praktikarako. Bestalde, datuetatik abiatuta akonpainamendua, musika-estiloa eta armonia bezala, sortzeko tresna oso ahaltsuak dira, bai erritmoa eta konpasa lantzeko, bai tonalitate, akorde edo musika-formari dagozkien kontzeptuak lantzeko ere.

         Landutako edukien, eskuratutako trebetasunen eta erabilitako tresnen garapena, logikoa denez, ikasgai honek dituen helburuetatik haratago joan daiteke. Ikasleetako batzuek landutako gaietakoren batean sakondu nahiko dute eta interesa izango dute, adibidez, partitura-editore, sekuentziadore edo audio-editoreak lantzen jarraitzeko. Ikasgaiaren edukiekin, informatikak etengabeko prestakuntzarako, auto-ikaskuntzarako eta gai horiekin lotutako gizarte-sareetako informazio eta integraziorako eskaintzen dituen aukera izugarriak aprobetxatzeko beharrezko tresnak eman nahi dira.

         OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO, IRAKASGAI HONEK EGITEN DUEN EKARPENA

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Soinuaren eta bere ezaugarrien azterketak zuzenean zientzia-kulturarako prestakuntzari egiten dio ekarpena. Teknologia aplikatua ikasketa horretan erabiltzeak, gainera, behaketa, esperimentazioa edo emaitzen egiaztapena bezalako prozeduren erabileraren bidez, gaitasun hori garatzeko aukera eskaintzen du.

         Ikasgai honen eduki gehienak erantzun teknikoen planifikazio eta maneiuari lotutako trebetasunei egiten diete erreferentzia. Erantzun horiek, gainera, eguneroko bizitzan eta lan-munduan izan daitezkeen beharrak asetzeari begirakoak dira, gaitasun honen definizioan aipatzen den bezala.

         IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

         Ikasgaiko edukiak garatzeko beharrezkoa da programa informatiko mota desberdinak erabiltzea. Programa horien konplexutasun-maila eta burutzeko gai diren funtzio zenbatezinak kontutan hartua, ezin liteke pentsa ikaslea horiek guztiak menderatzera iritsiko denik. Hala ere, programek auto-prestakuntzarako baliabideak eskaintzen dituzte, eta aukera horiek aprobetxatzeko orientazioei oinarrizko funtzioak erabiltzen ikastea gehitzen bazaio, ikasleek nahikoa trebetasun eskuratuko dituzte beren helburu eta beharrekin bat etorriz, geroz eta modu autonomo eta eraginkorragoan ikasten jarraitu ahal izateko.

         Ikaskuntza jarraituaren eta ezagutzak eguneratzearen beharra beti egongo da ikasgai honi dagozkion jardueretan, informatikarekin lotura duen beste edozein ikasgaitan gertatzen den bezalaxe. Bilakaera azkarreko gaia denez, ikaskuntzen eta erabiltzen diren tresnen etengabeko berriztatzea derrigortzen du.

         MATEMATIKARAKO GAITASUNA

         Ikasgai honetan eragiketa matematiko konplexuak egiten ez badira ere, zenbakizko datu-sorta zabalarekin lan egiten da, musika-tempoa, soinu baten iraupena eta intentsitatea, edo akustikarekin lotutako beste parametro batzuk ere definitu baititzakete: dezibelioak, erreberberazio-denbora, laginketa-maiztasuna, etab. Horrela, gaitasun horrekin ikasleak garatu beharreko zenbait trebetasun eskuratzen laguntzen da; hala nola, zenbakiak erabili eta erlazionatzeko trebetasuna edo informazioak eta datuak argitasunez eta zehaztasunez interpretatu eta adieraztekoa.

         HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

         Soinuaren eta musikaren hizkuntza espezializatuarekin lotutako kontzeptuen ikaskuntza eta erabilera egokia izango lirateke ikasgai honek hizkuntza-komunikaziorako gaitasunari egingo dion ekarpena. Eskaintzen dituen ezagutzek ikasgaiarekin zerikusia duen guztian eta bestalde, pertsona askoren lan-munduan eta ohiko bizimoduan dauden gaietan, era egokian eta eraginkorrean komunikatzeko gaitasuna hobetzen laguntzen dute.

         Musika modernoaren eta musika-teknologiaren munduan ezinbestekoa da kontzeptu ugari ingelesez erabiltzea. Gainera, programa informatiko gehienak hizkuntza horretan sortzen dira eta beti ez direnez beste hizkuntza batzuetara itzuliak izaten, esan liteke ikasgaiak, neurri batean, gaitasun honek ikasleak beste hizkuntza batzuen ezagutzan gaitzeko duen helburuari ekarpena egiten diola.

         INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA

         Nahiz eta erabiltzen diren datu-mota gehienak soinu- edo musika-edukikoak soilik izan, ikasgaiak, gaitasunaren helburuarekin bat eginez, informazioa bilatu, eskuratu, prozesatu eta komunikatzeko eta euskarri desberdinetara pasatzeko eta antolatu, aztertu eta komunikatzeko trebetasunak eskaintzen ditu.

         Hainbat informatika-programekin etengabe lan egiteak eta sortu ohi diren software eta hardwareen arazoak konpontzeko behar saihestezinak arazo-mota horiek identifikatu eta konpontzeko estrategiak ikasteko balio dute.

         GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA

         Musika ikasteak hizkuntza komun bat erabiltzeko aukera eskaintzen du. Gainera, hizkuntza horrek, gaitasun honen zenbait aldek helburu duten bezala, komunikazioa, batzuen eta besteen arteko elkarrekintza, norberaren adierazpidea eta gainerakoekiko ulermena lantzeko bidea ematen du. Halaber, kultura desberdinen musika-adierazpenak norberaren musika-ondarea aberasten duten hainbat ñabardura eskaintzen ditu eta horrela, elementuak elkartrukatuz, musika-estilo desberdinen bilakaerarako pausuak ematen dira. Musika-estilo desberdinekin eta batez ere, horien arteko eragina nabarmen adierazten duen herri-musika modernoarekin, lan egiten denez, beren arteko desberdintasunak eta horietako bakoitzak egungo musikari egindako ekarpenak antzemateko aukera eskaintzen da.

         GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO GAITASUNA

         Ikasgaiko zenbait edukik musikari, eta beraz, giza eta arte-kulturaren zati bati, egiten diote erreferentzia zuzena. Beste batzuk, musikaren alde teknologikoago batzuekin dute lotura, baina bai batzuek eta bai besteek, gaitasun honek jasotzen dituen helburu asko lortzearekin bat egiten dute: kultura- eta arte-adierazpenak ezagutu, ulertu, balioetsi eta kritikoki ebaluatzea, horiek erabili gehiago jakiteko, aberasteko eta gozatzeko iturri gisa, adierazpen desberdinak eskuratzeko aukera eskaintzen duten trebetasun eta jarrerak izatea, bai eta horiek ulertu eta baloratzeko trebetasunak ere.

         Gainera, ikasgaiak, gaitasun horri dagokionez, arte-hizkuntza desberdinen teknika, baliabide eta konbentzio nagusienen oinarrizko ezagutza izaten, pentsamenduaren, gustuen eta estetika-joeren bilakaeraz jabetzen, artea erabiliz ideien edo sentimenduen adierazpenean sormen inplizituarekiko estimu-jarrera izaten eta kultura arteko elkarrizketaren garrantzia baloratzen lagunduko die ikasleei.

         NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA

         Ikasgaiak aipatutako auto-ikaskuntzarako eta norberaren beharretara moldatzeko eskaintzen dituen aukerek, bai eta informazio eguneratua eskuratzeko aukerak ere, gaitasun honi egiten dion ekarpen nabarmenena litzateke.

         HELBURUAK

         Etapa honetan, gaitasun hauek lortzea da Musika Informatika ikastearen helburua:

      1. Informatikak musikarako, sortzeko eta manipulatu edo gozatze hutserako eskaintzen dituen aukeren ikuspegi orokorra izatea, horretarako zein tresna-mota dauden eta beren oinarrizko funtzionamendua ezagutuz, ikasgaiarekin lotuta eta eguneroko bizitzan edo mundu profesionalean sor daitezkeen gaiekin lotutako beharrak asetzeko.

      2. Musika-hizkuntzaren nolabaiteko ezagutza-maila lortzea, musika sortzeko edo musika bera ikasteko dauden programa informatikoak erabiliz, hizkuntza horren bidez komunikatu eta ezagutza eskatzen duten programak nolabaiteko probetxuz maneiatzeko.

      3. Soinua, soinu-mota eta ezaugarri desberdinak ezagutzea eta manipulatu, grabatu eta erreproduzitzeko zenbait trebetasun eskuratzea, horretarako diren programak erabiliz, ikasgaiarekin lotutako edozein jardueraren aurrean ulertu eta komunikatzeko eta manipulaziorako dauden hainbat tresna-motak probetxuz maneia daitezen.

      4. Musika grabatu eta erreproduzitzeko erabiltzen diren formatu eta euskarri informatiko desberdinak ezagutzea, hainbat beharretara egokitutako mota eta kalitate desberdinak bereiziz, ikaskuntzan eta bizitza profesionalean probetxuz erabiltzeko eta norberaren gozatze- eta aberaste-iturri gisa.

      5. Hainbat bandatan grabatu eta editatzeko eta Midi fitxategiak sortu eta editatzeko aplikazio informatikoak eraginkorki erabiltzea, musika-ekoizpenaren prozesuarekin lotutako zenbait ezagutza eta trebetasun lortu eta ikaskuntzan edo bizitza profesionalean aplikatzeko.

      6. Musikaren eta bere ekoizpen eta grabazioaren alde desberdin epaitzeko elementuak izatea, batzuek eta besteak ikasi eta aztertuz, horien inguruko iritziak elkar trukatu ahal izateko hizkuntza egokia erabiliz, irizpide objektiboen bidez baloratzeko eta gustu eta behar desberdinen arabera aukeratzen jakiteko.

      7. Musikaren edo teknologiaren edozein alderi buruzko arazoak konpontzeko eta informazioa eskuratzeko balioko duten trebetasunak eta ezagutzak eskuratzea, programen adibide eta laguntza-dokumentuak, programa didaktikoak eta Interneteko kontsultak erabiliz, informatikak auto-ikaskuntzarako, etengabeko prestakuntzarako eta ezagutzak eguneratzeko tresna gisa eskaintzen dituen aukerak baliatzeko.

      8. Musika-informatikak, eskuratutako ezagutzak aplikatuz, taldean egindako musika-ekoizpeneko proiektuen lanketa eta garapenerako eskaintzen dituen tresnak nolabaiteko eraginkortasunez maneiatzea.

      9. Musika-lanen autoretzaren garrantzia ulertzea, horren arte- eta lege-ondorioak ezagutuz, horiek manipulatu, erreproduzitu edo banatzerakoan errespetuzko jarrera izateko.

         EDUKIAK

      1. Soinua.

         Soinu-azterketaren hastapena. Uhin-formak, frekuentzia, anplitudea. Soinu sinpleak eta konplexuak. Ezaugarriak.

         Soinuaren grabazioa eta edizioa. Praktika programa informatikoekin.

         Hainbat iragazki- eta efektu-moten erabilera.

         Praktika sintesi-soinuak sortzeko programekin.

         Soinu elektronikoak eta elektro-akustikoak musikan. Sintetizadoreak eta sampler-ak. Praktika soinuak sortzeko eta editatzeko eta musika-sortzean aplikatzeko programekin.

         Soinu-mailak. Osasunarentzako garrantzia.

      2. Musikaren grabazio eta erreprodukzioa.

         Erreproduzitzaile, euskarri eta musika-fitxategi mota desberdinak. Biltegiratzeko, fitxategiak bihurtzeko eta euskarri batzuetatik beste batzuetara aldatzeko moduak.

         Musika-grabazioaren praktika. Edizioaren oinarrizko funtzioak. Formatu-bihurketa.

         Musika-ekoizpenaren hastapena: hainbat bandaren grabazioa, ekualizazioa, iragazki eta efektuen aplikazioa, nahasketa.

         Musikaren grabazio eta erreprodukzioan kalitateak duen garrantzia, bai jatorrizko musikarekiko fideltasunerako bai gozatzeko ere.

      3. Midia.

         Midia musika-instrumentuen artean eta software eta hardware mota desberdinen artean komunikatzeko sistema gisa.

         Midi datuak: kanala, iraupena, intentsitatea, etab.

         Praktika Midi fitxategiak sortu eta manipulatzeko programekin.

         Midi sistema beste programa batzuetan inplikatzea. Datu-bihurketa eta -esportazioa.

         Midi sistema musikaren ikasketarako tresna gisa. Midi fitxategien erabilera. Musika-akonpainamenduak sortzeko programak.

      4. Musika-hizkuntza.

         Partiturak editatzeko programen erabileraren hastapena. Musika idazteari buruzko oinarrizko kontzeptuak berrikustea programa horien azterketaren bidez.

         Konpasa eta musika-erritmoa. Figurak, konpas-mota desberdinak eta beren zatiketa.

         Erritmoa musika-estilo desberdinetan.

         Musika-erritmoari buruzko ezagutzak perkusio-oinarriak, erritmo-ereduak edo loop-ak sortu eta editatzeko erabiltzea, horretarako sortutako programekin praktikatuz.

         Sistema tonalaren eta armoniaren ezagutzaren hastapena. Funtzio tonalak ulertzea. Praktika emandako armonia bat eta musika-estilo baten aukeraketa oinarri hartuta akonpainamenduak sortzeko programekin.

         Musika-forma. Musika-lan baten zati desberdinak aztertzea. Analisian aplikatzea eta musika sortzea.

      5. Auto-ikaskuntzarako eta ezagutzak eguneratzeko baliabideak.

         Musika edo bere aldeetako bat ikasteko erabiltzen diren hainbat programen aurkezpena. Programak belarria hezteko, musika-irakurketaren praktikarako, armonia ikasteko, etab.

         Erabilitako programen eguneraketa.

         Programen funtzionamenduari buruzko arazo edo zalantzen ebazpenaren inguruko praktika programen laguntza-dokumentuak edo Interneteko orri edo foroak kontsultatuz.

         Ikasgaian landutako edozein gairekin lotutako baliabideak Interneten: fitxategiak, programak, kontsultarako orri eta foroak, etab.

         EBALUAZIO IRIZPIDEAK

      1. Musika-fitxategi mota desberdinak erabiltzen jakitea, formatu batzuetatik beste batzuetara bihurtuz, beharrezko manipulazioak eginez eta euskarri-mota desberdinetara pasatuz.

         Wab motako fitxategiak edo beste audio-fitxategi mota bat mp3ra bihurtzen ditu eta erreprodukzio edo biltegiratze eramangarrien gailuetara pasatzen ditu edo posta elektronikoz bidaltzen ditu.

         Formatu eta grabazio-kalitate mota desberdinak bereizten ditu eta mono edo estereoaren nolakotasuna, hertzioak edo bereizmen-bitak bezalako ezaugarriak antzeman eta adierazten ditu.

         Midi fitxategiak trukatzen ditu ordenagailuaren eta erreproduzitzaile multimedia edo telefono mugikorrak bezalako gailuen artean.

         Midi fitxategi bat grabatzen du audio-formatu bihurtzeko.

      2. Soinua eta musika grabatzea prozesuaren zati bakoitzerako tresna egokiak aukeratuz eta eraginkortasunez aplikatuz.

         Lokuzio bat edo zuzeneko musika-interpretazio bat grabatzeko beharrezkoa den hardware eta software sistema era egokian antolatzen du.

         Formatu desberdinetako audio-fitxategiak eta programa desberdinetatik ireki, inportatu eta esportatzen ditu.

         Grabazioaren kalitatearekiko aukerak hautatzen ditu.

         Grabatu eta edizioaren oinarrizko zenbait operazio egiten ditu: zatiak eskuratzen ditu, ekualizatu egiten du, fade out bat aplikatzen du, efektuak aplikatzen ditu, etab.

      3. Soinuak edo soinu-banku elektronikoak eta elektro-akustikoak sortu eta musika-sortzeari aplikatzea sampler bat erabiliz.

         Soinuak sortu edo aldatzen ditu frekuentzia-modulazio bidez.

         Soinuak sortzen ditu grabatutako laginak abiapuntu gisa erabiliz.

         Sampler baten funtzionamendua ezagutzen du eta soinuak musika-sistema batean integratzen ditu, teklatu baten bidez edo Midi sekuentzia batean automatikoki erreproduzitzeko moduan.

      4. Ordenagailuan partitura bat idatzi ahal izatea horretarako den programaren bat eraginkortasunez erabiliz.

         Emandako partitura bat ordenagailuan transkribatzen du.

         Ediziorako oinarrizko mekanismoak, orri-formatuen aplikazioa, letra-tipoak, etab. eta beste dokumentu batzuetan esportatu edo integratzeko mekanismoak ezagutzen ditu.

         Ordenagailuari idatzitako musika erreproduziarazten dio eta zati bakoitzaren instrumentuen soinua edo tempoa bezalako aldeak aldatzen ditu.

         Midi fitxategi bat partitura bihurtzen du.

      5. Musikan erritmoaren alde desberdinak ezagutzea, konpas-mota desberdinak eta beren zatiketa bereiziz, figura erritmiko errazak neurtzeko gai izanda eta musika-estilo desberdinen erritmoa ezagutuz.

         Erritmo errazak irakurri eta idazten ditu eta figura desberdinekin konpasak zuzen betetzen ditu.

         Erritmo-ereduak aukeratzearen bidez akonpainamenduak sortzeko programetan, egokiak aukeratzen ditu konpas eta estilo desberdinetako abestientzat.

         Erritmo-eredu errazak bereizten ditu eta sekuentzia-programetan edo loop-ak sortzen dituztenetan erreproduzitzen ditu.

         Estilo desberdinetako musikaren erritmo-ezaugarriak antzeman eta adierazten ditu.

      6. Sistema tonala ulertu eta armoniari eta musika-formari buruzko oinarrizko ezagutza batzuk izatea, abesti edo musika-konposizio errazen azterketa harmoniko eta formalaren eta akonpainamendu-ereduen programekin lan egitearen bidez.

         Eskala maior, alterazio-zenbaki eta tonalitatearen arteko erlazioa ezagutzen du, eta badaki zein alterazio dagokion tonu bakoitzari.

         Musika modernoan erabiltzen den letra- eta zifra-sistemaren, akorde maior eta minorren bidez irakurri eta idazten du eta horiek osatzen dituzten notak ezagutzen ditu.

         Musika-pieza erraz baten edo abesti baten egitura deskribatzen du, zati desberdinak, errepikapenak, sarrerak edo amaierak, etab. esplikatuz.

         Akonpainamendu-oinarri erritmiko-harmonikoa sortzen du, akonpainamendu-ereduzko programa baten bidez, tonu, dominante eta subdominante funtzioak erabiliz egitura harmoniko eta formal zuzenarekin.

      7. Midi fitxategiak maneiatu horiek erreproduzitu eta manipulatzeko programak erabiliz.

         Midi fitxategiak ireki, inportatu eta esportatzen ditu programa desberdinetatik.

         Fitxategien ezaugarri orokorrak, hala nola, tonalitatea edo tempoa, aldatzen ditu eta zatiak moztu edo errepikatzen ditu.

         Midi sekuentzia bateko nota jakin batzuen altuera, iraupena edo intentsitatea aldatzen du.

         Midi datuak ordenagailuan sartzen ditu eta Midi sekuentzia erraza sortzen du.

      8. Hainbat bandatan grabatu eta editatzea, prozesuaren zati bakoitzerako tresna egokiak aukeratuz, eraginkortasunez aplikatuz eta emaitza egokiak lortuz.

         Grabaziorako beharrezkoa den hardware eta software sistema era egokian antolatzen du.

         Pistak aukeratu eta ezeztatzeko, une bakoitzean grabatu edo isilarazi beharreko banden aukeraketarako beharrezko mekanismoak etab. ezagutzen ditu.

         Grabazio bat lortzen du eta ediziorako oinarrizko zenbait mekanismo, hala nola, zatiak moztu, kopiatu eta itsatsi, aplikatzen ditu eta erreberberazio-efektuak gehitu edo iragazkiak aplikatzen ditu.

         Grabazioa nahasten du eta emaitza ikasitako audio-formatu desberdinetara esportatzen ditu.

      9. Informatikak auto-ikaskuntzarako, etengabeko prestakuntzarako eta ezagutzak eguneratzeko eskaintzen dituen baliabideak aprobetxatzea, softwarea, informazioa edo programak erabiltzerakoan sor daitezkeen zalantza edo arazoen ebazpenak bilatzeko ohiko mekanismoak ezagutuz.

         Internet kontsultatuz, musika ikasteko programa informatikoak lortzen ditu.

         Horietako bakoitzaren erabilgarritasuna ulertu eta adierazten du.

         Musika-gaiei buruzko zalantzak argitzen ditu Internet kontsultatuz eta eskuratutako informazioa ulertu eta adierazten du.

         Erabilitako programetan lehen praktikatu gabeko ekintzak burutzen ditu Interneten edo programen laguntza-dokumentuetan kontsultatu ondoren.

         Programen bertsio desberdinak ezagutzen ditu, eguneraketak bilatzen ditu eta bertsio berrien ekarpenak ulertu eta azaltzen ditu.

      10. Musika-sortzearen autoretzarekiko errespetu-jarrera erakustea, jabetza intelektualaren babesa baloratuz, bai eta lanen segurtasuna eta erreproduzitzeko beharrezko kalitate-baldintzak ere.

          Ikasgaiko hainbat jardueretan erabilitako musika-lanen egiletza aipatzen du.

          Interneten baliabideak eskuratu beharraren aurrean, jabetza intelektualaren babeserako legeak errespetatzen dituzten materialak aukeratzen ditu.

          Eskuratutako ezagutzak musikaren erreprodukzioan ahalik eta fideltasun handiena lortzeko erabiltzen ditu: estereoan egindako grabazioa ez dadin kanal bakarrean entzun, formatuz aldatzerakoan ez dadin kalitatea galdu, erreproduzitzaileen eta soinu-txartelen efektuek ez dezaten jatorrizko soinua alda, etab.

          JARDUERA FISIKOA, AISIA ETA OSASUNA

          HITZAURREA

          Ikasgai honen helburu diren ikasleak adin erabakigarri batean daude, urte horietan jarduera fisikoari utzi eta hain osasungarriak ez diren ohitura batzuk hartzeko joera baitute. Ohitura berri horiek ez diote balio handirik ematen osasunari eta aisialdi pasiboak garrantzi handiagoa hartzen du. Ondorioz, ikasgai honen ekarpena da ikasleei azaltzea ohiko jarduera fisikoak duen garrantzia osasuna hobetzeko eta aisialdia antolatu eta betetzeko.

          Ikasgaiak hiru ardatz ditu:

          Batetik, kontzeptuen analisia da abiapuntua: jarduera fisikoa, aisia eta osasuna aztertzen dira, bizi-kalitatearen ideiarekin duten erlazioa azalduz. Ikuspegi kritiko batetik, kontzeptu horietako bakoitzak dituen ondorio sozial eta pertsonalak aztertzen dira.

          Gero, arreta jartzen da osasunaren kontzeptuan eta jarduera fisikoarekin duen erlazioan. Giza gorputza eta haren funtzionamendua sakon aztertzen dira, hainbat ohiturek (elikadurak, jarduera fisikoak, gorputz-jarrerak, eta abarrek) gorputzean eragiten dituzten egokitzapenak ulertzeko.

          Azkenik, proposatzen da hausnarketa egitea jarduera fisikoak aisialdirako hautabide gisa ematen dituen aukerei buruz. Ikasleen baliabide pertsonalak aztertzen eta zabaltzen dira praktikaren bidez; hartara, aisialdi aberasgarria aukeratzea eta diseinatzea bideratzen da.

          Metodologiari dagokionez, alderdi teorikoenak praktikarekin uztartzeko ahalegina egiten da, praktika hori izan dadin saioaren ardatz gidaria. Ikasleek ikasketa-prozesuaren protagonista izan behar dute, eta haien autonomia garatzeko jarduerak bultzatu behar dira. Eginkizun horretarako proposatzen dira talde-lanerako metodologia parte-hartzaile eta dinamikoak, informazio-bilaketa, saioen autogestiorako jarduerak, eta abar. Teknologia berriek eskaintzen dituzten aukerei probetxu ateratzea, betiere, kontuan izan behar da. Jarduerek dinamikoak izan behar dute, ikasleentzat motibagarriak, eta jarduera fisikoari buruzko jarrera positiboak eragin behar dituzte. Gainera, gaitasun kritikoa sustatuko da eskolan egingo diren hausnarketen bidez.

          Azkenik, aipatu ikasleek ere parte hartu behar dutela ebaluazioan, eta ebaluazio horrek zeregin garrantzitsua izan behar duela irakaste-ikaste prozesuan. Prozesua hobetzeko tresna gisa hartu behar da ebaluazioa, eta ez kalifikazio huts bezala.

          IKASGAIAREN EKARPENA OINARRIZKO KONPETENTZIEN GARAPENARI

          Jarduera Fisikoa, Aisia eta Osasuna ikasgaiak oinarrizko konpetentzia guztien garapenean laguntzen du.

          Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna lantzen dugu hainbat jardueren bidez. Jarduera horiek zerikusia dute gorputzaren egitura eta funtzionamenduari eta ariketa fisikoaren ondorioz eragindako gorputz-egokitzapenei buruzko ezagutzarekin. Jarduera fisikoak osasunari egiten dion mesedearen balioespena egiten da, eta bizimodu sedentarioak eta praktika negatiboek eragiten dituzten kalteen analisia ere bai.

          Natura-baliabideen erabilera arduratsuari eta zentzuzko kontsumoari buruzko hausnarketek ere zerikusia dute gaitasun horrekin.

          Gizarteko kide eta herritar izateko gaitasuna garatzen da honako alderdi hauekin zerikusia duten jardueren bidez: arauak egitea eta onartzea, araudiak demokratikoki ezartzea, eta gatazkak konpontzeko estrategiak ikastea.

          Jarduera fisikoak aisialdirako hautabide gisa eskaintzen dituen aukeren balioespena eta etorkizuneko ikasketa eta lanbideen analisia estu-estu loturik daude gizarteko kide eta herritar izateko gaitasunaren garapenarekin.

          Halaber, ikasgaia lagungarria da kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna lortzeko, motrizitatearekin zerikusia duten kultura-adierazpenen ezagutzaren bidez. Gainera, jarduera fisikoarekin, aisiarekin eta osasunarekin zerikusia duten gizarte-fenomenoen analisi eta hausnarketa kritikoa egiten da hainbat auzi aztergai direlarik: kirola ikuskizun gisa, indarkeria kirolean, bizimodu sedentarioa, eta abar.

          Ikasleei protagonismoa ematen zaie jardueren antolaketako zenbait eginkizunetan. Hartara, norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna lantzen dute. Metodologia aktibo, erreflexibo eta parte-hartzailea erabiliz laguntzen dugu hainbat alderdi indartzen: autokonfiantza, ardura, autokritika, hobetzeko gaitasuna, eta abar.

          Informazioa lortu eta datu horiek ezagutza edo ikasketa eraginkor bihurtzeko trebakuntza oso lagungarria da bilaketa- eta aurkikuntza-metodologien bidez ikasten ikasteko gaitasuna garatzeko.

          Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna garatzen da euskarri informatikoetan dagoen informazioa bilatzeko jardueren bidez eta IKT tresnak erabiliz (bideoak, webquest-a, koaderno digitalak, eta abar).

          Ikasgaian erabiltzen den lexiko espezifikoak hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna garatzen laguntzen du. Halaber, ikaste-prozesuari atxikita daude ahozko hizkuntza, hizkuntza idatzia eta gorputz-hizkuntza.

          Elementu eta arrazonamendu matematikoen erabilerak matematikarako gaitasuna lortzen laguntzen du. Gaitasun hori lortzeko prozesuan lagungarriak diren jarduera ugari egiten dira: ardatzak eta planoak erabiltzea, distantziak eta ibilbideak kalkulatzea, eskalak eta norabideak erabiltzea, kronometratzea, taupadak kalkulatzea, zelaiak banatzea, eta abar.

          HELBURU OROKORRAK

          Ikasgaiaren garapenak ikasleei lagundu behar die honako gaitasun hauek eskuratzen:

      1. Osasunari buruz dauden ideien analisia egitea, ohitura osasungarrien oinarriak identifikatzea (jarduera fisiko osasungarria, elikadura egokia, arriskuen balioespena, arnasketa, eta abar) eta osasunaren kontzeptu zabala osatzea, bizi-kalitate on bat eskuratu ahal izateko.

      2. Jarduera fisikoaren ondorio positiboak sentitzea eta balioestea, eta haren praktikak gizakion gorputz-egituran eta funtzioetan eragiten dituen ondorioak eta egokitzapenak aztertzea. Hartara, osasun-iturri nagusietako bat bezala estimatuko dute ikasleek.

      3. Gizartean aisia, osasuna eta jarduera fisikoa ulertzeko dauden moduen analisia eta balioespena egitea, eta bizi-kalitatean duten eragina aztertzea, haiei buruzko jarrera kritiko eta pertsonalizatua sortzeko, aurreiritziak eta estereotipoak alde batera utzita.

      4. Jarduera fisikoen ekarpenak identifikatzea, eta haien analisi eta balioespena egitea. Hainbat aukera esperimentatzea, eta haiek aintzat hartzea norberaren aisialdia antolatzean eta etorkizuneko ikasketak eta/edo lanbidea aukeratzean.

         EDUKIAK

      1. multzoa. Jarduera fisikoa, aisia eta osasuna.

         Bizi-kalitatearen kontzeptuaren analisia historian zehar eta gaur egun.

         Jarduera fisikoarekin zerikusia duten oinarrizko kontzeptuen azterketa, argi eta garbi bereiziz osasuna eta gaixotasunik ez izatea, jarduera fisikoa eta kirola, aisia eta lana, eta abar.

         Jarduera fisikoa balioestea etorkizuneko lanbide gisa.

         Jarduera fisikoarekin eta kirolarekin zerikusia duten ikasketa-aukerak aztertzea.

      2. multzoa. Jarduera fisikoarekin eta osasunarekin zerikusia duten oinarri zientifikoak.

         Jarduera fisikoak osasunerako duen garrantzia balioestea.

         Giza gorputzaren sistema eta aparatuen egitura eta funtzionamendua ulertzea, eta jarduera fisikoaren ondorioz organismoak abian jartzen dituen egokitze-fenomeno oinarrizkoenak aztertzea.

         Egokia ez den jarduerak osasunari eragin diezazkioken kalteei buruzko hausnarketa.

         Egoera fisikoaren balioespena eta kontzientzia hartzea, proba objektiboen bidez.

         Entrenamendua arautzen duten oinarri eta legeak ulertzea. Eta hainbat entrenamendu-sistema praktikatzea.

         Norberaren premien araberako egokitze fisikorako programa bat diseinatzea.

         Elikatze-ohiturei buruzko azterketa eta hausnarketa, eta elikadura orekatua helburu duten dietak diseinatzea.

         Elikadurarekin zerikusia duten arazo sozial eta pertsonalei buruzko hausnarketa (irudia eta moda, anorexia eta bulimia, janari azkarra, gosea, eta abar).

         Istripuak gertatuz gero oinarrizko irizpideak aplikatzea, eta funtsezko sorospen-jardueren praktika.

         Ohitura osasungarriak praktikatzea eta balioestea: gorputz-jarrera, erlaxazioa, arnasketa, eta abar.

         Jarduera fisikoek eta kirolek osasunaren alorrean eragiten dituzten arriskuei buruzko balioespena eta hausnarketa.

      3. multzoa. Jarduera fisikoa eta kirola aisiaren gizartean.

         Jarduera fisikoak eta kirolak aisiaren gizartean duten garrantzia balioestea.

         Gizarteak eta erakundeek errendimenduan oinarritutako kirolari -atsegin hartzeko kirolaren gainetik- ematen dioten balioari buruzko hausnarketa.

         Kiroltasunaren aintzatespen soziala balioestea.

         Gure inguruan praktika daitezkeen kirol eta jarduera fisikoen gizarte-eskaintzaren analisia.

         Norberaren esperientziak zabaldu, kirol eta jarduera fisiko berriak praktikatuz.

         Hainbat interesei erantzutearren aisialdiko jarduera fisikoak eta kirolak planifikatzea eta antolatzea, bai ikasgelan bai ikasgelatik kanpo.

         Jarduera fisikoaren eta kirolaren alorrean kolektibo batzuk pairatzen duten diskriminazioari buruzko hausnarketa.

         Jarduera batzuk ingurugiroan eragiten dituzten ondorioen analisia eta balioespena.

         IRIZPIDEAK ETA EBALUAZIO-ADIERAZLEAK

      1. Aisiaren, osasunaren eta jarduera fisikoaren kontzeptuei eta haiek bizi-kalitatean duten eraginari buruz azterketa eta hausnarketa egin.

         Aisiaren, osasunaren eta jarduera fisikoaren kontzeptuak ulertzen eta barneratzen ditu, eta bizi-kalitatean duten eraginaz jabetzen da.

         Jarduera fisiko sistematikoaren garrantzia balioesten du, norberaren garapen osasuntsurako bitarteko gisa.

         Jarduera fisikoa aintzat hartzen du, aisialdia antolatzeko eta gozatzeko bitarteko gisa.

      2. Giza gorputzaren egitura eta funtzionamendua identifikatu eta ulertu, eta jarduera fisikoaren ondorioz organismoak abian jartzen dituen egokitze-fenomeno oinarrizkoenak aztertu.

         Giza gorputza osatzen duten aparatu eta sistemen oinarrizko zatiak eta funtzioak identifikatzen ditu.

         Jarduera fisikoan gertatzen diren egokitzapen fisiologiko nagusiak aztertzen eta azaltzen ditu.

      3. Egokitzapen fisikorako oinarrizko programa diseinatu, norberaren ezaugarriak eta egoera fisikoaren aldez aurreko analisia aintzat hartuta.

         Norberaren egoera fisikoa eta mugimendu-gaitasunak aztertzen ditu, test eta proba objektiboak erabiliz.

         Egokitzapen fisikoaren oinarrizko printzipioak ezagutzen ditu.

         Egokitzapen fisikorako oinarrizko programa diseinatzen du, norberaren ezaugarriak aintzat hartuta.

      4. Elikadurak osasun-iturri gisa duen garrantzia ulertu eta balioetsi.

         Dieta osasungarri eta orekatua prestatzen du.

         Elikadurarekin zerikusia duten arazo sozial eta pertsonalei buruzko hausnarketa kritikoa egiten du.

      5. Gaur egungo gizartean jarduera fisikoari eta kirolari ematen zaien tratamenduari buruzko jarrera kritikoa adierazi.

         Komunikabideek jarduera fisikoari eta kirolari ematen dioten tratamenduaren azterketa kritikoa egiten du.

         Jarduera fisikoaren eta kirolaren alorrean diskriminazioa pairatzen duten kolektiboen eginkizuna aztertzen eta balioesten du.

         Bereizten ditu, batetik, praktika positiboak eta, bestetik, banakoengan edo kolektiboarengan ondorio negatibo edo kaltegarriak eragin ditzaketen jarduerak.

         Hausnarketa egiten du errendimenduan oinarritutako kirolari ematen zaion gizarte-balioaz (atsegin hartzeko kirolari ematen ez zaiona).

      6. Kirolaren eta jarduera fisikoaren alorreko gizarte-eskaintzaren azterketa eta balioespena egin.

         Inguruan eskuragarri ditugun kirol eta jarduera fisikoen azterketa egiten du.

         Jarduera fisikoak eta kirolak diseinatzen, antolatzen eta praktikatzen ditu.

         Gutxienen jarduerak eta/edo gutxi ezagutzen diren jarduerak bilatzen, praktikatzen eta balioesten ditu.

         Natura-ingurunea balioesten du, aisialdia betetzeko garrantzia handiko espazio gisa.

      7. Jarduera fisikoarekin zerikusia duten etorkizuneko ikasketa eta lanbideen analisi eta balioespena egin.

         Osasunarekin edo jarduera fisikoarekin zerikusia duten lanbideei buruzko informazioa bildu eta landu.

         Jarduera fisikoarekin zerikusia duten ikasketen analisi eta balioespena egiten du.

      8. Jarduera fisikoa eta kirola egitean sortzen diren arrisku pertsonal eta sozialak identifikatu, zenbatetsi eta saihestu.

         Jarduera fisikoek eta kirolek eragiten dituzten arriskuen balioespena egiten du.

         Hainbat jarduerak eragiten dituzten arriskuak saihesten edo murrizten ditu (bai norberarentzako arriskuak, bai besteei eragiten zaizkienak).

         Sorospenerako oinarrizko ezagupideak ditu, hainbat motatako istripuak gertatuz gero egoki jardutea bideratzen dutenak.

         Inguruarekiko begirunea du, eta jarduerek eragiten dituzten kalteak minimizatzen ditu.

         ALJEBRA ETA KALKULUA

         Euskal Autonomia Erkidegoan, hauek dira Batxilergoko curriculumaren modalitateko matematika-ikasgaiak: Matematika I eta II, Zientziak eta Teknologia modalitaterako, eta Gizarte Zientziei aplikatutako Matematika I eta II, Humanitateen eta Gizarte Zientzien modalitaterako. Modalitateko ikasgai horien helburua da ikasleei prestakuntza, heldutasuna, ezaguerak eta trebetasunak ematea, beren garapen pertsonal eta sozialerako gaitasunak lor ditzaten, eta bizitza aktiboan eta goi-mailako hezkuntzan sar daitezen.

         Oinarrizko prestakuntzari modalitateko ikasgaien bidez erantzuten zaio; baina Batxilergoaren osteko derrigorrezko etapak bai helburu terminalak bai lanbide-heziketa espezifikoa prestatzekoak dituenez gero eta, halaber, unibertsitate-sarbidea kontuan hartuta, komeni da hautazko ikasgaiak dibertsifikatzea eta, horretarako, batxilergoa egituratzea ikasleen prestaketa-ibilbideen diseinu pertsonifikatua egiteko aukera emango duen eran.

         Matematikak oinarrizko prestakuntza- eta kultura-balioa du baina, aldi berean, propedeutikoa da; dikotomia horrek zaildu egiten du ikasgaiaren ikuspegi didaktikoa. Gainera, unibertsitateak premiazkoa du ikasleek matematika-prestakuntza indartua izatea, informazioaren egungo gizartetik etengabeko prestakuntzaren gizarterantz aldatzen ari garen aldi historiko honetan.

         Testuinguru horretan, batxilergoan hautazko matematika-ikasgaia izateak matematika-prestakuntza zabal lezake, eta bide eman ikasleei ordu-kopuru handiagoan ikasteko, matematika-curriculuma osatu, zabaldu eta sakontzea izan dezaten, bereziki Aljebrari eta Kalkuluari dagokienez.

         IRAKASGAIAK OINARRIZKO GAITASUNAK GARATZEKO EGITEN DUEN EKARPENA

         Aljebra eta Kalkulua irakasgaiaren edukiek lehentasuna ematen diote matematika-gaitasuna garatzeari matematikaren alderdi horietan, eta haien erabilera indartzen dute zenbait testuingurutan. Irakasgaia arrazonamenduak garatzera, kontzeptuak eratzera eta adierazitako ideien ebaluaziora bideratzen da. Gaitasun honek badu zer egina ondorioak lortzean eta erabakiak konfiantzaz hartzean. Gaitasuna lortzeko, komeni da lehenesten diren metodoek ikasketen funtzionaltasuna azpimarratzea, eta argi uztea zein baliagarriak diren inguratzen gaituen mundua ulertzeko, eta zein garrantzitsua den arazoak konpontzeko estrategiak hautatzeko trebetasuna izatea. Hau da, matematika ezagueraren esparru guztietan eta eguneroko bizitzako egoeretan erabiltzeko aukerak sustatu behar dira.

         Aljebra eta Kalkulua irakasgaia lagungarria da zientzia-, teknologia- eta osasun-arloko kultura-gaitasuna garatzeko, eta bide ematen du ingurunea hobeto ulertzeko eta deskribatzeko. Matematika da zientziak errealitatea zehatz ezagutzeko erabiltzen duen hizkuntza.

         Aljebra- eta Kalkulu-esparruko pentsamendu matematikoaren egungo garapenak lagundu egiten du gaitasun digitala eta informazioaren trataerarakoa lortzen, gailu modernoez eta haietan ezarritako softwareaz baliatzen delako, matematika kontzeptuak zenbait testuingurutan erabiltzeko. Kalkuluan izango da bereziki nabaria metodologia-aldaketa.

         Aljebra eta Kalkulua irakasgaiaren bidez, ikasten ikasteko gaitasuna garatu nahi da; horretarako, ikasleei alfabetatze zenbakizkoa, espaziala eta zientifikoa eman behar zaie, irakasgaiak emandako ikuspuntuaren eta metodoen bidez errealitatearen gaineko ikuskera aberasten delako ustea sustatzeko.

         Irakasgaiak laguntzen du norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna lortzen; izan ere, Aljebra eta Kalkuluaren ikasketan sakontzeak bide ematen du egoera gero eta konplexuagoei heltzeko, sistematikoki eta ikuspegi kritikoarekin heldu ere, autonomiaren, pertseberantziaren eta ahaleginaren bidez.

         Aljebra eta Kalkulua irakasgaiak eragina du hizkuntza-komunikaziorako gaitasunean, hizkuntzaren adierazpena eta zehaztasuna aberasten ditu, eta arrazonamenduen eta prozesuen ahozko deskribapenari lotutako edukiei eragiten die. Hizkuntzak eta matematikak elkarri eragiten diote ideiak formulatu eta adierazteko orduan.

         Aljebra eta Kalkulua, halaber, lagungarriak dira giza kulturarako gaitasuna garatzeko, arte-ekoizpen eta -adierazpen jakin batzuk ulertzeko, aztertzeko eta gozatzeko gakoak ematen baititu.

         Azkenik, berezko estrategiak erabiltzeko orduan adierazten da bereziki matematikak gizarte- eta hiritar-gaitasunari egiten dion ekarpena problemak ebazteko; aldi berean, badaki balioesten eta kritikoki hartzen besteren ideiak, eta onartzen du nork bere burua aberasteko bide aberasgarrienetako bat dela ebazteko estrategiei buruzko eztabaida.

         HELBURU OROKORRAK

         Matematika gizarte-, ekonomia- eta teknologia-ingurunearekin erlazionatzea, eta ikustea zer-nolako balio praktiko eta teorikoa duen fenomeno eta gertaera kuantifikagarriak matematikoki modelizatzeak, unibertsitate- eta lanbide-etorkizuna prestatzeko.

         Aljebrak eta Kalkuluak berezko dituzten eta beste zientzia batzuetatik nahiz eguneroko bizitzako egoeretan planteatuta dauden matematika-problemak ebaztea, arrazonamendu-mota guztiak erabiliz, abstrakzio-, formulazio-, azterketa- eta sintesi-gaitasuna garatzeko.

         Informatika-programak erabiltzea (Derive, Mathematica, Matlab, Geogebra&) kalkulu- eta adierazpen-tresna gisa, problemen, ariketen eta kalkulu konplexuen ebazpenean aplikatzeko, lehenago landutako eduki matematikoak sendotzen eta zabaltzen direnak bidenabar.

         Aintzat hartzea matematika tresna bat dela mundua ongi oinarritutako irizpideekin interpretatzeko eta hartan esku hartzeko, komunitatearen gizarte-, ekonomia- eta kultura-aurrerapenerako eragile eta argudio ahaltsuak erabiliz.

         EDUKIAK

         ALJEBRAREN MULTZOA

      1. Zenbaki konplexuak: zenbaki konplexuen eraketa, zenbaki konplexuen adierazpena eta haiekin egindako eragiketak.

      2. Matematika-lexikoa eta -sinbologia, haren erabilera eta arrazonamenduetan duen aplikazioa. Aljebra-hizkuntza ulertzea, eta aintzat hartzea matematika-kontzeptuak definitzeko, formulatzeko eta erlazionatzeko tresna dela.

      3. Multzoen aljebra: multzoen teoriaren hastapena, multzoen arteko eragiketak.

      4. Aplikazioak eta aplikazio-motak: injektiboa, surjektiboa eta bijektiboa. Alderantzizko funtzioa.

      5. Barne- eta kanpo-konposizioko legeak. Egitura aljebraikoen hastapena: Taldeak, Eraztunak. Gorputzak eta Bektore-espazioak N, Z, Q, R eta C zenbakien eraketa.

      6. Matrizearen kontzeptua. Eragiketak matrizeekin. Determinanteak: kalkulua eta ezaugarriak. Minorra eta alderantzizko matrizea. Informatika-programa egokiak erabiltzea, matrizeekin eta determinanteekin eragiketak egiteko.

      7. Ekuazio-sistemak ebaztea eta eztabaidatzea Gauss-en metodoa erabiliz. Ekuazio-sistemak matrize-metodoen bidez ebaztea. Planteamendu aljebraikoa duten problemak ebaztea.

         KALKULUAREN MULTZOA

      8. Zuzen erreala: Tarteak eta Inguruneak. Zenbakizko segida. Segida baten limitea. Limiteen kalkulua.

      9. Aldagai errealeko funtzio errealen limitea: funtzio batek puntu batean dituen limiteen kalkulua; alboko limiteak; eragiketak limiteekin; indeterminazioak.

      10. Funtzio baten deribatua puntu batean: kontzeptua. Funtzio baten malda puntu batean. Puntu bateko deribatuaren interpretazio geometrikoa. Funtzio deribatuaren kontzeptua. Deribazio-erregelak. Informatika-programa egokien erabilera, funtzio baten deribatua aztertzeko.

      11. Deribatuekin egiten den kalkulua zabaltzea: deribatuaren erabilera, limiteen kalkuluan izaten diren indeterminazioak ebazteko. L´Hopital-en erregela. Funtzioen azterketa analitikoa eta grafikoa. Informatika-programa egokiak erabiltzea funtzioak aztertzeko.

      12. Funtzio baten hurbilketa lokala: funtzioen jarraitutasunaren azterketa; etenune-motak.

      13. Ekuazioen ebazpen hurbildua: Erdibiketaren metodoa eta Newton-ena. Diferentziala erabiltzea hurbilketa-kalkuluetan.

      14. Rolle-ren teorema eta Batez Besteko Balioarena. Taylor-en polinomioa: Taylor-en eta Mac Laurin-en garapenak lortzea funtzio elementaletarako, eta haien aplikazioa hurbilketa-balioen kalkuluan; Batez Besteko Balioaren Teoremaren erabilera, ariketak eta problemak ebazteko.

      15. Integral mugagabea. Hedapena: integrazio-metodoen erabilera; integral mugagabeak kalkulu infinitesimalerako tresna gisa duen balioa ezagutzea.

      16. Integral mugatua. Kalkulu diferentzialaren eta integralaren arteko erlazioa, kalkuluaren oinarrizko teorematik abiatuta. Aplikazioak: azaleren eta bolumenen kalkulua. Informatika-programa egokiak erabiltzea, integralarekin zerikusia duten problemak kalkulatzeko.

          EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

      1. Zenbaki konplexuen esanahia interpretatzea eta, datuak eta erlazioak interpretatzearren, haiek erabiltzea egoerak ebazteko.

      2. Benetako problemak aljebra-hizkuntzara aldatzea, kasu bakoitzean egokiak diren teknika matematikoak erabiltzea hura ebazteko, eta lortutako soluzioei testuinguruari egokitutako interpretazioa ematea.

      3. Multzoen aljebraren berezko edukien, aplikazio-moten eta aljebra-egituren bidez azter daitezkeen problemak eta egoerak ebaztea eta, horretarako, baliabide egokienak baliatzea, lortutako emaitzak interpretatzea eta ebaluatzea.

      4. Datuak, erlazioak eta ekuazioak adierazi eta interpretatzeko nahiz problemak ebazteko tresna moduan baliatzea matrize-hizkuntza eta matrizeekin nahiz determinanteekin egiten diren eragiketak.

      5. Gauss-en metodoa erabiltzea, bi edo hiru ezezagun dituzten ekuazio linealen sistema bat eztabaidatu eta ebazteko.

      6. Segiden eta funtzioen ezaugarri nabarmenenak aztertzea eta, horretarako, kontzeptu, propietate eta prozedura egokiak erabiltzea.

      7. Funtzioen bidez trata daitezkeen egoerak ikertzea, aztertzea eta modelizatzea problemak ebazteko, bitarteko teknologiko egokienak erabiliz.

      8. Ezaguera matematiko egokiak erabiltzea, ekuazioen ebazpen hurbildua lortzeko.

      9. Zientzia-, natura- eta teknologia-fenomenoei lotutako egoerak aztertzea eta ebaztea eta, horretarako, deribatuen kontzeptua eta kalkulua erabiltzea, bai eta haien propietateak ere, eta bitarteko teknologiko egokienak baliatzea.

      10. Kalkulu integrala erabiltzea kurben bidez mugatutako eskualdeen azalerak neurtzen, bai eta biraketa-gorputzen bolumenen kalkuluan eta, oro har, neurketa-problemen ebazpenean ere; horretarako, bitarteko eta programa egokienak baliatzea.

      11. Benetako bizitzako arazoei eta ikerketa txikiei heltzea eta, horrenbestez, informazioak antolatzea eta kodetzea, hipotesiak prestatzea, estrategiak aukeratzea eta matematikaren berezko tresnak eta argudiatzeko erak erabiltzea.

      12. Matematika-jardunari lotutako jokamoldeak balioestea eta sistematikoki erabiltzea; besteak beste, jakin-mina, pertseberantzia, norberaren gaitasunetan konfiantza izatea, ordena eta berrikuste sistematikoa. Era berean, talde-lanean integratzea, besteren iritziak errespetatzea eta aintzat hartzea (ikasteko iturri baitira), eta helburu komunak lortzen laguntzea.

          ELEKTRONIKA

          Elektronika definitzeko, fisikaren adarra dela esan daiteke; baina, hainbeste garatu denez, zehatzagoa da esatea ingeniaritzaren espezializazioa dela. Sistema jakin batzuk aztertzen eta erabiltzen ditu elektronikak: hain zuzen ere, elektroien edota karga elektrikoa duten beste partikula batzuen fluxua bideratzen eta kontrolatzen duten sistemak. Balbula termoionikoak sortu dira, softwareak diseinatu dira, eta erdieroaleak garatu dira. Horiek guztiek egindako ekarpenei esker, azken urteotan kontrolaren aroan sartu gara; eta horiek aukera eman dute komunikazioa egon dadin gizakiaren eta haren sorkuntzen artean.

          Gaur egun, sistema elektronikoek baldintzatzen dituzte giza jarduera gehienak (lan-mundua, bizitza pertsonala, aisialdia, eta produktuen ekoizpena). Horrenbestez, beharrezkoa da Batxilergoko ikasleei errealitate horren berri ematea. Izan ere, ikasleak orain prestatzen ari dira helduak direnean gizartean bizi daitezen, eta gizarte horren azpian dagoenaz jabetzen direnean, guztiz osatuko da haien sozializazioa.

          Curriculumak proposatzen duenaren arabera, Elektronika DBHko bigarren zikloan hasi behar da ikasten: hain zuzen ere, Fisikan eta Teknologian. Maila horretan elektronikaren printzipioak aurkezten dira: bereziki, komunikazioaren teknologia, eta kontrol-sistemak. Nolanahi ere, gai horien hastapena baino ez da irakasten. Aukerako irakasgai hau Batxilergoan ikasteari esker, ikasleek sakonago ikus dezakete zer prozesu teknologikok duten zerikusia irakasgai honekin; baina, gainera, errazago orienta daitezke, eta errazago egin dezakete aurrera, bai ikasketetan bai eta lanean ere. Izan ere, irakasgai honek ondo erakusten du lotura ugari dituela, hala unibertsitateko nola goi mailako heziketa-zikloetako aukerekin.

          Edukien lehenengo multzoan, industria elektronikoari eta hari lotutako prozesuei buruzko ikuspegi orokorra lantzen da. Ikuspegi hori esparru orokorra izango da; eta komeni da esparru horren eta gainerako multzoetako edukien artean dauden loturak lantzea, batzuetan baita aldiberean ere.

          Elektronika digitala azkar garatu da, zirkuitu elektronikoen bidez logika bitarra osatu ahal izan baita. Garapen horren oinarria izan dira elektronika analogikoan landutako elementuak. Zatiketa hori ageri da edukien multzoetan: seigarren multzoan elektronika digitala lantzen da, eta gainerakoetan analogikoa (haren legeak, osagaiak edota sistemetan izaten dituen aplikazio ohikoenak).

          Teknologiaren urrats aurreratua da Elektronika eta, beraz, abstrakzio-maila altua izan behar da hartarako. Ikaslearengana gerturatzeko, beharrezkoa da metodologiak orientazio praktikoa izatea: bestela esanda, muntaketak, neurketak eta egiaztapenak egin behar dira eta, nola ez, baita ordenagailuko zirkuituen simulazioak ere. Metodologia horri esker azkarrago ikasten da, aukera ematen baitu arriskurik gabe entseatzeko, eta emaitzak berehala aztertzeko.

          IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA, OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO

          Batxilergoko aukerako irakasgai honek lagundu egiten du Batxilergorako definitutako oinarrizko gaitasunak eskuratzen. Hala nola, informazioa tratatzeko gaitasuna eta gaitasun digitala hobetzen lagun dezake, irakasgai honetako gaietan oinarritzen baita sistemen digitalizazioa. Interneteko foro eta posta-zerrendetan, elektronikaren gainean egiten dira ekarpen gehien; eta aurretik aipatu duguna kontuan izanda, espero izatekoa da. Bestalde, gure hizkuntzan elektronikaren bitartez sartu dira jatorri anglosaxoia duten hainbat eta hainbat termino. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna indartu egiten da ekarpen horiei esker, lagungarriak baitira gaur egungo testuinguruetan pentsamendua antolatzeko eta erregulatzeko.

          Elektronikan oso kalkulu eta modelizazio zehatzak egin behar dira. Bai sinboloen, bai adierazpen eta arrazoibide matematikoen unibertsoak aukera ematen du zirkuituen eta osagaien erantzuna azaltzeko. Pentsatzeko makinak eraikiz gero, pentsamendu-prozesuak sakonago azter daitezke; eta ez dezagun ahaztu elektronikaren bitartez eraikitzen diren zirkuituak gai direla gehiketak egiteko, integratzeko edo beste zenbait funtzio betetzeko.

          Etengabe aldatzen ari diren diziplinetan, baldintza bat bete behar da: bizitza osoan zehar ikastea. Eta elektronika diziplina horietako bat da. Irakasgai honetan ikaslea autonomia eskuratzen doa, eta horrek agerian uzten du eskuratzen doala baita ikasten ikasteko gaitasuna ere. Autonomia hori, era berean, ekimenerako gaitasunaren oinarria da. Kontuan izan behar da, aurrerapenak egin nahi baditugu arazo berrientzako konponbide berriak bilatzeko garaian, oinarrizkoa dela egungo maila teknologikoa ondo menderatzea. Maila teknologiko horrek lotura zuzena du irakasgai honetako edukiekin.

          Zaila da gaur egungo gizartean elkarreragina izatea, ez badakizu zer elementu elektronikok osatzen duten bitarteko tramaketa. Elementu horiek giza jarduera guztietan daude, haiek aldatu baitute paradigma teknologikoa, baina baita paradigma soziala ere. Elementu horiek dira, halaber, zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunarekiko lokarriak. Gaur egun, ingurune fisikoarekiko elkarregina izateak esan nahi du inguruan dugun «hardware» piloa erabiltzen jakin behar dela, nahiz eta gero eta gutxiago konturatzen garen hor daudela, oso ohikoak baitira.

          HELBURUAK

          Batxilergoan Elektronika irakastearen helburua da honako gaitasun hauek garatzea:

      1. Elektronika bere historian zehar nola bilakatu den aztertzea; eta arretaz ikertzea zer eragin izan duen teknologiaren, zientziaren, komunikazioen, industriaren, eta aisialdi eta kulturaren alorrean. Horren guztiaren bitartez, diziplina honek egindako ekarpenen ikuspegi orokorra lortuko da.

      2. Zirkuitu elektroniko analogiko eta digitaletan erabiltzen diren seinale elektrikoak deskribatzea, eta haien magnitudeak kalkulatzea, horrela sistema horiei buruzko ondorioak ateratzeko.

      3. Zirkuitu elektronikoen eskemak interpretatzea; haien funtzio-multzoak aztertzea; haien osagaiak deskribatzea, dokumentazio teknikoaz baliatuz; eta, behar izanez gero, kalkuluak egitea. Horrela, proposamenak egin ahal izango dira, dela zirkuituak hobetzeko, dela zirkuituak beren helburuetara moldatzeko.

      4. Programa espezializatuez baliatuz, zirkuitu elektronikoak diseinatzea eta simulatzea; eta balioestea parametroak aldatzeak nola eragiten dien funtzionalitate-printzipioei. Horren bidez, doitu egiten dira, batetik, espero diren emaitzak eta, bestetik, lortzen direnak.

      5. Zirkuitu elektroniko sinpleak muntatzea; lanaren faseak antolatzea; kontuan izatea zer arau bete behar diren zirkuituak muntatzeko; behar diren frogak egitea eta neurriak hartzea. Horrela, balioetsitako funtzionamendua eta emaitzak izango ditu zirkuituak.

      6. Lanak interesarekin egitea, ezarritako epeen barruan, eta aurkezpena zainduz; hitzartutako segurtasun-arauak betetzea materiala erabiltzean eta maneiatzean; eta nabarmentzea materiala ondo zaindu eta egoki erabili behar dela. Horrek guztiak emaitzak optimizatzeko balioko du.

         EDUKIAK

      1. multzoa. Elektronika-sektorea.

      1. Arlo teknologikoak: telekomunikazioak, erregulazioa eta kontrola, informazioaren trataerarako sistemak, nanoteknologia.

      2. Produktuaren arloak: kontsumorako elektronika, elektromedikuntza, automoziorako elektronika, beste batzuk.

      3. Ekoizpen-prozesuak: osagaiak, aparatuak eta sistemak.

      4. Aurrerapen teknologikoek gizartean duten ondorioekiko interesa.

      5. Konponbideen bilakaera.

      2. multzoa. Osagai eta neurketa elektrikoak.

      1. Magnitude elektrikoak: erresistentzia, tentsioa, intentsitatea, eta potentzia.

      2. Korronte zuzeneko eta alternoko zirkuitu elektrikoak. Osagai pasiboak. Neurtzeko tresnak. Seinale elektrikoak neurtzea eta behatzea; zabaltasuna, desfasea eta frekuentzia.

      3. Neurtzeko tresnen erabilera-arauekiko errespetua.

      4. Erdieroaleak: diodoak eta transistoreak. Kurba bereizgarriak.

      5. Bestelako osagaiak: erresistentzia ez-linealak, gailu optoelektronikoak.

      6. Kalkuluak zirkuitu elektrikoetan. Ohm-en legea.

      3. multzoa. Artezketa, egonkortzea eta erregulazioa.

      1. Seinale elektrikoak, funtsezko parametroak.

      2. Korronte Alternoa arteztea. Artezgailuak. Iragazkiak.

      3. Egonkorgailuak eta erreguladoreak.

      4. Tiristorea, diac eta Triac.

      5. Elikatze-iturria begiratzea eta martxan jartzea.

      6. Segurtasun aktiboa neurketa-, konponketa- eta muntaketa-prozesuetan.

      4. multzoa. Anplifikazio-zirkuituak.

      1. Anplifikazioa eta berrelikadura. Oinarrizko kontzeptuak.

      2. Transistorea anplifikazioan. Motak eta ezaugarriak. Erantzun-kurbak erauztea.

      3. Anplifikadore integratuak. Anplifikadore operazionala, ohiko ezarpenak.

      4. Dokumentazio teknikoa erabiltzea.

      5. Anplifikazio-zirkuituen muntatzea eta simulazioa.

      5. multzoa. Kommutazio-zirkuituak.

      1. Transistorea kommutazioan. Multibibratzaileak, osziladoreak.

      2. Ohiko zirkuituak muntatzea, neurtzea eta simulazioa.

      3. Aplikazioak 555 IC-rekin.

      6. multzoa. Elektronika digitala.

      1. Kode bitarra. Aljebra boolearra.

      2. Funtzio logikoak. Ate logikoak.

      3. Zirkuitu konbinazionalak eta sekuentzialak. Muntaketa eta simulazioa.

      4. Analogikoa digital eta digitala analogiko bihurtzea. Transmisio digitala. Telefonia eta telebista.

         EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

      1. Seinale elektrikoen motak identifikatzea, eta zer balio bereizgarri dituzten adieraztea.

         Bereizi seinale-motak.

         Kalkulatu seinale baten ohiko parametroak.

         Egoki aplikatu seinale elektrikoen balio bereizgarriak lotzen dituzten algoritmoak.

      2. Kualitatiboki azaltzea nola funtzionatzen duten zirkuituek, bai tentsio zuzenean, bai alternoan. Horretarako, kontuan izan portaera desberdina dutela funtzio-multzoek eta haien barruko osagaiek.

         Bereizi zirkuitu bateko baldintza orokorrak.

         Identifikatu osagaiak eta funtzio-multzoak zirkuitu elektronikoetan.

         Ondorioztatu zer portaera aurreikus daitekeen zirkuitu batean, edo haren zati batean.

      3. Zirkuitu elektronikoak aztertzea, eta identifikatzea zer funtzio duen multzo osoan elementu diskretu batek edo funtzio-multzo batek.

         Identifikatu zer osagai dituen zirkuitu elektroniko batek.

         Interpretatu osagai jakin baten espezifikazio teknikoak.

         Adierazi funtzio-multzoak zirkuitu elektroniko bateko eskeman.

         Egoki egin neurketak.

         Interpretatu alor honetako neurketen emaitzak.

         Ondorioztatu zer portaera duen zirkuituak, aurretik emandako informazioa erlazionatu ostean.

      4. Eskema batez baliatuz, aplikaziorako zirkuitu elektronikoak muntatzea eta simulatzea, edo dagoeneko muntatuta daudenak aldatzea.

         Behar bezala konektatu osagai elektroniko egokiak.

         Aplikatu segurtasun-arauak muntaketa egitean.

         Egoki erabili tresnak, baita ordenagailua ere.

         Kontrastatu lortutako emaitzak aurreikusitako emaitzekin.

      5. Azalpen-memoriak egitea lan-proiektuei eta praktikei buruz, horrela esperientzien berri eman ahal izateko.

         Erabili ordenagailua esperientziaren berri emateko.

         Txertatu eskemak eta grafikoak testu-dokumentuetan.

         Argi aurkeztu edukia eta hura justifikatu.

         Emandako informazioa nahikoa da esperientzia errepikatzeko.

      6. Dagokien sektorean eta momentuan kokatzea elektronikako objektuak, eta beste garapen-maila batzuekin alderatzea.

         Sailkatu elektronikaren garapen-etapak.

         Aipatu elektronika zer sektoretan aplikatzen den nagusiki.

         Deskribatu produktu elektroniko baten ekoizpen-prozesu estandarra.

         Azaldu zer ingurumen-inpaktu eragiten duten produktu elektronikoek.

         GIZA FISIOLOGIA ETA ANATOMIA

         SARRERA

         Osasuna da, gaur egun, gizartearen ardura nagusietako bat. Geroz eta garrantzia handiagoa ematen zaio norbere gorputza zaintzeari, eta jendeak bere denboraren zati handi bat eskaintzen dio arlo horri. Espero izatekoa den bezala, horrek isla izan behar du ikasketa-planetan, heziketa-aro guztietan funtsezko xedeetako bat bihurtuz.

         Giza gorputza gure bizitza-mota adierazten duen egitura edo bidea da, eta bizitza-mota hori planetan existitzen diren askotarik bat baino ez da, aurreko heziketa-aroan ikusi zen bezala. Gorputz hori ezein bizitza-mota zehazten duten hiru funtzio handien (hots, elikaduraren, ugalketaren eta harremanen) subjektua eta eragilea da. Ikasgai honen funtsezko helburua da gure makineriaren eta bere funtzionamenduaren alderdien nondik norakoa ezagutzea.

         Nolanahi ere, hau ez da curriculumean anatomia eta fisiologiaren gaiak aipatzen diren lehen aldia. Izan ere, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Natur Zientziak arloan, ikasgai honen oinarrizko edukiak lantzen dira. Batxilergoaren lehen ikasturtean, berriz, Biologia eta Geologia ikasgaian, izaki bizidunak aztertzen dira orokorki, eta gizakia, aurrez aipatu bezala, gainontzeko izaki bizidunen antolaketa orokorrean parte hartzen duen beste izaki biziduntzat jotzen da.

         Giza gorputza aztertzeaz arduratzen diren hainbat adarri dagozkio ikasgai honetako edukia osatzen duten ezaguerak: anatomia deskriptiboari, anatomia funtzionalari, fisiologiari eta patologiari, besteak beste. Ikasleek eduki horiek lantzen dituzten lehen aldia ez denez, asmoa da edukiok zabaldu eta sakontzea, batxilergoari eta, bereziki, arlo biosanitariorako prestatzera zuzenduta dagoen zientzia-modalitateari dagokion zehaztasuna eta ikuspuntua emanez.

         Aurrekoarekin bat, ikaslea giza gorputza ezagutzera iristea lortu nahi da, lehenik gorputzeko ehun, organo eta sistemen begirada orokor bat aurkeztuz, eta, bigarrenik, gure gorputzeko sistema eta aparatuen osaera, egitura, eta zereginaren azterketa zehatza eginez. Hona hemen landuko diren sistema eta aparatuen zerrenda: lokomozio-aparatua, sartze- eta kanporatze-sistemak, ugalketa-sistema, harreman-sistema eta defentsa-sistema.

         Ikasgaiaren edukiei heltzean, garrantzia eman behar zaio giza gorputzeko atalen artean dagoen harremanari eta koordinazioari, ideia nagusi gisa mantenduz bata bestearekiko erlazioa eta funtzionamendu globala. Halaber, une oro izan behar dira kontuan zientziekin eta, zehazki, osasunaren zientziekin lotuta dauden prozedurazko eta jarrerazko edukiak, azken horiek bereziki.

         Horrekin guztiarekin, Giza Fisiologia eta Anatomia ikasgaia burutzean, ikasleek jakingo dute giza gorputza nola osatzen den, zein osagai dituen, osagai horiek nola funtzionatzen duten, nola antolatzen diren eta bata bestearekin zein harreman duten, beti ere funtzionamendu globalaren ideia etengabe gogoan izanik. Gainera, osasunarekiko begirunea eta interesa izateko jarreran sakonduko du, jarrera horiek ohitura osasungarriak eta prebentiboak hartzera eramango baititu ikasleak, eta osasunaren zientzien munduan murgiltzen hasiko da. Helburua da, beste era batera esanda, ikasleei izaki bizidun gisa dugun funtzionamenduarekin lotutako gaitasunak lortzen laguntzea.

         Giza Fisiologia eta Anatomiaren ikasketak ez du ahaztu behar arlo horiek izaera nabariki zientifikoa dutela eta, beraz, zientzia-jarduerari dagozkion gaitasunak lortzea sustatu behar duela, gaitasun horien alderdirik garrantzitsuenak Biologia ikasgaiaren curriculumean garatzen diren arren.

         Batxilergoan ikasgai hau hautazkoa denez gero, ikasleek oinarrizkoa eta erabilera anitzekoa den heziketa bat bereganatzea ere espero da, beren ikasketekin aurrera egiteko prestatuko dituena, dela lan-oinarritzat pertsona duten lanbide heziketako zikloetarako (Osasuna, Pertsonari eskainitako Zerbitzuak eta Kirol Jarduerak edo Jarduera Fisikoak, besteak beste), dela unibertsitate-ikasketetarako (Medikuntza, Erizaintza, Fisioterapia eta Hezkuntza Fisikoa, adibidez).

         IKASGAIAREN EKARPENA OINARRIZKO GAITASUNAK LORTZEKO

         Giza Fisiologia eta Anatomiak honela laguntzen du oinarrizko gaitasunak lortzen:

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Anatomiak eta Fisiologiak, natura-zientzien zati diren heinean, laguntzen dute gertakariak ulertzen, ondorioak aurreikusten eta norberaren zein besteen bizitza hobetzera zuzenduriko jarduerak bideratzen.

         Gaitasun honi esker, bereganatutako ezaguera hainbat helbururekin erabili ahalko dute, beste zientziekin gertatzen den bezala: ikerketa zientifikoek erantzun ditzaketen galderak identifikatzeko, ezagutza berriak lortzeko, naturako gertakariak azaltzeko, eta zientziekin lotutako gaiei buruz frogetan oinarritutako ondorioak ateratzeko. Horrela bada, zientzien ezaugarri diren prozesuak erabiltzea eskatzen du eta, aldi berean, zientziaren ezaugarri bereziak ulertzea, zientzia gizakia ezagutzeko eta ikertzeko modu gisa ulertuz, bere saiatze-izaera eta izaera sortzailea kontuan hartuz, eta pertsona batek zientziekiko duen jarrerak edo gai edo arazo zientifikoetan inplikatzeko duen prestasunak izan dezakeen eragina aintzat hartuz.

         Ezaguera horrek gai egiten ditu pertsonak beren osasunaren gaineko kontrola handitzeko eta osasuna hobetzeko. Halaber, zientzia-gaitasuna izateak zientziarekin lotutako gaietan inplikatzeko prest egotea dakar, hau da, gai eta praktika zientifikoetan nahiz zientziari, teknologiari, baliabideei eta ingurumenari lotutako jarreretan interesa izatea, gogoeta eginez gizadiaren arazo handien aurrean eta ikuspuntu pertsonal eta sozial batetik erabakiak hartzeko beharraren aurrean.

         Ikasten ikasteko gaitasuna. Gaur egun, pentsaezina da osagai zientifiko-teknologikorik gabeko alfabetizazioa, arlo hori kulturaren funtsezko giltza bihurtu baita egungo errealitatearen konplexutasunari aurre egiteko. Oinarrizko ezaguera zientifikoak benetan ezinbestekoak dira gizartean garrantzia duten gai askori buruzko informazioa interpretatu eta ebaluatzeko, bai eta horien aurrean nork bere erabaki arrazoituak hartzeko ere.

         Baina zientzien ezaguerek ez ezik, arazo-egoerak aztertu eta lantzeko dituzten metodoek ere giza arrazionaltasunaren funtsezko osagai bihurtzen dute pentsamendu zientifikoa. Fisiologia eta Anatomiaren irakaskuntzak garrantzia emango dio ikasleengan behaketa-, analisi- eta arrazonamendu-gaitasunak garatzeari, bai eta adimen-malgutasunari eta metodo-zorroztasunari ere. Horrek guztiak ikasleei lagunduko die gai izaten beren bizitzan zehar modu geroz eta autonomoagoan pentsatzeko eta pentsamendua lantzeko.

         Matematika-hizkuntza hainbat arlotan erabil daiteke: naturako gertakarietarako, hipotesiak sortzeko, emaitzak deskribatu, azaldu eta aurreikusteko, informazioa erregistratzeko, datuak modu esanguratsuan antolatzeko, ideiak eta datuak interpretatzeko, ereduak eta harremanak nahiz arrazoiak eta ondorioak aztertzeko eta lege naturalak formalizatzeko, besteak beste. Izan ere, matematika-hizkuntza inguratzen gaituen errealitatea hobeto ulertzen laguntzen digun tresna bat da. Azterketa zientifikoa arazo-egoera irekietatik abiatzen da sarritan, eta matematika-gaitasunarekin zuzenean lotuta dauden konponketa-estrategiak erabili behar izaten dira, marko erreferentziala edo teorikoa ezarri ondoren.

         Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. Komunikazioa oso alderdi garrantzitsua da zientzia-lanean. Horren ondorioz, anatomiak eta fisiologiak, zientzia-ikasgai gisa, lagunduko dute lortzen zientzia-ikasgaien bidez soilik eskura daitezkeen irakurtzeko, entzuteko, mintzatzeko eta idazteko gaitasunak; eta, horretarako, arrazoitzera edo erlazioak esplizitu bihurtzera zuzendutako solasaren eraikuntza berezi bat baliatuko dute. Bestalde, ikasgai honetan eskuratuko duten zientzia-terminologia bereziari esker, ikasleek giza ezagueraren alderdi oso garrantzitsu bat egokiro adierazi ahal izango dute, eta beste batzuek hari buruz adierazten dutena behar adina ulertu ahalko dute.

         Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. Gaur egun informazio askori egin behar zaio aurre, eta informazio hori guztia aukeratu, antolatu, aztertu eta interpretatu egin behar da. Bestalde, ikasleek geroz eta eskuragarriago dituzte informazioaren eta komunikazioaren teknologiak, eta teknologia horiek oso tresna erabilgarriak dira bai informazioaren bilaketa, metaketa eta trukaketarako bai eta datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere. Era berean, zientzia biomedikoak programa bereziak erabiltzea eskatzen du, kontzeptu eta prozesu zientifikoak irudikatzeko simulazio-programak eta bistaratze-programak, hain zuzen ere, ikusizko informazioaren analisia geroz eta garrantzi handiagoa hartzen ari baita.

         Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Ikaskuntza orok ateratzen die etekina taldean egiten diren jarduerei, gizartekoitasuna sustatzen duten hainbat gaitasun lortzen laguntzen baitute; adibidez, kritika, besteekiko begirunea, komunikazioa, diskriminaziorik eza eta gizarteratzea. Gainera, zientzia orok hiritartasun-gaitasunak eskuratzen laguntzen duten hainbat jarrera positibo ematen ditu: zorroztasuna, malgutasuna, koherentzia eta zentzu kritikoa, besteak beste. Anatomia eta Fisiologia ikasgaiei dagozkien zientzia-gaiak lantzeak lagunduko du garatzen osasunaren gisako arazo garrantzitsuen aurreko erabakietan parte-hartze arduratsua lortzeko beharrezkoa den herritartasun-gaitasuna.

         Ikasgai honek, beste zientzia batzuek bezala, ikasleen autonomia eta ekimen pertsonala garatzen laguntzen duten jarrerak sustatzen ditu, bai eta norbere buruaren estimua eta gorputz-identitatea izaten ere, gorputzaren ezaugarriak, aukerak eta mugak zein diren jakinez eta ongizatea ekarriko duten gorputzaren zaintze- eta osasun-ohiturak bultzatuz.

         Ezagutza zientifikoaren bidez, jendeak naturaren (ikasgai honetan, giza gorputzaren) ikuskera bat jasotzen du, bai eta pentsatzeko, ulertzeko, gogoeta egiteko eta epaitzeko modu bat, balio- eta jarrera-multzo bat eta arazoei aurre egiteko modu batzuk ere. Baina, azken batean, artearen eta zientziaren funtsezko ezaugarriak berberak dira. Zientziak eta aurrerapen zientifikoek eragin zuzena daukate artearen tekniketan (mugimenduan, soinuan, eta abarretan).

         HELBURUAK

         Giza Fisiologia eta Anatomia irakasgaiaren helburua da, heziketa-aro honetan, gaitasun hauek lortzea:

      1. Giza gorputzaren errealitatea ulertzea, oinarrizko heziketa zientifikoa lortzeko eta giza gorputza osatzen duten sistemak eta funtzioak interpretatzeko beharrezkoak diren kontzeptuak, hatsarreak, estrategiak, balioak eta jarrera zientifikoak erabiliz.

      2. Giza organismoaren ezaguera erabiltzea osasunarekin lotuta dauden eguneroko egoerei aurre egiteko, egoera horietan zientzia honek dituen harremanak aztertuz eta gorputzaren funtzionamendua azalduz.

      3. Arazo txikiak konpontzea eta azterketa txiki anatomiko-funtzionalak egitea, giza gorputzarekin lotuta dauden eta norbere interesa pizten duten benetako egoerei aurre egiteko zientzien prozedurekin bat datozen estrategiak erabiliz.

      4. Giza gorputzari lotutako gaiei buruzko informazioa lortzea hainbat iturri erabiliz, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak barne, eta informazio hori erabiltzea giza anatomiari eta fisiologiari lotutako lanen nondik norakoa eta funtsa ezartzeko.

      5. Anatomiari, fisiologiari eta patologiari dagokien oinarrizko terminologia zehaztasunez erabiltzea, ahozko eta idatzizko hizkuntza zuzenaz baliatuz, gai horien inguruko informazioa eta testuak landu ahal izateko.

         EDUKIAK

      1. Eduki komunak.

         Sistema bakoitzarekin lotutako patologiak. Zenbait gaixotasun.

         Higiene- eta prebentzio-arauak. Zenbait gaixotasuni aurre-hartzea.

         Izaera zientifikoa duten arazo-egoerei aurre egiteko irizpideak eta jokabide-ereduak.

         Lan esperimentalerako oinarrizko teknikak, eta laborategietako hondakinen segurtasun-arauak eta kudeaketa egokia.

         Informazio zientifikoa bilatu, aukeratu eta antolatzeko irizpideak eta txostenak idazteko jarraibideak.

         Datuak modu ordenatu eta zehatzean interpretatu eta erregistratzea.

         Hipotesiak zorroztasunez formulatzea.

         Ideiak formulatu eta lanak gauzatzean objektibo izatea.

         Talde-lana eta elkarlana positiboki balioestea.

         Norberarenak ez bezalako pentsaera eta bizipenak dituzten pertsonak errespetatzea.

         Osasunarentzat arriskutsuak izan daitezkeen jokabideen aurrean jarrera arduratsua izatea.

      2. Giza gorputza sistema gisa.

         Giza gorputzaren oinarrizko antolamendua. Zelula. Ehunak, organoak, sistemak eta aparatuak. Oinarrizko bizi-funtzioak.

         Ehunen ezaugarri nagusiak.

         Giza anatomiara sarrera: anatomiako terminoak, planoak eta gorputzaren aldeak.

         Zelulen, ehunen, organoen eta aparatuen osagaiak.

         Organoen eta aparatuen zereginen araberako sailkapena.

      3. Lokomozio aparatua.

         Lokomozio-aparatuaren antolabide orokorra.

         Hezur-sistema. Hezurren morfologia, egitura eta zeregina. Hezurren sailkapena. Giza hezurdura.. Kartilagoak.

         Hezur-fisiologia. Hezurrak haztea eta suntsitzea.

         Giltzadurak. Giltzaduren morfologia eta zeregina. Motak.

         Gihar-sistema. Giharren morfologia, egitura eta zeregina. Gihar-zuntzen motak.

         Gihar-fisiologia. Gihar-uzkurdura.

         Gorputzaren alde ezberdinetako hezurrak eta giharrak: burua eta lepoa; toraxa eta sabelaldea; goiko eta beheko soin-atala.

         Hezurren eta giharreen kokaleku anatomikoa. Gihar eta hezurdura sistemako osagaien adierazpen grafikoa.

         Eredu klastikoen manipulazioa.

      4. Sartze eta kanporatze sistemak.

         1. Digestio-aparatua.

            Sarrera. Digestio-aparatuaren osagaiak.

            Digestio-aparatuaren eta guruin erantsien anatomia.

            Digestioaren fisiologia.

         2. Arnas aparatua.

            Sarrera. Arnas aparatuaren osagaiak.

            Arnas aparatuaren anatomia. Birikak.

            Arnasketaren fisiologia. Biriken aireztapena, gasen trukaketa eta garraioa.

         3. Zirkulazio-aparatua.

            Sarrera. Zirkulazio-aparatuaren osagaiak.

            Zirkulazio-aparatuaren anatomia. Bihotza eta odol-hodiak.

            Zirkulazioaren fisiologia. Bihotz-taupada.

            Odola. Osagaiak. Zereginak.

            Linfa-sistema. Linfa. Anatomia eta zereginak.

            Bihotz eta arnas aparatua zaintzeari buruzko balioespena.

         4. Gernu-aparatua.

            Sarrera. Gernu-aparatuaren osagaiak.

            Gernu-aparatuaren anatomia. Giltzurrunak.

            Iraizpenaren fisiologia. Gernuaren osaera.

            Ura eta gatzak erregulatzea.

      5. Ugalketa sistema.

         Sarrera. Ugaltze-aparatuaren osagaiak.

         Emakumeen eta gizonen ugaltze-aparatuaren anatomia. Obarioak eta barrabilak.

         Ugaltze-aparatuaren fisiologia. Giza ugalketa.

         Ziklo menstrualaren hormona-erregulazioa.

         Enbrioiaren garapenaren eta hazkuntzaren oinarrizko ideiak.

         Ugalketa-sistemarekin lotutako zenbait patologia. Higiene- eta prebentzio-ohiturak.

      6. Harreman sistemak.

         1. Nerbio-sistema.

            Sarrera. Nerbio-sistemaren antolabide orokorra.

            Neurona. Nerbio bulkada. Sinapsia.

            Nerbio-sistemaren anatomia. Nerbio-zentroak eta nerbioak.

            Nerbio-sistemaren fisiologia. Nerbio-ekintzak.

            Zentzumenen organoak. Anatomia eta zereginak.

         2. Sistema endokrinoa.

            Sarrera. Hormona eta guruin endokrinoak.

            Guruin endokrino nagusiak. Anatomia eta zereginak.

      7. Babes sistema.

         Immunitatearen kontzeptua. Organismoaren babesaren antolabidea. Babes-mekanismo motak.

         Immunologia-sistema.

         Anfigenoak eta antigorputzak. Erantzun immunologikoa.

         EBALUAZIO IRIZPIDEAK

      1. Zientziaren prozedurekin bat datozen ikerketa-trebetasun esperimental soilak erabiltzea, gorputzaren funtzionamenduari buruzko arazoak konpontzeko.

         Giza gorputzaren funtzio garrantzitsu batzuei buruzko arazo soil batzuk aipatzeko gai da.

         Elikadurari eta dietei buruzko esperimentu zientifikoetatik datozen datuak interpretatzen ditu.

         Ikerketa txikietako datuak bildu eta oharrak hartzen ditu, zehaztasunez eta modu ordenatuan.

         Giza gorputza aztertzean aparatuen eta tekniken erabilerak duen garrantzia aitortzen du.

         Jakin-mina, sormena, jarrera aztertzailea eta izpiritu kritikoa erakusten ditu, eta horiek guztiak lan zientifikoaren ezaugarri garrantzitsuak direla aitortzen du.

         Egitekoaren planifikazioan parte hartzen du, agindutako lana bere gain hartzen du, eta taldean erabakitakoarekin ados dago.

         Lan esperimentala interesatzen zaio eta hizkuntza zehaztasunez darabil.

      2. Giza gorputzaren egitura- eta funtzio-batasuna azaltzea, antolabide-mailak bereiziz eta oinarrizko bizi-funtzioak ezagutuz.

         Giza gorputzaren antolabide orokorra azaltzen du diagramak eta ereduak erabiliz.

         Gizakiaren bizi-funtzioak zein diren badaki, bai eta horien ezaugarri nabarmenenak ere.

         Organoak eta sistemak dagozkien zereginekin lotzen ditu.

         Eredu anatomikoetan edo beste errepresentazio-sistemetan kokatzen ditu organoak eta sistemak.

         Organo eta sistema nagusien osaera deskribatzen du.

         Gaixotasunei aurre hartzeko orduan higiene pertsonala zaintzeak daukan garrantzia ezagutzen du.

      3. Lokomozio-aparatuaren egitura eta osaera zein den jakitea, haren egitura eta funtzionamendua deskribatuz eta giza organismoaren harreman-funtzioan duen garrantzia ezagutuz.

         Mugimenduan parte hartzen duten hezur eta gihar nagusiak zein diren badaki.

         Sistema horien organoak grafikoki adierazteko eskemak eta ereduak erabiltzen ditu.

         Lokomozio-aparatuaren funtsezko zeregin batzuk deskribatzen ditu, adibidez, gihar-uzkurdura.

         Mugimenduaren osagaien zereginak, hots, hezur, giltzadura eta giharreenak zehaztasunez bereizten ditu.

         Lokomozio-aparatuaren funtzionamenduaren oinarri mekaniko eta zinematiko batzuk azaltzen ditu.

         Gihar-alterazioak eta lesioak entrenamenduarekin lotzen ditu.

         Osasuna zaintzeko gorputzeko hezur eta giharrak ezagutzeari dagokion garrantzia ematen dio.

      4. Elikaduraren funtzioarekin lotutako organo eta sistemen zeregina azaltzea, horien guztien arteko harremana ezagutuz.

         Elikaduran parte hartzen duten sistemak zein diren badaki, eta elikagaien prozesamenduko aldiak bereizten ditu.

         Elikaduraren azpiprozesuak lotzen ditu elikadura-prozesuan parte hartzen duten egitura eta organoekin.

         Digestio-aparatuaren organo nagusiak eta horien zereginak zein diren badaki.

         Elikadura-ohitura osasungarriak eta kaltegarriak bereizten ditu, eta ongizate pertsonala hobetzeko ondorioak ateratzen ditu hortik.

         Dieta orekatua zertan datzan azaltzen du eta berearekin erkatzen du, bere elikadura-ohiturak hobetzeko ondorioak atereaz.

         Arnasketa-organo eta -sistema nagusiak zein diren badaki.

         Birika-aireztapenaren oinarrizko mekanismoak deskribatzen ditu.

         Zirkulazio-sistemako organo nagusiak ezagutzen ditu.

         Bihotz-taupada azaltzen du, bai eta hark ariketa fisikoan duen zeregina ere.

         Gernuaren ekoizpenean nefronak duen zeregina zein den badaki.

         Gernuen zeregina gorputzeko uraren eta gatzen orekarekin lotzen du.

         Sistema horiei eragiten dieten patologia nagusiei buruzko lan monografikoren bat egin du.

         Bihotz- eta arnasa-aparatuen funtzionamendu egokia zaintzeko interesa erakusten du, eta badaki kaltegarriak diren eragile nagusiak zein diren.

         Erreflexuetan eta borondatezko ekintzetan parte hartzen duten nerbio-egiturak azaltzen ditu.

         Mugimenduak sortzen parte-hartze garrantzitsua duten hormonak zein diren badaki.

      5. Ugalketa-sistemen egitura eta zeregina deskribatzea, eta funtzio horretan sexu bakoitzak duen betekizuna bereiztea.

         Ugaltze-aparatuaren organo nagusiak ezagutzen ditu, bai eta horietako bakoitzaren zeregina ere.

         Lehen eta bigarren mailako sexu-izaerak zein diren badaki.

         Sexu-ugalketaren oinarrizko mekanismoak ezagutzen ditu.

         Emakumearen ugalketa-zikloaren aldi nagusiak bereizten ditu, zikloa eta hori erregulatzen duten hormonak erlazionatuz.

         Obuluaren eta espermatozoidearen arteko ezberdintasunak adierazten ditu, baita horien esanahia ere.

         Ugalketa eta garapena bereizten ditu.

         Sexu-harremanetan osasunerako onuragarriak eta kaltegarriak diren ohiturak zein diren badaki.

      6. Harreman-sistemen zeregina azaltzea, funtzio horren osotasunean sistema bakoitzak duen betekizuna bereiziz.

         Nerbio-sistemako organo garrantzitsuenak adierazten ditu.

         Neurona deskribatzen du, haren ezaugarri nagusiak aipatuz.

         Nerbio-bulkada azaltzen du, bai eta horrek sinapsiarekin duen harremana ere.

         Erreflexuak eta borondatezko ekintzak bereizten daki.

         Zentzumenei dagozkien organo nagusietako batzuk deskribatzen ditu, esate baterako, begia eta belarria.

         Hormonak eta horiek zein funtziotan eragiten duten adieraz dezake.

         Nerbio-sistemaren eta sistema endokrinoaren funtzionamendu egokia zaintzeko interesa erakusten du.

      7. Izaki bizidunen autodefentsa mekanismoak aztertzea, immunitate-sistemaren ezaugarriak eta erantzun immunologikoa azalduz.

         Immunitatearen eta immunitate-sistemaren ezaugarriak adierazten ditu.

         Kanpo- eta barne-defentsek infekzioaren aurka nola ekiten duten azaltzen du.

         Erantzun immunologikoaren ekintza-mekanismoa eta erantzunean parte hartzen duten zelula-motak deskribatzen ditu.

         Gizakiak izan ditzakeen immunitate-alterazio nagusiak (HIESa eta alergiak, besteak beste) horien kausekin lotzen ditu.

         Organoen transplantearen arazoa aztertzen du, medikuntza eta biologiaren ikuspuntutik eta ikuspuntu sozialetik begiratuta.

      8. Informazio- eta komunikazio-iturriak modu egokian erabiltzen ditu, horiek gaur egungo munduan giza organismoari buruzko ezagutza eskuratzeko duten garrantzia handia aintzat hartuz.

         Ikerketetan erabili ohi diren testu eta beste dokumentazio-bide batzuk bilatzen ditu bere kabuz.

         Informazio-iturriak erabiltzen eta erkatzen ditu, eta jasotako informazioaren laburpenak aurkezten ditu.

         Proposatutako arazoren bati buruzko lan monografiko txikiak idazten ditu.

         Giza gorputzaren ezagutzak aurrera egiteko informazio-iturriek duten garrantzia aitortzen du.

         Anatomiaren eta fisiologiaren arloekin lotutako ikerketa biomedikoen emaitzak aztertzen ditu.

         Hainbat iturritan (bai inprimatuak eta bai informatikoak) doitasunez eta zehaztasunez informazioa bilatu, aukeratu eta erkatu ondoren, informazio hori guztia elkartu eta ondorioak ateratzen ditu.

      9. Giza anatomia eta fisiologiari dagozkion hizkera eta terminologia zehaztasunez menderatzea, ikasgai honetako hainbat prozesutan erabiliz.

         Bere lanetan anatomiako terminologia zehaztasunez darabil.

         Giza gorputzari buruzko ezaguerak zorroztasunez aurkeztu eta adierazten ditu.

         Hizkera zehatza erabiliz, giza gorputzaren bizi-ekintzatan parte hartzen duten organoen funtzionamendua azaltzen du.

         Diagramak, eskemak edo eredu egokiak erabiliz, ikerketa txikiei buruzko txostenak egiten ditu.

         Giza gorputzari buruzko edukiak lantzeko izan beharreko zorroztasun eta zehaztasunaren garrantzia aitortzen du.

         GEOLOGIA

         SARRERA

         Geologia-irakasgaiko curriculum honen irakurketa egiteko, aintzat hartu behar da otsailaren 3ko 23/2009 Dekretuak, Batxilergoko curriculuma ezarri eta hura Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzekoak, arautzen duena. Hauxe dio Dekretuak bere sarrerako atalean: Aukerako ikasgaiek ikasleek beren prestakuntza unibertsitate-mailetako adarrekin zuzenean loturiko gaitasunak zabalduz eta indartuz osatu ahal izateko eta goi-mailako ikasketak arrakastaz jarraitzeko gaitasuna ematen dien ikasteko metodologiak barneratzeko balio dute. Dekretuko artikuluek zabaldu egiten dute sarrerako atalean adierazitakoa: Batxilergoko Aukerako ikasgaiek ikasleen prestakuntza osatzen laguntzen dute aukeratutako modalitatearen alderdiak sakonduz edo prestakuntza orokorraren ikusmoldeak zabalduz. Horrez gain, metodologiako jarraibideak ematen dira: Aukerako ikasgaiek Batxilergoko gaitasunak garatzen lagunduko dute proiektu, praktika eta banakakoak edo taldekoak diren lan monografikoak, ikerketa-lanak, diziplina artekoak edo antzekoak diren lanetan oinarritutako hezkuntza-metodologiak erabiliz eta, hala, ikasleak goi-mailako hezkuntzan eskatzen diren gaitasun metodologikoak lortzeko prestatuz.

         Horrenbestez, geologiako curriculuma garatzeko, aurreko etapan ikasitako alderdi eta fenomeno geologikoei erreparatzen zaie; esaterako, Derrigorrezko Hezkuntzako Naturaren eta Gizartearen Ezagutzari, Natura Zientziei eta Biologiari eta Geologiari. Horrez gain, ikasleek Zientzia eta Teknologia modalitatean eskuratzen dituen ezagutzak osatzen dira, bigarren mailan irakasten baita modalitate horretako irakasgai hau. Irakasgaiaren oinarrizko edukien jakintza indartu eta osatu nahi du curriculumak, ikasleek Iberiar Penintsulako historia geologikoa, eta, berariaz, Euskal Autonomia Erkidegokoa kokatzen den eremu geografikokoa interpreta dezaten, baina, horrez gain, etapako beste irakasgai batzuetan eskuratutako jakintzekiko loturak egiten ditu, irakasgai horiek geologiarekin zerikusia izan (Biologia eta Geologia eta Lurraren eta Naturaren Zientziak). Edukiak gero eta zehatzagoak irakatsi nahi dira, alferrikako errepikapenik egin gabe.

         Geologiaren oinarrizko edukia plaken tektonikaren teoriaren inguruan ardazten da, eta, ondorioz, ezinbestekoa da Lurraren egiturari eta haren dinamismoari buruzko ezagutzak izatea; hala ere, alderdi horiek behar bezala lantzen dira aurreko etapan eta modalitateko beste irakasgai batzuetan.

         Geologiak, halaber, gure planetaren jatorria eta eboluzioa ikertzen ditu, eta Unibertsoko beste gorputz batzuekin dituen harremanak aztertzen, Lurraren historiako lehen etapak ulertzen saiatzeko. Irakasgaiaren alderdi hori ere behar bezala aztertzen da aurreko etapan, eta Biologia eta Geologiako curriculumak gaia aztertzen dute; beraz, ez curriculumak ez du berariaz lantzen.

         Irakasgaiaren ezaugarriak direla-eta, aurreko ikasturteetan eskuratutako ezaguerak bereziki zientifikoak eta jakintzaren beste esparru batzuetan eskuratutakoak baliatu behar dira, bai eta modu ez-formaletan lortzen direnak ere, ikasten diren gaietako asko gizarte-kezkak baitira, eta gizarte-komunikabideetan agertzen baitira. Irakasgaiaren garapenak berariaz eskatzen du zientziaren, teknikaren, gizartearen eta ingurumenaren arteko harremanak ikertzea; nola egoeren azterketan, hala plantea litezkeen aukera guztietan. Irakasgaiaren ekarpen nagusia da kontzeptu egitura bat eskuratzeko aukera ematen duela, zientzia-jardueretako alderdi gatazkatsuak aztertzeko eta horiek gizartean izan ditzaketen ondorioei buruzko hausnarketak egiteko.

         Irakasgaiaren izaera zientifikoak aukera ematen du ikerketa-jarrera bat bultzatzeko, jardun zientifikoaren azterketan eta praktikan oinarrituta; hala, ikasleek hipotesiak egin ditzakete, estrategia esperimentalak sortu, datuak bildu eta erabili, informazioak aztertu, eztabaidatu, erabakiak aurrez eskuratutako jakintzari erreparatuta hartu, txostenak egin eta horien emaitzak zabaldu. Prozesu horretan, aukera dago laborategiko tekniketara eta Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologietara ohitzeko, eta esparru esperimentala gainditzen duten alderdiak kontuan hartzeko.

         Proposatutako edukiak gaikako sei arlotan banatzen dira. Eduki komunen multzo bat da abiapuntua, zientzia-jardunaren oinarrizko estrategietara ohi daitezen ikasleak. Eduki horiek arloko beste irakasgai batzuetan ere lantzen direnez (Biologia eta Geologia, Lurraren eta Ingurumenaren Zientziak eta Biologia), batera landu behar dira, eta aintzat hartu behar dira haien gaineko eta ondorengo gai-multzoak lantzean. Eduki komunen nukleo horrek, neurri handi batean, prozedurazko eta jarrerazko edukiak jasotzen ditu, lan zientifikorako lehen hurbilketa formala egiteko, eta zientziaren izaera azaltzeko, bai zientzia bere horretan hartuta, bai gizartearekin, teknologiarekin eta ingurumenarekin duen harremana aintzat hartuta. Bigarren eduki-multzoak litosferako materialak aztertzen ditu, aztertzeko modukoak diren heinean. Materialen berri izan ondoren, haien jatorriaz dihardu hirugarren eduki-multzoak. Jarraian, materialek lurraren azalean duten kokapena aztertzen du laugarren eduki-multzoak. Bosgarren multzoak denbora-eskala batean kokatzen ditu prozesu horiek guztiak eta denbora-eskala geologikoa aztertzen du. Azkenik, aurreko jakintza guztia aplikatzen du seigarren multzoak, oro har Iberiar Penintsulako, eta, berariaz, Euskadi-Kantabria arroako geologia interpretatzeko.

         Ikasgelan programatzen diren jardueretan adierazi behar da geologia zientzia esperimentala dela. Horretarako, zenbait egoera prestatu behar dira, ikasleek zientifikoki trata daitezkeen fenomenoak eta arazoak azter ditzaten, hipotesi argitzaileak proposa ditzaten, planteatzen diren arazoetarako erantzuna lortzeko esperimentuak diseinatu eta gauza ditzaten, laborategiko lanean bildutako datuak azter ditzaten, eta datu horiek teoriekin eta eredu teorikoekin alderatu ditzaten, emaitzak eta ondorioak terminologia egokia erabilita jakinaraziz.

         Ezin bada esperientzia praktikorik egin, simulazioak, bideoak edo modelizazio bidezko informatika-programak balia daitezke, natura ikertzen laguntzeko.

         Teoriaren eta esperientzien arteko harremana aztertu behar da, aintzat hartuta zientziak bi jardueraren elkarreraginaren bidez garatzen direla. Jarduera bat behaketa eta esperimentazioa da, eta bestea, berriz, kontzeptualizazioa eta modelizazioa. Fenomenoak behatzean, ikasleek denbora hartu behar dute beren irudikapenak berraztertzeko, eta, berariaz, erkatu egin behar dituzte beren hipotesiak eta esperientzien emaitzak. Komeni da ikasleek fenomeno naturalak azaltzeko erabiltzen dituzten ideiak eta kontzeptuak agerian jarriko dituzten jarduerak proposatzea, horiek zientziak eskaintzen dituen azalpen landuagoekin alderatzeko, bai unitate didaktiko bakoitzaren hasieran, bai amaieran, proposatutako helburuak zer neurritan bete diren egiaztatze aldera.

         Problema irekiak planteatu behar dira, ikasleei horiei aurre egiteko moduak ikusteko aukera emango dien jardueren bidez, egiazkoak eta motibagarriak izango diren ikerketak egin ditzaten, haiek errazak izango badira ere.

         Irakasgai hau ikasteko, ezinbestekoak dira komunikazioa eta arrazoiketa. Komunikazio-trebetasunak eta informazioaren tratamenduarekin erlazionatutakoak indartzen laguntzen dute ahozko azalpenetan oinarritutako aurkezpenek, txosten monografikoek, edo taulaz, grafikoz, irudiz, eskemaz eta abarrez lagundutako idazlanek. Ikasleek, beren arrazoibideetan, datuak, ongi bereizi behar dituzte ebidentziak eta iritziak, era egokian aipatu behar dituzte iturriak eta egileak, terminologia egokia erabili behar dute, eta informazioaren eta komunikazioaren teknologien baliabideez baliatu behar dute.

         Zientzia testuinguruan kokatzea. Jakintza zientifikoa garrantzitsua da etorkizuneko herritarrek gizarte demokratiko baten baitan erabakiak modu arrazoituan hartzean parte-hartze gogotsua izan dezaten. Horrenbestez, irakasgaia lantzean, interes soziala duten gai eta arazo zientifikoak landu behar dira, eta inplikazio eta ikuspegi irekiak izan, bai eta ongi arrazoitutako erabaki kolektibo etikoak hartzeak duen garrantzia balioetsi ere.

         Zientziaren, teknologiaren, gizartearen eta ingurumenaren arteko harremanari buruzko auzi horien inguruan elkarrizketa, debatea eta argudiatze arrazoitua sustatze aldera, askotariko iturrietako informazio ongi dokumentatuak erabili behar dira, informazioa lortu, hautatu, ulertu, aztertu eta biltegiratzeko beharrezkoak diren abileziak baliatuz. Dokumentu eta artikulu zientifikoen irakurketa eta iruzkin kritikoa eginez, ikaslearen lan autonomorako eta nork bere irizpide ongi arrazoitua eratzeko ahalmena sustatzen da.

         Zientziaren izaki, mugak dituela bistarazi behar da, eta, horretarako, ikasgaia ezagutza zorrotz baina ezinbestean behin-behineko gisa aurkeztu behar da, eta, giza jarduera guztien moduan, bere testuinguru sozial, ekonomiko eta etikoek baldintzatua dagoela adierazi. Saialdi moduan aurkeztu behar da zientzia, gizakiak naturari buruz bere buruari egiten dizkion galderei erantzuteko eta pertsonei maila globalean nahiz lokalean erasaten dieten arazoak konpontzeko; hala, bazter utzi behar da haren irudi akademizista eta formalista. Ikasleek gai izan behar dute ikerketa zientifikoaren bidez erantzun daitezkeen galderak identifikatzeko eta azalpen zientifikoak eta halako izaera ez duten azalpenak bereizteko; horretarako, ezagutza zientifikoak ez ezik, zientziaren izaerari buruzko ezagutzak ere behar dira.

         Bestalde, kontuan izan behar da diziplina zientifikoek errealitatearen azterketa konpartimendutan bereizten dituztela, eta horien arteko mugek fenomenoen izaera sistemiko eta dimentsio anitzekoa modu arbitrarioan urratzen dutela. Osotasunaren ezagutza ez da zatien ezagutzak batuz lortzen. Biologia eta geologiako gaiak aztertzeko, lankidetza-bideak zabaldu behar dira beste irakasgai batzuekin, jakintza horien bidez arazo konplexuak ulertu eta lantzeko.

         Talde-lanak egin behar dira. Ikaskideen arteko eta irakaslearekiko elkarreragina eta elkarrizketa bultzatu behar dira, beste pertsonen ideiekin alderatuta norberaren ideiak ahoz eta begirunez adierazteko ahalmena bultzatzeko. Elkarlanean egindako lanak planifikatu eta gauzatzeko, beharrezkoa da zereginak zuzen banatzea, lanak zorrotz eta arduraz egitea, iritziak trukatzea eta erabaki adostuak hartzea, eta horrek etorkizuneko herritar heldu, arduratsu eta engaiatuak sortzeko eta herritar horiek gizarte demokratiko batean txertatzeko ezinbestekoak diren jarrerak indartzen ditu.

         OINARRIZKO GAITASUNAK GARATZEKO IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA

         Geologiak ekarpen handia egiten du oinarrizko gaitasunak garatzeko eta eskuratzeko.

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Ikasgai hau egokia da ikasleek sistema eta fenomeno naturalak nahiz giza jarduerak sortutako beste batzuk interpretatzeko funtsezko kontzeptu, eredu eta printzipioak eskura ditzaten.

         Gaitasun hori garatuz gero, nork bere buruari galderak egiteko eta, erantzunak lortze aldera, ikerketak taxutzeko ahalmena eskuratzen da, zientziak eta ikerketa zientifikoko metodoak berezkoak dituzten prozesuak baliatuz.

         Era berean, zientzia giza ezagutzan eta bilakuntzan sakontzeko modu bat bezala ulertzea dakar, saiakuntzaren eta sorkuntzaren bidetik; izan ere, indarrean dauden teoriekin bat ez datozen ebidentziak aurkituz gero, hura berrikusi eta alda daiteke.

         Beharrezkoa da, halaber, jakintza zientifikoa eskuratzea, eta jakintza hori komunitate zientifikoan lortu, komunikatu, irudikatu eta defenditua izan den modua baldintzatzen duten prozesu eta testuinguru sozial eta historikoak garatzea eta haiek ebaluatzeko erabili diren sistemak ezagutzea. Hori ulertzea oso garrantzitsua da zientzia zer den eta zer ez den bereizteko, hau da, zientzia eta sasizientzia bereizteko.

         Halere, ez da ahaztu behar eskuratutako jakintza zientifikoa errealitatearen irudikapen bat dela, eta balitekeela irudikapen hori osoa ez izatea. Beraz, ezinbestekoa da gure jakintzaren ziurgabetasunaz ohartzea, eta egoera korapilatsuetan erabakiak hartzerakoan kontuz ibili behar dela ulertzea. Horregatik, errealitateari behatzean, espiritu kritikoa landu eta aplikatu behar da, zientziaren esparruko informazioa beste informazio batzuekin alderatu behar da, jakintza zientifikoaren eta beste jakintza modu batzuen arteko desberdintasuna balioetsi behar da, eta horren aplikazio teknikoetan, kontuan izan behar dira inplikazio etikoak, sozialak, ekonomikoak eta ingurumenekoak.

         IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

         Zientzien bidez, ikasleek marko teoriko bat eraiki dezakete, eta, ondorioz, haien pentsaera logikoa garatzeko eta natura interpretatu eta ulertzeko tresna bat eskuratu. Gaur egun jada ez dago alfabetatzea ulertzerik alderdi zientifiko-teknologikoa alde batera utzita, kulturaren funtsezko giltzarria baita, zientziak berak eta haren aplikazio teknologikoek izugarri baldintzatzen duten errealitate garaikidearen konplexutasunari aurre egiteko. Izan ere, oinarrizko ezagutza zientifikoak ezinbestekoak dira gizartean garrantzizkoak diren gai askori buruzko informazioa interpretatu eta ebaluatzeko nahiz horien aurrean erabaki pertsonal arrazoituak hartzeko.

         Pentsamendu zientifikoak, zientzien jakintzaz gainera, egoera gatazkatsuak aztertzeko eta tratatzeko metodo bat ematen digu, eta, alde horretatik, giza arrazionaltasunaren oinarrizko osagarrietako bat da. Geologiaren irakaskuntzak lehentasuna emango dio ikasleengan behatzeko, aztertzeko eta arrazoitzeko gaitasunak garatzeari, bai eta malgutasun intelektuala eta zorroztasun metodikoa garatzeari ere, eta, horrenbestez, ikasleek bizitzan zehar beren pentsamendua gero eta autonomia handiagoz lantzea eta hausnartzea sustatuko da.

         MATEMATIKA-GAITASUNA

         Inguratzen gaituen errealitatea hobeto ulertzen laguntzen digun tresna bat da hizkuntza matematikoa; izan ere, hura erabiltzen dugu fenomeno naturalak deskribatzeko, hipotesiak egiteko, emaitzak deskribatzeko, azalpenak eta iragarpenak egiteko, informazioa erregistratzeko, datuak modu esanguratsuan antolatzeko, datuak eta ideiak interpretatzeko, eta lege naturalen gauzapeneko ildoak eta erlazioak nahiz kausa eta ondorioak aztertzeko. Ikerketa zientifikoa egoera problematiko irekietatik abiatzen da askotan, non, marko erreferentziakoa edo teorikoa ezarri ondoren, beharrezkoa baita zuzenean matematikarako gaitasunarekin zerikusia duten soluzio-estrategiak erabiltzea.

         HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

         Zientziak mundua ulertzeko eta azaltzeko modu bat eskaintzen du, baina ikasleek, zientzia-ikuskeraz gain, bestelako irudikapenak dituzte, jakintza arrunta edo sen ona deitutakoaren baitan. Zientziak ikasteak ikasleek dituzten irudikapenak pixkanaka zehazten joateko prozesu horretan laguntzen du, ikasgelako solasaldietan norberaren pentsaera besteenekin alderatzean. Horren guztiaren xedea zera da: pentsamolde koherenteago eta azalpen-ahalmen handiagokoak lortzeko aldaketa kontzeptuala sustatzea.

         Lan zientifikoan alderdi garrantzitsua da komunikazioa. Izan ere, komunitate zientifikoan aurkikuntza bat ez da ezagutzaren ondare komunera igarotzen, harik eta komunikazio hori gertatzen den arte. Eskolan eratzen diren eredu zientifikoak erabiliz gertaerak deskribatu, azaldu, arrazoitu eta argumentatzen jakitea da zientzia komunikatzen ikastea. Zientzia komunikatzeko, beste pertsona batzuekin elkarreragin eta hitz egin behar da, ebidentzia esperimentalei eta proposatutako ereduei buruz eztabaidatu, testu eta irudiak irakurri eta interpretatu, kontzeptu-mapak eta diagrama argigarriak egin, eta abar.

         GAITASUN DIGITALA ETA INFORMAZIOAREN TRATAERARAKOA

         Ikasleek gai izan behar dute ahalik eta informazio gehien bilatzeko eta informazio hori modu kritiko, sistematiko eta burutsuan balioesteko, hautatzeko, antolatzeko, aztertzeko eta interpretatzeko, kontuan izanik, gainera, gaur egun informazio-kantitate itzela daukagula. Ikasleek Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak gero eta eskuragarriago dituztenez, posible da lankidetza-sareak sortzea arazo berberei buruzko informazioa aurkeztu eta trukatzeko. Gainera, hori guztia eman daitekeen testuinguru eta hizkuntzetan aurkeztuko da (ahozkoa, zenbakizkoa, sinbolikoa, grafikoa). Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak oso tresna erabilgarria dira informazioa biltzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, bai eta ordenagailuz lagundutako esperimentazioaren alorreko datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere. Berariazko programa, simulazio, bideo eta modelizazioen aplikazioa funtsezkoa da errealitate naturala azaltzeko ahaleginean.

         GIZARTE- ETA HIRITAR-GAITASUNA

         Ikaskuntza oparoa izaten da jarduerak elkarlanean egiten direnean, ikasleak bere iritziak besteenekin alderatzeko eta aberasteko aukera duelako, eta bere ekarpenak nahiz besteenak balioesten eta ekarpen horiekin kritiko izaten ikasten duelako. Horrenbestez, ikasleek balioa ematen diote debateari, eztabaidari, komunikazioari eta konponbideen bilaketa sustatzeari, eta, orobat, elkarrekin bizitzen ikasten dute, eta kultura, sexua edo bestelako faktoreengatik inor ez diskriminatzen. Ikasleak zuhurtziaren printzipioa aintzat hartuz jorratzen baditu harentzat eta gizartearentzat garrantzizkoak diren gai zientifikoak, herritartasunerako gaitasuna landuko du, gure gizartean sortzen diren arazo lokal eta globalen inguruko erabakietan modu arduratsuan parte hartzeko.

         NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA

         Egoera problematikoak jorratzea lagungarria da ikasleak errealitateari buruz kritikoki hausnar dezan, helburuak proposa ditzan eta zientifikoki landu daitezkeen proiektuak planifikatu eta gauza ditzan. Horrek elkarlotuta dauden hainbat jarrera eskuratzea laguntzen du, hala nola zorroztasuna, ardura, iraunkortasuna edo autokritika; jarrera horiek, era berean, norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna indartzen dute. Pentsamendu kritikoa landu behar da, akatsak ikaskuntzaren parte direla onartu, eta, egoera zailetan, autoexijentziari eta pertseberantziari eutsi behar zaio. Ez da ahaztu behar, era berean, ikaskuntzan arrakasta izateak ikasleen autoestimua akuilatzen duela, eta beraz, ikasleak motibatuko dituen eta akademikoki gozatzeko eta lorpenak eskuratzeko aukera emango dien zientzia funtzional bat eskaini behar da.

         KULTURARAKO ETA ARTERAKO GAITASUNA

         Zientzia kultura-ondarearen parte da, bai eskaintzen dituen jakintzengatik, bai berari dagozkion prozesuengatik. Jakintza zientifikoaren bitartez, hauek helarazten zaizkie pertsonei: munduaren ikuspegi bat; pentsamolde bat; ulertzeko, gogoeta egiteko eta epaitzeko era bat; balioak eta jarrerak; eta arazoetara hurbiltzeko modu bat.

         Lan zientifikoak ez du arrazionaltasun modu bakarra adierazten; aitzitik, zientzian, irudimenerako, sormenerako eta zorirako leku ugari dago, eta, egia esan, batzuetan erabakigarriak izaten dira.

         HELBURUAK

         Etapa honetan, Geologiaren irakaskuntzak gaitasun hauek garatzea du xede:

      1. Azalpen-eskemak eratzea geologiaren kontzeptu, teoria eta eredu garrantzitsu eta orokorrak uztartuz, zientziaren arlo horien garapenari buruzko ikuspegi orokor bat izateko eta sistema eta fenomeno natural gailenak interpretatzeko, bai testuinguru zientifiko batean, bai eguneroko bizitzako testuinguru batean.

      2. Ikerlan txikiak egitea, bai bakarka bai elkarlanean, zientzien berezko estrategiak gero eta autonomia handiagoz erabiliz, modu kritikoan eta testuinguruan txertaturik interes zientifiko edo soziala duten eguneroko bizitzako egoerei aurre egiteko eta lan zientifikoaren izaera hurbilketazko eta sortzailea onartzeko.

      3. Geologia-ezagutzak askotariko testuinguruetan erabiltzea, eta, eguneroko egoeretan, zientzia horren, teknologiaren, gizartearen eta ingurumenaren arteko harremanak aztertzea, herritar gisa parte hartzeko tokiko arazoei eta gizadiaren arazo orokorrei buruz erabaki arrazoituak hartzeko prozesuan eta ingurune naturala eta soziala kontserbatzen, babesten eta hobetzen laguntzeko; azken batean, etorkizun iraunkorra lortzen laguntzeko.

      4. Zientzia eraikuntza-prozesu etengabean dagoen jarduera gisa ikustea, hipotesi eta teoria kontrajarriak aztertuz eta alderatuz, debate zientifikoek giza ezagutzaren bilakaerari egindako ekarpena aitortuz, horrela pentsaera kritikoa garatzeko, zientziak pertsonen heziketa osoan duen kultura-dimentsioa aintzat hartzeko eta gizartean zein ingurumenean dituen ondorioak balioesteko.

      5. Informazio zientifikoa zuzen interpretatu eta adieraztea hainbat euskarri eta baliabide erabiliz; besteak beste, Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak. Lan horiek egitean, terminologia egokia erabiltzea, Biologiarekin eta Geologiarekin zerikusia duten gai zientifiko, teknologiko eta sozialen inguruan zehaztasunez komunikatzeko.

         EDUKIAK

      1. eduki-multzoa. Eduki komunak.

         Auzi edo egoera zientifiko problematikoak aurkezteko irizpide eta jardunbideak, hipotesien formulazioa, ebidentzia eta froga zientifikoen identifikazioa, aldagaien identifikazio eta kontrola, diseinu esperimentala, emaitzen interpretazio kritikoa eta horien komunikazioa.

         Esperimentaziorako eta praktika-lanerako oinarrizko teknikak, eta laborategietako hondakinak egokiro kudeatzeko neurriak eta segurtasun-neurriak.

         Talde-lanak elkarlanean egiteko, aukeratutako gaiei buruzko eztabaidak antolatzeko eta haietan parte hartzeko arauak.

         Hainbat iturritan eta formatutan (bai paperezkoetan, bai digitaletan) zientzia-gaiei buruzko informazioa bilatzeko, hautatzeko eta antolatzeko irizpideak.

         Aukeratutako zientzia-gaiei buruzko txostenak eta monografiak (paperezkoak eta digitalak) egiteko jarraibideak.

         Esperimentuen datuak ordenagailuak lagunduta hautemateko, kudeatzeko eta komunikatzeko prozedurak.

         Lan zientifikoaren jarrerak: zorroztasuna eta zehaztasuna lan esperimentalean, doitasuna hizkuntza zientifikoaren erabileran, ardura talde-lanetan eta ahalegina eta irmotasuna lan pertsonalean.

         Gizakiak naturarekiko duen bizi-mendekotasuna, ingurumenaren gaineko arazoak eta baliabideen ahikortasuna onartzea, ingurumen-balioak bere eginez.

         Zientziaren gaineko ikuspegi sinplistak eta zientzia-lanean ibiltzen diren pertsonen ikuspegi estereotipatuak gainditzea, eta zientzia-jakintza haren testuinguru sozialetik eta historikotik ateratzen dituzten pentsamendu-ildoak baztertzea.

         Jarduera eta ikerketa zientifikoak kultura unibertsalari, giza pentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egiten dion ekarpena aitortzea, eta haren aplikazioetan zentzuz eta zuhur jokatu behar dela ikastea.

      2. eduki-multzoa. Lurraren litosferako materialak: Mineralak eta harriak.

         Mineralak: Mineral-kontzeptua. Egitura kristalinoa: sare eta sistema kristalografikoak. Mineralen propietateak. Mineralak harriak sortzen: silikatoak eta silikatodunak ez diren harrien mineralak.

         Harriak: Harri-kontzeptua. Harri igneo, metamorfiko eta sedimentario detritikoen testura, egitura eta konposizioa. Harri sedimentarioen beste mota batzuk.

      3. eduki-multzoa. Harriek sortutako prozesuak.

         Magmatismo-motak eta prozesu horietako harriak.

         Metamorfismo-motak eta prozesu horietako harriak.

         Harri sedimentarioak osatze-prozesua. Ingurune eta fazies sedimentarioak.

         Harriei lotutako formazio geologikoak. Unitate estratigrafikoak.

      4. eduki-multzoa. Geodinamika: Tektonika.

         Tektonika: deformazio-egiturak: failak, arraildurak eta tolesturak. Zamalkadurak eta lerradura-mantua. Diapirismoa.

         Tektonika-estilo nagusien ezaugarriak: germaniarra, jurasikoa eta alpinoa.

         Geologia-kartografia: sarrera eta geologia-mapen interpretazioa.

      5. eduki-multzoa. Geologia-denbora.

         Geologia-denboraren kontzeptua.

         Datazio-metodoak: datazio erradioaktiboaren eta paleontologikoaren metodoak geologian. Hurbilketa.

         Geologia-denboraren eskala: aro handiak eta haien aldi geologikoak. Horien aplikazioa geologia-mapak interpretatzeko.

         Euskal Autonomia Erkidegoaren historiako geologia-aroak.

      6. multzoa. Eskualde-geologia.

         Iberiar penintsulako geologia-unitate handiak. Hurbilketa. Plaken higidurarekin duten erlazioa.

         Euskadi-Kantabria Arroaren geologia-ezaugarri nagusiak eta haien bilakaera aztertzea.

         Euskadi-Kantabria Arroaren egungo erliebearen eta haren geologiaren arteko erlazioa.

         Geologiak espazioaren erabileran dakarren problematika eta Euskadin historian zehar egin den kudeaketa aztertzea.

         EBALUAZIO IRIZPIDEAK

      1. Geologia-kontzeptu nagusiak eta haren oinarrizko eredu eta teoriak erabiltzen ditu geologia-fenomenoak azaltzeko eta eskualdeen ezaugarriak interpretatzeko.

      1. Erantzun koherenteak ematen dizkie planteatzen zaizkion problemei, eta, erantzunak emateko, egoerei dagozkien ereduak erabiltzen ditu.

      2. Geologia-prozedurekin bat datozen trebetasunak erabiltzen ditu ikerketa zientifikoak egiteko, bai haiek geologikoak badira zentzu hertsian, bai teknikarekin, gizartearekin edo ingurumenarekin lotuta badaude.

      3. Aintzat hartzen du geologiak zer ekarpen egin duen gizartearen bizi-baldintzak hobetzeko.

      2. Ikerketak diseinatu eta gauzatzea, lan zientifikoaren oinarrizko estrategiak garatuz eta lan horren berezko jarrerak agertuz.

      1. Zientzia-lanaren oinarrizko estrategiak aplikatzen ditu agindutako lanak egiteko (ikerketa zientifikoaren bidez erantzuteko eta ebazteko gaiak eta problemak identifikatzea, hipotesi egiaztagarriak proposatzea eta balioestea, esperimentuak diseinatzea eta egitea, emaitzak alde kualitatibotik eta kuantitatibotik analizatzea eta ikerketen emaitzak koherentziaz eta argi komunikatzea).

      2. Diseinatutako esperimenturako egokiak diren esperimentazio-tresnak eta -teknikak erabiltzen ditu.

      3. Laborategiko segurtasun-arauak eta hondakinak kudeatzeko arauak betetzen ditu.

      4. Agindutako lanak egiten ditu eta talde-lanetan parte hartzen du.

      5. Eguneroko lanetan zorrotza da, eta sormena, espiritu kritikoa, zalantza sistematikoa, malgutasuna eta irmotasuna erakusten ditu.

      3. Mineral- eta harri-mota nagusiak ezagutzen ditu.

      1. Mineral arruntenen osaketa eta egitura lotzen ditu haien propietateekin.

      2. Harri magmatiko nagusiak ezagutzen ditu, eta gai da haien testura eta egitura bereizteko.

      3. Harri metamorfiko nagusiak ezagutzen ditu, eta gai da haien testura eta egitura bereizteko.

      4. Harri sedimentarioen tipologia nagusiak ezagutzen ditu.

      5. Euskadiko harri ugarienen ezaugarri nagusiak azaltzen daki.

      4. Harriak sortzeko prozesu nagusiak bereiztea.

      1. Magmatismoaren adierazpen nagusiak eta haren prozesuak deskribatzen ditu, eta behar bezala lotzen ditu harri magmatikoen mota nagusien sorrerarekin eta haien ezaugarriekin.

      2. Metamorfismo-mota nagusiak eta hari dagozkion prozesuak deskribatzen ditu, eta behar bezala lotzen ditu harri metamorfikoen mota nagusien sorrerarekin eta haien ezaugarriekin.

      3. Behar bezala erlazionatzen ditu harri sedimentarioen mota nagusien ezaugarriak eta haien sorrerako inguruneak eta baldintzak.

      5. Argazkietan edo eskemetan identifikatzen ditu geologia-formazioak eta harri-mota nagusiekin erlazionatzen ditu.

      6. Eskematan, argazkitan edo lurrean bertan identifikatzen ditu geruzak, eta haien ezaugarri nagusiak deskribatzen ditu.

      5. Egitura tektoniko nagusiak bereiztea eta jakintza hori geologia-mapak interpretatzeko erabiltzea.

      1. Eskemetan edo argazkietan identifikatzen ditu failak, eta haien ezaugarri nagusiak deskribatzen ditu.

      2. Eskematan, argazkitan edo lurrean bertan bereizten ditu arraildurak.

      3. Eskematan edo argazkitan identifikatzen ditu tolesturak, eta haien ezaugarri nagusiak deskribatzen ditu.

      4. Tektonika-estilo zehatzak identifikatzen ditu, eskemak edo argazkiak ikusita.

      5. Zamalkaduren eta lerradura-mantuen arteko diferentziak deskribatzen ditu, eta bi egitura horiek bereizten ditu marrazki eskematikoetan.

      6. Diapiroak sortzeko prozesua deskribatzen du.

      7. Geologia-mapak aztertzen eta interpretatzen ditu, haien sinboloak bereizten ditu eta deformazio eta egitura nagusiak adierazten ditu.

      6. Geologia-denboraren eskala ulertzea eta datazio-metodo nagusiak ezagutzea.

      1. Ezagutzen ditu Lurraren geologia-aroak.

      2. Geologia-mapen informazioa erabiliz, eremu bateko materialak zer geologia-alditakoak diren adierazten du eta beren aroarekin lotzen ditu.

      3. Fosilek harri sedimentarioen datazioa egiteko zer-nolako garrantzia duten azaltzen daki, bai eta fosilik gabeko harrien datazioaren arazoa konpontzen ere.

      4. Euskadiko eremu geografikoek geologia-aroetan izan dituzten ezaugarriak eta egungoak deskribatzen ditu.

      7. Iberiar Penintsulako eta Euskadi-Kantabria Arroako geologia-ezaugarriak ezagutzea.

      1. Iberiar Penintsulako geologia-unitate nagusiak deskribatzen ditu eta haiek mapan kokatzen.

      2. Euskadi-Kantabria Arroako geologia-ezaugarri nagusiak erlazionatzen ditu.

      3. Euskadi-Kantabria Arroako erliebe orokorra azaltzen du, haren geologia-ezaugarriei erreparatuta.

      4. Ikusten du lurraldearen geologia-ezaugarriengatik dela zaila Euskadin proiektu handiak egitea.

      8. Hizkuntza zientifiko egokia erabiliz, lan dokumental edota esperimentalari lotutako monografiak eta txostenak lantzea, askotariko iturrietatik eta hainbat formatutan hartutako testuak, eskemak eta irudikapen grafikoak baliatuz.

      1. Kontsultak egiten ditu informazio-iturri ugaritan eta hainbat formatutan.

      2. Bestelako iturrietatik hartutako informazioei erreparatuta, berrikusi egiten ditu aurrez egin dituen konklusioak.

      3. Bere txostenek eduki eta egitura koherenteak dituzte.

      4. Hizkuntza zientifiko egokia darabil.

      5. IKTak erabiltzen ditu ahozko eta idatzizko aurkezpenak egiteko.

      6. Eskemak, grafikoak, kontzeptu-mapak eta besteko baliabideak erabiltzen ditu bere lanak aurkezteko.

         MEKANIKA

         Mekanika fisikaren adarra da; indarren eraginpean gorputzak nola mugitzen diren, zer-nolako oreka duten, eta denboran zehar nola aldatzen diren aztertzen du. Etimologikoki, halaber, makinak eraikitzearekin eta asmakizunekin lotu izan da. Gorputz askori eragin diezaioke indarrak, baina diziplina honek egituren eta makinen elementu mekaniko adierazgarrienak aztertzen ditu. Batxilergoko irakasgai gisa, zientzia aplikatuaren ikuspegia du, eta teknologiatik gertuago dago zientzia fisikoetatik baino.

         Aukerako irakasgai honek lotura du, bai DBHn bai Batxilergoko lehenengo mailan ematen diren Teknologiako eta Fisikako edukiekin. Eduki horiekiko kontsekuentea da, irakasgai horietan egiten diren hurbilketei itxura formalagoa ematen baitie, eta ekarpen gehiago egiten baititu analisi matematikoen gainean. Era Era horretan, espero da baliagarriak izango direla, bai unibertsitate-ikasketetako oinarri gisa, bai eta goi mailako heziketa zikloetarako prestakuntza gisa. Ikasketa horiek erro sakonak dituzte Euskal Autonomia Erkidegoan.

         Azken helburua da ikasleak gai izatea bai zenbait diseinu justifikatzeko, bai eta, planteamendu berrien arabera, haiek aldatzeko ere. Horretarako, beharrezkoa da edukiak biltzen dituzten ikasketak norberaganatzea; eta eduki horiek sei multzotan daude antolatuta. Lehenengo multzoak, sarrerak, hainbat gauza aurkezten ditu: hala nola, irakasgaia, matematika-magnitudeak, matematika-aparatua, eta makina eta egituretan egiten diren giltzadura eta ekintza mekanikoak. Estatikaren multzoan, egituretako eta makinen elementuen oreka aztertzen da; eta, horretarako, osotasunetik isolatu eta plano batean jartzen dira. Zinematikan, makina eta mekanismoen elementuen translazioa eta biraketa sakonago aztertzen dira. Mugimendu lauari buruzko sarrera egitean, bi metodo aurkezten dira: bata, elementuek zer abiadura duten zehazteko balio duen biraketako aldiuneko zentroarena; eta bestea, mekanismo giltzatu sinpleetarako mugimenduaren konposizioarena. Dinamikaren multzoan, simetria-ardatz finkoen inguruan biratzen diren solidoei buruzko gaia landuko da. Energia mekanikoaren kontserbazioaren printzipioa bereziki interesgarria da, batetik, makina eta mekanismoen gaineko ekintzak zehazteko, eta bestetik, makinen bibrazioak hobeto aztertzeko. Materialen erresistentziari esker, hobeto aztertzen dira bai esfortzuak, bai eta haiek zer ondorio dituzten diseinuan ere. Irakasgaia osatzeko, fluidoen mekanikari buruzko sarrera egingo litzateke.

         Eduki horiek guztiek irizpide epistemologikoak betetzen dituzte; eta irakasgaia ematen duten irakasleek aldatu egin ditzakete testuinguruaren arabera. Kontuan izan behar da makina eta egituren elementuen mekanika, estatika, zinematika, dinamika eta erresistentziari buruzko azterketek bideratu behar dituztela irakasgelan irakatsi eta ikasteko prozesuak. Mekanikaren legeek balio dute azterketa horien morfologia eta funtzionamendua justifikatzeko.

         IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA, OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO

         Mekanikak, Batxilergoko aukerako irakasgaia denez, Batxilergoaren helburu orokorrak osatu behar ditu; eta proposatutako gaitasunak lantzeko garaian, lan egingo da derrigorrezko hezkuntzan xedatutakoa baino maila handiagoa eskuratzeko. Alde horretatik, azpimarra daiteke irakasgaia baliagarria dela zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna garatzeko. Diziplina honek elementu fisikoekiko elkarreragina izatera behartzen du; eta trebetasunak ematen ditu eguneroko bizitzako eta lan-munduko beharrak betetzeko moduko konponbide teknikoak planifikatzeko eta erabiltzeko, beti ere eraginkortasunaren eta ekonomiaren irizpideari jarraituz.

         Eragileek eta multzoek duten dimentsioan eta barne-koherentzian bertan, matematika-gaitasuna sakonago landu behar da. Horretarako, errealitatearen alderdi kuantitatiboari eta espazialari buruzko ezagutza areagotu behar da, eta gako haren bidez interpretatu, errealitateko jokabidetik algoritmoei buruzko abstrakzioak egiteko. Prozesu hori guztia betetzeko, erabili eta lotu egin behar dira adierazpide eta arrazoibide matematikoaren zenbakiak, eragiketak eta sinboloak.

         Mekanika ikasteak eta harekin interakzioa izateak erantzun txalogarriak izan ohi ditu, eta norberak zer gaitasun eskuratu dituen jabetzen laguntzen du. Horixe da, hain zuzen ere, ikasten ikasteko gaitasunaren oinarrietako bat. Gainera, irakasgai honek aukera ematen du lan intelektualetarako baliabideak modu eraginkorrean erabiltzeko. Lan horiek guztiek lotura dute bai informazio-kudeaketarekin, bai behaketarekin, bai gertaera eta harremanen erregistroarekin, bai kontzentrazioarekin, bai memoriarekin, bai ulermenarekin, bai dedukzio eta indukzio logikoarekin, bai eta beste zenbait gairekin ere. Baina guztiek motibazio bera dute: epe laburrean baliabideak modu eraginkorrean erabili ahal izatea.

         Irakasgai hau ematen den bitartean, ordenagailua erabili beharko da hainbat unetan eta hainbat helbururekin. Alde batetik, ikasten laguntzen duten simulazioak daude. Izan ere, aukera ematen dute ikasi beharreko objektuak ikusteko; baina baita saiakuntzak egiteko, emaitzak jasotzeko, jokabideei buruzko ondorioak ateratzeko, magnitudeak kuantifikatzeko eta abarrerako ere. Bestetik, beste era batera ere sendo daitezke hala informazioaren trataerarako eta komunikaziorako gaitasuna, nola gaitasun digitala: hain zuzen ere, informazioa bilatuz, lortuz, prozesatuz eta jakinaraziz, hura gero ezagutza bihur dadin. Era bEra berean, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna ere lantzen da Mekanikan. Izan ere, diziplina horrek aberastasun lexikoa ematen dio ezagutza multzoari. Kaleko hizkeran erabiltzen diren termino ugari mekanismoetatik, egituretatik, materialen propietateetatik, eta mekanikako beste zenbait eremutatik hartu izan dira. Horregatik, Mekanika ikasteari esker, pentsamendua, emozioak, eta azken batean, jokabidea antolatu eta autorregulatzen dira.

         Zaila da Euskal Autonomia Erkidegoko gizartea erabat ulertzea, ez bada kontuan hartzen zer lotura izan duen bertako jarduerak, hala mekanikaren aplikazioekin nola industria metalurgiko eta siderurgikoaren garapenarekin. Gizarte- eta hiritar-gaitasun orekatua eskuratzeko, beharrezkoa da gizarte-harremanak eta gizarte-borrokak ulertzea. Eta harreman eta borroka horien sorburuak dira, hala nola, ekoizpen-sarean elkarri eragiten dioten gizarte- eta kultura-klaseak, sortutako ondarea, etab.

         Azkenik, Batxilergoan Mekanika ikastean, sakonago landu behar da norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. Ikasleak irakasgaia aukeratzea bera, zentzuz eta arduraz aukeratzeko gaitasuna duen seinale izan daiteke.

         HELBURUAK

         Batxilergoan Mekanika irakastearen helburua da honako gaitasun hauek garatzea:

      1. Zenbait eskakizun ezarri ostean, elementu, egitura edo sistema mekaniko errealen portaera-ereduak eraikitzea. Eskeman funtsezkoa azalduko da, eta osagarria ez da aipatuko. Horrela, funtzionamendu-algoritmoak definituko dira.

      2. Solido zurrunetan eta sistema mekaniko konplexuagoetan gertatzen diren ekintzak eta haien arteko loturak aztertzea, ekintza horiei emandako erantzunetik ondorioak atera ahal izateko.

      3. Mekanika orokorraren legeak aplikatzea, testuinguru errealak zer muga jartzen dituen kontuan izanda, eta neurri-unitate egokiak erabilita. Horren guztiaren bidez, adibide errealetako nahiz alegiazkoetako problemak ebatziko dira.

      4. Objektuei ezarritako eskakizun mekanikoak objektuen formekin, dimentsioekin, materialekin eta bestelako ezaugarriekin lotzea, horrela justifikatu ahal izateko, bai haien morfologia, bai eta haiek eraikitzeko modua ere.

      5. Tresna informatikoak egoki erabiltzea, bai simulazioetan, bai eta ideiak eta iritziak jakinaraztean edo trukatzean ere. Kontzeptu eta hiztegi espezifikoak erabiliko dira landutako testuingurua hobeto aztertzeko.

         EDUKIAK

      1. Mekanikarako sarrera.

         Ekoizpen-sistemen errepasoa: SI, CGS eta neurri mekanikoak dituen teknikaria. Haien arteko loturak.

         Bektoreei buruzko sarrera. Eragiketak bektoreekin, momentuak. Masen geometria, grabitate-zentroa, sekzio batek ardatzarekiko duen intertzia-momentua, inertzia-erradioa.

         Lotura mekanikoak. Motak, ezaugarriak eta askatasun-mailak. Mekanismo eta sistema material errealetan egiten diren lotura mekanikoak aztertzea eta modelizatzea.

         Sistema materialaren gaineko ekintzak. Barne- eta kanpo-indarrak, motak.

         Indar baten momentua. Indar-parea. Mekanismo eta sistema material errealen gaineko ekintzak aztertzea eta modelizatzea.

         Lotura mekaniko perfektuen bidez indarrak eta momentuak transmititzea. Lotura mekaniko errealak, marruskadura.

      2. Estatika.

         Puntu materialen sisteman oreka: orekaren baldintza unibertsalak.

         Solido zurrunaren oreka, askea edo lotura finkoak dituena, indar planokideen sistema baten eraginpean dagoena. Marruskadura estatikoa eta dinamikoa, sistema sinpleen orekari buruzko eztabaida.

         Mekanismo lauen eta makina sinpleen azterketa estatikoa.

         Elementu giltzatuak dituzten egiturak; tentsioak zehaztea.

         Ritter, Nudos, Cremona egituretan tentsioak kalkulatzeko metodoak.

      3. Zinematika.

         Puntuaren zinematika. Puntuak planoan duen posizioa, ibilbidea, desplazamendua, abiadura eta azelerazioa. Mugimendu lineala, harmonikoa eta zirkularra: adierazpen intrintsekoak eta kartesiarrak.

         Solidoaren zinematika. Translazio-higidura, ardatz finko baten inguruko biraketa-higidura, eta higidura helikoidala: higidura uniformea eta uniformeki azeleratua. Adierazpen intrintsekoak eta angeluarrak. Eragileak. Higidura absolutua, erlatiboa eta arrastekoa. Sistema inertzialak.

         Mugimendu laua. Biraketako aldiuneko zentroa, abiadurak zehaztea. Mugimenduen konposizioa.

         Mekanismoak eta makinen elementuak. Ordenagailu bidezko analisia.

      4. Dinamika.

         Newtonen Legeak mugimendu linealetan eta zirkularretan. Puntuaren dinamika. Bulkada angeluarra, momentuak. Ekuazioak.

         Solidoaren dinamika. Translazioa planoan, eta biraketa ardatz baten inguruan. Ekuazioak.

         Lana, energia eta potentzia. Mugimendu kantitatea. Momentu zinetikoa. Energiaren kontserbazioa sistema isolatu batean.

         Makina eta mekanismoen analisi dinamikoa, haien gaineko ekintzak. Energia zinetikoaren teorema. Energia mekanikoaren kontserbazioaren printzipioa. Masa birakariak orekatzea, eta masa alternatiboak orekatzeari buruzko sarrera. Marruskadurak. Makinen eta mekanismoen errendimendua.

         Bibrazioaren eraginpean dagoen solido elastikoa. Erresonantzia. Nekea. Motelgailuak. Abiadura kritikoak ardatzetan.

      5. Materialen erresistentzia.

         Materialen elastikotasuna eta plastikotasuna, Hooke-ren legea. Segurtasun-koefizientea.

         Trakzio-, konpresio-, ebakidura-, tortsio- eta makurdura-esfortzuak. Kargak, indarrak eta momentuak, deformazioak, diagramak, aplikazioak.

         Esfortzu termikoak. Esfortzu-kontzentrazioa, hozkadura-efektua. Nekea.

         Katalogoen eta araudi teknikoaren analisia. Dimentsioak, ohiko parametroak. Aplikazioak kalkuluetan.

      6. Fluidoen mekanika.

         Hidrostatika, oinarrizko teorema, Pascal eta Arquimedesen printzipioak. Aplikazioak industrian.

         Hidrodinamikako kontzeptu orokorrak: korronte-lerroak, erregimen laminarrak, karga-galera eta mugimendu turbulentua. Reynolds kopurua.

         Fluido perfektu konprimiezinen zinematika, Bernouilli-ren teorema. Fluido errealak, propietateak, karga-galera. Fluidoen mugimendua profil baten inguruan, ekuazioak. Sostengua eta erresistentzia.

         Instalazio hidraulikoak, osagaiak: deposituak, ponpak, balbulak, hodiak. Eskemak, analisiak. Katalogoen erabilera.

         EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

      1. Sistema material errealetan gertatzen diren ekintzak identifikatzea, indar edo momentu gisa azalduz, eta horien balioa, norabidea eta noranzkoa agertuz.

         Erabili notazio bektoriala eta ebatzi eragiketak bektoreen bidez.

         Deskribatu egitura eta elementu mekanikoen portaera.

         Erabili mekanikako hizkera espezifikoa eta nazioarteko sistemako unitateak.

         Deskribatu makinen mugimenduari buruzko zenbait adibide, haiek ebazteko ikasitako legeak eta metodoak aplikatuz.

      2. Oreka azaltzea egituretan, eta tentsioen balioa kalkulatzea egitura sinpleen elementu giltzatuetan.

         Zehaztu orekaren baldintzak solido zurrun batean.

         Egoki azaldu zer oreka-ekuazio dauden sistema batean.

         Ebatzi orekan dauden sistemen ekuazio-sistemak.

         Erabili sistema informatikoak oreka-egoeren simulazioak egiteko.

      3. Sistema material errealetan mugimendu linealak eta zirkularrak identifikatzea eta, horien funtzionamenduko puntu garrantzitsuetan, posizioak, abiadurak eta azelerazioak kalkulatzea.

         Ondorioztatu eta aplikatu zer mugimendu-ekuaziok balio duen ibilitako espazioak, abiadurak eta azelerazioak kalkulatzeko.

         Kalkulatu, aukeratutako erreferentzia-sistemaren arabera, abiadura absolutua, erlatiboa eta arrastekoa, sistema giltzatu sinple baten mugimendu lauan.

         Identifikatu eta interpretatu mugimenduak espazio-denbora, abiadura-denbora eta azelerazio-denbora diagrametan.

         Azaldu mugimenduen konposizioari buruzko egoerak, eta aplikatu makinei.

      4. Dinamikaren funtsezko printzipioak makina biratzaileei aplikatzea eta, horrela, haien portaerari buruzko ondorioak ateratzea.

         Kalkulatu inertzia-momentuak kasu sinpleetan.

         Aplikatu biraketa-dinamikaren ekuazioa, eta bateratu adibide horiek energia kalkulatu behar den kasuekin.

         Lotu potentzia-magnitudeak, biraketa-pareak, eta biraketa-erregimenak.

         Zehaztu zer errendimendu duten makinek.

      5. Batetik, makina eta mekanismoei eta, bestetik, sistema mekaniko erreal sinpleei, oro har, energia mekanikoaren kontserbazioaren printzipioa aplikatzea, marruskaduraren eragina kontuan hartuz.

         Proposatu energia aurrezteko sistemak, eta murriztu energia-galera.

         Zehaztu errendimenduen balioak.

         Aplikatu, bai lan-, masa- eta energia-algoritmoak, bai eta energia mekaniko moten ekuazioak ere.

      6. Egitura edo multzo mekaniko bat osatzen duten elementuek zer ezaugarri dituzten argudiatzea, esfortzuen eraginpean duten erresistentziaren arabera. Eta, horretarako, arrazoibideetan kontzeptu eta hitz egokiak erabiltzea.

         Egin oinarrizko probak materialen propietateak neurtzeko (trakzioa, konpresioa, tortsioa&) eta ebaluatu emaitzak.

         Aplikatu kalkuluei segurtasun-koefizientea.

         Sailkatu, zurruntasunaren arabera, egituretan eta makinetan erabiltzen diren materialak.

         Interpretatu esfortzuei eta materialen erantzunei buruzko dokumentazio teknikoa.

      7. Ondorioztatu zer portaera duten fluidoek testuinguru zehatz batean; eta aplikatu horretarako egokiak diren legeak eta algoritmoak.

         Interpretatu funtzionamendu hidraulikoa duten mekanismoen eskemak, eta adierazi zer eginkizun duen osagai bakoitzak.

         Diseinatu tresna hidraulikoen ereduak, presioak transmititzeko (eta, beraz, indarrak biderkatzeko) balio dutenak; eta adierazi nola funtzionatzen duten, eta nola aplika daitezkeen.

         Justifikatu egitura errealak eraiki izana, egitura horien esfortzu aerodinamikoen ikuspegian oinarrituta.

         Kalkulatu zer balio duten magnitudeek, fluido perfektuek zirkulatzen dutenean.

         LABORATEGIKO TEKNIKAK

         SARRERA

         Hautazko irakasgai hau batez ere praktikoa da (prozedurazkoa), lanean hasi aurrekoa, eta saiakuntza-zientzien adarretan (Fisika, Kimika, Biologia, Geologia, etab.) ikasi eta landutako edukiek zentzua hartzen dute laneko teknika eta metodologia zehatz batzuk aplikatuz ingurune zehatz batean: laborategian.

         Diziplinarteko praktika, proiektu eta ikerketetan oinarritutako metodologia erabiltzen da eta, era horretan, hainbat irakasgaitako edukiak integratu eta elkarrekin lot daitezke denentzat berdina eta zeharkakoa den eszenatoki batean, hau da, laborategian. Nahitaez partekatua den eszenatoki hori, gainera, leku ezin hobea da elkarlanean ikasteko. Era horretan, hautazko irakasgaien oinarrizko helburuak betetzeaz gain, ikasleak goi-mailako hezkuntzan eskatutako gaitasun metodologikoak eskura ditzake.

         Laborategiaren funtzionamendua eta esanahia ezagutzen hasteko, lehenik ezagutu beharrekoak dira egitura fisikoa, instalazioak, altzariak, materialak, aparatuak eta produktuak, bai eta antolaketa ere (mantentze-lanak, lan-arriskuen prebentzioa, hondakinen kudeaketa eta kalitate-prozedura normalizatuak). Ondoren, modu praktikoan garatuko dira bertan burutzen diren teknikak (denetariko saiakuntzak, analisiak eta sintesiak).

         Esandakotik ondorioztatzen denez, irakasgai honen xedea laborategiaren mundua eta bertako teknikak ezagutzea da. Horien bitartez betetzen da bertako lanen helburua, hau da, laborategi guztien oinarrizko bi funtzioak direnak: analisia eta ikerketa.

         Analisiak, bere aldetik, bi aukera ditu: batetik, analisi kualitatiboa egin daiteke (materiaren osagaiak isolatzea eta identifikatzea), edo analisi kuantitatiboa (osagai horiek konposatu bakoitzean duten kopurua kalkulatzea); eta, bestetik, analisiak kontrol-lanak ere egin ditzake (lehengaiena, tarteko produktuena, akaberena eta hondakinena) produktuen fabrikazio industrialeko hainbat produkzio-sektoretan (elikagaien industria, kimikoa, sanitarioa, plastikoak, etab.).

         Ikerketa funtsezkoa da giza garapenean, aberastasuna jakintza bihurtzen du eta, laborategiaren esparruan, esperimentatzeko aukera ematen du. Era horretan, ia magikoa den mundu misteriotsu horretan -laborategian- aurkitzen dira produktu berriak eta materialak. Funtzio hau, aurrekoa bezalaxe, produkzio-sektore guztietan garatzen da.

         Bai analisia eta kontrola bai ikerketa elkarri loturik daude, teknika berdinak erabiltzen baitituzte beren helburuetarako, esku artean dituzten material, substantzia eta produktuen arabera. Beraz, saiakuntza-zientzien adar guztietara zabaltzeaz gain, haietatik eratorritako teknologietan eta adarretan ere erabiltzen dira (Medikuntza, Farmazia, Albaitaritza, Ingurumen zientziak, Ingeniaritzak, etab.). Hori horrela, esateko moduan gara laborategia eta berari lotutako teknikak zientziaren eta teknologiaren jakintza-eremu guztietan erabiltzen direla eta zeharkakoak direla.

         Irakasgai honen helburua, bada, denetariko analisi-metodoen ikuspegi sistemikoa eta ordenatua ematea da, bai eta teknikarik arruntenak ere, eta laborategian aiseago eta trebeago ibiltzea (gaitasuna).

         Gainerako multzo guztietan zeharkakoa den «Eduki komunak» izeneko 1. multzoarekin hasten da irakasgai hau. Eduki horiek esperientzia guztietan aplika daitezke, praktiken gidoiak ulertzeko eta interpretatzeko balio dute, bai eta datuak jasotzeko eta tratatzeko ere. Modu horretan emaitzak eta ondorioak atera eta dokumentuen bidez adierazi behar dira, txostenak eta memoriak eginez.

         Laborategiaren mundua ezagutzen hasteko eta lehen harreman gisa, 2. multzoa, «Oinarrizko laborategia: instalazioak, materialak eta antolaketa», baliabide materialei eta laborategiko antolaketari buruzkoa da.

         Baliabide materialei dagokionez, laborategiko altzariak, zerbitzu-sare lagungarriak, eta material eta tresna ohikoenak aipatzen dira.

         Laborategiaren antolaketa dela eta, azpimarratzekoak dira lan- eta ingurumen-arriskuak prebenitzeko prozedurak eta jarrerak, horien arabera egiten baita lanaren eta mantentze-lanen plangintza. Atal honetan argi egon behar dute laborategi bakoitzaren barne jardueraren araudiak, eta larrialdi- eta ebakuazio-planek ere. Plangintza horrek guztiak prozeduretan agertu beharko luke eta kalitate-plan baten barruan edo, bestela, antolaketa-prozeduren eskuliburu batean, posible den laborategietan. Testuinguru horretan, ezinbestekoa da prestakuntzarako jarrera eta balioak garatzea.

         Laborategi bateko teknikarik arruntenak eduki-multzo hauen ingurukoak dira:

         Saiakuntza fisiko-kimikoak

         Oinarrizko eragiketak eta prozesuak

         Analisi kimikoa

         Analisi instrumentala

         Saiakuntza mikrobiologikoak eta biokimikoak

         Teknika horiek garatzeari esker, sarritan, esanahia emango zaie kontzeptuzko edukiei, kontzeptu fisikoak, kimikoak eta biologikoak aplikatzen baitira, eta horiek dira tresna berrien erabileraren eta metodologia analitikoaren oinarriak. Era horretan, esakune eta definizio abstraktuak emaitza konkretuekin lotzen dira, eta ikasleak berehalako eta eguneroko problemak konpontzeko interesa eta estimulua aurkitzen du. Ikusten den bezala, laborategi-teknikek ikuspegi panoramiko bat ematen dute, hainbat diziplina bildu eta integratzen baitira bertan, beste inon ez bezala.

         Saiakuntza fisiko-kimikoak izeneko 3. multzoari dagokionez, hasteko, konposatuen ezaugarri fisikoak definitzen dituzten aldagai fisiko-kimikoak aztertu, eta haien bitartez identifikatzen dira produktuak eta beren izaera kimikoa. Ondoren, aldagai fisiko-kimiko horiek neurtzen ikasiko da, neurketa-tresnak erabiliz. Lortutako datuen tratamendua, gerora, ikerketa- eta analisi-lanak egiteko oinarri eta kontrola izango da.

         4. multzoan, Oinarrizko eragiketa eta prozesuak, oinarrizko eragiketak (edo unitarioak) deskribatzen dira, batez ere fisikoak diren prozedura gisa, oro har osagaiak bereizteko helburua dutenak. Hainbat lorbideren ohiko teknikak izateaz gain, analisi kimikoetan erabilitako teknika osagarriak ere badira. Oinarrizko prozesua, prozesu kimikoa deitu ohi zaiona, oinarrizko eragiketa-multzo bat da, eta bertan sartzen dira erreakzio kimikoak ere, produktuak lortzeko, ikertzeko, sintetizatzeko edo analizatzeko.

         5. multzoaren, Analisi kimikoaren helburua lagin baten espezie kimikoak identifikatzea eta kuantifikatzea da. Horregatik, analisi kimikoa Analisi Kualitatiboa eta Analisi Kuantitatiboan zatitzen da. Horiek garatu ahal izateko, erreakzio kimikoaren kontzeptuaz gain (aurreko ikasgaian aztertua), jakin beharrekoa da disoluzioen prestaketa, eta azidotasuna eta basikotasuna zer diren. Edozein analisi egin aurretik dago garrantzi handikoa den beste zerbait ere: lagina hartzea, eta adierazgarria izan dadin tratatzea. Analisia egin aurretik, lagina tratatzerakoan oinarrizko eragiketa batzuk aplikatzen dira, aurreko ikasgaian landuak.

         6. multzoak, Analisi instrumentalak, analizatzeko metodo instrumentalak garatzen ditu. Materiarekin zuzenean lotutako ezaugarri fisiko batean oinarritu ohi dira. Adibidez, xurgatu edo botatako argi-kopurua, elektrizitate-kopurua, potentzial elektrikoa, etab. Horregatik, aparatu zehatzak eskatzen ditu, sarritan garestiak, laborategi guztietan egoten ez direnak. Dena dela, horrelako beste aparatu batzuk ohikoak dira laborategi guztietan (pH-metroak, konduktimetroak, tenperatura-zundak, etab.), eta sofistikatu edo garestienei esaten zaie instrumentalak.

         Analisi instrumentala oinarritzen da magnitude fisiko batek materiarekin duen harremanean. Funtsean, hiru metodo daude: elektrikoak, optikoak eta kromatografikoak.

      7. multzoa, «Saiakuntza mikrobiologikoak eta biokimikoak», begiz ikusteko txikiegiak diren organismoei buruzkoa da, hau da, mikroorganismoei buruzkoa, bai eta haien jarduera, egitura, ugalketa, metabolismoa eta identifikazioari buruzkoa ere, modu esperimentalean. Batez ere, organismo mikroskopiko zelulabakarrak aztertzen ditu. Saiakuntza biokimikoek batez ere egiten dituztenak analisi klinikoak dira, elikagaienak eta bioteknologikoak. Horien artean dago berehalako printzipioen analisia, bai eta elikagai eta fluido biologikoen alterazioa eta kutsadurak detektatzeko analisia ere.

         Kontzeptu, prozedura eta jarreren hautaketa integratuaren asmoa da unibertsitatera joango diren ikasleak orientatzea eta beren ibilbide zientifiko-teknologikoaren eskakizunak asetzea (errealitatea erakutsiz eta jarraituko dituzten ikasketak aukeratzen lagunduz); eta, horretaz gainera, Goi Mailako Prestakuntza Ziklo Profesionaletan jarraitu behar duten ikasleak trebatzea.

         Irakasgai honen garapenean, zientzia, teknologia, gizartea eta ingurumenaren arteko harremanak ia intuitiboak dira, eguneroko bizitzan -lanean nahiz etxean- duten aplikazioa etengabekoa baita. Beraz, laborategiko jarduera guztiek iraunkortasun-printzipioei jarraitu behar diete.

         Horregatik, Laborategi Teknikak batik bat zientzia eta teknologia aplikatua dira, eta prozedurazko helburuak eta edukiak lehenago doaz kontzeptuzkoak baino (horien gainean bermatzen dira), helburu jakin batekin: aurrerago aipatuko diren oinarrizko gaitasunak behar bezala garatzeko balioko duten jarrerak eta jokabideak sortzea.

         Edukien 1. multzoaren helburua da ikasleek jasotako eta lortutako informazioa ulertu eta sintetizatu ahal izatea. Horretarako, irakasleek jarduera-gidoiak eta -ereduak proposatu eta txantiloiak jarriko dizkiete eskura, praktika bakoitzean sortutako informazioa biltzeko. Ildo horretan, praktika guztietan modu sistematikoan egin beharrekoak dira honako hauek:

         Praktikaren gidoia ulertzea eta interpretatzea.

         Praktikari buruzko informazioa bilatzea eta prozesatzea, hainbat iturri eta bidetan.

         Laborategiko koadernoan idaztea praktikan zehar gertatutako guztia: erabilitako materialak, aldez aurreko kalkuluak, materialaren prestaketa, esperimentua gauzatzea, istripuak eta gorabeherak, etab.

         Jasotako datuak erregistratu eta tratatzea, beharra balego zenbakizko kalkuluen bidez.

         Txosten edo memoria bat egitea, irakasleak emandako eredu batean oinarrituta.

         Laborategi baten antolaketa eta funtzionamendua, bai eta tekniken eta aparatuen erabilerari lotutako prebentzioa hasieran 2. multzoan landu eta, ondoren, kontzeptualizatu eta ikasturte osoan zehar aplikatuko da lan-prozedurak garatzerakoan. Eduki-multzo honi buruzko guztia, antolaketatik hasi eta prebentzio eta mantentze-lanetara arte, hobeto ulertu eta zentzua hartuz joango da irakasgaian aurrean joan ahala, eta bukaeran izango du zentzu osoa.

         Edukien 2. multzoaren arabera, jarduera-teknika eta -prozedura guztietan modu sistematikoan egin beharrekoak dira honako hauek:

         Lana eta materialak antolatzea eta planifikatzea, prozeduretan oinarrituta.

         Arriskuak identifikatzea eta ezarritako prebentzio-neurriak eta -arauak aplikatzea.

         Langunearen mantentze-lan prebentiboa eta operatiboa egitea: ordena eta garbitasuna.

         Hondakinak edukiontzietara eramatea, araudiaren arabera, ondoren kudeatuak izateko.

         Istripuen eta gorabeheren berri ematea eta erregistratzea.

         Saiakuntza fisiko-kimikoei buruzko 3. multzoaren helburua da ikaslea hainbat aldagai neurtzen ohitzea, eta aldagai bakoitzarentzat erabiltzen diren aparatuak, metodoak eta unitateak bereiztea. Horretarako, irakasleak produktu eta substantzia batzuk proposatu eta haien neurketak egingo dira hainbat aparaturekin, neurriaren doitasuna eta zehaztasuna konparatzek Era berean, kalibratzearen eta ziurgabetasunaren kontzeptua sartuko da, bai eta trazabilitatearena ere. Kontzeptu horiek hurrengo ikasgaietan garatuko dira, eta analisi instrumentalean jasoko dute esanahi osoa.

         Oinarrizko eragiketa eta prozesuei buruzko 4. multzoa gai orokorra da laborategian, eta industrian duen estrapolazioa landu behar da, eguneroko bizitzako hainbat produktu lortzeko eta egiteko metodo gisa (elikagaien industria, farmazeutikoa, petrokimikoa, papergintza, etab.). Horretarako, maila didaktikoan instalazio egokiak muntatuz hainbat produktu lortzeaz gain, komenigarria da zonaldeko enpresa batera bisitan joan eta bertako fabrikazio-prozesua ezagutzea, bere oinarrizko eragiketa eta prozesu kimikoekin.

         Analisi kimikoari buruzko 5. multzoan funtsezkoa da disoluzioak ongi prestatzea, hau da, zenbakizko kalkuluak nahiz ontziratzea ongi egitea. Izan ere, ondoren metodo analitikoa ongi aplikatu arren, disoluzioak ez badira fidagarriak emaitza ez baita zuzena izango. Bide beretik, erabakigarria da lagina nola hartu eta tratatzen den ere, fidagarria ez ezik adierazgarria izan dadin. Azkenik, garrantzitsua da kalkuluen arabera ateratako datuen tratamendua ere, eta bertan sartzen dira hainbat kontzeptu: balio baztergarriak, ziurgabetasuna eta zifra esanguratsuak. Ikasleek hiru puntu horien garrantziaz ohartu behar dute, analisiaren metodoak eta teknikak gehiago baloratu ohi baitituzte prestaketak eta emaitzen adierazpena baino.

      4. eta 5. multzoetan, besteak beste ekuazio eta erreakzio kimikoa, azidotasuna eta basikotasuna eta estekiometria ez dira aztertu behar kontzeptuen ikuspuntutik (Kimikan aztertzen dira) baizik eta aplikazioaren eta praktikaren arloan.

      6. multzoan teknika instrumentalak lantzen dira, eta funtsezkoa da ikasleak teknika bakoitza tresnak neurtzen duen aldagaiarekin lotzea, eta neurketaren datuak ulertzea eta interpretatzea. Aparatuak oso sentikorrak eta delikatuak direnez, beti baldintza ezin hobetan egon behar dute neurketak egiteko. Horregatik, tresnak doitzea eta kalibratzea ezinbestekoa da analisien emaitzak fidagarriak izateko. Bestalde, aparatu horietako batzuk oso garestiak izanik, ezingo dira praktika guztiak gauzatu, eta teorikoki edo ikus-entzunezko simulazioen edo simulazio informatikoen bidez egin beharko dira.

      7. multzoan organismo bizidunak lantzen dira, eta horietako batzuk patogenoak izan daitezkeenez, esterilizazio-metodoak azpimarratu behar dira, mikroorganismoekin lan egiten den bakoitzean. Multzo honetan, mikroorganismoei buruzko guztia aplikazioaren ikuspuntutik egin behar da, kontzeptuzko tratamendua Biologiari baitagokio.

         Saiakuntza mikrobiologikoetan arreta berezia ipini behar da laginaren homogeneotasunean eta bata bestearen ondoko disoluzioetan, haztegian erein aurretik. Kapsularen edo hodiaren markaketa eta errotulazio sistematikoa ere zaindu behar da, bai eta biltegiratzea eta saiakuntza amaitzean deuseztatzea ere, desinfekzio- eta esterilizazio-teknikak erabiliz.

         Multzo honetan, azkenik, elikagaien alterazio posibleak ikertuz jakin nahi da ea ikasleak menderatu dituen orain arteko teknika analitikoak, eta integratu eta aplika ditzakeen problema jakin bat ebazteko: adibidez, elikagai baten osaera edo irakasleak prestatutako elikagai baten iruzurrezko kutsadura aurkitzea.

         Argi utzi behar da irakasgai hau prozedurazkoa dela, teoriaren eta praktikaren arteko integrazioak erabatekoa izan behar duela eta, ildo horretan, hobe da da teoria praktika osatzeko erabiltzea eta ez alderantziz. Horregatik, klaseak laborategian ematea komeni da, eta bi orduko saioak izatea (gutxienez, astean behin), irakatsi nahi diren prozedurak ongi garatzeko.

         Kontzeptu batzuk prozeduren bidez ematea ia ezinezkoa denean aparatuak garestiak eta konplikatuak direlako (kromatografia, espektrofotometria, etab.), aurkezpen teoriko labur bat egingo da, ikus-entzunezko deskripzioen laguntzarekin, haien oinarrizko funtzionamenduari buruz eta, batik bat, haien aplikazioaz, simulazio informatikoen bidez.

         Ikasleak normalean binaka ariko dira laborategian, batzuetan praktika osoa egiten eta, besteetan, prozeduraren zati bat gauzatzen (erreaktibo komunak prestatzea, taldeko muntaketak, etab.). Askotan, talde osoa ariko da prozesu batean edo prozedura baten parteekin lanean (laginak prestatzen, disoluzio komunak prestatzen, etab.). Era horretan, talde txikiko eta handiko lana sustatuko da, betiko lan pertsonalaz gain.

         Esandako guztiaren ildotik, laborategian 16 ikasle baino gehiago ez egotea komeni da, prozedurazkoa den irakaskuntza hau ziurragoa eta eraginkorragoa izan dadin.

         OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO, IKASGAI HONEK EGITEN DUEN EKARPENA

         Laborategi-teknikak erabakigarriak dira oinarrizko gaitasunak garatzeko eta eskuratzeko. Hain zuzen ere:

         ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

         Analisi- eta ikerketa-teknikak laborategian ikastea bezalakorik ez dago gaitasun hau garatzeko eta eskuratzeko, zientzia guztiak elkartzeaz gain «zientzia egiten» baita bertan. Horretaz gainera, laborategian zientziari eta teknologiari buruzko galderak eta problemak aurkeztu eta erantzun daitezke, eta ikasleak berak aurkituko du erantzuna, metodo zientifikoaren lan ordenatu eta egituratuaren bidez.

         Zientzia ezagutza- eta ikerketa-modutzat hartzea esan nahi du, eta bertan, galdera guztien erantzun praktikoak lortzen dira hiru elementu harreman zuzenean jarriz: zientzia -fenomenoak azaltzen dituena-, teknologia -eguneroko bizitzan aplikatzen dena- eta erantzun horiek guztiek giza ongizatean eta osasunean duten eragina.

         Era berean, laborategiko lanak berekin dakar zientziaren berezko izaera ulertzea, hari lotutako teknologiaren ahalmena ulertzea, eta zientzia eta beste jakintza-modu batzuk bereiztea.

         Gaitasun honen bidez galdera gehiago egiten dira, ikerketa txikiak egiten dira erantzunak bilatzeko (metodo zientifikoaren gogoeta deduktiboak eta planifikatuak erabiliz), hau da, «egiten dudanak zertarako balio du eta nola egiten dut» galdetzen da. Era horretan, gertaerak ulertu eta ondorioak aurresan daitezke, ikerketa zientifikoa erabiliz: problemaren identifikazio eta planteamendutik hasi eta ebazpenaren aurkezpen dokumentatura arte.

         Gainera, gaitasun honen bidez ikusi eta ondoriozta daiteke zientziek oro har -eta teknologiaren garapenak-, denboran zehar zer nola hobetu duten gizakiaren bizi-kalitatea, bai eta zientzia eta teknologia garatzearen problemak ere, neurriz gain edo behar ez bezala erabili direlako zientziaren jakintzak eta teknologiaren aurrerapenak. Hortik sortutako kontraesanetatik iritzi kritikoak osa daitezke, eta horrela hobeto kontzeptualizatzen da ziurgabetasuna, eta jakintzaren mugak eta ahalmena.

         Irakasgai honek zientziarekin egiten duen aplikazio praktikoari esker, uneoro garatzen da ingurumen-iraunkortasunarekin lotutako gaitasuna, laborategian etengabe hartzen baita kontuan ekoeraginkortasuna (ahalik eta materia eta energia gutxien kontsumitzea, eta hondakinak tratatzea eta kudeatzea), eta osasunaren inguruko ohitura prebentiboak eta aringarriak aplikatzen dira (lan-arriskuen prebentzioa). Era horretan, zientziari eta teknologiaren aurrerapenari lotutako balio eta irizpide etikoak sustatzen dira (gauzak bizkor eta merke sortzeko orduan ez da dena zilegi).

         Horren adibidea da laborategian sintesi-produktuak sortzea (naturan ez daudenak). Horiek garatzen lagundu diote gizakiari (plastikoak, intsektizidak...), baina eragina izan dezakete ingurumenean, osasunean eta pertsonen bizi-kalitatean. Adibide horiei esker zentzuzko kontsumo- eta kudeaketa-ohiturak lor daitezke, hainbat diziplinatako eremuak integratzen dituzte eta, horrela, hobeto ulertzen dira Zientzia, Teknologia, Gizartea, Ingurumena, Osasuna eta abarren arteko harreman konplexuak, egunerokoan, lanean eta mundu osoan.

         Adierazitako guztiak zientzian eta teknologian oinarritutako espiritu kritikoa bultzatzen du, planetako gizaki gisa inguratzen gaituen errealitate material eta ingurune fisiko-biologikoaren aurrean.

         Irakasgai honek, azkenik, laborategiak historian zehar gizarteari egindako ekarpena erakusten du -ikerketaren oinarrizko tresna gisa-, eta bere tekniken garapenak nola sortu duen jakintza eta kultura zientifikoa.

         IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA

         Irakasgai honetan zehar ikaslea zientziaren eta teknologiaren metodologia eta sistematika erabiltzen ohitu ahala, gero eta autonomoago jardungo du, ikasitakoak konfiantza emanda. Era horretan, norberaren ikaskuntza antolatzeko eta arautzeko trebetasunak sortzen dira, batzuetan banaka eta besteetan taldean.

         Gaitasun hau bultzatzearren, laborategi-tekniken jarduera-ereduak erabiltzen dira eta, erraza da galderak sortzea ikerketa-prozesu batean edo prozesu deduktibo batean. Horrek erantzunak bilatzeko elkarlana sustatzen du eta, gainera, trebetasunak sortzen ditu informazioa lortzeko, ebaluatzeko, prozesatzeko, jakintza berri bihurtzeko eta elkarrekin lotutako hainbat testuingurutan aplikatzeko.

         Laborategiko lan praktikoak gaitasun hori eskuratzeko bidea ematen du, praktika bakoitzak eskatzen baitu jarduera antolatzea, denbora eraginkortasunez erabiltzea, elkarlanean aritzea (materialak, ekipoak eta erreaktiboak partekatzen dira), baliabideak eta lan-teknikak behar bezala erabiltzea eta, azkenik, norberaren lana ebaluatzea hobetu ahal izateko, besteen lana behatzeko teknikak erabiliz, besteak beste.

         MATEMATIKARAKO GAITASUNA

         Irakasgai honen garapenak lotura zuzena du matematikarako gaitasuna eskuratzearekin. Zenbakizko kalkulua erabiltzen da problemak eta ekuazioak planteatzeko, kalkulu operatiboak egiteko, informazioa erregistratzeko, datuak interpretatzeko eta emaitzak adierazteko. Horrek arrazoibide matematiko sistematizatua esan nahi du, eta eguneroko eta laneko bizitza hobeto egituratzen laguntzen du; izan ere, besteak beste pentsamendu induktibo-deduktiboa sustatzen duenez, jakintza matematikoa beste jakintza-mota batzuekin integratu eta egoera konplexuen erantzuna aurki daiteke.

         Irakasgai honetan emaitzen kuantifikazioa beti kopuru baten bidez adierazten denez, matematikarako gaitasuna batez ere kalkuluak eta neurketak eginez lantzen eta eskuratzen da, hau da, proportzioak eta magnitude-ordenak erabiliz, eta unitateak aldatuz eta eraldatuz.

         Gaitasun honen bidez informazioa interpretatu eta sortu, problemak ebatzi eta erabakiak hartzen dira, jakintza matematikoak modu naturalean aplikatzen baitira hainbat egoeratan.

         HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA

         Teknologia jakinak erabiliz zientzia aplikatuaren emaitzak eta ondorioak adierazteak esan nahi du jarduera-prozedurak argi eta zehatz deskribatzea, azaltzea, argudiatzea eta ondorioak ateratzea, zientziak berezkoak dituen testu-motak erabiliz. Ikuspuntu horretatik, irakasgai honek lagundu egiten du ahozko nahiz idatzizko hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna hobetzen.

         Laborategi-tekniketan garatzen da gehien gaitasun hau, hain zuzen ere, ikasleak praktika bakoitzaren amaieran egin beharreko txosten-memorian, proposatutako idazketa-prozedura normalizatu bat erabiliz. Era horretan, landutakoari buruzko pentsamendua eta gogoeta egituratu, eta egoki eta eraginkortasunez adieraz daiteke, gero eta konplexutasun eta espezializazio handiagoarekin, zientzia aplikatuen hizkuntza sinboliko bereziaren bidez.

         Era berean, ikasle-taldeek laborategiko praktika baten inguruan lortutako emaitza desberdinek eztabaidak sortu eta sustatu eta, horrela, hobeto ulertu eta sor daitezke diskurtso espezializatuak.

         INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA

         Gaitasun digitalak baliabide elektronikoak konfiantzaz eta modu kritikoan erabiltzea esan nahi du. Ikuspuntu horretatik, informazioa tratatzeko prozesua beste hedabide batzuenaren antzekoa da, beti baitago loturik informazioa bilatu, lortu eta prozesatzeko trebetasunarekin, zientzian ohikoak diren irizpide zorrotz eta kalitatezkoekin, informazio hori jakintza bihurtu eta zabaldu ahal izateko, hedabide horiexen bitartez (analogikoak nahiz digitalak).

         IKTak oso tresna erabilgarria dira informazioa biltzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, bai eta ordenagailuz lagundutako esperimentazioaren alorreko datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere.

         Gaitasun digitalak beste hedabide batzuen aldean duen balio erantsia komunikazioa eta transmisioa berehalakoa eta zabala izatea da. Ikuspuntu horretatik, laborategi-teknikak irakasgai bat gehiago dira, informazioa eta jakintza sortzeko eta zabaltzeko erabiltzen ditu eta, zenbaitetan, berariazko simulazio-programak erabil daitezke (batzuetan elkarreragileak), garestiak edo konplexuak direlako eskuratu ezin diren laborategi-teknikak ikusteko.

         GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA

         Gaitasun honek, beste batzuek bezala, elkarlanean aritzeko trebetasuna bultzatzen du, laborategian etengabe garatu beharrekoa, normalean binaka egiten baita lan, eta egunero partekatzen baitira ekipoak, materialak eta erreaktiboak, bai eta gune bera ere. Era horretan, elkarlanean ikastea sustatzen da.

         Laborategi-tekniketan egindako analisiek hainbat emaitza ematen dituzte eguneroko bizitzako produktuei buruz (besteak beste, elikagaiak eta botikak). Horretan oinarrituta iritziak sortu, eta modu aktiboan eta arduratsuan balia ditzakegu gure eskubideak eta betebeharrak, herritar gisa gizartean parte hartzeko dimentsio etiko batetik, ikasleak bere jarduerak eta iritziak kontrastatu eta aberats ditzake besteenekin, eta ikasten du baloratzen, kritikoa izaten eta kultura, sexua edo beste arrazoi batzuengatik ez diskriminatzen.

         KULTURARAKO ETA ARTERAKO GAITASUNA

         Gaitasun hau, oro har, kulturari dagokio eta, zehatzago esanda, arteari. Ikuspuntu horretatik, laborategi-tekniken bidezko ikerketa zientifikoa etengabekoa izan da Gizateriaren historian zehar. Hori ahalbidetu duten teknologiak kultura-ondare dira. Ondare hori handituz joan da denborarekin eta, mugatua izan arren, bere eraginak historiako gertaera asko gainditu eta erabaki ditu. Bestalde, laborategiko esperimentuen bidez materialak aurkitzeak artea adierazteko moduak zabaldu ditu.

         AUTONOMIARAKO ETA EKIMEN PERTSONALERAKO GAITASUNA

         Laborategi-teknikak garatzerakoan, hainbat egoerak eta problemak soluzio bat baino gehiago izan ditzakete, edo egin daitezke denbora, materialak eta energia aurreztuz, edo beste prozedura eta teknika batzuen bidez.

         Laborategiko jarduera-prozesu guztia hobe daiteke: lana antolatu eta planifikatzetik hasi, eta emaitzak eta ondorioak adierazteko modura arte. Gaitasun honek irudimena eta ekimena esan nahi du, bai eta ekimena aplikatzea eta ebaluatzea ere, eta irakasleak etengabe sustatu behar du. Era horretan, sormena, autokonfiantza, erantzukizuna eta zentzu kritikoa bultzatzen da ikasleen artean.

         HELBURUAK

         Etapa honetan, gaitasun hauek lortzea da Laborategi Teknikak irakasgaiaren helburua:

      1. Laborategi batean egin daitezkeen lanen prestakuntza eta ikuspegi balioaniztuna eta integratua eskuratzea, jakinaren gainean iritsi ahal izateko saiakuntza-zientziekin lotutako goi mailako ikasketetara (unibertsitatea edo L.H.). Hainbat trebetasun, jokabide eta zientzia eta teknologiako teknika eta jakintza ezagutzeak dakartzan eskarmentua eta heldutasuna baliagarriak izango dira ondorengo prestakuntza-ibilbideak aukeratzeko.

      2. Saiakuntza-zientzien eta zientzia horien aplikazioaren arteko lotura ezartzea, etengabe eguneratzen ari diren teknologien bidez, lanbideko eta laneko hainbat sektoretan, jarduera-protokoloak eta irakasgai honen erabilera-eremuak ezagutuz problemak ebatzi ahal izateko hainbat esparrutan (industria, osasuna, ingurumena, etab.).

      3. Problemak ebaztea eta ikerketa txikiak egitea, banaka nahiz taldean, eta laborategiko metodologia normalizatuak gero eta autonomia handiagoz erabiltzea, eguneroko bizitzako produktuak eta materialak (elikagaietatik kutsatzaileetara) analizatu, kontrolatu edo lortzeko, modu kritikoan eta kontestualizatuan.

      4. Edozein produkzio-eremukoak diren eta egunero erabiltzen diren datuak eta emaitzak lortzeko orduan prozedura-lanak duen garrantziaz ohartzea, eta egunero erabiltzen eta kontsumitzen diren produktuetan analisien bidez egindako Kalitate Kontrolari garrantzia ematea.

      5. Zientzia eta teknologiako informazioa eta lortutako datuak zuzen interpretatu, tratatu eta adieraztea, hainbat euskarri, material eta baliabide erabiliz -baita informazio- eta komunikazio-teknologiak eta laborategiaren berezko hizkuntza ere-, lanaren emaitzak eta ondorioak hitz egokiekin aurkezteko, zientziaren eta teknologiaren komunikazio eta hizkuntza berezia partekatuz.

      6. Fisika-, kimika- eta biologia-ezagutzak modu integratuan eta askotariko testuingurutan erabiltzea eta eguneroko egoeretan zientzia horiek teknologia, gizartea eta ingurumenarekin dituzten harremanak analizatzea, herritar gisa parte hartu ahal izateko tokiko arazoei eta gizadiaren arazo orokorrei buruzko erabakiak hartzeko prozesuan eta etorkizun iraunkorra eta behar bezalakoa lortzen laguntzeko gizadi osoarentzat.

         EDUKIAK

      1. multzoa. Eduki komunak.

         Laborategi-tekniketako prozedura normalizatuak interpretatzeko eta aplikatzeko, hipotesiak adierazteko, ebidentzia eta froga zientifikoak identifikatzeko, aldagaiak identifikatzeko eta kontrolatzeko, esperimentuak diseinatzeko eta emaitzak komunikatzeko eta kritikoki interpretatzeko irizpideak eta jarraibideak.

         Talde-lanak elkarlanean egiteko, aukeratutako gaiei buruzko eztabaidak antolatzeko eta haietan parte hartzeko arauak.

         Informazio zientifikoa eta teknikoa hainbat iturri eta formatutan -bai idatziak bai digitalak- bilatzeko, hautatzeko eta antolatzeko irizpideak.

         Egindako praktikei buruzko txostenak eta monografiak idatziz nahiz digitalean egiteko jarraibideak.

         Esperimentuen datuak ordenagailu bidez lagunduta hautemateko, kudeatzeko eta komunikatzeko prozedurak.

         Lan zientifikoaren berezko jarrerak: zorroztasuna eta zehaztasuna lan esperimentalean, doitasuna hizkuntza zientifikoaren erabileran, ardura talde-lanetan eta ahalegina eta irmotasuna lan pertsonalean.

         Ingurumen-arazoen aurrean eta baliabideak agortzearen aurrean iraunkortasun-irizpideak erabiltzeko ildoak.

         Zientziari eta teknologiari buruzko ikuspegi sinplistak gainditzea, bai eta ikertzaileei buruzko ikuspegi estereotipatua eta zientzia eta teknologiako aurrerapen eta aurkikuntzak beren gizarteko eta historiako testuingurutik atera nahi izatea ere.

         Zientzia eta teknologiaren jarduerak kultura unibertsalari, giza pentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egiten dion ekarpena ezagutzea.

      2. multzoa. Oinarrizko laborategia: instalazioak, materialak eta antolaketa.

         Laborategiko lana: helburua eta teknikak.

         Oinarrizko laborategi baten egitura eta hornidura: guneak, altzariak, zerbitzu-sareak, etab.

         Laborategiko instalazio orokorrak: argindarra, ura, gasa: seinaleak eta arauak.

         Beirazko material orokorra: graduatua eta graduatu gabea.

         Erabilera arruntekoak eta balioaniztunak diren materialak: paperezkoak, plastikozkoak, zeramikazkoak, gomazkoak, metalezkoak.

         Denetariko aparatuak, ekipoak eta tresnak: ur-desmineralizagailuak, lehorgailuak, irabiagailu magnetikoak, balantzak, dosifikagailuak, etab.

         Berokuntza-ekipoak: pizgailuak, labeak, estufak, bainu termostatikoak, xafla eta manta bero-emaileak, autoklabeak, etab.

         Laborategiko urak eta produktu kimikoak. Aurkezpen-moduak eta ontzi-motak.

         Lan-arriskuen prebentzioari buruzko legeak eta arauak: segurtasuna, industria-higienea eta ergonomia.

         Produktu kimikoei buruzko arauak: arriskuak, etiketak, manipulatzea eta gordetzea.

         Aparatu, ekipo eta instalazioei buruzko prebentzio-neurriak.

         Hondakinen kudeaketa: arauei jarraituz tratatzea, biltegiratzea eta deuseztatzea.

         Materialak, eskuak eta arropak garbitzeko eta desinfektatzeko teknikak eta produktuak.

         Alarma eta babes kolektiboko sistemak. Norbera babesteko ekipamenduak (NBE).

         Ohiko istripuen prebentzioa eta tratamendua: produktuak arnastea eta irenstea, ebakiak eta erredurak. Lehen laguntzetako teknikak eta botikina.

         Suteak eragotzi eta itzaltzea. Itzalgailu-motak eta erabilera.

         Larrialdi- eta ebakuazio-planak.

         Laborategiaren antolaketa: jarduera eta mantentze-lanak kudeatzea.

         Laborategiko kalitatearen kudeaketa: laborategiko jardunbide egokietatik hasi eta ISO arauetara arte.

      3. multzoa. Saiakuntza fisiko-kimikoak.

         Aldagai fisiko-kimiko ohikoenak eta beren unitateak aztertzea.

         Likidoen bolumenak neurtzea hainbat aparatu erabiliz.

         Doitasunaren eta zehaztasunaren arteko diferentzia.

         Masak neurtzea. Balantza-motak.

         Kalibratzea eta ziurgabetasuna: aldizkakotasuna eta erregistro dokumentalak. Trazabilitatea.

         Dentsitatea neurtzea hainbat metodo eta aparatu erabiliz.

         Tenperatura neurtzea hainbat termometro-mota erabiliz.

         Presioa eta hutsunea neurtzea. Presioa eta hutsunea sortzeko eta neurtzeko aparatuak.

         Biskositatea neurtzea eta kalkulatzea.

      4. multzoa. Oinarrizko eragiketak eta prozesuak.

         Laborategiko oinarrizko lanak: oinarria, sailkapena eta aplikazioak.

         Bereizte mekanikoak: ehotzea, bahetzea, jalkitzea, dekantatzea, malutatzea, flotatzea, iragaztea eta zentrifugatzea.

         Bereizte termikoak: kristaltzea, lurruntzea, lehortzea eta kiskaltzea.

         Bereizte difusionalak: destilatzea, errektifikatzea, disolbatzaileen bidezko estrakzioa, adsortzioa, absortzioa, ioi-elkartrukea, etab.

         Oinarrizko eragiketa bakoitzaren oinarriak, ekipoak eta aldagaiak.

         Prozesu kimikoa. Errakzioak. Produktuak lortzea. Laborategietako erreaktoreak.

         Ekuazio kimikoa. Estekiometria. Erreaktibo mugatzailea eta errendimendua.

         Termokimika: erreakzio endotermikoak, exotermikoak eta espontaneoak.

         Erreakzio-abiaduran eragina duten faktoreak: erreaktiboen izaera, kontzentrazioa eta egoera fisikoa, tenperatura eta katalizatzaileak.

      5. multzoa. analisi kimikoa.

         Azidotasuna eta basikotasuna.

         Disoluzio baten kontzentrazioa adierazteko erak: Solutu:disolbatzaile erlazioa; %, (M/V ; V/V ; M/M); Molartasuna; Normaltasuna.

         Lagintzea eta lagina prestatzea.

         Analisi kualitatiboa: katioiak bereizteko eta identifikatzeko metodo sistematikoak; funtzio organikoak identifikatzea.

         Analisi kuantitatiboa: Bolumetriak (neutralizazio, prezipitazio eta oxidazio-erredukzioarenak), grabimetriak eta elektrograbimetriak.

         Analisi-metodo komertzialak: in situ identifikatu eta baloratzeko kitak.

      6. multzoa. Analisi instrumentala.

         Metodo instrumentalak: oinarria, sailkapena eta aplikazioak.

         Metodo elektrikoak: potentziometria (ph-metroak eta ioi hautatzailea); konduktimetria (konduktimetroak); beste teknika batzuk (oximetria, kolunbimetria...)

         Metodo optikoak: kolorimetria; polarmetria; errefractometria; espektrofotometria (UV-V, AA, IR)

         Bereizte-metodo kromatografikoak: zutabea; papera; geruza fina; likidoa (HPLC); gasak (GC); electroforesia.

      7. multzoa. Saiakuntza mikrobiologikoak eta biokimikoak.

         Mikrobioen munduaren izaera. Zelula eukariotoaren eta prokariotoaren arteko diferentziak. Bakterioak, birusak, onddoak eta legamiak.

         Mikrobiologia-laborategiko aparatu bereziak. Mikrobiologia-laborategian jarraitu beharreko arau orokorrak. Arriskuen azterketa.

         Hazkuntza-inguruneak prestatzea.

         Esterilizazio-metodoak: bero lehorra, bero hezea, iragaztea eta esterilizazio kimikoa.

         Mikroorganismo-hazkuntzak: hazkuntza-motak, ereiteko teknikak eta inkubazioa.

         Mikroorganismoak isolatzea eta zenbatzea.

         Biologiako mikroskopioa.

         Mikroorganismoak identifikatzeko proba biokimiko klasikoak eta sistema komertzialak.

         Klinika-analisia: gernu- eta odol-analisiaren osaera eta testa.

         Elikagaien eta haien kutsatzaile kimiko eta mikrobiologiko ohikoenen analisia eta osaera.

         Elikagaien bioteknologia: esnearen deribatuak sortzea bakterio eta onddoen bidez. Landare transgenikoak detektatzea.

         Bioteknologia aplikatua eta ikertzailea: bakterioen ADNa erauztea. Entzimen bioprodukzioa detektatzea.

         EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

      1. Egin beharreko lanaren jarduera- eta antolaketa-gidoiak eta -protokoloak interpretatzea, haien helburua eta erabili beharreko baliabideak aztertzea, laborategian garatzeko eta aplikatzeko, banaka, binaka edo taldean.

      1. Ea aplikatzen dituen zientzia-lanaren oinarrizko estrategiak agindutako lanetan: arazoak eta problemak identifikatzea; jarduera-metodoak proposatzea eta baloratzea; esperimentuak prestatzea eta egitea; emaitzak kualitatiboki eta kuantitatiboki aztertzea; koherentziaz eta argi adieraztea esperimentazio praktikoaren emaitzak.

      2. Ea banaka eta taldean aritzen den lanak egiten.

      3. Ea baloratzen duen binakako edo taldeko lanak egiterakoan parte-hartzea, eta bakoitzari zeregin bat ematea, lana egiten den unearen eta ikaskuntza-helburuen arabera.

      4. Ea erakusten duen zorroztasuna, sormena, espiritu kritikoa, zalantza sistematikoa, malgutasuna eta irmotasuna eguneroko lanean.

      2. Esperimentu- eta ikerketa-lanaren memoria eta txostenak egitea, hainbat iturritako testuak, eskemak eta irudikapen grafikoak erabiliz, laborategiko praktiken garapena, emaitzak eta ondorioak deskribatzeko.

      1. Ea kontsulta egiten duen informazio-iturri ugaritan eta hainbat formatutan.

      2. Ea analisiaren datuak eta emaitzak tratatzen dituen tresna matematikoak erabiliz eta kalkuluak eginez.

      3. Ea bere ondorioak birlantzen dituen zenbait iturritatik lortutako datuetatik eta informazioetatik abiatuta.

      4. Ea memoriak eta txostenak egiten dituen formatu estandarizatuei jarraituz.

      5. Eta zientziaren eta teknologiaren nomenklatura eta hizkuntza egokiak erabiltzen dituen bere komunikazio eta arrazoitzeetan.

      6. Ea IKTak erabiltzen dituen ahozko eta idatzizko aurkezpenetan.

      7. Ea eskemak, grafikoak, kontzeptu-mapak eta antzeko baliabideak erabiltzen dituen lanak aurkezteko.

      3. Laborategi-teknikei buruzko iritziak eta erabakiak osatzea eta adieraztea, haien garapena, aukerak eta mugak aztertu eta baloratu ahal izateko jakintzaren eraikuntza kolektiboari egiten dieten ekarpena, eta ingurumenean eta pertsonen osasunean duten eragina.

      1. Ea baloratzen duen analisi- eta ikerketa-jardueraren sormena eta lorpenak.

      2. Ea baloratzen duen zientziaren eta teknologiaren problemei buruzko informazio kontrastatua edukitzearen garrantzi soziala, iritzi bat emateko orduan.

      3. Ea erabaki arrazoituak hartzen dituen analisiaren eta ikerketaren alorreko egoera eztabaidagarrien aurrean.

      4. Ea bereizten dituen azalpen zientifikoak eta zientifikoak ez direnak.

      5. Ea ezagutzen dituen zientziaren eta teknologiaren jakintzaren eta metodoen boterea eta mugak.

      6. Ea baztertzen dituen zientziari eta hari lotutako teknologiei buruzko ikuspegi sinplistak eta estereotipatuak.

      7. Ea onartzen duen ikerketa-, industria- eta produkzio-prozesu guztietan kontuz ibili beharra dagoela.

      8. Ea baloratzen eta argudioak ematen dituen laborategi-teknikek gure gizarteetan duten eginkizunari eta ongizatea hobetzeko egiten duten ezinbesteko ekarpenari buruz, eta ea bideak proposatzen dituen garapen iraunkorrean aurrera egiteko.

      4. Laborategiko instalazioak, ekipamenduak eta materialak identifikatzea eta haien erabilerak aztertzea eta egiaztatzea, osagai guztiak ezagutzeko.

      1. Ea ezagutzen eta aztertzen dituen laborategiko zerbitzu-sareak, bertako altzariak eta ekipamendu orokorra.

      2. Ea bereizten eta ordenatzen duen laborategiko material orokorra: beirazkoa, paperezkoa, plastikozkoa, zeramikazkoa, gomazkoa, metalezkoa etab., apal eta tiradera egokietan.

      3. Ea baloratzen dituen beirak laborategian dituen erabilera ugariak eta jarraituak, batik bat material bolumetriko gisa (orokorra eta zehatza).

      4. Ea piezak eraikitzen dituen beira eta gomazko tutu eta hagaxkekin.

      5. Ea ezagutzen eta manipulatzen dituen erabilera arrunteko aparatu eta ekipo nagusiak.

      6. Ea kontuz erabiltzen dituen berokuntza-ekipoak, eta ea bereizten dituen erabileraren arabera.

      7. Ea identifikatzen dituen produktu kimikoak (erreaktiboak, soluzio baloratuak, adierazleak, tanpoi-soluzioak, patroiak, etab.) ontzien etiketetan deskribatutako ezaugarriengatik, produktua behar bezala erabiltzeko.

      8. Ea ohartzen den uraren eta erreaktiboen garrantziaz, laborategiko lanaren oinarrizko substantzia gisa.

      9. Ea hizkuntza egokia erabiltzen duen, aparatu, teknika edo material bakoitzari bere izen zehatzaz deituta.

      5. Laborategian lan- eta ingurumen-prebentziorako neurriak aplikatzea eta arrisku-faktoreak aztertzea, istripurik edo gorabeherarik egon ez dadin.

      1. Ea bereizten dituen lan- eta ingurumen-arriskuak, bai eta istripuak eta gorabeherak ere.

      2. Ea desberdintzen dituen segurtasuna, industria-higienea eta ergonomia, giza osasunaren arloan.

      3. Ea identifikatzen dituen laborategiko jarduerarekin lotutako arriskuak eta horien faktoreak.

      4. Ea interpretatzen dituen hainbat produktu kimikoren etiketak, eta bakoitzaren erabilerak ezagutzen dituen.

      5. Ea erreaktiboak ordenatu, erabili eta gordetzen dituen, kontuan hartuz haien bateragarritasuna, iraunkortasuna eta agresibitatea, araudiari, etiketari eta segurtasun-fitxari jarraituz.

      6. Ea identifikatzen dituen ekipoak martxan jartzean, jardutean eta gelditzean zaindu beharreko puntu kritikoak.

      7. Ea identifikatzen eta erabiltzen dituen norbera babesteko ekipamenduak (NBE) eta alarma- eta detekzio-sistemak.

      8. Ea kontsultatzen duen dokumentazioa eguneratua (katalogoak, eskuliburuak, hiztegiak, etab.) lan- eta ingurumen-prebentziorako arau eta legei buruz, erreaktibo, ekipamendu eta erabilerarik arrunteneko aparatuetan.

      9. Ea Interneten eta beste iturri batzuetan ikertzen duen REACH araudiari buruz, eta industrian, gizartean eta ingurumenean duen eraginari buruz.

      10. Ea ezagutzen eta erabiltzen dituen hainbat itzalgailu-mota.

      11. Ea parte hartzen duen larrialdi- eta ebakuazio-plana martxan jartzen, eta bertan duen jardueraz arduratzen den.

      12. Ea lehen laguntzetako praktikak egiten dituen ohiko istripuen aurrean.

      13. Ea hondakin bakoitza bere ontzian gordetzen duen, arauei jarraituz, kudeatuak izateko.

      14. Ea erabiltzen dituen garbitze-, desinfektatze- edo esterilizatze-teknikak, kontuan hartuz kutsatzailea, ekipoa edo materiala.

      15. Ea baloratzen duen prebentzio-arauek eta -prozedurek laborategiko jarduera guztietan duten garrantzia, eta ea aplikatzen dituen eta haien arabera jokatzen duen teknika bakoitza gauzatzerakoan.

      6. Laborategia antolatzeko eta kontrolatzeko prozedurak aplikatzea, laborategiko jardunbide egokien metodoak eta kalitate-sistemak aztertzea eta interpretatzea, behar bezala kudeatu ahal izateko.

      1. Ea ulertzen duen laborategiaren erabilgarritasuna, hori posible egiten duten teknikak eta hori lortzeko antolaketa bat egin beharra.

      2. Ea betetzen dituen istripuen eta gorabeheren parteak.

      3. Ea kontrolatzen duen erreaktiboen eta material suntsigarrien inbentarioa, kontsumoa eraginkorra eta iraunkorra izan dadin.

      4. Ea baloratzen dituen kontsumoak erostearen eta berritzearen gastuak, tarifak kontsultatuz eta erreaktibo, material, energia, konponketa eta abarren prezioaz ohartuz.

      5. Ea arduratzen den bere langunearen eta espazio eta ekipamendu komunen ordenaz, garbiketaz eta puntuan jartzeaz.

      6. Ea aztertzen dituen gaitasun teknikoko arauetan oinarritutako laborategiko lan-metodoak (Laborategiko Jardunbide Egokiak, Lan Prozedura Normalizatuak, UNE ISO/EC 17025 araua), laborategietako kalitatea kudeatzen dutenak emaitzak ziurtagarriak eta homologatuak izan daitezen.

      7. Ea onartzen dituen laborategi baten funtzionamendu egokirako antolatze-, egituratze- eta ordenatze-balioak, asko baitira bertatik igaro eta bertan lan egiten duten pertsonak.

      7. Aldagai fisiko-kimikoak neurtzea (masa, bolumena, dentsitatea, tenperatura, presioa eta biskositatea), eta erabilitako laginaren mota eta alikuotaren araberako teknika eta aparatua hautatzea eta erabiltzea, produktu kimikoak beren ezaugarrien bidez identifikatzeko.

      1. Ea bereizten dituen erabili beharreko aparatuak eta teknikak, neurtu beharreko funtzioaren arabera.

      2. Ea neurtzen dituen eskatutako aldagai fisiko-kimikoak, eta ea hautatzen duen kasu eta lagin bakoitzerako tresna egokia.

      3. Ea identifikatzen dituen aldagai bakoitzaren unitateak, beharra balego multiplo eta azpimultiplo bihurtuz.

      4. Ea ohartzen den aparatuak behar bezala garbitu eta kalibratu behar direla, saiakuntzarako egoera ezin hobean egon daitezen.

      5. Ea zorrotz bereizten dituen doitasuna eta zehaztasuna neurrietan eta tresnetan.

      6. Ea kalitatea erlazionatzen duen hainbat prozedura sistematizatu eta dokumentaturekin (aparatuak kalibratzea, nork egiten duen, zenbatean behin egiten duen, non erregistratzen den, etab.).

      7. Ea ulertzen dituen ziurgabetasunaren eta trazabilitatearen kontzeptua.

      8. Ea interesatzen den aldagaien neurketa aplikatzen eguneroko bizitzako egoeretan.

      8. Konposatuak egiteko oinarrizko eragiketak eta prozesuak identifikatzea eta bereiztea, osagaiak bereizteko hainbat ekipo eta material erabiltzea eta produktuak lortzea, laborategian eta industria-prozesuetan duten erabilgarritasun praktikoa ulertzeko.

      1. Ea azaltzen duen zein diren oinarrizko eragiketen printzipioak eta zertarako balio duten.

      2. Ea oinarrizko eragiketak aplikatzen dituen tratatu beharreko produktuaren arabera, adibidez:

         Erreakzio bidez lortutako prezipitatu bat iragaztea, zentrifugatzea eta dekantatzea (adib.: hidroxido ferrikoa).

         Substantzia bat lehortzea eta kiskaltzea (adib.: esnea).

         Substantzia baten osagaiak bereiztea destilazio bidez (adib.: ardoa).

         Hainbat substantziaren osagai batzuk erauztea (adib.: nikotina, kafeina, klorofila, aromak).

         Hainbat egitura kristalino lortzea (adib.: sodio-kloruroa, kobre-sulfatoa, alunbreak, sufrea).

      3. Ea deskribatzen dituen ekipoak eta oinarrizko eragiketa eta produktu bakoitzean duten funtzioa.

      4. Ea ulertzen duen erreakzio kimikoaren kontzeptua, zer esan nahi duen eta zer faktorek determinatzen duten, hainbat motako esperimentuak eginez, adibidez:

         Hidrogenoa eta oxigenoa lortzea (garbituz eta lehortuz), beirarekin eta gomazko tutuekin egindako muntaiekin.

         Aspirina eta zilar-ispilua lortzea.

      5. Ea prozesu kimikoak interpretatzen dituen oinarrizko eragiketen eta fabrikazio-erreakzioen konbinazio gisa, eta ea irudikatzen dituen fluxu-diagramen bidez.

9. Analisi kimikoak egitea teknika bolumetrikoak eta grabimetrikoak erabiliz, substantzia puruak edo konposatuak identifikatzeko eta kuantifikatzeko.

1. Ea egiaztatzen eta neurtzen duen hainbat substantziaren azidotasuna eta basikotasuna (ozpina, esnea, ardoa, gernua, etab.), pH-a adierazteko paperaren eta adierazle unibertsalen bidez.

2. Ea kalkuluak egiten dituen eta solido-likido eta likido-likido disoluzioak prestatzen dituen, hainbat kontzentrazio-unitatekoak, eta ea ontziratu, etiketatu eta gordetzen dituen, arauei jarraituz.

3. Ea lagina hartzen duen ezarritako prozedurak aplikatuz, aztertu beharreko produktuaren adierazgarria izan dadin.

4. Ea elementu ez-organikoak identifikatzen dituen hainbat laginetan (adib.: errautsak).

5. Ea bereizten eta ezagutzen dituen funtzio organikoak.

6. Ea teknika bolumetrikoak erabiltzen dituen produktu baten osagaiak kuantifikatzeko (adib.: ozpin komertzial baten azidotasuna, esnearen azidotasuna, edateko ur baten kloruroak eta gogortasuna, ur oxigenatu baten aberastasuna).

7. Ea teknika grabimetrikoak erabiltzen dituen produktu baten osagaiak kuantifikatzeko (adib.: hidrato baten hidratazio-ura, kloruro baten kloroa, igeltsu baten aberastasuna).

8. Ea kit komertzialak erabiltzen dituen hainbat produkturen parametroak identifikatzeko eta kuantifikatzeko (adib.: urarenak).

10. Laginak analizatzea teknika instrumental xumeak erabiliz, beren osagaiak identifikatzeko eta kuantifikatzeko.

1. Ea bereizten eta sailkatzen dituen analisi instrumentalaren metodoak, neurtu beharreko aldagai fisikoen arabera (erradiazio elektromagnetikoa, potentzial elektrikoa...).

2. Ea ulertzen eta interpretatzen duen tresna bat kalibratzeko prozesua, eta ea kalibratzeko saiakuntzak egiten dituen, analisirako aparatuak prestatuz.

3. Ea neurketak egiten dituen analisi instrumentalaren aparaturik xumeenekin: pH-metroa, konduktimetroa, errefraktometroa, polarimetroa, oximetroa, UV-V espektrofotometroa&

4. Ea lagin baten osagaiak bereizten dituen metodo kromatografikoen bidez: zutabea, papera, geruza fina (adibidez: landare baten kloroplastoak bereiztea geruza fineko kromatografia bidez).

5. Ea esperimentu bidez egiaztatzen duen osagai bera metodo instrumentalez nahiz metodo kimikoz analiza daitekeela, eta ea lortutako emaitzak konparatzen dituen (adibidez: kloruroak, nitratoak&).

6. Ea erregistratzen eta tratatzen dituen lortutako datuak, kalibratze-kurba edo zenbakizko kalkuluen bidez interpretatuta.

7. Ea emaitzak adierazten dituen unitate egokitan, eta ea magnitude-mailak kontuan hartzen dituen lagin-motaren eta saiakuntzaren arabera.

8. Ea aparatuak kontuz erabiltzen dituen, garestiak baitira eta osagai delikatuak baitituzte.

9. Ea ohartzen den lan fina eta arretatsua egin behar dela emaitza fidagarriak eta zehatzak eskuratzeko, teknika instrumentalak oso garestiak eta doiak baitira.

11. Saiakera mikrobiologikoak eta biokimikoak egitea bakoitzaren analisi-teknikak aplikatuz, denetariko mikroorganismoak eta osagai biokimikoak identifikatzeko eta kuantifikatzeko.

1. Ea mikroorganismoak identifikatzen dituen, kontuan hartuz beren diferentziak, ezaugarriak, jokabideak eta morfologiak.

2. Ea ezagutzen dituen mikrobiologiako aparatu, material eta produktuak.

3. Ea prestatzen dituen hazkuntza-inguruneak, duten helburuaren arabera.

4. Ea betetzen dituen prebentzio mikrobiologikoaren arauak, eta ea bereizten dituen arrisku- eta euspen-mailak.

5. Ea mikroorganismoak ereiten dituen hainbat hazkuntza-ingurunetan, ea aztertzen duen nola hazten diren hainbat denbora eta tenperaturatan, eta ea zenbatzen dituen.

6. Ea koloniak isolatu eta identifikatzen dituen saiakuntza biokimikoen bidez.

7. Ea esterilizazio-mota desberdinak aplikatzen dituen, kasu bakoitzaren arabera.

8. Ea tindaketak eta prestakinak egiten dituen, eta mikroskopioan behatzen dituen.

9. Ea gernuaren parametroak analizatzen dituen test-zerrenden bidez, eta ea interpretatzen dituen odol-analisi baten emaitzak.

10. Ea egiten duen elikagaietako uraren, karbohidratoen, lipidoen eta proteinen analisi kualitatiboa, eta ikertzen dituen esne, ogi, haragi, arrain eta abarren kutsatzaile kimikoak.

11. Ea egiten dituen saiakuntza bioteknologiko xumeak.

    GIZARTE-ANTROPOLOGIA

    SARRERA

    Gizakia modu orokorrean aztertzeko ardura aurki dezakegu Antropologia terminoaren adiera etimologikoan bertan. Gizakiak galderak egiten dizkio bere buruari norberaren gainean; talde eta gizarte guztietan daude gainerakoak begiratu eta «aztertu» dituzten gizonak eta emakumeak. Kultura eta gizarteari buruzko interesean islatzen da, azken finean, gu geu garena, egiten duguna eta gure artean nola erlazionatzen garen atzemateko jakin-min hori. Antropologia dinamika horretan sortu zen mendebaldean eta, pixkanaka, gizakiari buruzko zientzia osaera jaso zuen.

    Gizonari eta emakumeari erreparatu eta haiek aztertu dituztenek lan-ereduak ezarri dituzte. Gizakiak jakintza bat eskuratzen du, gizakia eta haren gizartea aztertzen duenean. Eta hortik dator, bada, jakintza-mota hori lortzeko kontzeptuen planifikazioa eta teoria. Bi esparru horiek (bizitza-moduen interesaren esparrua eta jakintzaren planifikazioaren esparrua) bereizteak banaketa dakar, eta bi arlo hauek bereizten dira:

    Arlo semantikoa; bere baitan hartzen du jarraibide kulturalek, familia-harremanek, sineskerek, gizarte-portaerek, erakundeek eta abarrek biltzen duten osaera, hots, hausnarketan eta gizakiaren eta gizartearen ikerketan interesatuta dagoenaren edo begiratzen duen pertsonaren jakin-mina pizten duten gaiak.

    Aipatutako gaiek osatzen dituzten datuak ordenatu, aztertu eta interpretatzeko erabili den tresna teorikoa. Ikerketak eta hausnarketak egin diren heinean, teoria batzuek beste teoria batzuk ordezkatu, osatu edo teoria berriak sortu dituzte, eta jakintzan aurrera egin da modu koherentean.

    Antropologiaren helburuaren arloan, bestalde, komeni da gaur egungo egoerara iristeko historia pixka bat gehiago ezagutzea. Une historiko bakoitzean gaiak nola landu diren ikusteak aukera emango lieke ikasleei zientzia ia jaio berri honen hasieraren eta eboluzioaren muinean sartzeko. Ez dugu ahaztu behar Antropologiak, hasieran (XIX. mendearen erdian), helburu enpiriko autonomoa zuela, gainerako zientziek bezala: gizarte primitiboak, mendebaldeko zibilizazio-eremuetakoak ez diren gizarteak, alegia.

    Une egokian, zientziak dualtasun argia ikusten du begiratzen duen pertsonaren eta begiratzen duen ikuspegiaren artean. Bereizketa hori geografikoa da batez ere; horregatik, antropologoek urruneko gizarteak aztertu zituzten hasieran. Horrez gain, badakigu talde txikiak zirela; auzokoekin harreman gutxi zuten, haien teknologia ez zegoen oso garatuta eta gizarte-jarduerak eta -eginkizunak ez zeuden oso espezializatuta. Horrelako taldeak aztertzen eta ikertzen dira, modu horretan mendebaldeko gizartea hobeto ezagutuko dugula uste delako. Horretarako teknika bereziak erabiltzen dira, eta sistemak aplikatzen dira ikerketan aurrera egiteko beharrezkoa den informazioa lortzeko aukera ematen duten begiratzeko.

    Hala ere, denborak aurrera egiten duen heinean, antropologoek atzematen dute objektu enpiriko horrek aldaketa zehatz batzuk izaten dituela, sarritan nahiko gogorrak gainera; eta, maiz, desagertzeko bidean egotera iristen dira talde horiek (ikerketaren objektuak). Hasiera batean «primitiboak» edo «basatiak» deitutako gizarteak lekualdatu, eraldatu, eta desagertu ere egiten dira, gizarte-antolaketa berrien eragin eta ondorioengatik. Horrek krisia ekarriko luke azterketaren objektua ondo zehaztuta ez balego, eta horrek zenbait planteamendutara garamatza.

    Lehenengo jarrerak aldaketa hori eragin duten arrazoiak aztertzen ditu. Horri jarraiki sortu da soziologiarekin lotutako planteamendurantz doan orientazioa. Beste aldaera batek barrurantz begiratu du. Urruneko talde primitiboak bilatu beharrean, saiatuko dira gure inguruko nekazaritza-eremuetako gizarteak aztertzen. Horrelako taldeetan omen dauden gizarte-egituretatik eta jarraibide kulturaletatik lor ditzakegu gainerako gizartean aplika daitezkeen ondorioak. Hirugarren proposamen batek, aurreko bien artekoak, aurkeztuko du gizarte moderno eta industrialak ikertzeko interesa, eta hortik sortuko da hiri-antropologia izenez ezagutzen den azpidiziplina.

    Baina aukera interesgarrienak ez du oinarrituko bere jardueraren zehaztasuna objektu enpiriko zehatz baten; aukera horretan, gainera, ikasleek aurreko aldaeren elementuak aurkituko dituzte (gizarte sinpleen antropologia -lehen primitiboak-, landa-eremuko gizarteak, hiri-gizarteak&). Hori baino gehiago, Antropologiaren planteamendu epistemologikoan oinarrituko da, gizartean eta kulturan dauden gizon eta emakumearen zientzia gisa. Modu horretan aurkezten den azterketa-objektua ez da eremu geografiko, kultural, historiko edo beste edozein eremu zehatzera mugatzen. Aldiz, bere osotasunean hartu nahi du gizakia, gizona eta emakumea osorik, gizarte, eremu geografiko, egoera eta une guztietan.

    Horri jarraiki, gai honek ikasleari eskaini nahi dizkio hurbileko errealitatea (Euskadikoa, alegia), zein ezagutu berri duen eta gaur egungo mundua osatzen duen errealitatea aztertzeko eta modu kritikoan balioesteko baliabideak. Zentzu horretan, Gizarte-antropologiak aztertzen dituen gaiek ikasleei haien inguruko zein beste gizarte batzuetako egoera errealen aurrekarien berri emango diete. Diziplinaren hastapenek eta erabiltzen dituen egitura eta fundamentuek antzeko kasuei buruzko hausnarketa egiteko elementuak emango dituzte. Era berean, oinarrizko orientazio eta jakintza gisa ere erabiliko da, lanbide-heziketako zikloetarako, unibertsitate-ikasketetarako (gizarte eta giza zientzietako lizentziatura eta diplomaturetan, eta gizarte-jarduera batekin lotutako zientzietan, esaterako medikuntzan, erizaintzan, etab.).

    Ikasgai honetarako aurreikusten diren gai batzuk landu ditu dagoeneko Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako Gizarte Zientziak, Geografia eta Historia Sailak, batez ere ardatz kontzeptual batzuen bitartez; esaterako «antolaketa kulturala» eta «gizarte antolaketak espazioan eta denboran» ardatzen bitartez, besteak beste.

    Bestalde, Antropologiak kontzeptuak ematen ditu gizakiaren alorreko arazoak ulertu eta baita hipotesiak egiteko ere; horrek eskatzen du ezagutzea bai beharrezko datuak jaso eta erabiltzeko tresnak bai behar den informazioa ere.

    Azkenik, ikasgai honek helburu du gizakien egoera eta bizipenekiko errespetua eta enpatia sustatzea, kulturen arteko ikuspegitik ezberdintasun posible bakarra «kultura sortzeko» giza gaitasuna besterik ez dela jakinik. Baieztapen horrek deuseztatzen du nagusitasunetik egindako irakurketarako edo kultura batzuk beste batzuk baino hobeak bailiran aurkezten dituen edozein asmo, eta ondorioetan erlatibitatearen ideiara eta jakintzen aurrean jarrera kritikoetara eraman behar gaitu.

    IKASGAIAREN EKARPENA GAITASUNAK GARATZEKO

    Antropologiari buruzko ikasgaiak estatistika-datuak baliatuko ditu kultura- eta gizarte-fenomenoak interpretatzeko, baita errealitatearen irakurketa matematikoa zenbait dimentsiotan egiteko ere (esaterako, ekonomian); modu horretan, gaitasun hori garatzen lagunduko du. Kultura- eta gizarte-esparruei buruzko deskribapen eta ikerketen formalizazio matematikoak eskatzen du matematika-tresnak menperatzea.

    «Eremu naturala» eta «hiri-eremua» kontzeptuetara hurbiltzea eta horien eraginak aztertzea aukera ona da inguru naturalera eta gizakiaren jarduerengatik pairatzen duen eraginera hurreratzeko; hortaz, balioko du eremu naturalarekin jarduteko eta gizakiaren presentziaren eraginaren, bere kokagunearen, eragiten dituen aldaketen eta sortzen diren paisaia berrien jakitun izateko. Gainera, inguru naturala eta hirikoa, eta horien baliabideak zaintzeak dakartzan onuren partekatutako ikuspegi irekia sortzen laguntzen du. Modu zuzenean laguntzen du kultura zientifikoa, teknologikoa, eta osasunaren kulturaren gaitasuna garatzen.

    Antropologiak norbanakoaren eta gizartearen gertaerak ulertzeko gakoak ere ematen ditu eta, hortaz, gaitasun soziala eta hiritarren gaitasuna jasotzen laguntzen du. Genero-bazterketaren edo pobrezia-egoeraren eztabaidak, edo ikuspegi kritikotik egindako kultura-formen konparazioak hiritarren kontzientzia autonomoa sortzen laguntzen du; hau da, laguntzen du errealitate sozialaren irakurketa interesatuei lotuta ez dagoen kontzientzia eraikitzen.

    Bestalde, zientzia honen ikerketa-estrategiak eta -teknikak erabiltzeak ikasleei laguntzen die inguruari buruzko haien ezagutza zehazten edo «iritzi» soiletik bereizten. Hortaz, dakiguna zorrotz erabiltzeko aukera ematen du, eta hori da gure jakituria, haren mugak eta koordenatuak kokatzeko erreferentzia; erreferentzia hori oso lagungarria da ikasten ikasteko gaitasuna garatu ahal izateko.

    Gauza bera esan dezakegu autonomia eta ekimen pertsonalerako gaitasunaren arloan. Antropologiak norbanakoaren eta gizartearen bizitza interpretatzeko ematen duen aukerak tresna sendoa eskaintzen die ikasleei beren ekimena eta autonomia zehazteko; izan ere, errealitatea zorrotz interpretatuz, ikasleek modu eraginkorrean kontrolatzen dute beren jarduera pertsonala.

    Hizkuntza bidezko komunikazioaren gaitasunean duen ekarpena ere begi-bistakoa da. Komunikazio-harreman ona izateko hainbat jarduera lagungarri daude, besteak beste, ikasgaiak oinarritzat dituen iritzi ezberdinen arteko etengabeko eztabaidak, edota ikerketa txikiak burutzea, testuak aztertzea, etab.

    Informazioaren tratamendua eta gaitasun digitala ezinbestekoa da, hizkuntza digitalari esker informazioa etengabe mugitzen den une historiko honetan. Internet, zein antropologiazko interpretazio eta proposamen ezberdinen arteko harremana errazten duten plataforma digitalak, oinarrizko iturri dira bilaketa eta garbiketa-lanak egiteko.

    Azkenik, kultura humanistiko eta artistikoari buruzko gaitasuna eskuratzeko oso baliagarriak dira hala arlo sinbolikoa eta horren arte-produkzioak, nola hiri-eremua bera ere, kultura eta arte sorkuntzekin; eta, oro har, baita kultura- eta arte-adierazpenak ezagutu, ulertu, estimatu eta kritikoki balioesteko proposamen antropologikoa ere.

    HELBURU OROKORRAK

    Batxilergoan Antropologia irakasteak gaitasun hauek garatzea du helburua:

1. Antropologiako kontzeptu, definizio eta metodo orokorrak deskribatzea, gainerako zientzietatik bereiziz, Gizarte-Antropologiaren gai propioen tratamenduan aplikatzeko.

2. Antropologia-teoria ezberdinak azaltzea, eta agertu ziren testuinguruarekin lotu ahal izateko une historiko zehatzetan kokatzea.

3. Funtzionamendu ekonomikoaren eta gizarte-kontrolaren oinarriak giza arlo bezala identifikatzea, eta horien gaineko hausnarketa egitea, gizarte-talde ezberdinetan bazterketaren arazoa aztertu ahal izateko (bazterketa ekonomikoa, kulturala, generoaren araberakoa, sexuala, arrazista, etnikoa&).

4. Jarraibide soziokultural zehatzak aztertuz lortutako ondorioetatik abiatuta, etxeko bizitzaren eta familiaren antolaketa-motak deskribatzea, gure gizarteko ezaugarri zehatzekin alderatzeko.

5. Gure bizitzako jarraibide soziokultural tipikoak sailkatzea; alde batetik, nekazaritza- eta arrantza-eremuetakoak eta, beste alde batetik, industria-inguru eta hiri-eremuetakoak, bakoitzari dagozkion datuak emanez, Euskadiko testuinguruan bi esparruak konparatu ahal izateko.

6. Gurea ez bezalako gizarte- eta kultura-antolaketa formen informazioa esku artean erabiltzea, hainbat iturritatik jasotako informazioa ezagutzea (Internet barne), kritikoki aztertu ahal izateko azpigarapen-egoerak eta talde eta kulturetan duten eragina.

7. Hizkuntza kulturari itxura emateko elementu gisa atzematea, eta gizarteak eratu eta garatzeko eragina aztertzea, euskal gizartean euskararen egoera balioetsi ahal izateko.

8. Eremu naturalaren eta hiri-eremuaren kontzeptuen osaeraren prozesu historikoa deskribatzea, baita gure inguruan izan duten eragina ere, bi kontzeptuak aplikatzeak izan dituen eraginak balioesteko.

9. Arlo soziokulturalaren eta norbanakoaren esferen arteko lotura ezartzea, bien arteko elkar-beharrizana aztertuz, gure inguruaren ohiko jarrera batzuk ikuspegi antropologikotik interpretatu ahal izateko.

10. «Gizonezkoen generoa» eta «emakumezkoen generoa» kontzeptuen esanahi kulturalak eta bakoitzaren esparru sozio-ekonomikoa azaltzea, testuinguru historikoan kokatuz, genero-bazterketa iraunarazten duten gaur egungo eredu kulturalak zalantzan jarri eta alde batera uzteko.

11. Arlo sinbolikoaren eraikuntza historikoa azaltzea, zenbait gizarte-formazio aztertuz eta alderatuz, kultura-eraikuntza gisa atzemateko.

    EDUKIAK

    MULTZO GUZTIETAKO EDUKIAK

1. Ikerketa nagusiak irakurri, aztertu eta balioestea, gai eta proposamen teoriko eta metodologikoei buruzkoak: hainbat informazio-iturri erabiltzea, batez ere digitalak -Internet, besteak beste-; zenbait unetan garatutako teorien erreferentzia eta lan antropologikoak aztertu eta konparatzea; ikasitako planteamendu teoriko bakoitzaren ondorio eta emaitzen ebaluazio kritikoa.

2. Ikerketa antropologikozko lan monografiko bat osatu eta garatzea.

3. Informazioa eta lortutako ondorioak azaltzea, argudiatzea eta besteekin konpartitzea. Egindako lanaren emaitzak eta ondorioak ahoz taldeari azaltzea; ikerketa antropologikoaren argumentu propioak erabiliz lana defendatzea.

1. multzoa. Sarrera. Gizartea eta kultura.

1. Gizarte-antropologia: definizioa eta interes-esparruak. Gizarte-antropologiaren jatorria, jaiotza, eta garapen historikoa. Teoria antropologikoak.

2. Gizarte-antropologiaren metodo eta jarduerak.

3. Alorreko teoria eta praktikaren arteko lotura. Begiratze parte-hartzailea, datuak jaso eta aztertzea.

4. Kultura eta gizartearen nozioak eta kontzeptuak. Euskal gizartea.

5. Gizarte-antropologia gizakiaren esferarekin lotutako ikerketaren saiakera sistematiko gisa ikustea.

2. multzoa. Etxeko bizitzaren antolaketa eta familia barruko harremanak.

1. Etxeko bizitzaren antolaketa. Etxeko antolaketa-moduak, -formak eta -helburuak.

2. Familia barruko harremanak. Familia-harremanen adibideak. Euskal Herriko nekazaritza-, arrantza- eta hiri-eremuetako familia-egitura tradizionala eta gaur egungoa.

3. multzoa. Antropologia ekonomikoa eta politikoa: ekonomia, trukea eta kontrola.

1. Ekonomia, trukea eta kontrol sozio-ekonomikoa, gizarte-sistemaren elementu gisa ulertuta. Gizarte-kontrola eta horren itxura ezberdinak gizarte-taldeetan.

2. Bazterketaren anatomia: ekonomikoa, etnikoa, hizkuntzazkoa, kulturala, generoaren araberakoa, sexuala, etab.

3. Gizarte-estratifikazioa: klaseak, gutxiengoak eta talde etnikoak. Euskal gizartea.

4. Azpigarapena eta kultura-aldaketa.

5. Garapena, langabezia, pobrezia eta kultura. Langabezia eta horrek duen eragina gazteen eta emakumeen segmentuan. Pobreziaren kulturaren ikuspegi kritikoa. Gizarte-egoera ahulen aurrean elkartasunezko jarrera.

6. Populazioa, garapena, eta aldaketa soziokulturala.

4. multzoa. Hizkuntza-antropologia.

1. Hizkuntzaren karaktere bereizgarriak, gizakien adierazpen gisa.

2. Hizkuntzaren eta kulturaren arteko lotura. Hizkuntza-aniztasuna azpimarratu.

3. Hizkuntzaren eta pentsamenduaren arteko lotura.

4. Hizkuntzaren eta gizarte-klasearen arteko lotura.

5. Hizkuntzaren eta generoaren arteko lotura.

6. Hizkuntza eta gizartea: diglosia, lekualdatze linguistikoa. Euskadiko egoera.

7. Hizkuntza-adierazpenak balioestea, eta etnozentrismo, klase edo sexu-bereizketan oinarritutako aurreiritzi posibleak identifikatzea.

5. multzoa. Arlo sinbolikoaren antropologia.

1. Kultura eta nortasuna. Gizarteratze-jardueren aldaera kulturalak.

2. Sexu-rolen definizio kulturala.

3. Eremu naturala eta hiri-eremuaren kontzeptuen eraikuntza historikoa. Gaur egungo gizartean duen aplikazioa. Euskadi.

4. Arlo sinbolikoaren eraikuntza historikoa. Euskal Herriko magia, erlijioa.

   EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Monografiko edo artikulu antropologikoen bitartez ikerketa-objektuaren arazoak, aplikatutako esparru teorikoa eta oinarrizko kontzeptuak identifikatzea, eta egoera berrietara aplikatzea.

   Terminologia behar bezala erabiltzen du.

   Erabiltzen duen korronte teorikoa (monografia, testua, albistea&) deskribatu du.

   Korronte hori dagokion testuinguru historikoarekin lotzen du.

   Korrontearen oinarrizko ezaugarriak azaltzen ditu.

   Teoria antropologiko bat partzialki aplikatzen du kasu bat azaltzeko.

2. Euskadiko ohiko jarraibide soziokulturalak konparatzen ditu, nekazaritza-arrantza edo industria-hirikoak, jarraibide horiei buruzko datuak biltzea eskatzen duen ikerketa-proiektu txiki batetik abiatuz; horretarako, antropologiaren beraren metodo eta teknikak erabili behar dira eta esparru teoriko batean oinarritutako ondorioak atera behar dira.

   Euskadiko ohiko jarraibideei buruzko datu esanguratsuak jaso ditu.

   Jarraibide kulturalak sailkatzen ditu.

   Haien arteko antzekotasun eta ezberdintasunak ezartzen ditu.

   Euskadiko jarraibide kultural propioak geografikoki kokatzen ditu.

3. Funtzionamendu ekonomikoarekin eta gizarte-kontrolarekin lotutako arazo nagusiak identifikatu eta balioetsi, horien ezaugarri eta kausak kritikoki aztertuz korronte antropologiko zehatz batzuetatik.

   Eredu ekonomiko anitzen oinarrizko ezaugarriak deskribatzen ditu.

   Bazterketa-egoerak ezaugarri horietako batzuekin lotzen ditu.

   Gizarte-kontrolaren sistemaren eginbeharra azaltzen du zenbait korronte antropologikotatik abiatuta.

   Ikuspuntu antropologikotik eredu ekonomikoaren eta gizarte-kontrolaren sistemaren arteko lotura azaltzen du.

   Bazterketa arintzeko neurriak proposatu ditu.

4. Etxeko bizitza eta familiaren antolaketa-motak balioetsi, kokatzen diren lekuaren formazio sozio-kulturalen bitartez haien logika eta zentzua azalduz.

   Etxeko bizitza-formak eta familia-egiturak zenbatzen ditu.

   Forma eta egitura horiek elkarren artean konparatzen ditu.

   Gure gizartearen eta beste gizarte batzuen etxeko bizitzaren antolaketa-formak eta familia-egituren arteko antzekotasunak eta ezberdintasunak ezartzen ditu.

   Horietako bakoitzak gizarte irekiak garatzerakoan (norbanako bakoitzak bere bizitza-proiektua garatzeko aukera ematen duten gizarteak) egiten dituzten ekarpenak kritikoki balioesten ditu (epai argudiatua ematen du).

5. Euskal errealitate sozial eta kulturala osatzeko hizkuntzaren faktoreak duen garrantzia aitortzea, hizkuntza aniztasuna errespetatzeko jarrerak eskuratzea, eta jarrera baztertzaileak alde batera uztea.

   Hizkuntzak duen eginbeharra azaldu du kultura eratzeko eta garatzeko.

   Gizarte bateko hizkuntzen arteko harreman posibleak deskribatu ditu (diglosia, lekualdatze linguistikoa&)

   Harreman horietako batzuk euskararen egoerarekin lotu ditu.

   Hizkuntza, gizarte-klasea eta generoa lotu ditu ikuspuntu psikolinguistikotik.

   Euskadiko hizkuntza-aukerak errespetatzen ditu (euskara, gaztelania, etorkinen hizkuntzak, hizkuntza komertzialak&)

6. Gure gizarteak historian zehar egin duen eremu naturalaren eta hiri-eremuaren interpretazioa balioestea, horrek eragin dituen ondorioak barne.

   Eremu naturala eta hiri-eremua kontzeptuak definitu ditu.

   Hainbat kontzeptu aztertzen ditu une historikoaren eta kultura-aniztasunaren arabera.

   Kontzeptu horiek inguruan (fisikoan eta hirikoan) aplikatzeak eragiten dituen ondorioen txosten deskribatzaile laburra osatu du.

   Aipatutako ondorioak kritikoki balioesten ditu (batez ere ingurumenean duten eragina).

   Ondorio negatibo posibleak zuzenduko dituzten aukera bideragarriak proposatu ditu.

7. Kultura eta pertsonaren arteko harremana eta elkarren eragina islatzen dituzten egoera zehatzak interpretatzea.

   Kultura eta pertsonaren arteko harremana azaldu du.

   Harreman hori irudikatzen duten adibideak eman ditu.

   Adibideen bidez gure gizarteko jarrera-estereotipoak interpretatu ditu (loturak ezarri ditu).

8. Gaur egun indarrean dauden genero-ereduak eragiten duten diskriminazioa arbuiatzea, eta diskriminazioa bera gertatzen den baldintza sozio-ekonomikoekin lotzea.

   Emakumearen eta gizonaren ereduaren ezaugarriak deskribatu ditu.

   Gure gizarteko genero-ereduen eta eredu ekonomikoen arteko lotura azaldu du ikuspegi historikotik.

   Gaur egungo genero-ereduak gure gizartean ezartzearen ondorioak kritikoki balioetsi ditu.

   Genero-diskriminazioa arbuiatu du hainbat testuinguru sozio-kulturaletan.

   Diskriminazio hori gure gizartetik desagerrarazteko alternatibak proposatu ditu.

9. Arlo sinbolikoa kultura-produktu gisa interpretatzea zenbait kultura aztertuz; tartean Euskal Herrikoa.

   Euskal Herriko eta beste gizarte batzuetako adierazpen sinbolikoak konparatu ditu.

   Haietako batzuek Euskal Herrian izandako garapena labur deskribatu du.

   Adierazpen sinboliko-erlijiosoak sortu dituzten kulturen testuinguruan kokatu ditu.

   Alor sinbolikoa kultura-produktu gisa aitortzen du.

   AHOZKO KOMUNIKAZIOIA ATZERRIKO HIZKUNTZAN

   Gure herrialdea buru-belarri dago sartuta Europa sortzeko prozesuan. Bertan, Erkidegoko beste hizkuntza batzuk jakitea funtsezkoa da pertsonek libre zirkula dezaten eta kultura, ekonomia, teknika eta zientziaren arloko lankidetza egon dadin kideen artean. Beraz, ikasleak prestatu behar dira gero eta nazioartekoagoa, kulturartekoagoa eta eleaniztunagoa den mundu batean bizitzeko.

   Horregatik, Europako Batzordeak, hizkuntzen erreferentzia-esparru europar komunaren baitan -ikaskuntza, irakaskuntza, ebaluazioa-, ikasteko gidalerroak finkatzen ditu, bai eta hiztunen hizkuntza-gaitasunak neurtzeko ere. Ildo horiek funtsezkoak izan dira irakasgai honen curriculuma egiteko. Irakasgai honen helburua izango da hizkuntza etorri eta naturaltasun egokiz erabiltzea, ahozko komunikazioak esfortzurik ez eskatzea eguneroko egoeretan nahiz zehatzago eta konplexuagoetan eta, era horretan, besteekin harremanak izatea, gai zehatzei eta abstraktuei buruzko ahozko testuak ulertzea eta sortzea, hainbat ahoskera, erregistro eta estilo estandar erabiliz, bai eta ohiko esamolde batzuk ere. Atzerriko hizkuntza batean hobeto hitz egiteko eta ulertzeko, kontuan izan behar dira ikasleak lehendik dituen hizkuntza-jakintza guztiak, bai ama-hizkuntzakoak bai dakizkien atzerri-hizkuntzetakoak. Horien artean egin daitezkeen loturak ikaskuntzaren onerako izango dira. Dena dela, hizkuntzen arteko egitura berdin horiek ezin dira mekanikoki estrapolatu, eta elkar aberastea ez da beti automatikoa izaten; hori lortzeko, esku-hartze sistematiko egoki batek egon behar du beti. Beraz, atzerriko hizkuntzaren arlo hau ikasteak esan nahi du, batetik, lehendik jakindakoa hedatzea eta sendotzea eta, bestetik, ahoz komunikatzeko trebetasunak garatzea, ikasleen berehalako nahiz etorkizuneko interes akademiko eta profesionalen bidetik. Irakasgai honek bilatzen du ikasleak ahalik eta gehien garatzea ahozko trebetasunak, eta gai izatea harremanak izateko eta bere burua ulertarazteko hainbat egoeratan, hala nola: kontatzea eta deskribatzea, bere ikuspuntuak xehetasun eta adibide egokiz hornitzea, iritziak ematea eta argudio sinpleen kate bat garatzea. Hori dena gai orokorrei buruzko gero eta hiztegi zabalagoa erabiliz, gramatika ondo samar menderatzen dela erakutsiz, ideien arteko harremanak adierazteko lokarriak erabiliz, etorriarekin eta bat-batean. Hots, gai honek gero eta autonomoagoa den eta bizi osoa iraun behar duen ikasketa bati jarraitzeko bidea izan behar du. Bestalde, atzerriko hizkuntza bat ikasteak gainditu egiten du hizkuntza-esparrua. Izan ere, hizkuntza jakiteak prestakuntza integrala ematen du: beste hizkuntzetako hiztunekiko begirunea, interesa eta komunikazioa errazten du, kulturarteko kontzientzia areagotzen du, eta gai eta problema globalak ulertzeko eta ikasketa-estrategiak eskuratzeko bidea da. Era horretan, hautazko irakasgai honek zabaldu egingo du ikaslearen horizontea, bizitzeko eta gizartea antolatzeko beste modu batzuetara hurbilduko du, nazioarte osoaren problemei buruzko iritziak trukatzeko aukera emango du, lan-interesak aberastu eta elkar topatzearen aldeko balioak sendotuko ditu, non eta nazioarteko komunikazioa gero eta nabariagoa den mundu honetan. Helburuak multzokatuta daude -zentzuz antolaturik egon daitezen eta argiago erakuts dezaten oinarrizko zer ikasketa sendotu behar diren-, baina horrek ez du esan nahi multzo bakoitza besteetatik aparte garatu behar denik. Hizkuntza-trebetasunak 1., 2. eta 3. multzoetan datoz: entzutea, hitz egitea eta elkarrizketan aritzea. Denek dituzte ikasitako kontzeptuak komunikazio-jardueren bidez gauzatzeko prozedurak. Batxilergoko atzerriko hizkuntza irakasgai komunaren curriculumean ere garrantzitsua zen ahozko komunikazioa, eta garrantzi hori areagotu egiten da hautazko irakasgai honekin. Izan ere, are gehiago indartu nahi du hainbat hiztunengandik datorren ahozko hizkuntza-eredua, dauden ahozko aldaerak ahalik eta gehien jasotzeko. Oinarri gisa, atzerriko hizkuntza izango da ohiko komunikazio-hizkuntza bakarra ikasgelan, bai jarduerak egiterakoan bai hizkuntzari buruzko edozein zalantza argitzerakoan. Horren helburua hizkuntza natural erabiltzea da, ikasgelan nahiz kanpoan, eta ikasleak atzerriko hizkuntzan hitz egin ahal izatea giro erreal batean. Atzerriko hizkuntzaren ahozko eta idatzizko adierazpenak behatuz eta komunikazio-egoeretan erabiliz, gero eta aberatsagoa den kontzeptu-sistema lortzen da, bai funtzionamenduari dagokionez bai egoerari eta komunikazio-edukiari lotutako testuinguru-aldagai edo aldagai pragmatikoei dagokionez. Horixe da Hizkuntzaren ezagutza izeneko 4. multzoaren xedea. Abiapuntua izango dira hizkuntzaren funtzionamendu-arauak ezagutzeko modua ematen duten egoerak. Horien bidez, ikasleak jakingo du atzerriko hizkuntzako zein elementu diren berak ezagutzen dituen hizkuntzetan bezalakoak edo ez bezalakoak, zein estrategiak laguntzen dion ikasten eta, era horretan, bere buruaz gero eta seguruago egongo da. Bestalde, Gizarte- eta Kultura-alderdiak izeneko 5. multzoko edukien bidez, ikasleak hobeto ezagutzen ditu atzerriko hizkuntza erabiltzen den herrialdeetako ohiturak, gizarte-harremanak, ezaugarriak eta berezitasunak, hots, bereak ez bezalakoak izan daitezkeen bizimoduak. Ezagutza horrek, gainera, aberastu egiten du ikaslearen kultura, desberdin bizi diren pertsonekiko ulermen eta tolerantzia handiagoa izango ditu, gizarte eta kultura desberdinak ezagutzeko interesa haziko zaio, eta kulturen arteko komunikazioa erraztuko da. Atzerriko hizkuntzaren ahozko komunikazioa ebaluatzeari dagokionez, hautazko irakasgai honen programazioari txertatuko zaizkio ikasgelan egiteko jarduerak, bai eta ahozko adierazpena eta ulermena nahiz harremana ebaluatuko dituen frogaren zati bakoitzaren deskripzio zehatza ere.

   HELBURUAK

   Batxilergoan atzerriko hizkuntzaren Ahozko komunikazioa irakastearen helburua gaitasun hauek garatzea izango da:

1. Hizkuntza estandarrean dauden ahozko hainbat testuren esanahi orokorra eta puntu nagusiak ulertzea, gaiak pertsonalak, publikoak, lanekoak edo hezkuntzakoak direlarik, hainbat euskarritan (irratia, telebista, CDa, DVDa, Interneta), baldintza akustiko onetan.

2. Ulergarriak diren ahozko testu xume eta zentzuzkoak sortzea, norberaren intereseko gai pertsonal, publiko, laneko edo hezkuntzakoei buruzkoak, komunikazio-egoerara egokiturik.

3. Ahozko harremana indartzea, bat-batekoa eta ulergarria izan dadin, zalantzak egon arren, gertaerak kontatuz, esperientziak, desirak eta asmoak deskribatuz, iritzien arrazoiak labur emanez edo planak eta ideiak azalduz.

4. Eguneroko bizitzako egoera gehienetan edo atzerriko hizkuntza erabiltzen den lekuetan egindako bidaia batean ager daitezkeen egoeretan moldatzen jakitea.

5. Hizkuntzari buruzko eta hizkuntza-erabileraren arauei buruzko ezagutzak automatizatzea, egoki, zentzuz eta zuzen hitz egiteko eta elkarrizketan aritzeko; ahozko testuak ulertzeko; eta atzerriko hizkuntzak komunikazio-egoeretan duen funtzionamenduaz hausnartzeko.

6. Hainbat ikasketa-estrategia garatzea, eskura dauden baliabide guztiak erabiliz, baita informazio- eta komunikazio-teknologiak ere, atzerriko hizkuntza modu autonomoan erabiltzeko eta ikasten jarraitzeko.

7. Atzerriko hizkuntza erabiltzen den herrialdeetako gizartearen eta kulturaren ezaugarri nagusiak ezagutzea, norberarenak ez bezalako kultura eta ikasi nahi den hizkuntza hobeto ezagutzeko eta interpretatzeko.

8. Atzerriko hizkuntza baten ahozko ulermena eta adierazpenaren bidez beste jakintza eta kultura batzuk eskura daitezkeela ohartzea, eta kultura anitzeko mundu honetan nazioartean komunikatzeko eta elkar ulertzeko modua dela aitortzea, kulturen arteko antzekotasunen eta desberdintasunen kontzientzia hartuz.

9. Atzerriko hizkuntzan ahoz komunikatzeko gaitasuna autoebaluatzeko estrategiak finkatzea, ekimenez, konfiantzaz eta erantzukizunez.

   EDUKIAK

1. Entzumena:

   Ahozko testuen esanahi orokorra eta ideia nagusiak ulertzea (adibidez hitzaldi, elkarrizketa edo eztabaidetakoak), eguneroko gaiei buruzkoak (hezkuntza, lana edo aisiaren arlokoak), argi ahoskatuak eta hizkuntza estandarrean.

   Grabatutako edo hedabideetako material gehienaren esanahi orokorra eta ideia nagusiak ulertzea (adibidez irrati, telebista edo zinemakoa), gaiak gaur egungoak edo norberaren interesekoak edo lanekoak direlarik, argi eta poliki samar ahoskatuak eta hizkuntza estandarrean. Estrategiak erabiltzea esanahi ez-esplizituak ulertzeko eta ondorioztatzeko, ideia nagusiak edo xehetasunak jasotzeko, edo ulermena neurtzeko, testuinguruko gakoak erabiliz, ikaslearen interesekoak diren ahozko testuetan. Mezu bat oso-osorik ulertu beharrik gabe, ulermen orokorra zeinen garrantzitsua den konturatzea.

2. Mintzamena:

   Esan nahi dena eta adierazteko modua planifikatzea, komunikazioa errazteko baliabideak erabiltzea, bai eta mekanismo xumeak ere, diskurtsoari behar adinako zentzua eta kohesioa emateko.

   Aurkezpen xumeak egitea, argiak, nahiko zabalak, aurrez prestatuak, barne-antolaketa dutenak, testu-unitatearen hasiera, garapena eta ondorioa dutenak; eta gramatika zuzen samarrez emanak, ahoskera, erritmo eta intonazio egokiz, bistakoa izan arren atzerritarra ari dela. Etorriarekin, bat-batean eta zuzen samar hitz egitea, eguneroko eta gaur egungo hainbat gairi buruz erraz eta ganoraz komunikatzeko moduan, esperientziak, desirak eta abar deskribatzea eskatzen duten hainbat egoeratan; eta pasadizo, kontaketa, gertaera eta abarren berri ematea, atzerriko azentu eta intonazioarekin bada ere. Gai bati buruzko ikuspuntua edo arrazoia zehatz aurkeztea, azalpen eta argudio esanguratsuak emanez, arrazoi, ondorio eta hipotesiei buruz espekulatuz eta hainbat aukera aztertuz, esan nahi dena nahi bezala adierazteko moduan, ama-hizkuntzaren eraginekin bada ere. Diskurtsoa komunikazio-egoerara moldatzea hiztegi, egitura eta erregistroari dagokionez, eta norberaren akatsak zuzentzea, gaizkiulertuak saihesteko.

3. Elkarrizketa:

   Pertsonen arteko komunikazioan emandako ahozko testuen esanahi orokorra eta zehatza ulertzea, hizkuntza estandarrean, eguneroko bizitzako edo abstrakzio pixka bateko gaiei buruzkoak, ikaslearen interes orokorrekoak eta akademikoak, nahiz eta batzuetan eskatu hitz edo esaldi jakinak errepikatzeko edo azaltzeko.

   Gai ezagunei buruzko ikuspuntuak ematea, gaur egungo gaiei buruzko elkarrizketa eta eztabaidetan parte hartzea, informazio orokorra eta zehatza emanez, adibide egokiak erabiliz, iritziak argi defendatuz eta besteen ekarpenen aurrean errespetua eta jarrera kritikoa erakutsiz. Parte-hartze aktiboa izatea elkarrizketa informaletan, etorriarekin, natural eta zehatz samar, ikaslearen intereseko gaiei buruz, parte hartzeko, harremanari eusteko eta esanahiak negoziatzeko estrategiak erabiliz. Parte-hartze aktiboa izatea, zailtasun pixka batekin, harreman formaletan, norberaren iritziak eta ideiak emanez eta arrazoituz, aukerak neurtuz eta hipotesiak eginez. Helburu bat lortzeko edo problema bat konpontzeko elkarlanean aritzea, besteei parte hartzeko eta beren iritziak emateko gonbidatzea, ideia bat nahiko argi adieraztea, eta aukera desberdinen arrazoi edo ondorioei buruz espekulatzea eta alde onak eta txarrak neurtzea.

4. Hizkuntzaren ezagutza:

   Hizkuntza-ezagutzak: Hizkuntza-egiturak eta haien funtzio nagusiak berrikustea eta zabaltzea, eta ahozko hainbat testu-mota eta komunikazio-helburutara moldatzea.

   Eguneroko bizitzako eta ikasleen intereseko gaiei buruzko eremu lexiko-semantikoa zabaltzea. Aurrizki, atzizki eta hitz konposatuetatik hitzak sortzea. Nazioarteko alfabeto fonetikoa erabiltzea, ahoskera modu autonomoan hobetzeko. Hainbat azentu-, erritmo- eta intonazio-eredu sortzea eta interpretatzea, jarrerak eta sentimenduak adierazteko eta ulertzeko.

   Ikasketari buruzko hausnarketa:

   Hizkuntza-erabileraren aldaerak ezagutzea: ahozko hizkuntza formalaren eta informalaren arteko aldeak.

   Ikasteko baliabideak modu autonomoan erabiltzea: digitalak nahiz bibliografikoak. Hiztegia eta hizkuntza-egiturak berrikusi, zabaldu eta finkatzeko estrategiak erabiltzea. Hainbat gramatika-egituraren erabilera eta esanahiari buruzko azterketa eta hausnarketa, norberaren egiturekin konparatuz eta kontrastatuz. Autozuzenketa- eta autoebaluazio-estrategiei buruz hausnartzea eta haiek erabiltzea, hizkuntza modu autonomoan ikasiz joateko. Akatsak ikasprozesuaren zati direla onartzea. Gela barruan zein kanpoan ikasteko aukerez baliatzeko interesa izatea, informazio- eta komunikazio-teknologiak erabiliz. Hizkuntzak ikasterakoan konfiantzak, ekimenak eta lankidetzak duten garrantziaz ohartzea.

5. Gizarte- eta kultura-alderdiak eta kulturarteko kontzientzia.

   Atzerriko hizkuntza erabiltzen den erkidegoetako eguneroko bizitzaren kultura-alderdi nagusiak ezagutzea eta balioestea: ohiturak, jarrerak, balio eta sinesmenak&

   Atzerriko hizkuntzako eta norberaren hizkuntzako hiztunek dituzten ohitura, jokamolde, jarrera, balio eta sinesmenen artean dauden antzekotasun eta desberdintasun garrantzitsuenei buruzko gogoeta egitea. Testua komunikazio-testuingurura egokitzea: gaiak eta erregistroak kontuan izan behar dute testuingurua, solaskidea eta komunikazio-helburua, komunikazio-kanala, euskarria, etab. Atzerriko hiztunekin komunikazio-trukeak izateko interesa, bai eta atzerriko hizkuntza erabiltzen den herrialdeetako bizimoduak, gizarte-konbentzioak, eta kultura- eta gizarte-adierazpenen jokabide erritualak ezagutzeko ere. Atzerriko hizkuntza beste herriekin komunikatzeko eta elkar ulertzeko bidetzat hartzea, bai eta beste kulturetara hurbiltzeko tresnatzat eta, beraz, aberastasun pertsonaltzat ere. Atzerriko hizkuntza etorkizuneko ikasketa nahiz lanerako interesgarriak izan daitezkeen ezaupideak eskuratzeko bitarteko garrantzitsua dela ikustea.

   EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Eguneroko komunikazio-egoera batean taxuz moldatzeko ahozko ulermen- eta adierazpen-maila egokia lortzea.

   Ea ikasleak badituen hizkuntza-baliabide nahikoak (fonemak, hiztegia, gramatika-egiturak), eta egoerari moldatutako diskurtso-mota eta komunikazio-estrategiak erabiltzen dituen, ahoz moldatu ahal izateko, zalantzekin bada ere eta itzulinguruak erabiliz, bere intereseko hainbat gairi buruz (familia, aisia, ikasketak, lana, bidaiak&).

2. Ohiko hizkuntza-osagai eta -egituren bilduma bat zuzen erabiltzea, eta autoebaluazioa eta autozuzenketa behar bezala erabiltzea.

   Ea ikasleak komunikatzeko moduan erabiltzen dituen ohiko hizkuntza-osagaiak eta -elementuak, aurreikusteko moduko egoeretan, ikasleen interesen baitan; eta ea behar bezala erabiltzen dituen autoebaluazioa eta autozuzenketa, ikasketaren autonomia indartzeko.

3. Komunikazioaren erritmo egokia ahalbidetzen duen elkarrizketa-jarioari eustea.

   Ea ikaslea gai den elkarrizketan aritzeko naturaltasunez eta ulertzeko moduan, nahiz eta etenaldiak behar izan hitzak edo esaldiak bilatzeko, edo esandakoa zuzentzeko, batez ere berez sortutako esakune luzeetan.

4. Elkarrizketa xume batean behar bezala jardutea, ikaslearen intereseko gaiei buruz.

   Ea ikaslea gai den elkarrizketa xume bat hasteko, mantentzeko eta amaitzeko, aurrez aurre, gai ezagun edo interesgarriei buruz; bai eta norbaitek esandakoa errepikatzea ere, elkarrekiko ulermena egiaztatzeko.

5. Bateko eta besteko hizkuntza-osagaiak zentzuz lotzea, ideia-kate kohesionatu bat sortzeko.

   Ea ikaslea gai den bateko eta besteko hizkuntza-osagai labur eta xumeak lotzeko, ideia-kate kohesionatu bat sortzeko.

6. Atzerriko hizkuntza erabiltzen den lekuetako kulturen datuak eta informazioak ulertzea eta errespetatzea.

   Ea ikaslea gai den atzerriko hizkuntza erabiltzen den lekuetako kulturen datuak eta informazioak ulertzeko eta errespetatzeko, ea ohartzen den garapen pertsonalerako eta profesionalerako duen garrantziaz, eta ea konturatzen den kultura desberdinetako pertsonek elkar ulertzeko duen balioaz.

   ZUZENBIDEA

   SARRERA

   Gizarte-bizitza, kontrajarriak diren interesen arteko etengabeko talka da. Justizian eta demokrazian oinarrituta, horien guztien artean oreka ezartzeko edozein ahalegin aurrera eraman ahal izateko, gizartea bera osatzen duten kideek, gehiengoz onartutako prozeduraren bidez, sortu eta onartutako arau batzuk ezarri behar dira. Pertsonek beren gizarte-bizitzan jarraitu beharreko lege, agindu eta arau multzo horri Zuzenbidea deitzen diogu.

   Irakasgaia egingo duen ikasleak, izan zuen aukera Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan ezagutza-mota horrekin ohitzeko aukera Gizarte Zientzietan, Geografian eta Historian, Antolamendu Soziopolitikoari buruzko ezagutza-multzoen bidez.

   Beraz, egungo unean gizartearen ezaugarri eta arazo nagusiak aztertu, ulertu eta epaitzeko aukera izan du; gertuko ingurunea eta giza eta gizarte-komunitatea bere alor desberdinetan ezagutu, ulertu eta kritikoki baloratu du: herria, Autonomia Erkidegoa, Espainia, Europar Batasuna, gainerako nazioartea; gizarteen funtzionamendu eta mekanismoak ezagutu ditu, gizarte-gertaerak eta fenomenoak sortzen diren testuinguru globalean aztertuz eta ulertuz.

   Irakasgai hau Giza eta Gizarte Zientzien Batxilergoan kokatzen da eta bertan, ikasleak, bere gizarteak oinarri duen arau-egitura ikasiz eduki horiek bereganatuko ditu, horren aurrean jarrera kritiko bat landuz; ordena juridikoaren beharraren inguruko gogoetarako elementuak izango ditu, Zuzenbidearen helburuak aztertuz, eta beraz, justiziaren teoria eta egun Giza Eskubideen teorian duen zehazpena; halaber, bere arauen arabera zuzentzen den talde bateko kide izatearen kontzientzia barneratuko du, Zuzenbideak erabat demokratikoa den gizarte batean bilatu behar dituen demokrazia, elkartasun eta gizarte-justiziaren balioak garatuz.

   Zuzenbidea, batxilergoari profesionaltasun kutsua ematen dioten aukerako ikasgaien taldean dago, baina izaera orokorrekoa denez eta bere edukia egungo eta etorkizuneko eguneroko bizitzari estuki lotuta dagoenez, ikasleari batxilergoan bere prestakuntza-prozesua amaitzean burutuko duen lan-roletik kanpo dagoen kultura-oinarria eskainiko dio, bai Prestakuntza Zikloetan goi-mailako ikasketekin jarraitzen badu (Kanpo-merkataritza, Marketina, Enpresa Administrazioa, Idazkaritza, Kontsumo Aholkularitza, Harrera...) bai unibertsitatea aukeratzen badu (Zuzenbidea, Ekonomia, Enpresa Administrazioa, Soziologia, Zientzia politikoak, Informazioaren Zientziak, Filologia, Psikologia, Geografia, Historia...), beren interes profesional edo bokaziozkoei dagokienez ikasleen aniztasunaren arabera.

   Beraz, esan liteke irakasgaiak helburu bat duela bere prestakuntza-ibilbideari argi badagokio ere, diziplinarteko izatearen ezaugarria baitu.

   Zentzu horretan, garrantzitsua da azpimarratzea Ekonomia, Gizarte Zientziei Aplikatutako Matematika edo Ekonomia eta Antolamendua bezalako modalitateko ikasgai jakin batzuk edo Administrazio eta Kudeaketa Prozesuak bezalako aukerakoek, oinarri juridikoa izan behar dutela; ikasleari ezagutza horren oinarria emateko ardura Zuzenbidea ikasgaiari dagokio.

   Erlazio hori bana-banakoa da eta ikasgaiari eman behar zaion zentzu globalizagarria eskaintzen dio. Ikasgaia bost gaikako arlotan multzokatzen da:

   Zuzenbide Zibilak ikaslea zuzenbidearen munduan eta, bereziki, bere terminologian murgilaraziko du. Nukleo horrek oinarri juridikoak jartzen ditu eta horien gainean egingo dira ondoren datozen gainerako erreferentziak.

   Bestalde, Oinordetzako edo familia-zuzenbidearen barruan, «oinarrizko kultura» dei daitekeenaren alde jakin batzuk lantzen ditu. Eduki horiek oso egokitzat hartzen dira ikasleak aukeratutako etorkizuna edozein dela ere, horien ezagutzaren beharra geroz eta maizago suertatzen baitzaigu bizitzan zehar, nahiz eta maila altuan ez izan.

   Halaber, azpimarratzekoa da ikaslea «Zuzenbidearen kultura» deitu daitekeenean prestatzeak duen garrantzia, hau da, «arautegia» ulertu eta barneratzeak, horrela, ezagutza gehiagoz baloratu ahal izango baititu zuzenbidezko estatuak oinarri izan behar dituen printzipio demokratiko handiak eta, beraz, Zuzenbidea gizarte-antolamendu demokratikorako oinarrizko tresna gisa ulertzea.

   Merkataritza-zuzenbideak, adituen hizkeratik eguneroko bizimoduan erabiltzera pasa diren kontzeptu nagusiekin ohituko ditu ikasleak. Horrela, batxilergoarenak ez diren mailetan sakondu gabe, ikaslea hainbat enpresa, balore-titulu edo merkataritza-kontratuen zuzenbide-formetan eta balore-burtsaren funtzionamenduan trebatuko da.

   Gainera, berria den hizkera ulertzen hasiko da eta merkatu-ekonomiak bere funtzioak betetzeko dituen tresnen papera aintzat hartu, baloratu eta horren inguruan hausnartu ahal izango du.

   Lan-zuzenbideak bi atal handi ditu, biak beharrezkoak ikasleari bere bizitzan zehar derrigorrez eragingo dion elementua ezagutzen hasteko helburua bete ahal izateko: laneko kontratuzko harremanak eta Gizarte Segurantza publikoko erregimena; ohikoenak eta orokorrean gehien erabiltzen diren eduki eta hitz guztien errepaso orokor bat egin nahi da.

   Halaber, ikasleak lan-legedi baten atzean dauden fenomeno soziologiko guztiak eta baita ideologikoak ere, baloratu eta horien inguruko iritzia lantzea nahi da.

   Zuzenbide Fiskalak baliabide publikoen bilketa eta banaketaren inguruko problematikari heltzen dio, Estatu espainiarraren aurrekontu orokorren egituran eta Euskal Ogasun Publikoaren existentzian sakonduz. Euskal Ogasun Publikoak zerga-sistema esklusibo bati eska dakizkiokeen baldintza guztiak betetzen ditu, gure autonomia Estatutuan aitortuta eta gure Konstituzioan babestua dagoen Kontzertu Ekonomikoaren sistemari esker. Zerga-ordainketaren alor zehatzagoan, zuzeneko eta zeharkako zergetan arreta berezia jarriko da: PFEZ eta BEZa, ikasleak gehien ezagut ditzakeenak eta, gainerakoak bezala, horiek biltzea eta kudeatzea EAEren eskumen esklusiboa dira eta, PFEZaren kasuan, legedi osoa.

   Pertsona bakoitza komunitate baten parte sentitu behar da, eta atal honetan, helburu hori lor daiteke ikaslearengan «zerga-kontzientzia» dei daitekeena sortuz, hau da, baliabide publikoen jatorri-helmuga ulertuz eta legeek hala dioten heinean, norbanakoak altxor publikoari bere ekarpena egitearen beharraz, eta, beraz, aginte publikoei aipatu ekarpenen erabilera zuzena egitea eskatzearen beharraz jabetuz.

   Administrazio Zuzenbidea bi atal handitan banatuko dugu: administrazio-egintza eta Estatu Espainiarraren antolamendu politikoa eta, beraz, EAEkoa.

   Gai horien inguruko ezagutza eta hausnarketarekiko ezjakintasun handia eta nolabaiteko errefusa dagoela uste da. Gai horien kontzeptu-edukia jarrerazko edukiaren euskarria da, nahiz eta, bistan denez, sinbiosi sakonean izan. Hain zuzen ere, komenigarria da ikasleak, bizi den gizarteak duen botere politikoaren antolamendua ezagutzea eta baloratzea eta Zuzenbidearen atal hori ezagutzeak, demokrazia, gutxiengoak ez baztertzea, herritarren ordezkari legitimoek demokratikoki sustatutako legeekiko errespetua, Herri baten kide izatearen kontzientzia, indarkeria eza, etab. bezalako balioak barneratzea erraz dezan.

   Orientazio didaktikoei dagokienez, edukiak ondo antolatzea eta aurkeztea oso lagungarria izan daiteke ikasketa errazteko, baina ez da nahikoa. Beharrezkoa da beste baldintza batzuk ere kontuan izatea. Lehenik eta behin, ikasleen gaitasun intelektuala eta ikas-prozesuari ekiteko dauzkaten ezaguera-eskemak. Adin horietako (17-18 urteko) ikasleek ziur asko, gaitasuna dute hipotesiak eta dedukzioak formulatzeko, teoriak azaltzeko eta zentzuz argudiatzeko; gainera, ekonomia- eta enpresa-munduaz dauzkaten aldez aurreko ideiak kontuan hartu beharrekoak dira. Abiaburuko gaitasun horiek eta aldez aurreko aipatu ezaguerak nolakoak diren jakiteak bide ematen dio irakasleari helburuen eta jardueren zer-nolakoa eta sakontasuna bere ikasleen beharretara eta mailetara egokitzeko.

   Bestalde, beharrezkoa da ikasleak era esanguratsuan erlazionatzea ikasketa berriaren edukia aurretik dauzkan kontzeptuekin. Hau da, beharrezkoa da nolabaiteko lotura ezartzea ikasi nahi denaren eta lehenago ikasitakoaren artean. Ikasleak ikasten duena dakienarekin erlazionatu ahala, esanahia ematen dio ikasketaren xede den irakasgaiari, eta, horrenbestez, bere ezaguera-eskemak eraikiz eta berriz landuz doa. Alde horretatik, Giza eta Gizarte Zientzien Batxilergoko aurreko etapan eta, nagusiki, Ekonomia, Enpresaren Ekonomia, Historia, Filosofia eta, hala badagokio, Administrazio- eta kudeaketa-prozesuak irakasgaietan, ikasleek hainbat eduki bereganatuta izango dituzte, Zuzenbidearen kontzeptu-guneekin erlazioak ezartzeko bidea emango dietenak. Gainera, aurreko etapan (DBH) Gizarte Zientziak, Historia, Herritartasunerako eta Giza Eskubideetarako Hezkuntza eta Etika eta Gizabide Hezkuntza ikasi dituzte eta horrek ere lotura hori egiten laguntzen du.

   Nahiz eta askotan zaila izan ikas- eta irakas-prozesuaren baldintzatzaile guztiak aurreikustea, beharrezkoa da prozesu hori planifikatzea, eta, beraz, ezarritako helburuak lortzeko beharrezko jarduerak eta baliabideak programatzea. Hala bada, gogoeta egin behar da garatu nahi diren gaitasunekin eta edukiekin koherenteenak diren irakaskuntza-estrategiei buruz.

   Irakasgaiaren edukietako batzuk ikerketa-estrategiak erabiliz ikas daitezke. Hala ere, estrategia horien birtualtasunak gorabehera, irakasgaiaren kontzeptu-guneetako batzuek eta, bereziki, prozesu-guneetako batzuek, bestelako estrategiak behar dituzte; estrategia egokiagoak, hain zuzen, eduki teknikoei heltzeko, horietarako hobea baita erakusketa-estrategiak aplikatzea. Estrategia horiek baliagarriak dira ikaskuntza esanguratsuak sustatzeko, beti ere zenbait baldintza kontuan hartzen badira: abiapuntua ikasleek jada badakitena izatea, beren interesa kontuan hartzea eta edukiak ordena logiko eta argian aurkeztea.

   Hala ere, lantzen diren eduki-moten arabera aukeratu behar dira azalpenezko estrategiak ala ikerketazkoak. Ohikoena aldi berean mota askotako edukiak lantzea denez, egokiena estrategiak nahastea da, hau da, azalpena ikerketa-jardueretan oinarritzea, eta ikerketa-jarduerekin batera haien garapenerako beharrezko informazio-azalpenak egitea.

   Ebaluaziorako orientazioei dagokienez, haien helburua hezkuntza-prozesu osoa arautzea da. Ikasleen bilakaerari buruzko informazioa eman behar digu, behar izanez gero prozesua berriz bideratzeko neurriak hartzeko. Hortaz, ez da aski ikasleen ezagueren maila eta haien ikasketa-prozesuaren garapena egiaztatzea; izan ere, beste hauek ere egiaztatu behar baitira: erabilitako metodologia, programatutako jarduerak, irakaslearen eginkizuna, baliabideak eta jarritako helburuak.

   Helburua hain zabala denez, beharrezkoa da antolaketa eta lan metodiko eta ordenatua izatea hura betetzeko. Era berean, nahitaezkoa da behar den informazioa emango duten ebaluazio-teknikak izatea.

   Teknika horiek askotarikoak izan behar dute, eta ikasturtean zehar aplikatu behar dira, etengabeko ebaluazioaren barruan; ezin dira izan egoera bakartu batean egiten diren proba batzuk besterik; aitzitik, beharrezkoa da askotan egiten ari denari, sortzen diren zailtasunei eta egin behar diren aldaketei buruz hausnartzea.

   OINARRIZKO GAITASUNA ESKURATZEKO IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA

   Batxilergoko oinarrizko gaitasunen artean zeharrekoagoak diren batzuk daude eta lehentasunez Batxilergoko ikasgai orokorren bidez lortzen badira ere, Zuzenbidea aukerako ikasgaiak ere, horiek lortzeko ekarpena egiten du modu honetan:

   Ikasten ikastearen gaitasunak norbere ahalmen eta ezagutzen jabe izan, horiek kudeatu eta kontrolatzea eragiten du gaitasun edo eraginkortasun pertsonalaz jabetuz, eta pentsaera estrategikoa nahiz lankidetzan jarduteko eta norbere burua ebaluatzeko gaitasunak eta lan-baliabide eta -teknika intelektualen erabilera eraginkorra barne hartzen ditu; hori guztia ikaskuntza kontziente eta gogobetegarriak diren esperientzien bidez garatzen da, banakoak zein taldekoak izan. Zuzenbidea ikasgaiak gaitasun hori lortzen laguntzen du, irakasgaiak berak testuen kontsulta zein prozedurazko edukien garapena beharrezkoak direlako. Prozedurazko edukiak garatzeak, berriz ere, kontsulta beharrezko egiten badu ere, egin behar denaren plangintza ere derrigortzen du, jokatzeko era aurreikusiz eta emaitzak eta akatsak ebaluatuz. Era berean, lortutako eta sortutako informazioa kudeatu egin behar da, jarduerei erantzuteko. Egoera edo arazo beraren aurrean erabakiak hartu beharko dira eskuratutako hainbat informazio-iturri erabiliz. Gainera, ikasgai honek, informazioa lortu, sailkatu eta antolatzeko -bakarka zein laguntzaz- abilezia eskatzen du eta, bereziki, norbere ezagutza bihurtzeko, informazio berria lehenagoko ezagutzekin eta esperientzia pertsonalarekin lotuz eta osatuz eta ezagutza eta gaitasun berriak antzeko egoeretan eta askotariko testuinguruetan aplikatzen jakinik. Halaber, irakaslearen azalpenen bidez edo kode, testu edo apunteetan informazioa bilatzearen ondorioz eskuratutako ezagutza kontzeptualak egoera askotan garatu behar diren prozedurazko ezagutzekin lotu behar dituzte.

   Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna informazioa bilatu, lortu, prozesatu eta komunikatzeko nahiz informazioa ezaguera bihurtzeko trebetasunak izatea da; besteak beste, honako trebetasun hauek: informazioa eskuratzekoa eta, hura tratatu ondoren, zenbait euskarritan transmititzekoa; eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzekoa, funtsezko elementua baita informatu, ikasi eta komunikatzeko. Zuzenbidea ikasgaiak gaitasun hori eskuratzen laguntzen du, orokorrean, geroz eta lege-prozedura gehiagotan (erreklamazio-prozesuak, zerga-likidazioa, lan-zuzenbidearen eta zuzenbide zibilaren alorrean, etab.) berariazko tresna informatikoen bitartekotza erabiltzen baita horiek tratatu eta egikaritzeko. Hala, gaur egun, alor horretan ia derrigorrezkoa da Internet bidez informazio hori bilatzea, euskarri digitalak erabiltzea eta, beti, komunikazio-teknikak erabiltzea merkatutik datozen edo Administrazioak elkarren arteko harremanak errazteko (batez ere zuzenbide fiskalaren alorrean) emandako testu-prozesadore eta berariazko programen bidez. Aldi berean, bide ematen du informazio-iturriak eta berrikuntza teknologikoak agertu ahala ebaluatzeko, aukeratzeko eta haietara ohitzeko, kontuan hartuta zein neurritan balio duten ekonomia-esparruko zereginei edo helburu espezifikoei heltzeko.

   Gizarterako eta herritartasunerako gaitasunak aukera ematen du bizi garen gizarte-errealitatea ulertzeko, lankidetzan aritzeko, elkarrekin bizitzeko eta herritartasun demokratikoa askotariko gizarte batean erabiltzeko, hala nola hura hobetzen laguntzeko konpromisoa hartzeko. Zuzenbidea ikasgaiak gaitasun hori eskuratzen laguntzen du, hain zuzen ere, Zuzenbidezko Estatua baita demokrazian, legearekiko errespetuan eta bere aurrean berdinak izatean oinarritutako irizpideen arabera bere burua antolatzen duen komunitateko gainerako herritar askeen eskubide eta betebehar berdinak dituen herritarren gizarteko kide izatea bermatzen duten tresnak ematen dizkiona herritarrari. Kontzeptu handiak, hala nola, tolerantzia, guztion beharrei ekarpena egitea, lana merkatuko elementu gisa baino haratago baloratzea, komunitateko ahulenen defentsa eta diskriminazio positiboa, etab. ikasgai honetan jasotzen dira beste batzuekin batera, hala nola, talde-lana. Azken horrek, Zuzenbidearen munduan oro har, eta zehazki ikasgai honetan, dimentsio berezi bat hartzen du, norberarenak ez diren beste ikuspuntu batzuk onartzen ikasten baita, eta bereziki, norberaren eskubideak defendatzerakoan bilatzen diren estrategia pertsonalak erabiltzen direnean. Bestalde, egungo munduan Zuzenbideari buruzko ezagupenak gero eta beharrezkoagoak dira, gizarte- edo ingurumen-arazoak deskribatzeko, interpretatzeko eta hartu beharreko erabakien gaineko iritziak ondo oinarrituta izateko. Irakasgai honek, beraz, aukera ematen du hobeto ezagutzeko bai hurbileko ingurunea, bai eraikitze-prozesu betean dagoen mundu globalizatua.

   Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna, besteak beste, ahalmen hauei dagokie: nork bere irizpidearen arabera hautatzeko ahalmenari; proiektuak irudikatzekoari; norberaren aukeraketak eta planak -bana-banako nahiz taldeko proiektuen barruan- garatzeko beharrezko ekintzak aurrera eramateko ahalmenari, eta plan horien gaineko ardura hartzekoari, bai norberaren esparruan, bai gizarte- eta lan-esparruan. Zuzenbidea ikasgaiak gaitasun horri egiten dion ekarpena argia da adibidez, eskubide indibidual edo kolektiboen defentsa, gizartean segurtasun juridikoa ezarri eta mantentzea, banakako edo taldearen hertsadura gizartean bizitzeak eskatzen duen eta demokratikoki ezarrita bere legitimotasuna eskuratzen duen ordenamendu juridikoa betetzea, etab. bezalako beharrak ekintza bihurtzea bilatzen duenean. Zuzenbidea irakasgaiak proposatzen dituen gaien erantzun-prozesua gaitasun honen garapenarekin lotzen da, eskuartean dagoen eskumen-alorrari (zibila, merkataritza, lana, fiskala, administrazioa, etab.) dagokion marko juridikoaren informazio eta ezagutzaren bidez, zeina plan bat egiteko eta estrategiak bilatzeko eta, azken finean, erabakiak hartzeko mahai gainean dagoen egoera zehaztasunez ulertzeari lotuta dagoen. Zuzenbidearen arlokoak diren banakoaren edota taldeen justiziaren bilaketan edo gizarte-gatazken konponbidean informazioa nola tratatu eta antolatzeko eta egokiena izan daitekeen prozesua diseinatzeko geroz eta konplexuagoa den erabakiak aurre egin behar dien egoera eta erronkak mahai gainean jartzen direnean, ikasgai honen irakaskuntzak gaitasun hori eskuratzen eraginkorki laguntzen du.

   Beste oinarrizko gaitasun batzuk curriculum-modalitatearekin lotura estuagoa dute. Zentzu horretan, Zuzenbidea ikasgaiak, gaitasun horiek lortzeko bidean modu honetan laguntzen du:

   Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna mundu fisikoarekin -haren natura-alderdietan bezala giza jardunak sortutakoetan ere- elkarreragina izateko trebetasunari dagokio, eta, horrenbestez, bide ematen du gertaerak ulertzeko, ondorioak aurreikusteko eta norberaren, beste pertsonen eta gainerako izaki bizidunen bizi-baldintzak hobetzen eta iraunarazten aritzeko. Hitz batean, bizitzaren eta jakintzaren askotariko esparruetan norberak modu autonomoan eta ekimenez egokiro jarduteko trebetasunak biltzen ditu. Zuzenbide ikasgaiari dagokionez, informazioaren eta komunikazioaren teknologiek geroz eta presentzia handiagoa dute mundu horretan garatzen diren hainbat prozesutan. Bestalde, ikasgai honek oso era zuzenean laguntzen du ikasi eta garatzerakoan zientzia-arrazonamenduaren erabileraren garapenean.

   Matematikarako gaitasuna zenbakiak, haiekin egiten diren oinarrizko eragiketak, sinbolo, adierazpide eta arrazoibide matematikoak erabiltzeko eta erlazionatzeko trebetasuna da, eta zeregin hauetarako erabiltzen da: zenbait motatako informazioa ekoizteko eta interpretatzeko, errealitatearen alderdi kuantitatibo eta espazialen gaineko ezaguera zabaltzeko, eta eguneroko bizitzarekin eta lan-munduarekin zerikusia duten arazoak konpontzeko. Nabarmena da Zuzenbidea ikasgaiak gaitasun hori lortzen egiten duen ekarpena, Zuzenbidearen hainbat adarretan ezinbestekoa baita kalkuluak egitea eta grafiko eta estatistikak komentatu eta erkatzea. Horietan, ikasleek datu absolutuak erlatiboetatik bereizi behar baitituzte -ehunekoak, tasak, indizeak, etab., eta ezagutza matematiko nahikoak eta ikasi dutenarekin alderatuz maila baxukoak erabili beharko dituzte, garrantzitsua izanik ikasgai desberdin batean aplikatu beharra, ikasitakoa praktikan gehiago erabiltzea baitakar. Bestalde, gainera, Zuzenbidea ikasteak, mundua interpretatzea, mezuak aztertzea, gertakari anitzen kausa eta ondorioak modu arrazionalean argudiatzea, eta, ikasgelan, ezagutza-alor ugariri buruzko diskurtso konplexu eta abstraktuak erabiltzea eskatzen du.

   Giza eta arte-kulturarako gaitasunak ezaugarri hauek eskatzen ditu: kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzea, ulertzea, balioestea eta kritikoki ebaluatzea, aberastasun- eta gozamen-iturri gisa erabiltzea eta herrien ondarearen partetzat hartzea. Zuzenbidea ikasgaia lagungarria da gaitasun hori areagotzeko, legea, bere garapena eta kasu bakoitzaren eta Zuzenbide-modalitate bakoitzaren genesia ezagutzea gizateriaren kultura-garapenari egindako ekarpena baita. Ez da alferrikakoa adieraztea, gizateria bere garapenean bilduz joan den kultura direla historian zehar komunitateak bere buruari ezartzen dizkion arauen bidez elkarbizitza antolatzeko hainbat adierazpenak eta, dudarik gabe, gizateriaren kultura-ondarea eraikitzen laguntzen duten elementuen artean daudela. Gizartearen bizikidetasunak aurre egin behar dien arazoen behaketak, eta horien konponbidea bilatzen lagundu behar du ikasgai honek, eta gizarteak eskatzen dituen erantzun moten behaketak, bidea ematen du egiaztatzeko nolakoak diren komunitate baten kultura-herentzia, ondarea eta unean uneko beharrak konpontzeko erabilitako bideen adierazpenean pilatutako jakinduria. Fase historiko desberdinak sistema juridiko eta araudi erregidore desberdinekin bat etorri izan dira, hainbat gizarte-motatan, berariazko teknologia-mailatan, lanerako, trukerako, behartzeko, etab. erabilera eta ohitura desberdinekin, beren kontraesanei konponbideak emateko modu desberdinekin. Konponbide horien arteko erkaketak agerian jartzen du arbasoek lan ikaragarria egin zutela bizi-kalitatea hobetzeko, eta, hori, gaur egun, balia eta ezagut daiteke.

   Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, era berean zeharkakoa eta diziplinartekoa da eta, ikasgai honetan, herritar helduen berezko testuinguruetan, hizkuntza-zeregin hauetarako tresna gisa erabiltzeari dagokio: ahozko eta idatzizko komunikaziorako; errealitatea adierazi, interpretatu eta ulertzeko; ezaguera eraiki eta komunikatzeko, eta pentsamendua, emozioak eta portaera antolatu eta bideratzeko. Erabiltzen hasi beharreko hizkuntza juridikoaren berezko zailtasunak bide ematen du pentsamenduak, emozioak, bizipenak eta iritziak zorrotz eta hizkuntza kultuaren testuinguruan adierazteko, eta gainera hitz egiteko, irizpide kritiko eta etikoa eratzeko, ideiak sortzeko, ezaguera egituratzeko, arrazoibideari eta norberaren ekintza eta zereginei koherentzia eta kohesioa emateko, erabakiak hartzeko, eta ahoz zein idatziz maila jasoan adierazteko; horrek guztiak, gainera, norberaren buruarekiko estimua eta konfiantza garatzen laguntzen du. Ikasgai honetan bi alde azpimarratu behar dira. Alde batetik, Zuzenbidearen munduan erabiltzen den hizkuntzan funtsezkoa dena ohiko adierazpenari gehitzea, eta hura zehatz eta egokiro erabiltzea. Bestetik, beharrezkoa da irakasgai honi eta arrazoiketen eta prozesuen hitzezko deskribapenari lotutako edukiak azpimarratzea. Adierazten laguntzea eta besteen azalpenak entzunaraztea da kontua, ulermena, kritikotasuna eta komunikaziorako trebetasunak hobetzen laguntzen baitu. Hitz batean, Zuzenbidea irakasgaia lagungarria da hizkuntza-gaitasuna garatzeko, ideien formulazioan eta adierazpenean oso maiz ahozko eta idatzizko komunikazioa erabiltzen duen adierazpidea baita.

   HELBURUAK

   Zuzenbidea Batxilergoan irakastean, xedea honako helburu hauek lortzea da, gaitasunen ikuspegitik adierazita:

1. Oinarrizko hiztegi juridikoa ezagutu eta ulertzea, ikasleak, bere bizitzaren ordena jakin batzuetan bere harremanei eragiten dien gaietan nahiz Zuzenbidearen mota desberdinen ikasketan erabili ahal izango duena, hala, ahozko mintzaera eta adierazpen linguistikorako gaitasuna garatuz, bere hiztegia aberastuz eta ohiko erabilera duten zenbait hitzen artean dagoen desberdintasun juridikoa bereiziz (pertsona, gauza, betebehar, etab.).

2. Zuzenbidearen iturri desberdinak sailkatzea, bai eta sorrarazten dituzten printzipio handiak ere, gure Ordenamendu Juridikoan horrek dituen eragin praktikoak nabarmenduz eta, bestalde, arauen hierarkia identifikatu eta aztertuz, ikasleak araudi juridikoaren jatorria diren iturriak uler ditzan eta hainbat botere publikok xedatutako araudiekin erlazionatu eta loturak egin ditzan.

3. Ikuspuntu juridikotik dauden enpresaburu-mota desberdinak sailkatzea, banakako eta gizarteko enpresaburuaren arteko desberdintasunak azpimarratuz, merkataritza-sozietate nagusiak aztertuz eta kasu bakoitzaren abantaila eta eragozpenak identifikatuz enpresa bat sortzerakoan, ikasleak, ekintzailetzari forma juridikoa ematerakoan arauak eskaintzen dizkion aukeren ideia argia izan dezan.

4. Balore-titulu nagusiak deskribatzea, bai eta merkataritza-kontratu nagusiak ere, xede diren merkataritza-operazioen arabera egiten den erabilera aztertuz, beren garrantzia aitortuz eta merkataritza-ekonomian duten papera baloratuz, ikasleak era egokian ezagutu eta erabil ditzan balore-titulu desberdinak, interpreta ditzan, beren lege-baliotasunaren inguruan bereiz ditzan eta merkataritza-kontratuak interpretatzen jakin dezan beren erabilera arruntean: segurua, garraioa, salerosketa, etab.

5. Langileen estatutuko eduki garrantzitsuenak aztertu eta ebaluatzea, bai eta beren egitura ere, lan-kontratuari, ordezkapen-eskubideari eta gatazka kolektibo eta banakakoen konponbideari lehentasunezko garrantzia emanez, gehien eragin edo identifikaraz ditzaketen aldeak azpimarratuz, ikasleak langileen eskubide eta betebeharren oinarrizko gutunak oinarri dituen ildo nagusiak uler ditzan.

6. Gizarte Segurantzaren funtzionamendua Espainian deskribatzea, bere existentziaren arrazoia aztertuz, dauden erregimen-mota desberdinak adieraziz, afiliatuek eskubide gisa dituzten balizko zerbitzuak deskribatuz eta kotizazio-sistemaren bidezko bilketa-mekanismoa ulertuz, errentaren birbanaketa-elementu gisa eta guztiontzat gizarte-ongizatea izateko berme gisa bere paper solidarioa ezagut dezan.

7. Ogasun Publikoak duen papera aztertzea, Administrazio publikoek kasu bakoitzean aplikatzen dituzten politika fiskaleko oinarrizko tresnak identifikatuz, esku-hartze horrek sortzen dituen eragin desberdinak behatuz, bere abantaila eta eragozpenak baloratuz, birbanaketarako duen izaera uler dadin eta, beraz, Administrazio Publikoen karga orokorrei guztiok egin beharreko ekarpena uler dadin, eta bai demokratikoki hautatutako ordezkariek politika fiskalean hartzen dituzten erabakien, bai eta altxor publikoaren kudeaketa garbiaren derrigortasunaren kontrol demokratikoaren behar nabarmenaren kontzientzia izan dezan ikasleak.

8. Euskadi eta Estatu espainiarraren arteko zerga-harremanak ulertzea, Kontzertu Ekonomikoaren sistemaren bidez arautzen direnak eta beren aplikazioak Euskal Autonomia Erkidegoari Ogasun Publiko bati dagozkion baliabideak ematen dizkionak zerga-bilketaren bidez, euskal Administrazio publikoari autonomia osoa ematen diola eta Euskadiri, 1979ko abenduaren 18an onartutako Autonomia Estatutuaren arabera, eskumenak burutzeko aukera (funtzioak eta zerbitzuak) eskaintzen duela aitortuz. Hala, ikasleak Kontzertu Ekonomikoaren sistemak berariazko Euskal Zerga Sistema dakarrela barneratu behar du, zerga-sistema orokorra osatzen duten zergen (adibidez, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga, Sozietateen gaineko Zerga, Balio Erantsiaren gaineko Zerga, etab.) berariazko arautzearekin.

9. Administrazio Publiko desberdinen (Zentrala, Autonomikoa, Aldundietakoak edo Tokikoak) aurrekontuak irakurri eta interpretatzen jakitea, diru-sarrera eta gastu-mota desberdinen banaketa, denboran izan duten bilakaera aztertuz eta antzeko mailako beste Administrazio Publikokoekin alderatuz, ikasleak, aipatu informazioak idatziz edo grafiko bidez adieraz ditzan, dagozkion ondorioak atera ditzan eta bere lana egiteko beharrezko izan ditzakeen informazio eta datuak egoki jaso ditzan.

10. 1978ko Konstituzio espainiarrak eta 1979ko gure Autonomia Estatutuak dituzten atal nagusiak identifikatzea, artikulu esanguratsuenen gaineko iruzkinak eginez eta horietan erabiltzen diren zenbait hitzen esanahia esplikatuz, ikasleak gure autogobernuaren eta duen marko juridikoaren kontzientzia har dezan, Konstituzioaren eta Gernikako Estatutuaren garrantzia balora dezan eta Euskadiko herritar senti dadin.

    EDUKIAK

1. multzoa. Zuzenbide Zibila

   Zuzenbidearen kontzeptua eta iturriak.

   Zuzenbidearen interpretazioa garai zehatz batean Herri baten kultura-adierazpen gisa.

   Arau-hierarkia.

   Indarrean dagoen araudiaren azterketa kritikoa kasu zehatzen azalpen eta eztabaidaren bidez.

   Kolektiboari gehien eragiten dioten arau juridikoen inguruko informazioa biltzea. Kolektibo horiek gazteak eta emakumeak izan daitezke.

   Justizia-administrazioa.

   Zuzenbide-motak.

   Kodifikazioa: kode zibila.

   Itunak eta Nazioarteko zuzenbidea.

   Zuzenbide zibilaren ikuspegi orokorra lortzea, ordenamendu juridiko guztiaren oinarri gisa.

   Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsala.

   Pertsona eta motak: fisikoa eta juridikoa.

   Gauza: gauza-motak.

   Irabaziak, gastuak eta hobekuntzak.

   Ondarea.

   Pertsona eta gauza mota desberdinen arteko konparazioa eta desberdintzea.

   Jabetza eta edukitza.

   Gozamena, zortasuna eta bahia.

   Lehentasunez erosteko, atzera-eskuratze eta aukera eskubidea.

   Betebeharrak: subjektuak, sorrera eta amaiera.

   Kontratuak: kontzeptua, elementuak, motak, eraginak, amaiera.

   Errentamendu-kontratu eta salerosketa-kontratu sinpleak egitea.

   Familia: ahaidetasun-lineak, senar-emazteak edo izatezko bikotea, seme-alabatasuna, guraso-agintea, tutoretza.

   Oinordetza: kontzeptua, etapak.

   Erregistroak: erregistro zibila eta jabetza-erregistroa.

   Definitutako elementuen hainbat adibideren definizioa, bilaketa eta aukeraketa.

   Dagokion terminologia juridikoaren bidez ahoz eta idatziz adierazitako mezuen ulermen egokia.

   Oinarrizko hiztegi juridikoa eskuratzea multzo honetako edukiei aplikatzeko.

   Zuzenbideak gizarte demokratikoa lortzeko egin duen ekarpenaren balorazioa, segurtasun juridikoa, errugabetasun-presuntzioa, etab. bezalako printzipio nagusiak azpimarratuz.

   Gizarte justuagoa osatzeko Zuzenbidearen forma eta erabileren balorazioa.

   Taldeek beren buruak instituzio demokratikoek xedatutako behartzeko arauen bidez gobernatu beharraren aurrean aldeko jarrera, indartsuenaren legea eta, beraz, injustizia eta gutxiengoen diskriminazioa, gailentzea ekiditeko helburuarekin.

   Mundu berri bat, aurreiritzi negatibo asko izan ohi dituen Zuzenbidea bezalakoa, ezagutu eta onesteko interesa.

   Mahai gainean jartzen diren gaien inguruko erabakietan parte hartzea eta ekimenak egitea jarrera kritikoa landuz.

   Gizartea gobernatzen duen egitura juridikoa ezagutzeko jakin-mina.

   Beste ikasgai batzuetako edukiak ere, derrigorrez eta modu batera edo bestera, marko juridikoaren barruan txertatu behar direla ikusteko aldez aurretiko gogo-jarrera.

2. multzoa. Merkataritze Zuzenbidea.

   Merkataritza Legedia.

   Merkataritza-zuzenbidearen eta gainerako Zuzenbideen arteko konparazioa.

   Merkataritza-zuzenbideak herrialde baten harreman ekonomikoek osatzen duten egituraren barruan duen garrantziaz eta oro har, ekonomia-munduaren eta bereziki enpresaren beste diziplina batzuen oinarri juridiko gisa duen loturaren garrantziaz konturatzea.

   Merkataritza-kontratuak.

   Hainbat kontraturen behaketa, azterketa eta, hala badagokio, betetzea.

   Edozein motatako kontratuzko harreman bat egiterakoan zehaztasun eta zorroztasunaren beharra baloratzea.

   Merkataritza Erregistroa.

   Enpresa-motak beren modu juridikoaren arabera.

   Banakako enpresaburua eta merkataritza-sozietatea.

   Gizarte-intereseko sozietateak.

   Enpresaburu eta enpresa kontzeptuak eta beren arteko desberdintasuna ulertzea.

   Balio-sistema baten barruan ekintzailetzaren hautematea.

   Merkataritza-sozietateek hartzen dituzten modu desberdinen balorazioa ez soilik irabazi-asmoaren arabera, kooperazioa edo guztion ongia bezalako beste balio batzuen arabera ere bai.

   Asoziazionismoarekiko aldeko jarrera, besteak beste, martxan jartzeko eta lantzeko batasuna eta pertsonarteko akordioak ezinbesteko dituzten enpresa-proiektuak burutu ahal izateko.

   Porrota eta Hartzekodunen konkurtsoa.

   Porrota eta Hartzekodunen konkurtsoetako Egoera juridikoaren kontzeptuen arteko alderaketa, beren kontabilitateko itxuraren arabera ere formulatuz.

   Balore-tituluak: kanbio-letra, txekea, beste batzuk.

   Balore-titulu desberdinen erabilera zuzena, betetzen eta interpretatzen jakinez, horiek erabiltzeagatik sor daitezkeen balizko ondorio juridikoak aztertuz.

   Espainiako finantza-sistema.

   Banku-operazio nagusiak lortu eta aukeratzea.

   Balore-burtsa merkatu libreko sistema baten termometro gisa aztertzea.

   Finantza-instituzio eta balore-merkatuekiko jarrera kritikoa hartzea espekulazio-foro huts gisa jokatzen dutenean, inbertsioa eta aberastasuna sortzeko tresna izan beharrean.

3. multzoa. Lan Zuzenbidea.

   Lanaren Zuzenbidea.

   Langileen Estatutuak eta laneko legeek, oro har, gizarte justu eta demokratikoago bat sortzeko egin duten ekarpenaren balorazioa.

   Dagokion hizkuntza juridikoaren erabilera zuzena eta egokia.

   Lan-kontratua.

   Lan-kontratazio motak.

   Lan-kontratuen irakurketa eta osaketa. Dauden mota desberdinen arteko alderaketa. Kasuaren arabera, eredu bat edo beste erabiltzeak dituen abantaila eta desabantailak aztertzea.

   Lanaldia eta ordainsaria.

   Hitzarmen kolektiboen irakurketa eta azterketa.

   Lan-kontratua aldatu, eten eta iraungitzea.

   Gizarte Segurantzako sistema.

   Gizarte Segurantzan izan daitezkeen sistema desberdinen arteko alderaketa: publikoak (banaketa edo kapitalizaziokoak), pribatuak eta, baita ez izatearen kasua ere.

   Gizarte Segurantzak gure ordenamendu juridikoan duen papera baloratzea, errentaren elementu birbanatzaile gisa eta banakakoak eta orokorrean gutxieneko gizarte-ongizatea eskuratzeko berme gisa.

   «Ongizate-estatua» deitutakoarekiko jakin-mina, errespetua eta balorazio kritikoa.

   Langileen parte-hartzea enpresan.

   Espainiako historia hurbilean egon diren lan-harremaneko sistema desberdinen arteko alderaketa, beren eboluzioa eta beste herrialde batzuetakoekin alderaketa.

   Sindikatuen funtzioak (enpresaburuenak eta langileenak) lan-harremanetan eta herrialde bateko garapen ekonomiko eta sozialean. Sindikatu horiek jokatzen duten gizarte-paperaren balorazioa.

   Ikaslearen egungo edo etorkizuneko lan-egoerarekin loturiko zatiei buruzko eztabaidak egitea, lan-harremanetako subjektu gisa jokatuko duen paperari buruzko interesa erakutsiz.

   Lan-osasuna.

   Lanbide jakin batean arriskuei aurrea hartzeko eskuliburu baten azterketa.

   Lan-ezbeharrak eta gaixotasun profesionalak ekiditeko jarri beharreko neurri guztien beharraz jabetu.

   Gaur egungo Europako gure inguruarekin bat datozen lan-harremanen markoa egotea posible egin duten historiako protagonistak aitortzea.

4. multzoa. Zuzenbide Fiskala.

   Espainiako eta Euskadiko zerga-sistema.

   Aurrekontu-teknikaren dokumentu-frogatzea, dagokion Administrazio publikoak onartutako Diru-sarreren zenbatekoak eta Gastuen esleipena jasotzen dituen tresna gisa, hainbat Administrazioren hainbat Aurrekontu edo Administrazioaren beraren bilakaera aztertuz, ikastetxearena berarena barne.

   Zerga-sistema aurreratu batek duen errenten birbanaketaren funtzioaz jabetzea.

   Administrazio Publikoen karga orokorrei ekarpena egitearen betebeharra eta horren inguruan dauden hainbat erantzun onartzea.

   Zerga-iruzurra gainerako zergadunekiko jarrera ez solidario gisa identifikatzea.

   Zeharkako zergak (BEZ).

   Zuzeneko zergak.

   Zerga-egutegiaren azterketa, zergadunek beren aitorpenak aurkeztu behar dituzten data eta epeak zehaztasunez kokatuz.

   Zerga desberdinen kontzeptua eta ezaugarriak kontutan hartuz, subjektu pasiboentzat sortzen diren ondorioak ikuspuntu praktikotik bereiztea.

5. multzoa. Administrazio Zuzenbidea.

   Administrazio-egintza.

   Administrazio-jardunbidea.

   Helegite eta erreklamazioak.

   Administrazioaren aurrean jar daitezkeen helegite edota erreklamazioen irakurketa eta idazketa, batez ere forma-akatsak ekiditea azpimarratuz.

   Administrazio-agiriak.

   Dokumentu-erregistroa.

   Gertuen dagoen Administrazioaren dokumentuen azterketa, oro har, ikastetxeak berak edo Udalak sortzen dituenak.

   Kontratu publikoak.

   Kontratu publiko baten eduki esanguratsuenen eta pribatuarekin dituen desberdintasunen azterketa.

   Estatuaren eta Administrazio publikoaren antolamendua: 1978ko Konstituzioa.

   Euskal Autonomia Erkidegoaren antolamendua: 1979ko Autonomia Estatutua eta 1983ko Lurralde Historikoen Legea.

   Gastu publiko nagusienen azterketa zein Administraziori (Zentrala, Autonomoa, Aldundia edo Tokikoa) dagozkion adieraziz.

   Oinarrizko hizkuntza juridikoa osatzea.

   Gure egitura juridikoaren balorazioa (Konstituzioa, Gernikako Estatutua, Lurralde Historikoen Legea) gehiengoak onartutako gizarte-antolamendu gisa, parte hartzeko eskaintzen dituen aukera demokratikoak baloratuz.

   Demokraziak bideratzen dituen balioekiko aldeko jarrera: parte-hartze politikoa, tolerantzia, elkarrizketa, indarkeria eza, etab.

   Bere buruari autogobernurako beharrezko diren tresnak eman dizkion Euskal Herriko kide izateaz jabetzea.

   Asoziazionismo politikoarekiko eta gizarteak bere norakoak zuzentzeko osatu dituen forma eta instituzioekiko interes kritikoa eta parte-hartzailea.

   EBALUAZIO IRIZPIDEAK

1. Oinarrizko hiztegi juridikoa ezagutu eta ulertzea, hala, ahozko mintzaera eta adierazpen linguistikorako gaitasuna garatuz, bere hiztegia aberastuz eta ohiko erabilera duten zenbait hitzen artean dagoen desberdintasun juridikoa bereiziz (pertsona, gauza, betebehar, etab.).

   Bere hiztegian oinarrizko hiztegi juridikoa txertatu du.

   Hitz berrien esanahia argi ulertzen du.

   Erabili ohi diren zenbait hitzen arteko desberdintasun juridikoa bereizten du (pertsona, gauza, betebehar...) esleitzen dizkion kalifikatzaileen arabera.

   Egoera bakoitzean kalifikatzaile zuzena ezartzerakoan zehaztasunaren beharra baloratzen du.

2. Zuzenbidearen iturri desberdinak sailkatzea, bai eta sorrarazten dituzten printzipio handiak ere, gure Ordenamendu Juridikoan horrek dituen eragin praktikoak nabarmenduz eta, bestalde, arauen hierarkia identifikatu eta aztertuz.

   Arautegi juridikoa sortu duten iturriak ulertzen ditu.

   Iturri horiek hainbat botere publikok xedatutako arauekin eta beren hierarkiarekin lotzen ditu.

   Dauden arau-mota desberdinak bereizten ditu (Konstituzioa, lege organiko eta arruntak, lege-dekretuak, dekretuak...).

   Arau horiek beren lehentasunaren arabera ordenatzen ditu.

   Datozen organoen arau-eskumena zehazten du.

3. Ikuspuntu juridikotik dauden enpresaburu-mota desberdinak sailkatzea, banakako eta gizarteko enpresaburuaren arteko desberdintasunak azpimarratuz, merkataritza-sozietate nagusiak aztertuz eta kasu bakoitzaren abantaila eta eragozpenak identifikatuz enpresa bat sortzerakoan.

   Enpresa bat sortzerakoan har daitezkeen forma juridiko desberdinen ideia argia eskuratu du: banakako edo soziala, eta, horien barruan, mota nagusienak.

   Forma juridiko horien arteko oinarrizko desberdintasunak ulertzen ditu.

   Kasu zehatz bakoitzean horietako edozein aukeratzeko lege-egokitasunezko irizpideak adierazten ditu.

4. Balore-titulu nagusiak deskribatzea, bai eta merkataritza-kontratu nagusiak ere, xede diren merkataritza-operazioen arabera egiten den erabilera aztertuz, beren garrantzia aitortuz eta merkataritza-ekonomian duten papera baloratuz.

   Balore-titulu desberdinak era zuzenean erabili eta interpretatzen ditu.

   Beren lege-baliozkotasunari buruz erabakitzen du.

   Gehien erabili ohi diren merkataritza-kontratuak zuzen interpretatzen ditu: segurua, garraioa, salerosketa...

   Aztertutako kontzeptuen arteko harremanak eta beste ikasgai batzuetan egiten den erabilera egokiro ezartzen ditu.

5. Langileen estatutuko eduki garrantzitsuenak aztertu eta ebaluatzea, bai eta beren egitura ere, lan-kontratuari, ordezkapen-eskubideari eta gatazka kolektibo eta banakakoen konponbideari lehentasunezko garrantzia emanez, gehien eragin edo identifikarazi diezaiekeen aldeak azpimarratuz.

   Langileen eskubide eta betebeharren oinarrizko gutunak oinarri dituen ildo nagusiak ulertzen ditu.

   Pertsonalki gehien eragiten dioten edo gehien identifikarazten duten aldeak azpimarratzen ditu.

   Kontratazio-mota desberdinak eta alde kontratugileengan dituzten eraginak aztertzen ditu, bai eta negoziazio kolektiboa eta gatazken konponbidea arautzen dituen egitura juridiko osoa ere.

   Erabilitako hitzak ulertzen ditu.

   Gaur egungo lan-legedia epaitu eta kritikatzen du.

6. Gizarte Segurantzaren funtzionamendua Espainian deskribatzea, bere existentziaren arrazoia aztertuz, dauden erregimen-mota desberdinak adieraziz, afiliatuek eskubide gisa dituzten balizko zerbitzuak deskribatuz eta kotizazio-sistemaren bidezko bilketa-mekanismoa ulertuz.

   Estatu batean Gizarte Segurantza egotearen arrazoiak ulertzen ditu.

   Gizarte Segurantza egotearen zergatiak arrazoitu eta ebaluatzen ditu.

   Funtzionamendua epaitu eta kritikatzen du.

   Kotizazio-sistemaren bidezko bilketa-mekanismoa ulertzen du.

   Soldata-jasotze soila diseinatzen du.

   Afiliatuak, babesten duten gertakizunen aurrean dituen eskubideak ezartzen ditu: langabezia, gaixotasuna, balioezintasuna...

7. Ogasun Publikoak duen papera aztertzea, Administrazio publikoek kasu bakoitzean aplikatzen dituzten politika fiskaleko oinarrizko tresnak identifikatuz, esku-hartze horrek sortzen dituen eragin desberdinak behatuz, bere abantaila eta eragozpenak baloratuz, Kontzertu Ekonomikoko sistemaren bidez arautzen diren Euskadi eta Estatu espainiarraren arteko zerga-harremanak ulertuz.

   Ogasun Publikoaren izaera birbanatzailea ulertzen du.

   Administrazio Publikoaren karga orokorrei guztiok ekarpena egin beharra baloratzen du.

   Politika fiskaleko erabakietarako eta altxor publikoaren kudeaketan gardentasunerako kontrol demokratikoaren beharraz jabetzen da.

   Zerga batek izan dezakeen izaera progresiboa, erregresiboa edo neutroaren artean bereizten du eta horien praktikak zein ondorio dituen subjektu pasiboarentzat.

   Kontzertu Ekonomikoko sistemak berariazko Euskal Zerga Sistema dakarrela ulertzen du, zerga-sistema orokor bat osatzen duten zergen berariazko arautze batekin: PFEZ, SZ, BEZ...

8. Administrazio Publiko desberdinen (Zentrala, Autonomikoa, Aldundietakoak edo Tokikoak) aurrekontuak irakurri eta interpretatzen jakitea, diru-sarrera eta gastu-mota desberdinen banaketa, denboran izan duten bilakaera aztertuz eta antzeko mailako beste Administrazio Publikokoekin alderatuz eta zergen oinarrizko kitapenak eginez.

   Zerga bakoitzak bere irizpide konparatibo desberdinen arabera betetzen duen bilketa-funtzioa baloratzen du: errenta, negozio-zifra...

   Administrazio Publikoaren kontuak aurkeztu ohi diren hizkuntza klasikoko informazioak idatzizko hizkuntzan edo grafiko bidez adierazten ditu.

   Hainbat aurrekontu-koadroetatik eratortzen diren ondorio inplizitu edo esplizituak ateratzen ditu.

   Aurrekontu-politika aurrerakoei eta kontserbadorearen arteko bereizketa egiten daki.

   Aurkeztutako informazioan erreferentzia gisa azaltzen diren kontzeptuak ezagutzen ditu.

   Eskuratutako ezagutzak zuzen erabiltzen ditu kasu bakoitzean behar ditzakeen informazio eta datuak interpretatu ahal izateko.

   Zerga baten kitapena osatzen duten elementu desberdinak ezagutzen ditu eta zein funtzio duten esleituta, batez ere, PFEZ eta BEZaren kasuan.

   Diru-sarrera edota errenta eta zerga-bilketaren arteko elkarrekikotasuna interpretatzen du.

9. 1978ko Konstituzio espainiarrak eta 1979ko gure Autonomia Estatutuak dituzten atal nagusiak identifikatzea, artikulu esanguratsuenen gaineko iruzkinak eginez eta horietan erabiltzen diren zenbait hitzen esanahia esplikatuz.

   Indarrean dagoen Konstituzioa ezagutzen du.

   Bere egitura ulertzen du.

   Bere esanahia era kritikoan baloratzen du, bai ikuspuntu juridikotik bai egokiera politikotik, «legeen lege» gisa, ezin baita bere aginduekin kontraesankor izan daitekeen araurik eman.

   Konstituzioari garrantzia ematen dio ez modu abstraktuan, bere bizitzan duen eraginaren edo izan dezakeen eraginagatik baizik.

   Gureak oinarri dituen printzipio handiak partekatzen ez dituzten beste konstituzio batzuk oinarri dituzten beste estatu batzuekin irizpide konparatiboak ezartzen ditu.

   Euskaldunentzat gure Autonomia Estatutuak duen garrantziaz jabetzen da gure elkarbizitzaren eta Estatu espainiarraren gainerakoekiko harremanen oinarrizko arau gisa.

   Gure elkarbizitza ordenatzen duten bi lege handiak oinarri dituzten balio demokratikoak onartzen ditu.

   Euskal herritar izatearen egiaztapena, definizioa eta justifikazioa egiten du.

   Gure funtsezko ordenamendu juridikoaren hobekuntzarako egokiak irizten dituen neurri zuzentzaileak proposatzen ditu.

   XX. MENDEKO EUSKAL LITERATURA ETA ESPAINIAR LITERATURA

   SARRERA

   «XX. mendeko Euskal Literatura eta Espainiar Literatura» hautazko irakasgaiak xede du Euskara eta Literaturako, Gaztelania eta Literaturako eta Atzerriko Hizkuntzako eduki komunen bidez eta Literatura Unibertsala modalitateko gaien bitartez ikasitako prestakuntza literario eta humanistikoa zabaltzea.

   Hautazko irakasgai honen bidez lortu nahi da ikasleek beren testuinguru soziokulturalaren eta garaiaren hurbileneko literatura ezagut dezaten. Horrek balioko die irakasgai komunaren bitartez landutako Euskal Literaturari eta Espainiar Literaturari lotutako edukiak osatzeko eta zabaltzeko.

   Irakasgaia modu orokorrean eta irekian antolatu da, hizkuntza edo genero bati atxikitzetik haratago. Irakasgaian, XX. mendearen bigarren erditik gaur egun arteko literatura aztertuko da. Horretarako, landutako literaturaren barruan, kontu handiz hautatuko dira ikasleentzat esanguratsuenak eta beren interes eta bizipenen gertukoenak diren egileak, idazlanak edo mugimenduak. Gainera, ikasitako edukia irakasgai komunetan landutako ezagutzarekin lotuko da.

   Edukiak zerrenda bakarrean aurkeztu dira, baina edukien zerrenda horretan ez da finkatu ikasgelako ikaskuntza-jardueren ordena edo antolamendu zehatzik. Prozedurazko edukiak hartu dira programazioak antolatzeko ardatz gisa. Irakasgaia emango duten irakasleek aukeratu eta antolatuko dituzte edukiak, eta ikasleek egindako ibilbideari eta ikastetxeko testuinguruari egokituko zaizkie.

   Hizkuntzen trataera integratuaren printzipioa dago EAEko hizkuntzaren alorreko irakasgaien curriculum guztien azpian. Printzipio horren arabera, batera eta modu koordinatuan jardun behar dute hautazko irakasgai hori emateko Euskara eta Literaturako eta Gaztelania eta Literaturako irakasleek. Horretarako, batera jarduteko dauden askotariko aukerak aztertu beharko dira departamentuetan, besteak beste, irakasgaia emateko orduak tartean diren hizkuntzen artean banatzea (dela asteka, dela lauhilekoka) edo gaiak banatzea. Halaber, irakasgai horretan tartean diren bi departamentuek elkarrekin planifikatu eta koordinatu beharko dute lana.

   Irakaskuntza-ikaskuntza prozesua hiru oinarrizko jarduera hauen inguruan egituratuko da: literatura-testuak irakurriko dira, ikerketa-lanak egingo dira, eta lanen ahozko eta idatzizko iruzkinak egingo dira. Jarduera horiek egiteko esparru egokiena komunikazioko ikuspegia da, irakasgai horretan ere. Ikasgela eztabaida-gune bihurtu behar dugu. Irakasleak denbora eta tokia kudeatuko ditu, eta eztabaidak bideratu, gaiak proposatu eta testuak eta informazioa aukeratzen lagundu behar du, ikasleei irakurtze-lana eta eztabaidetan parte har dezaten errazteko. Ondorioz, ikasleen aurretiko ezagutzak abiapuntu hartuta, ikaskuntza esanguratsua sustatuko duen metodologia erabili behar da. Metodologia horrek, gainera, ikasleen autonomia pertsonala garatzen lagunduko duten proposamen motibatzaileak eta askotarikoak egin behar ditu.

   Irakurketa- eta idazketa-lana proiektukakoa da, eta aipatutako baldintza guztiak betetzen ditu, eta baldintza horien bitartez sustatzen dira literatura-testuak modu kontzientean irakurtzeko ohiturak. Izan ere, ohitura horiek, bestelako diziplinetako ekarpenekin batera, laguntza eman behar dute prestakuntza pertsonalerako eta ikasleen kultura aberasteko.

   Ikasgelaz gain, beste esparru batzuk ere erabili behar dira irakasgaiko berezko ikaskuntza-jarduerak egiteko, bai ikastetxe barrukoak (liburutegia, informatika-gela, ikus-entzunezkoen gela...) bai ikastetxetik kanpokoak (antzerki-emankizunetara joatea, udal-liburutegia, hitzaldietara joatea eta abar).

   Orobat, gaur egun behar-beharrezkoa da askotariko euskarri materialak erabiltzea (idatzizkoak, ikus-entzunezkoak edo digitalak), dela testuak lantzen hasteko, dela informazioa bilatu eta hautatzeko eta, gero, emateko.

   Ebaluazioa gogoeta egiten laguntzeko eta ikaskuntza hobetzeko tresna denez, ikasgelako jardueretan ikasleen ikaskuntza-prozesua ebaluatu eta ondo bideratu ahal izateko adina datu eman behar dizkigu. Ezarritako ebaluazio-irizpideek lotura estua izango dute irakasgaiko helburu orokorrekin, eta helburu horiek zenbateraino lortu diren neurtzen duten adierazleen bidez ebaluatuko da hori.

   Azken finean, hautazko irakasgai honek asmoa du kultura-alfabetizazioko prozesua osatzeko, bai eta irakasgai hori hautatuko duten ikasleei literaturan prestakuntza sendoa emateko ere. Horrek aukera emango die aukeratu dituzten ikasketak egiteko, eta literatura-hezkuntza bizitzan zehar zabaltzeko.

   OINARRIZKO GAITASUNAK GARATZEKO IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA

   «XX. mendeko Euskal Literatura eta Espainiar Literatura» irakasgaiak oinarrizko gaitasunak garatzen laguntzen du. Giza eta Gizarte Zientziak modalitatearekin zerikusi zuzena duten oinarrizko gaitasunak lantzen ditu bereziki, hautazko irakasgaia delako.

   Irakasgai honetan modu esanguratsuan garatzen da kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna, kultura hori bitartekoa izanik gizakion kezka nagusiak islatzen dituzten ohiko gaiak eta literatura-ondarea lantzeko. Irakasgai honi etekinik handiena ateratzeko, komeni da beste zenbait arte-adierazpen musika, pintura nahiz zinema lantzen dituzten irakasgaiekin erlazionatuta lantzea. Literatura-hizkerak eskatzen du hizkuntza batek dituen adierazpen-aukerak ikertzea eta, aukera horiei buruz gogoeta eginez, garatzen da irakasgai hau egiten duten ikasleen sentsibilitate estetikoa.

   Literatura-testuak tresna pribilegiatuak dira mundua eta gizartea adierazteko, sentipenak aditzera emateko eta sormena bultzatzeko. Literatura-testuekin lan egitea funtsezkoa da hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna garatzeko, literatura-testuak ulertzen laguntzen duelako, eta literatura-jakintza zabaltzeak irakasgai hau egiten duten ikasleen artean beren kasa irakurtzeko ohitura sendotzen duelako. Bestalde, beste esparru batzuetara ere eraman daiteke irakasgai honi lotutako ikaskuntza gehiena eta, hortaz, denen azpian dagoen hizkuntza-gaitasuna garatzen laguntzen du irakasgai honek.

   Informazioaren trataerarako gaitasuna eta gaitasun digitala sendotzen ere laguntzen digu irakasgai honek, helburu baititu, besteak beste, irakasgairako garrantzitsua den informazioa bilatu, aukeratu eta lantzeko gaitasunak indartzea, eta norberaren testuak egiteko eta berrikusteko euskarri elektronikoen erabilera sustatzea.

   Gogoan izan behar da, teknologia digitalek izandako eboluzioari esker, molde berriak sortu direla komunikazio literarioko eta literatura lantzen hasteko, eta horiek ere irakasgai honetan landuko ditugu. Irakasgai honek jarrera kritiko eta etikoa garatzen lagundu behar die hartzaile nahiz jasotzaileei bitarteko horien bidez jasotako eta zabaldutako informazioaren aurrean.

   Hizkuntzaren alorreko beste irakasgaietan gertatzen den bezala, irakasgai honek erantzukizun handia du ezagutza-hizkuntzazko trebetasunak garatzeko garaian. Gaitasun horiek lantzeak laguntzen du norberaren ikaskuntza antolatzen, gogoeta egiten eta elkarreraginaren bidez literaturari buruzko ezagutzak modu partekatuan osatzen. Horrek guztiak lotura zuzena du ikasten ikasteko oinarrizko gaitasunarekin.

   Irakasgaian lantzen diren ikaskuntza-irakaskuntza prozesuetan norberaren jarduna aztertzen, antolatzen eta bideratzen ikasten dute ikasleek, planak prestatzen dituzte eta erabakiak hartzeko prozesuak osatzen dituzte, bai eta komunikazio-egoera bakoitzerako egokiak diren estrategiak erabiltzen ikasi ere. Beraz, irakasgai honek norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunak garatzen laguntzen du, halaber.

   Irakasgai hau lantzeko oso garrantzitsua da ikasgelan parte hartzea, pertsonen arteko harremanak garatzea, lankidetzan jardunez ikastea eta esanahiak negoziatzea. Jarduera horiek guztiak daude giza harremanen oinarrian, eta hizkuntzaren eta komunikazioaren arloko trebetasun berezi batzuk erabiltzen jakitea eskatzen dute. Gainera, kultura-testuinguru gertukoeneko literatura-testuak denboran eta espazioan ezagutzea bitarteko ezin hobea da testuinguru kultural eta historiko jakin baten baitan norberaren nortasuna eratzeko; eta hizkuntza eta kultura kolektibo batean parte hartzen laguntzen dute. Gizarte- eta hiritar-gaitasuna garatzen laguntzen du horrek guztiak.

   HELBURUAK

   «XX. mendeko Euskal Literatura eta Espainiar Literatura» hautazko irakasgaia irakasteak eta ikasteak gaitasun hauek lortzea izango du helburu, etapa honetan:

1. Literatura-testu osoak edo pasarte garrantzitsuak esanahiaz jabetuz irakurtzea, bereziki literatura-testuak irakurtzeko ohitura autonomoa garatzeko.

2. Literatura-testu osoak edo pasarte esanguratsuak irizpide propioz irakurtzea eta interpretatzea, idazlanak sortu zireneko testuinguru historiko eta sozialarekin erlazionatzeko.

3. Literatura-testu osoak edo pasarte esanguratsuak irakurri eta entzutea abiapuntu hartuta, XX. mendeko euskal literaturako eta espainiar literaturako idazlan eta egile garrantzitsuenak ezagutzea, literatura garaikidea osatzen duten mugimendu estetikoen ezaugarriak zein diren jakiteko.

   XX. mendeko euskal literaturako eta espainiar iteraturako idazlan esanguratsuak irakurriz eta alderatuz, literatura-testuetan behin eta berriz agertzen diren gaiak identifikatzea eta haiei buruz hitz egitea, literatura-sorkuntzan komunak diren kezka, sinesmen eta asmoak daudela ikusteko.

5. Adibide esanguratsuak erabiliz, XX. mendeko euskal literaturako eta espainiar literaturako idazlanen eta bestelako arte-adierazpenen artean dauden erlazioak aztertzea, askotariko adierazmoldeen artean dauden antzekotasunak eta aldeak zein diren ikusteko.

6. Irakasgai komunetan literaturaz ikasitakoa modu autonomo eta kontzientean erabiltzea, XX. mendeko euskal literaturako eta espainiar literaturako lanak ulertzeko.

7. Informazio- eta komunikazio-teknologiak eta bibliografia-iturriak modu kritiko, autonomo eta eraginkorrean erabiltzea, literatura-gaiei buruzko informazioa lortu, interpretatu eta aztertzeko.

8. Literatura-testuen inguruko jarduera akademikoak egiteko eta ezagutzak sortzeko behar diren jardueretan modu aktibo eta egokian eta gogoeta eginez parte hartzea.

9. Plangintza bati jarraikiz, ahozko nahiz idatzizko hitzaldi koherenteak eta zuzenak prestatzea, literatura-gaiei buruzkoak, eta hitzaldi horiek modu kritikoan berrikustea, komunikatzeko duten eraginkortasuna hobetzeko.

10. Literatura-testuak gozatzea bakarka nahiz taldeka irakurriz eta entzunez, norberaren esperientziari zentzua eman, mundua ulertu eta sentsibilitate estetikoa garatzearren.

11. Euskal literaturako eta espainiar literaturako literatura-adierazpenak modu kritikoan balioestea, banakako nahiz taldeko sorkuntzak eta sentimenduak adierazteko modua direla ulertzeko.

    EDUKIAK

1. Euskal eta espainiar literatura garaikideko literatura-testu adierazgarriak bakarka nahiz taldean irakurtzea eta entzutea.

2. Euskal literaturan eta espainiar literaturan XX. mendean izan diren literatura-adierazpenen oinarrizko ezaugarriak identifikatzea, idazlanak irakurtzearen bidez.

3. Idazlanak irakurriz, euskal eta espainiar literatura garaikidean behin eta berriz agertzen diren gaiak zein diren ikustea.

4. Literatura-lanak, oro har, ulertzea, bai eta haietan esplizituki ageri diren edo ezkutuan dauden elementuak ere.

5. Literatura-testuak aztertzea, kontuan hartuta genero bakoitzak berezkoak dituen egiturazko ezaugarriak eta adierazpenerako erabilitako baliabideak.

6. Testuak kritikoki eta baloratuz aztertzea, literatura-azterketako oinarrizko prozedurak erabiliz.

7. Literaturako lanak eta zinema, musika, pintura eta beste arloetako lanak alderatzea, testuartekotasunaren ikuspegitik.

8. Euskal eta espainiar literatura garaikideko lanak elkarren artean alderatuz aztertzea, bai eta Literatura Unibertsaleko lan esanguratsuenekin ere.

9. Literatura-testuen esanahiari buruzko iritziak trukatzeko eztabaidetan eta ahozko iruzkinetan parte hartzea.

10. Iturri idatzietan eta digitaletan dagoen informazioa bilatu, aukeratu eta lantzea, euskal eta espainiar literatura garaikideari lotutako lanak egiteko.

11. Aurrez plangintza eginda, irakurritako testuen azterketa eta interpretazioari buruzko lan akademiko egoki, kohesionatu eta koherenteak egitea, idatziz nahiz ahoz.

12. Testu idatziak eta ahozkoak egin eta berrikusteko informazioaren eta komunikazioaren teknologiak (IKT) modu eraginkorrean eta etikoan erabiltzea.

    XX. mendearen lehen erdia.

14. Gerraosteko euskal literatura.

15. Gerraosteko espainiar literatura.

16. 1960ko hamarkadako kultura-trantsizioa eta 1970eko korronte esperimentalak eta berrikuntza formalak; eta euskal literaturan izan duten agerpena.

17. 1960ko hamarkadako kultura-trantsizioa eta 1970eko korronte esperimentalak eta berrikuntza formalak; eta espainiar literaturan izan duten agerpena.

18. 1980ko hamarkada euskal literaturan: errealismoa eta fantasia.

19. Euskal literatura 1990eko hamarkadatik aurrera. Azken lanak eta egileak.

20. Espainiar literatura XX. mendeko azken laurdenean.

21. Hedabideak eta teknologia berriak: gaur egungo literaturan duten eragina.

22. Literatura eta paraliteratura.

23. Literatura garaikidea ezagutzeko jakin-mina eta interesa.

24. Literatura-testuak irakurtzea eta ulertzea gure burua eta gure kultura aberasteko iturria, jarduera atsegina eta errealitatea ulertzeko bitartekoa dela ikustea.

25. Literatura-lanak hautatzeko eta balioesteko irizpide propioak garatzeko jarrera kritikoa.

26. Beste pertsonek dituzten gureez bestelako iritzien aurrean errespetua eta jarrera irekia erakustea.

27. Talde-lanerako arauak errespetatzea eta lankidetza balioestea.

28. Gure lanen aurrean jarrera kritikoa izatea, haiek hobetzeko.

29. Jarrera kritikoa eta zorrotza izatea informazio-iturriak sinesgarriak diren ala ez erabakitzean, eta norberaren testuak egiteko besteek sortutako lanak erabiltzean.

    EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Gozatzeko, mundua ezagutzeko eta nortasun pertsonala, kulturala eta soziala eratzeko bitarteko edo tresna bezala erabiltzea euskarazko eta gaztelaniazko literatura.

1. Literatura-lanak maiz irakurtzea.

2. Irakurgaiak norberaren irizpideen arabera aukeratzea.

3. Testuen edukia interpretatzea norberaren bizipenen eta literaturari buruzko ezagupenen arabera.

4. Proposatutako lanak edukia ulertuz irakurtzea eta ikasitakoa ulermen hori hobetzeko erabiltzea.

5. Irakurtzeak norberaren nortasuna eta munduaren gaineko ulermena aberasten laguntzen duela ulertzea.

2. Euskarazko eta gaztelaniazko lan osoak eta pasarte esanguratsuak aztertzea eta haien iruzkina egitea, eta lanon edukia interpretatzea sortu zireneko testuinguruari buruz ikasitakoaren arabera.

1. Literatura-testuetan agertzen diren konbentzio soziokulturalen eta lanok sortu zituen gizartearen arteko erlazioak azaltzea.

2. Literatura-lanak interpretatzea haien testuinguru historiko, sozial eta kulturalaren barruan.

3. Askotariko testuinguruetan sortutako lanak alderatzea, lanon artean dauden aldeak eta parekotasunak zein diren azalduz.

3. Euskarazko eta gaztelaniazko lan osoak eta pasarteak aztertzea eta haien iruzkina egitea, eta lanon edukia interpretatzea literaturako gai eta generoei eta garai eta egileei buruz ikasitakoaren arabera.

1. Testuetan agertzen diren gai eta ikuspegi zehatzak aurkitzea.

2. Testuetako gai eta ereduak garai bereko eta beste garai batzuetako lanetan agertzen direnekin erlazionatzea.

3. Gure testuak aukeratutako generoaren ezaugarriak zein diren ikustea.

4. Testuen iruzkin arrazoitua egitea, testuaren oinarrizko ezaugarriak eta erabilitako baliabide estilistikoak identifikatuz.

5. Garaiei, lanei eta egileei buruz ikasitakoa aplikatzea.

4. Literaturak sortutako mitoen eta arketipoen eraginaz eta euskal eta espainiar literatura garaikidean duten balio iraunkorraz jabetzea.

1. Denboran zehar irauten duten mito eta arketipoak identifikatzea.

2. Literatura unibertsaleko mito eta pertsonaien aztarnak aurkitzea kulturako eta arteko adierazpenetan.

3. Literaturako mito edo arketipo jakin bati denboran zehar emandako trataerak aztertzea eta alderatzea.

   XX. mendeko literaturako euskarazko eta gaztelaniazko idazlan esanguratsuak lotzea bestelako arte-adierazpenekin, eta adierazpen-lengoaien artean dagoen lotura edo aldea aztertzea.

1. Beste arte-adierazpen batzuen oinarrian literatura-lanak daudela konturatzea.

2. Literatura-lanetan oinarritutako artelanen arteko erlazioak aztertzea, antzekotasunez eta aldeez jabetuz.

3. Erabiltzen diren askotariko lengoaien ezaugarriak zein diren jakitea.

6. Euskal literaturako eta espainiar literaturako testuak elkarren artean alderatzea, bai eta literatura unibertsaleko testuekin ere; eta azaltzea testuon eraginak eta haien artean dauden parekotasunak eta aldeak.

1. Beste irakasgai batzuetan literaturari buruz ikasitakoa modu autonomoan aplikatzea.

2. Euskal literaturako eta espainiar literaturako testuak elkarren artean alderatzea, bai eta literatura unibertsalean landutako testuekin ere.

3. Batzuen eta besteen artean dauden parekotasunak eta aldeak zein diren jakitea eta haiek alderatzea.

7. Literatura-lanen balorazioak egitea ahoz nahiz idatziz, konturatuz lanok ideia eta sentipen kolektiboen topaleku eta gure esperientziak zabaltzeko tresna direla.

1. Irakurritako literatura-lanei buruzko iritzia ematea, ahoz nahiz idatziz.

2. Norberaren iritziak arrazoitzea.

3. Irakurritako lanetan agertzen diren sentipen, pentsaera eta balio kolektiboez jabetzea.

4. Literaturaren aurrean jarrera ireki eta kontzientea, eta harekiko jakin-mina.

8. Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak modu kritiko, autonomo eta eraginkorrean erabiltzea, literatura-gaiei buruzko informazioa bilatu eta aditzera emateko.

1. Informazioa modu autonomo eta kritikoan bilatzea.

2. Informazio egokia aukeratzea eta fidagarria den jakitea.

3. Erabilitako iturriak aipatzea.

4. IKTak erabiltzea informazioa aditzera emateko.

9. Elkarrekintza erabiltzea irakurritako testuak ulertzeko eta ezagutza sortzeko.

1. Modu aktibo eta egokian eta gogoeta eginez parte hartzea, literatura-gaiei buruzko elkarrekintzetan.

2. Irakurritako testuei buruz norberak duen iritzia ematea.

3. Askotariko ikuspegiak alderatzea eta norberarena berrikustea.

4. Landutako literatura-alderdiei buruzko ondorio arrazoituak ateratzea, eta gai izatea ondoriook azaltzeko eta defendatzeko.

10. Idazlan, egile edo beste alderdiren bati buruzko azterketak eta iruzkinak egitea, ahoz nahiz idatziz, aldez aurretik finkatutako eskemari jarraikiz eta IKTak erabiliz.

1. Lana modu autonomoan planifikatzea.

2. Hainbat iturri kontsultatzea eta beharrezko informazioa aukeratzea.

3. Hainbat iturritatik lortutako informazioa laburtzea.

4. Edukia egituratzea, aldez aurretik finkatutako eskemari jarraikiz.

5. Literatura-lanaren egitura orokorra zein den jakitea.

6. Lanaren edukia interpretatzea, haren testuinguru sozial, historiko eta literarioaren arabera.

7. Erabilitako hizkuntza-baliabideak zein diren jakitea.

8. Hizkuntza-maila eta literaturako terminologia egokiak erabiltzea.

9. IKTak erabiltzea, bai informazioa lortzeko eta antolatzeko, bai azken testua egiteko eta zuzentzeko.

10. Norberak egindako lanak berrikustea, koherentzia eta kohesioa hobetzeko eta zuzenketak hobeto egiteko.

    ADMINISTRAZIO ETA KUDEAKETA PROZESUAK

    SARRERAK

    Gure Gizartean azken hamarkadetan izan ditugun aldaketengatik galdetzen badiogu geure buruari eta emandako bilakaerari buruzko hitz esanguratsuren bat bilatzen badugu, ezbairik gabe, bi aurkituko ditugu: informazioa eta komunikazioa.

    Komunikabideen garapena hain izan da azkarra eta aipatu bideek Gizartean eragiteko duten ahalmena hain da altua, esateak gehiegizkoa badirudi ere, egungo pertsona informazioaren «derrigorrezko hartzaile» moduan ikus baitezakegu.

    Gaur egun, pertsona guztiak, egunero eta uneoro, kontziente edo inkontzienteki, informazioa prozesatzen ari gara. Informazioaren jatorrizko espazio fisikoa edo leku geografikoa, urruntasunaren arabera, oztopo zen transmisio azkarrerako. Oztopo hori, itxaroten soilik gaindi zitekeen.

    Baina, gaur egun eta transmisio-bitartekoen «iraultzaren» ondorioz, informazioa eskura daiteke, informazio hori nonahi sortua bada ere, ia gertatzen ari den unean bertan.

    Hala ere, informazioaren edukiak hain dira zabal eta anitzak, askotan teknizismo ugarirekin (ekonomikoak, medikuntzakoak, finantza-arlokoak, politikoak, fiskalak, etab.) hartzaileengan nahitaezko aukeraketa, antolaketa eta biltegiratzea sorrarazten dutela, ondoren, hala badagokio, tratatu ahal izateko.

    Dena den, eta pertsonak beren bizitzaren bi etapa luzeenetan aztertzen direnean (heziketarena eta lan-jarduerarena lantoki batean edo batzuetan), esan liteke bietan geroz eta gehiago eskatzen zaiela, ez soilik eskaintzen zaien informazioa koherenteki «maneiatzeko gaitasuna», informazio hori eskuratu eta eraginkortasunez tratatzeko «nahikoa gaitasun» ere eskatzen baitzaie.

    Ikasgai honen lehen helburua, eta baita zentzu zabalena duena, ikasleek honako hau barneratzea da: «pertsona guztiek, irakasteko eta ikasteko egoeretan, lan-egoera aktiboetan (autonomo edo mendeko), zehaztasun-maila altu edo baxuagoan, informazioa eta dokumentazioa prozesatzen dute»; hau da, informazioa jaso, sortu eta igortzen dutela, eta konbentzionalak diren edo ez diren euskarrien bidez bitarteko eta teknika desberdinak erabiliz egiten dutela.

    Baina, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiak berezko prestakuntza izaera izan dezan eta orientatzaile eta profesionalizagarria izan dadin, beharrezkoa da aipatu prozesuak garatu behar diren espazio fisikoaren erreferentzia zehaztea eta diseinatutako helburuak lortzeko aukera eskainiko duten eduki egokiak aukeratzea.

    Espazio fisiko gisa, erreferentziak enpresa-egitura antolatu batena izan behar du. Espazio horretan, sail guztiek, helburu zehatzak dituen informazio jakin bat administratu eta kudeatzen dute.

    Enpresa-jarduera egituratzen duten funtzio-eremu desberdinen artean, batek, berariazko edukiarekin, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiari esanahia ematen diola uste da: administrazio-arloa.

    Aipatu arlo horrek, giza baliabideenarekin batera, ikasgaiaren ikerketaren objektu-markoa osatzen du.

    Administrazio-arloak kudeaketarako hiru maila aurkezten ditu:

    Lehen maila: Kanpo-kudeaketa, informazioaren eta dokumentazioaren administrazio-kudeaketa gisa ulertua, kanpotik etorriz edota enpresan bertan sortuz, enpresa hauekin lotzen duena: Bezeroak/Zordunak; Hornitzaileak/Hartzekodunak; Banku eta Erakunde Ofizialak.

    Bigarren Maila: Barne-antolamendua, hornikuntza, zerbitzu orokor, dokumentazio eta artxiboen kudeaketa gisa.

    Hirugarren Maila: Kudeaketa ekonomiko-finantzarioa. Informazio ekonomiko-finantzarioa, zuzenean edo zeharka, une guztietan eta enpresa-jardueraren arlo guztietan agertzen da: enpresaren sorrera-unean, enpresa-jardueraren garapenean zehar, bere egoera zehazki ezagutzeko enpresak aldizka sortu behar dituen txostenen garapenean, emaitzak eta arrazoi erabakigarriak etab., eduki ekonomiko-finantzarioa esanguratsuena dela ulertzen dugu, beraz, ikasgaiaren garapena egituratzen duen erreferentzia-ardatza irudikatuko du.

    Beraz, edukiek lehen aipatutako hiru mailei eta giza baliabideen berariazko arloari egin beharko diete erreferentzia.

    Administrazio- eta kudeaketa-prozesuak ikasgaiak, gainera, oso lotura berezia du Enpresaren Ekonomia irakasgaiaren edukiekin, elkarri laguntzen baitiote jarduera ekonomikoen azterketa egiteko, horretarako ikuspuntu desberdinak erabili arren. Hala, azkenak, batez ere enpresak, oro har, lantzen duen merkatuaren ezaugarriak, enpresa-kostuen azterketa, ekonomiaren testuinguru globala, inflazioaren edo inbertsio-erabakietarako hazkundearen eragina, etab. azpimarratzen dituen bitartean, lehenak, funtsean, elementu horiei ekiterakoan, ahalik eta eraginkortasun handienaz ekiten die, ekoizpen-unitate zehatzaren aldetik, antolamendu, informazio eta administrazioaren tratamendu zuzenaren bidez, barne-kudeaketako prozesuei dagozkien ikerketa eta azterketaren bidez.

    Lehen mailako Ekonomiarekin duen lotura hemen dago: prozesu horiek ezin dira bereizi merkatu osoaren portaeratik, makroekonomia-aldagaietatik edo ekonomiaren beste alderdi orokor batzuetatik.

    Bestalde, Gizarte-zientziei aplikatutako matematikaren edukiekin lotura ugari daude, bereziki finantza eta kontabilitatekoak diren datuen azterketa eta tratamenduarekin lotuta, erabakiak hartu eta prozedurak ebazteko aukera eskaintzen dutenak.

    Mundu garaikiderako zientziak ikasgaiari dagokionez, teknologien erabilera eta prozesu horiek sortzen dituzten hondakinen birziklatzea dira lotura nagusia.

    Bestalde, aukerako ikasgai gisa antzematen zaion izaera profesionalizagarriak, ez du soilik Gizarte Zientziekin lotutako unibertsitate-ikasketetarako irteeretara, bereziki ekonomiko eta administratiboetara, orientatzea helburu, baita koherenteagoak diren maila altuagoko prestakuntza-zikloei dagozkienak ere kontuan hartuko baitira.

    Ikasgaiak, harremanetarako eta komunikaziorako, informazioa tratatzeko arrazoizko tekniken erabilerarako, ekimena eta autonomiarako eta abarretarako gaitasunak eskuratzen ere laguntzen du.

    Administrazio- eta kudeaketa-prozesuen irakasgaia ezaugarri horien arabera garatu ahal izateko, alde batetik, eduki-multzoak direlakoetan biltzen diren eduki batzuk hautatu dira; eduki horietan segida logiko bat dago, eta, gainera, kontzeptu-, prozedura- eta jarrera-alderdi jakin batzuk enuntziatzen dituzten epigrafe batzuk jasotzen dira. Bestetik, helburuetan azaltzen diren irakasgaiaren gaitasunei lotutako ebaluazio-irizpideak adierazten dira, eta helburuak zehazten; haietako bakoitzaren ondoan, ebaluaziorako adierazle batzuk jasotzen dira.

    Administrazio- eta kudeaketa-prozesuak ikasgaiaren edukiak zortzi multzotan egituratzen dira. Sarrera moduan ulertzen den lehen multzoa izan ezik, edozein enpresaren funtzio-antolamendu bana daitekeen zazpi multzoak aurki ditzakegu.

    Lehen multzoan, enpresa zer den eta zertarako balio duen, aurki ditzakegun enpresa-motak, hartu ditzakeen forma juridikoak, egiten dituzten lan eta funtzioak eta barne-antolamendurako erak aztertzen dira.

    Bigarren multzoan, dokumentazioa antolatzeko eta zaintzeko era aztertzen da, horrek duen garrantzia eta bere arrazoia aztertzen dira, bai eta enpresak kanpoarekin eta bere sailkapen- eta artxibo-sistemarekin dituen harremanetan erabilienak diren dokumentuak ere; gainera, erabilitako komunikazio-teknika desberdinei heltzen zaie.

    Hirugarren multzoan, enpresaren aprobetxamenduaren operazioak, hornitzaileekin dituzten loturak eta biltegiaren eta erosketa-prozesuaren kudeaketa aztertzen dira, bai eta ordainketaren kudeaketa, horiek guztiak egiteko beharrezko dokumentazioa, tresna informatiko eta kalkulu matematiko zehatzekin batera ere.

    Laugarren multzoan, salmenta-operazioak, bezeroekin harremanak, produktuaren azterketa, salmenta-ekintzak, horien kobratzea, prozesu horretan erabilitako dokumentuak, prezio eta merkataritza-marjinen kalkulua eta horretarako guztirako beharrezko diren informatika eta matematika-kalkuluetarako tresnak aztertzen dira.

    Bosgarren multzoan finantza-aldeak aztertzen dira eta, bereziki, enpresarekin lotutako diruzaintza, kobratze- eta ordainketa-korronteen azterketa, diruzaintzaren soberakinak ahalik eta zuzenen erabiltzeko balioko duten diruzaintza-aurrekontuak eta likidezia eza ekidin dezaketen konponbideen azterketa; gainera, finantza-instituzioek eskaintzen dituzten hainbat zerbitzu, beren kostuaren kalkulua eta finantza-gastuari dagozkion erabakiak hartzeko kalkulu-tresna egokiak aztertuko dira, informatika eta kalkulu matematikoko tresnetan oinarrituz.

    Seigarren multzoan, enpresaren kontabilitate-alorrarekin loturiko guztiak aztertuko dira: enpresaren ondarea eta operazioen erregistroa kontabilitate-prozeduraren bidez, bere lege-oinarria KPOen bidez eta enpresa-jardueraren diagnostiko zuzenerako Kontabilitateak bilatzen duen informazioaren funtsezko helburua, aurreikus daitekeen bilakaera eta horren ondoriozko erabakiak hartzea.

    Zazpigarren multzoan, enpresako Langileen edo Giza Baliabideen sailaren funtzio esanguratsuenak aztertuko dira, batez ere, lan-kontrataziorako baldintza eta motei dagokienez, bai eta soldata- eta kitapen-ordainagiriak eta nomina-ordainketa eta gizarte-segurantzako ordainketa egiteko prozedurarekin zerikusia duen guztia ere, hizkuntza-tratamenduei eta beharrezko kalkulu matematikoei arreta berezia eskainiz.

    Azkenik, zortzigarren multzoak marketinaren alorrari helduko dio, enpresan duen garrantziaren balorazioa azpimarratuz, bai eta alorraren funtsezko lau erabakien ikerketa zehatzagoa ere: produktua, prezioa, komunikazioa eta banaketa.

    Orientazio didaktikoei dagokienez, edukiak ondo antolatzea eta aurkeztea oso lagungarria izan daiteke ikasketa errazteko, baina ez da nahikoa. Beharrezkoa da beste baldintza batzuk ere kontuan izatea. Lehenik eta behin, ikasleen gaitasun intelektuala eta ikas-prozesuari ekiteko dauzkaten ezaguera-eskemak. Adin horietako (17-18 urteko) ikasleak, ziur asko, hipotesiak eta dedukzioak formulatzeko, teoriak azaltzeko eta zentzuz argudiatzeko gai dira; gainera, ekonomia- eta enpresa-munduaz dauzkaten aldez aurreko ideiak kontuan hartu beharrekoak dira. Abiaburuko gaitasun horiek eta aldez aurreko aipatu ezaguerak nolakoak diren jakiteak bide ematen dio irakasleari helburuen eta jardueren zer-nolakoa eta sakontasuna bere ikasleen beharretara eta mailetara egokitzeko.

    Bestalde, beharrezkoa da ikasleak era esanguratsuan erlazionatzea ikasketa berriaren edukia aurretik dauzkan kontzeptuekin. Hau da, beharrezkoa da nolabaiteko lotura ezartzea ikasi nahi denaren eta lehenago ikasitakoaren artean. Ikasleak ikasten duena dakienarekin erlazionatu ahala, esanahia ematen dio ikasketaren xede den irakasgaiari, eta, horrenbestez, bere ezaguera-eskemak eraikiz eta berriz landuz doa.

    Alde horretatik, aurreko ikasturtean eta, nagusiki, Ekonomia irakasgaian, ikasleek hainbat eduki bereganatuta izango dituzte, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiko kontzeptu-guneekin erlazioak ezartzeko bidea emango dietenak. Halaber, berdin gertatuko da bigarren mailan ematen den Enpresaren Ekonomia ikasgaiarekin.

    Nahiz eta askotan zaila izan ikas- eta irakas-prozesuaren baldintzatzaile guztiak aurreikustea, beharrezkoa da prozesu hori planifikatzea, eta, beraz, ezarritako helburuak lortzeko beharrezko jarduerak eta baliabideak programatzea. Hala bada, gogoeta egin behar da garatu nahi diren gaitasunekin eta edukiekin koherenteenak diren irakaskuntza-estrategiei buruz.

    Irakasgaiaren edukietako batzuk ikerketa-estrategiak erabiliz ikas daitezke. Hala ere, estrategia horien birtualtasunak gorabehera, irakasgaiaren kontzeptu-guneetako batzuek eta, bereziki, prozesu-guneetako batzuek, bestelako estrategiak behar dituzte; estrategia egokiagoak, hain zuzen, eduki teknikoei heltzeko, horietarako hobea baita erakusketa-estrategiak aplikatzea. Estrategia horiek baliagarriak dira ikaskuntza esanguratsuak sustatzeko, beti ere zenbait baldintza kontuan hartzen badira: abiapuntua ikasleek jada badakitena izatea, beren interesa kontuan hartzea eta edukiak ordena logiko eta argian aurkeztea.

    Hala ere, lantzen diren eduki-moten arabera aukeratu behar dira azalpenezko estrategiak ala ikerketazkoak. Ohikoena aldi berean mota askotako edukiak lantzea denez, egokiena estrategiak nahastea da, hau da, azalpena ikerketa-jardueretan oinarritzea, eta ikerketa-jarduerekin batera haien garapenerako beharrezko informazio-azalpenak egitea.

    Ebaluaziorako orientazioei dagokienez, haien helburua hezkuntza-prozesu osoa arautzea da. Ikasleen bilakaerari buruzko informazioa eman behar digu, behar izanez gero prozesua berriz bideratzeko neurriak hartzeko. Hortaz, ez da aski ikasleen ezagueren maila eta haien ikasketa-prozesuaren garapena egiaztatzea; izan ere, beste hauek ere egiaztatu behar baitira: erabilitako metodologia, programatutako jarduerak, irakaslearen eginkizuna, baliabideak eta jarritako helburuak.

    Helburua hain zabala denez, beharrezkoa da antolaketa eta lan metodiko eta ordenatua izatea hura betetzeko. Era berean, nahitaezkoa da behar den informazioa emango duten ebaluazio-teknikak izatea.

    Teknika horiek askotarikoak izan behar dute, eta ikasturtean zehar aplikatu behar dira, etengabeko ebaluazioaren barruan; ezin dira izan egoera bakartu batean egiten diren proba batzuk besterik; aitzitik, beharrezkoa da askotan egiten ari denari, sortzen diren zailtasunei eta egin behar diren aldaketei buruz hausnartzea.

    OINARRIZKO GAITASUNAK ESKURATZEKO IRAKASGAIAK EGITEN DUEN EKARPENA

    Batxilergoko oinarrizko gaitasunen artean zeharrekoagoak diren batzuk daude eta lehentasunez Batxilergoko ikasgai orokorren bidez lortzen badira ere, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak aukerako ikasgaiak ere, horiek lortzeko ekarpena egiten du modu honetan:

    Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiak ikasten ikastea gaitasuna lortzen laguntzen du, irakasgaiak berak duen prozedurazko edukien etengabeko garapenari esker. Prozedurazko edukiak garatzeak, funtsean, egin behar denaren plangintza derrigortzen du, jokatzeko era aurreikusiz eta emaitzak eta akatsak ebaluatuz, hala, modu sistematiko eta zehatzean lan egitera ohituz. Era berean, lortutako eta sortutako informazioa kudeatu egin behar da, jarduerei erantzuteko. Egoera edo arazo beraren aurrean erantzun posible ugariak erabiliz erabakiak hartu beharko dira, askotariko estrategia eta metodologiak erabiliz, eskura dagoen informazioarekin. Gainera, ikasgaiak, informazioa lortu, sailkatu eta antolatzeko trebetasunak -bakarka zein laguntzaz- eskatzen ditu bereziki, norbere ezagutza bihurtzeko, informazio berria lehenagoko ezagutzekin eta esperientzia pertsonalarekin lotuz eta osatuz eta ezagutza eta gaitasun berriak antzeko egoeretan eta askotariko testuinguruetan aplikatzen jakiten ahalegintzen.

    Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, informazioa bilatu, lortu, prozesatu eta komunikatzeko nahiz informazioa ezaguera bihurtzeko trebetasunak izatea da; besteak beste, honako trebetasun hauek: informazioa eskuratzekoa eta, hura tratatu ondoren, zenbait euskarritan transmititzekoa; eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzekoa, funtsezko elementua baita informatu, ikasi eta komunikatzeko. Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiak gaitasun hori lortzen laguntzen du, oro har, prozesu horietako asko berariazko informatika-tresnen bidez tratatu eta exekuta baitaitezke: informazioaren bilaketa Interneten bidez, edo euskarri digitalizatuen bidez, ideien adierazpena testu-prozesadoreen, kalkulu-orrien eta azken emaitzak erakusteko programen bidez, besteak beste, aurkezpenak, argazkiak, bideoak, infografiak, web-orriak erabiliz; erabakiak Interneten berezko laguntza- edo komunikazio-tresnen bidez har daitezke, eta horrek eskura dauden baliabide teknologikoen ohiko erabilera eskatzen du, enpresa-munduan ohikoak diren arazo ekonomiko-finantzarioak konpontzeko, bai eta administrazio-kudeaketaren antolamenduan ohikoak diren prozedurak eraginkortasunez antolatzeko ere. Aldi berean, bide ematen du informazio-iturriak eta berrikuntza teknologikoak agertu ahala ebaluatzeko, aukeratzeko eta haietara ohitzeko, kontuan hartuta zein neurritan balio duten ekonomia-esparruko zereginei edo helburu espezifikoei heltzeko.

    Gizarterako eta herritartasunerako gaitasunak aukera ematen du bizi garen gizarte-errealitatea ulertzeko, lankidetzan aritzeko, elkarrekin bizitzeko eta herritartasun demokratikoa askotariko gizarte batean erabiltzeko, hala nola hura hobetzen laguntzeko konpromisoa hartzeko. Gaitasun hau lortzeko egiten den ekarpena, beste irakasgai batzuetan bezala, talde-lanari dagokio; izan ere, enpresa-munduan, oro har, eta, bereziki, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaian, talde-lan hori berezia da, norberarenak ez bezalako ikuspuntuak onartzen ikasten baldin bada, nagusiki estrategia pertsonalak erabiltzen direnean, irakasgaiaren xedearen alternatibak bilatzeko: enpresa-kudeaketaren prozesuen antolaketa zuzena eta eraginkorra. Bestalde, enpresa-unitateek egungo munduan duten funtzionamenduari eta antolaketari buruzko ezagupenak gero eta beharrezkoagoak dira, gizarte- edo ingurumen-arazoak deskribatzeko, interpretatzeko eta hartu beharreko erabakien gaineko iritzi ondo oinarritua izateko. Irakasgai honek, beraz, aukera ematen du hobeto ezagutzeko bai hurbileko ingurunea, bai eraikitze-prozesu betean dagoen mundu globalizatua.

    Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna, besteak beste, ahalmen hauei dagokie: nork bere irizpidearen arabera hautatzeko ahalmenari; proiektuak irudikatzekoari; norberaren aukeraketak eta planak -bana-banako nahiz taldeko proiektuen barruan- garatzeko beharrezko ekintzak aurrera eramateko ahalmenari, eta plan horien gaineko ardura hartzekoari, bai norberaren esparruan, bai gizarte- eta lan-esparruan. Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiak gaitasun hau lortzen laguntzen du, beharrak (gure kasuan, kudeaketa eta antolamendukoak) ekintza bihurtu ahal izatea bilatzen duelako; hau da, helburuak proposatzen ditu, proiektuak planifikatu eta gauzatu, eta, gainera, aurretiazko planteamenduak birlantzen ditu, edo ideia berriak landu, eta irtenbideak bilatu eta zertu egiten ditu. Gainera, enpresaren kudeaketa eta antolamenduaren munduan, proiektu baten bideragarritasunaren inguruko aukera eta muga guztiak aztertu behar dira, haren garapenerako fase guztiak ezagutu behar dira, hala nola planifikatu, erabakiak hartu, jardun eta egindakoa ebaluatu behar dira, dagozkion ondorioak atereaz eta hobetzeko aukerak baloratuz. Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiak mahai gainean jartzen dituen arazoen konponketaren planteamendua gaitasun hau planifikazioaren bidez garatzeari lotuta dago, eta planifikazioak zerikusia dauka planteatutako egoera zehatz ulertzearekin, plan bat prestatu eta estrategiak bilatzeko, eta, hitz batean, erabakiak hartzeko; gainera, ebazte-prozesuen optimizazioak, prozesuaren aldizkako ebaluazioarekin eta emaitzen balorazioarekin batera, aukera ematen du beste arazo edo egoera batzuei aurre egiteko, arrakasta lortzeko aukera gehiago izanik. Informazioa, norberaren onuran, ahalik eta era erreal eta gertukoenean nola tratatu eta antolatzeko erabakia geroz eta konplexuagoa da eta horri aurre egiteko egoera eta erronkak mahai gainean jartzen direnean, ikasgai honek eraginkorki laguntzen du gaitasun hori lortzen.

    Beste oinarrizko gaitasun batzuk curriculum-modalitatearekin lotura estuagoa dute. Zentzu horretan, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak aukerako ikasgaiak, gaitasun horiek lortzeko bidean modu honetan laguntzen du:

    Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna mundu fisikoarekin -haren natura-alderdietan bezala giza jardunak sortutakoetan ere- elkarreragina izateko trebetasunari dagokio, eta, horrenbestez, bide ematen du gertaerak ulertzeko, ondorioak aurreikusteko eta norberaren, beste pertsonen eta gainerako izaki bizidunen bizi-baldintzak hobetzen eta iraunarazten aritzeko. Hitz batean, bizitzaren eta jakintzaren askotariko esparruetan norberak modu autonomoan eta ekimenez egokiro jarduteko trebetasunak biltzen ditu. Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaiari dagokionez, jada ezinbestekoak diren informazioaren eta komunikazioaren teknologiek geroz eta presentzia handiagoa dute enpresa-munduan garatzen diren hainbat prozesutan.

    Matematikarako gaitasuna zenbakiak, haiekin egiten diren oinarrizko eragiketak, sinbolo, adierazpide eta arrazoibide matematikoak erabiltzeko eta erlazionatzeko trebetasuna da, eta zeregin hauetarako erabiltzen da: zenbait motatako informazioa ekoizteko eta interpretatzeko, errealitatearen alderdi kuantitatibo eta espazialen gaineko ezaguera zabaltzeko, eta eguneroko bizitzarekin eta lan-munduarekin zerikusia duten arazoak konpontzeko. Begi-bistakoa da Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasteak ekarpen handia egiten duela gaitasun hau lortzen, enpresaren mundua gero eta gehiago mugitzen ari delako parametro zientifikoen barruan; hau da, giza portaeren azalpen zorrotzak bilatzen ditu, kasu horretan, kontabilitatearen eta horretarako beharrezko eta funtsezkoak diren matematika finantzarioko tresnen adarrak kontutan hartuz. Hala, edozein administrazio-prozesuren azterketan (hornikuntza, merkataritza, finantzazioa, diruzaintza, kontabilitatea, giza baliabideak, marketina, etab.) beharrezkoa da informazioak, datuak eta argudiaketak argitasunez eta zehaztasunez interpretatu eta adierazteko trebetasuna. Era berean, ikasgai honi aplikatutako metodo zientifikoak beharrezkoa du elementu matematiko zehatz batzuk jakitea eta erabiltzea eguneroko bizitzako edota enpresako benetako edo simulatutako egoeretan, eta problemak ebaztea edo informazioa lortzea ekarriko duten arrazoiketa-prozesuak praktikan jartzen jakitea.

    Giza eta arte-kulturarako gaitasunak ezaugarri hauek eskatzen ditu: kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzea, ulertzea, balioestea eta kritikoki ebaluatzea, aberastasun- eta gozamen-iturri gisa erabiltzea eta herrien ondarearen partetzat hartzea. Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaia lagungarria da gaitasun hau areagotzeko, enpresa-kultura jakitea gizateriaren kultura-garapenari egindako ekarpena baita. Ez da alferrikakoa adieraztea, gizateria bere garapenean bilduz joan den kultura direla historian zehar sortu diren unitate ekonomiko autonomo mota desberdinen kudeaketa antolatzeko hainbat adierazpenak eta, dudarik gabe, gizateriaren kultura-ondarea eraikitzen laguntzen duten elementuen artean daudela. Enpresaren barne-antolamenduak aurre egin behar dien arazoen eta gizarteak eskatzen dituen erantzun moten behaketak bidea ematen du egiaztatzeko nolakoak diren komunitate baten kultura-herentzia, ondarea eta unean uneko beharrak konpontzeko erabilitako bideen adierazpenean pilatutako jakinduria. Aldi historikoetan enpresa-unitateen bitartez antolatzeko eta kudeatzeko sistemak garaian garaiko lan, truke, finantzazio, komunikazio eta abarretarako usadioak eta ohiturak, askotariko finantza-bideak eta abar izan dira; hitz batean, arazoak konpontzeko era asko. Konponbide horien arteko erkaketak agerian jartzen du arbasoek lan ikaragarria egin zutela bizi-kalitatea hobetzeko, eta, hori, gaur egun, balia eta ezagut daiteke.

    Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, era berean zeharkakoa eta diziplinartekoa da eta, ikasgai honetan, herritar helduen berezko testuinguruetan, hizkuntza-zeregin hauetarako tresna gisa erabiltzeari dagokio: ahozko eta idatzizko komunikaziorako; errealitatea adierazi, interpretatu eta ulertzeko; ezaguera eraiki eta komunikatzeko, eta pentsamendua, emozioak eta portaera antolatu eta bideratzeko. Erabiltzen hasi beharreko hizkuntza teknikoaren berezko zailtasunak bide ematen du pentsamenduak, emozioak, bizipenak eta iritziak zorrotz eta hizkuntza kultuaren testuinguruan adierazteko, eta gainera hitz egiteko, irizpide kritiko eta etikoa eratzeko, ideiak sortzeko, ezaguera egituratzeko, arrazoibideari eta norberaren ekintza eta zereginei koherentzia eta kohesioa emateko, erabakiak hartzeko, eta ahoz zein idatziz maila jasoan adierazteko; horrek guztiak, gainera, norberaren buruarekiko estimua eta konfiantza garatzen laguntzen du. Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaian bi alde azpimarratu behar dira. Alde batetik, merkataritza- eta enpresa-munduan erabiltzen den hizkuntzan funtsezkoa dena ohiko adierazpenari gehitzea, eta hura zehatz eta egokiro erabiltzea. Bestetik, beharrezkoa da irakasgai honi eta arrazoiketen eta prozesuen hitzezko deskribapenari lotutako edukiak azpimarratzea. Adierazten laguntzea eta besteen azalpenak entzunaraztea da kontua, ulermena, kritikotasuna eta komunikaziorako trebetasunak hobetzen laguntzen baitu. Hitz batean, Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak ikasgaia lagungarria da hizkuntza-gaitasuna garatzeko, ideien formulazioan eta adierazpenean etengabe ahozko eta, batez ere, idatzizko komunikazioa erabiltzen duen adierazpidea baita.

    HELBURUAK

    Administrazio- eta Kudeaketa-prozesuak Batxilergoan irakastean, xedea honako helburu hauek lortzea da, gaitasunen ikuspegitik adierazita:

1. Enpresen funtzionamenduari buruzko ikuspuntu praktikoa eskuratzea, osatzen duten alor desberdinen bidez, horiek sailkatuz, horietako bakoitzaren abantaila eta eragozpenak baloratuz eta hartutako lege-formaren arabera horiek osatzeko beharrezko izapideak deskribatuz, horiek bereizten jakiteko eta erabakiak hartzerakoan baliozko iritziak egin ahal izateko.

2. Enpresa-jardueraren garapenak sortzen dituen hainbat dokumentu identifikatu, erabili eta artxibatzea, enpresaren barruan eta enpresak kanpoaldearekin izan beharreko informazio- eta komunikazio-zirkuitua ezarriz, enpresak sortzen duen dokumentazioa zaintzeko betebeharrari buruzko arauak eta sailkapen-arau ofizialak ezagutuz, artxibo-mota desberdinak aztertu eta bereizi ahal izateko, enpresak beste enpresa, erakunde edota partikular batzuekin komunikatzeko dituen modu desberdinak bereizi eta komunikazio-teknika ohikoenak aplikatzeko gai izateko.

3. Hornikuntzako merkataritza-prozesutik eratortzen diren operazioak egitea, enpresa-jarduera egiteko beharrezko diren ondasun eta zerbitzuak erosteko prozesua ezagutuz, hornitzaileekin izan beharreko moduak ezarriz, erosketek osatutako dokumentazioa eta ordaintzeko moduak ezagutuz eta operazio horiek arautzen dituzten arauak zeintzuk diren jakinez, hornikuntza-operazioen oinarrizko dokumentuak bereizten eta betetzen jakiteko, bai eta biltegien kudeaketa zuzena egin ahal izateko ere eta, azkenik, hornitzaileei ordaintzeko ohiko operazioak egin ahal izateko.

4. Enpresak eskaintzen dituen ondasun eta zerbitzuen salmentako merkataritza-prozesutik eratortzen diren operazioak burutzea, bezeroen erakartze-modua ezarriz, salmentek eta beren kobratze-moduek sortutako dokumentazioa ezagutuz eta operazio horiek arautzen dituzten arauak zeintzuk diren jakinez, dokumentazioak bete behar dituen oinarrizko funtzio eta baldintzak ezarri eta zuzen betetzeko, bai eta salmenta-operazioetan ohikoak diren ordainketa-sistema eta -bideak, hala nola, txekeak, ordainagiriak, kanbio-letrak eta zor-agiriak, erabili ahal izateko ere.

5. Enpresetan erabiltzen diren finantza-operazio ohikoenak ezagutu eta aztertzea, kapitalizazio sinple eta konposatuaren oinarrizko prozedurak aztertuz, maileguen amortizazio-taulak osatuz eta diruzaintzako aurrekontu sinpleak diseinatuz, finantza-bitartekarien zerbitzuak ezagutu ahal izateko, enpresaren finantza-gastua kalkulatzeko eta enpresaren egungo eta etorkizuneko likidezia-maila aztertzeko eta optimizazio-estrategiak ezartzeko.

6. Kontabilitateko oinarrizko kontzeptuak eskuratzea, ekonomia-ekitaldian zehar enpresaren kontabilitate-prozesua islatuko duten adibide praktikoak ebatziz, enpresaren hainbat operaziok ondasunean duten eragina ulertzeko, kontuen eta kontabilitateko idazpenen esanahia ulertzeko, kontabilitateko liburu nagusiak ezagutzeko, ekitaldia ixteko kontabilitate-prozesua ulertzeko, enpresak lortutako emaitza ekonomikoa zehazteko eta enpresaren urteko kontuak egin eta eskaintzen duten informazioa interpretatzeko.

7. Xedatutako lege-markoaren arabera, lan-harremanetatik eratortzen diren eskubide eta betebeharrak ezagutzea, enpresaren langile-sailari dagozkion funtzioak ezarriz, kontratu-mota desberdinak aztertu eta bereiziz, nominak eginez eta gizarte-segurantzak eta PFEZ atxikipenak kitatuz, enpresak hainbat erakunde ofizialekin eta bere langileekin ezarritako harremanetan sortutako dokumentu guztiak bereiziz, lan-harremanaren berariazko kudeaketekin lotutako oinarrizko araudi osoa ezagutzeko eta enpresaren langile-sailari dagozkion funtzioak argi ezartzeko.

8. Marketin-plan erraza lantzea, enpresa diharduen merkatuaren ezaugarriak aztertuz, enpresek beren produktuak ezagutarazteko eta kontsumitzaileengana baldintza optimoetan iristea bermatuko duen banaketarako beharra baloratzeko.

   EDUKIAK

1. multzoa. Enpresa.

   Funtzio ekonomikoa.

   Sailkapena. Enpresa-mota desberdinen identifikazioa, horietako bakoitzean beren jabeek duten erantzukizun-maila desberdina aztertuz.

   Forma juridikoak. Enpresetako forma juridiko, beharrezko kapitalaren tamaina, bazkide-kopurua eta horien erantzukizunaren arteko lotura.

   Antolaketa. Enpresaren barne-antolamenduaren azterketa.

   Finantziazioa.

   Gastuak.

   Enpresek herrialde baten ekonomian duten paperaren balorazioa.

   Enpresek herritarren beharrak asetzeko duten erabilgarritasunari buruzko hausnarketa.

   Enpresaburuaren funtzioaren balorazioa.

   Enpresak eratzeko forma juridiko desberdinak epaitzea.

   Enpresaren barne-antolamendua ulertzea, bertan, sail desberdinek dituzten funtzioak baloratuz.

2. multzoa. Dokumentazio eta artxibo arloa.

   Dokumentu-informazioaren beharra.

   Dokumentazioaren zainketa eta erregistroaren araudia.

   Idatzizko komunikaziorako teknikak: merkataritza-gutunak, inprimakiak.

   Enpresaren aurkezpen-gutunak egitea balizko hornitzaile eta bezeroentzat.

   Enpresek idatzizko dokumentazioa gordetzeko beharrari eta kontsultatu behar denean erraz aurkitu ahal izateari buruzko hausnarketa.

   Artxiboa: kontzeptua eta motak.

   Antolaketa- eta sailkapen-sistemak.

   Artxibo-, antolaketa- eta erregistro-sistema bat ezartzea dokumentu-mota desberdinentzat.

   Artxiboak eraginkorki antolatzearen beharra, enpresa-jardueran erabiltzen diren dokumentuak gorde, zaindu eta kokatzeko.

3. multzoa. Horkikuntza arloa.

   Erosketa-zikloa: behar, hartze eta eskaintzen konparazioa, hornitzaileak aukeratzea, eskaera bidaltzea, eskaera hartu eta egiaztatzea, faktura hartu eta egiaztatzea eta ordainketa aztertzea.

   Hornitzaileen eskaintza eta ezaugarriak aztertzea kasu bakoitzean komenigarrienak direnak zehaztu ahal izateko.

   Erosketa-operazioetako dokumentuak betetzea: eskaerak, emate-agiriak eta fakturak.

   Izakinen kudeaketa: gastuen kudeaketa, eskaeraren bolumen hoberena, eskaera-puntua, segurtasunezko izakina.

   Izakinen balorazioa metodoak aplikatuz: LIFO, FIFO eta PMP.

   Ordainketa-moduak: eskura, txekea, kanbio-letra eta zor-agiria, transferentzia, banku-txartela, ordainagiria.

   Ordainketa-dokumentuak aztertu eta betetzea: ordainagiria, kanbio-letra eta txekea.

   Enpresen hornikuntza-operazioen eta horien ordainketaren kontrol eta exekuzioaren administrazio eta kudeaketa egiteko aukera eskaintzen duten tresna eta bitartekoen paperaren balorazioa.

4. multzoa. Salmenten arloa.

   P roduktua salmentaren xede gisa: bere ezaugarriak, ezagutzearen garrantzia, sailkapena, bizitza-zikloa.

   Enpresek beren produktuak ezagutarazteko eta kontsumitzaileengana baldintza optimoetan iristea bermatuko duen banaketaren beharrari buruzko hausnarketa.

   Salmenta: salmenta-saila, salmenta-arloaren antolaketa, salmenta-ekintzen programazioa, salmenta-prozesua, bezeroaren azterketa.

   Merkataritza-politikaren elementu desberdinen identifikazio eta azterketa.

   Salmenta-funtzioaren balorazioa enpresaren bizitzarako lan garrantzitsuena bezala.

   Merkataritza-marjinen kontzeptu eta kalkulua: salmenta-prezioa eta merkataritza-marjina, salmenta-prezioa alda dezaketen beste elementu batzuk: deskontuak, ontziratzea, etab.

   Merkataritza-marjinen kalkulua.

   Salmenta-fakturak egitea honako hauen eragina kontuan hartuz: deskontuak, garraioa eta ontziak.

   Salmenta-operazioen kobratze-dokumentuak betetzea.

5. multzoa. Finanztzazio eta diruzaintza alorra.

   F inantza-plana: Enpresako finantziazio-iturriak.

   Interesen kalkulua.

   Finantza-bitartekariek enpresen eta egungo gizartearen ohiko jardueran jokatzen duten papera ulertzea.

   Diruzaintza-aurrekontuak: egitura, kalkuluan kontuan hartu beharreko elementuak eta kobratze eta ordainketak.

   Diruzaintza-aurrekontuak egin eta aztertzea.

   Diruzaintza-kontrolaren garrantziaren balorazioa.

   Interesen eta artesarien kalkulua. Diruzaintza- eta finantzazio-operazioetan aplikatzea.

   Erabakitako ordainketa-konpromisoak garaiz artatu ahal izateak duen garrantziari buruzko gogoeta.

6. multzoa. Kontabilitate arloa.

   Kontabilitate-prozesuaren hastapena: kontabilitatea, ondasuna, kontabilitate-liburuak, oinarrizko kontabilitate-zikloa, kontabilitate-terminologia.

   Ondasun-elementuen taldekatze eta izendapenaren erabilgarritasuna, inbentarioak egiteko, eta enpresa desberdinen arteko ondasunen azterketa eta erkatzea.

   Kontabilitate-kudeaketa arautzen duen arauditik eratorritako erregistro-alde jakin batzuk identifikatzea.

   Kontabilitateak eta kontabilitate-liburuek enpresen administrazioan eta kudeaketan duten funtzioa.

   Kontabilitate biko metodoa.

   Kontabilitate-liburu desberdinen deskribapena, betetzea eta legalizazioa.

   Ekonomia-ekitaldi bati dagokion kontabilitate-prozesua egitea: hasierako inbentarioa eta irekiera-idazpena. Idazpenak egunkarian. Nagusira pasatzea. Egiaztapen-balantzea. Doikuntzak eta Erregularizazioa. Egoera-balantzea eta Galdu Irabazien kontua. Itxiera-idazpena.

   Enpresek lortzen duten emaitza ekonomikorako prestakuntzari buruzko hausnarketa.

   Urteko kontuek eskaintzen duten informazioari eta bere balioari buruzko hausnarketa, enpresa-errealitatearen laburpen gisa.

   Kontabilitate Plan Orokorra: bere osaera.

   Kontabilitate Plan Orokorraren funtzioa enpresentzako kontabilitate-erregistroaren sistema arautzaile gisa.

7. multzoa. Giza baliabideen arloa.

   Langile Saila: giza baliabideak eta enpresa, giza baliabideen kudeaketa-ereduak, funtzioak, egitura.

   Langileek enpresan duten garrantzia.

   Lana eta Lan Zuzenbidea. Lan Zuzenbidearen iturriak, lan-administrazioa.

   Erakunde ofizialek langileekiko eta lan-harremanekiko jokatzen duten papera ulertzea.

   Lan-kontratazio motak: kontratu-motak (mugagabeak, iraupen mugatukoak, heziketakoak, lanaldi partzialekoak, beste mota batzuk).

   Dokumentuak betetzea.

   Soldata-ordainagiria: nomina, kotizazioa gizarte-segurantzako erregimen orokorrean, kotizazio-oinarriak, konputagarriak ez diren kontzeptuak, gertakizun arruntak, profesionalak eta bilketa bateratukoak, kotizazio-tasak, kenkariak.

   Nominen eta Gizarte Segurantzako kitapenen kalkulua.

   Enpresen gizarte-funtzioaren balorazioa lanpostu sortzaile gisa.

8. multzoa. Marketin arloa.

   Produktua: mailak, motak, ezaugarriak.

   Prezioa: ezartzeko sistemak.

   Promozio-politika: publizitatea, promozioak, salmenta zuzena, «merchandising», harreman publikoak, komunikabideen eraginkortasuna.

   Produktuaren banaketa: sareak, motak.

   Hainbat produktutarako (ondasunak eta zerbitzuak) marketin-mix politikak ezartzea.

   Enpresa baten marketin-politika desberdinek izan ditzaketen garrantzia eta gizarte-eraginen azterketa.

   EBALUAZIO IRIZPIDEAK

1. Enpresa-mota desberdinak, beren ezaugarriak eta antolaketa zehaztea, beren abantaila eta eragozpenak aztertuz eta hartutako forma juridikoaren araberako eraketarako beharrezko diren izapideak deskribatuz.

   Enpresak herrialde baten ekonomian eta herritarren bizitzan duen papera justifikatzen du.

   Enpresen forma juridiko desberdinak identifikatzen ditu.

   Beren ezaugarri ekonomiko eta finantzario nagusiak aztertzen ditu.

   Barne-sailen egitura definitzen du funtzio-organigramaren marrazkiaren bidez.

2. Korrespondentzia eta dokumentazioa prozesatzea, informazio-mota oro zuzen sartu eta sailkatuz.

   Dokumentazioa enpresan mantentzearen garrantzia eta beharra justifikatzen du.

   Sailkapen eta artxiboaren oinarrizko puntuen eskema egiten du.

   Barne- eta kanpo-erabilerarako idatziak idazten ditu dauden hainbat bitarteko erabiliz.

   Korrespondentziaren eta beharrezko erregistroen barne-zirkulaziorako sistemak definitzen ditu.

   Korrespondentzia eta dokumentazioa prozesatzen du.

   Informazioaren alorreko berrikuntza teknologikoak ezagutzen ditu.

3. Hornikuntzako merkataritza-prozesutik eratortzen diren operazioak egitea, hornitzaileen aukeraketa egokia egitearen garrantzia baloratuz.

   Hornikuntza-operazioen oinarrizko dokumentuak bereizten ditu.

   Dokumentazioak bete behar dituen oinarrizko funtzio eta baldintzak ezartzen ditu.

   Eskaerak bete eta albaranak eta fakturak jasotzen ditu.

   Izakinen balorazio-metodo desberdinak bereizten ditu.

   Izakinen mugimenduak biltegi-fitxetan erregistratzen ditu.

   Erosketa-operazioetan ohikoak diren ordainketa-sistema eta -bitartekoak aztertzen ditu.

   Txekeak egin, ordainagiriak, kanbio-letrak eta zor-agiriak onartzen ditu.

4. Salmentako merkataritza-prozesutik eratortzen diren operazioak egitea, bezeroen erakartze egokia egitearen garrantzia baloratuz.

   Salmenta-operazioen oinarrizko dokumentuak bereizten ditu.

   Dokumentazioak bete behar dituen oinarrizko funtzio eta baldintzak ezartzen ditu.

   Eskaerak jaso eta albaranak eta fakturak betetzen ditu.

   Salmenta-operazioetan ohikoak diren ordainketa-sistema eta -bitartekoak aztertzen ditu.

   Txekeak jaso, ordainagiriak egin eta kanbio-letrak eta zor-agiriak igortzen ditu.

5. Merkataritza-praktikan finantza-bitartekariekin egiten diren finantza-operazio ohikoenak ezagutu eta bereiztea.

   Kapitalizazio sinple eta konposatuaren oinarrizko kontzeptu eta prozedurak aztertzen ditu.

   Deskontuaren finantza-gastua kalkulatzen du.

   Maileguen amortizazio-taulak egiten ditu.

   Diruzaintzako aurrekontu sinpleak osatzen ditu.

   Enpresaren egungo eta etorkizuneko likidezia-maila aztertzen du eta optimizazio-estrategiak ezartzen ditu.

6. Oinarrizko kontabilitate-kontzeptuak eskuratzea eta ekitaldi ekonomiko baten zehar enpresaren kontabilitate-prozesua islatuko duten adibide praktikoak ebaztea.

   Kontabilitate-zikloaren ikuspuntu orokorraz jabetzen da.

   Kontabilitate-erregulazioaren beharra KPOen bidez baloratzen du.

   Kostu-mota desberdinak bereizten ditu.

   Balantzeko eta galdu-irabazien kontuko elementuak aztertzen ditu.

   Kontabilitate-liburu motak eta beren funtzioak identifikatzen ditu derrigorrezkoak direnak ez direnetik bereiziz.

   Kontu-sail bikoitzeko sistema ulertzen du.

   Operazio errazak zuzen erregistratzen ditu Egunkaria eta Nagusia liburuetan indarrean dagoen araudiaren arabera.

   Jasotako fakturen eta egindako fakturen erregistro-liburuak betetzen ditu.

   Amortizazioa, narriadura, diru-sarrera, kobratzea, gastua, ordainketa, etab. bezalako kontzeptu ekonomiko desberdinak aztertzen ditu sortzapen-printzipioa aplikatuz.

   Urteko kontuek eskaintzen duten informazioa interpretatzen du.

7. Lan-harremanetatik eratorritako eskubide eta betebeharrak ezagutzea ezarritako lege-markoaren arabera, dokumentazioa kasu bakoitzean eragin dezakeen legediaren arabera aztertuz eta betez.

   Langile Sailak betetzen dituen funtzio eta zereginak esplikatzen ditu.

   Lan-harremanetatik eratortzen diren eskubide eta betebeharrak ezagutzen ditu ezarritako lege-markoaren arabera.

   Hitzarmen kolektiboak aztertzen ditu.

   Lan-kontratuak osatzen ditu.

   Nominak sortzen ditu.

   Gizarte Segurantzaren eta PFEZaren atxikipenen kitapenak egiten ditu.

8. Marketin-plan erraza egitea, enpresak diharduen merkatuaren ezaugarriak aztertuz.

   Merkatua ezaugarritzen du, lehiakideen kopuruaren, saldutako produktuaren eta abarren arabera.

   Marketin-politikak identifikatu eta kasu jakin bakoitzera egokitzen ditu.

   Banaketaren funtzioak identifikatzen ditu.

   Banaketa-bide ohikoenak bereizten ditu.

   Ikerketa-marketinaren funtzioak azaletik aztertzen ditu.

   Enpresaren merkataritza-politikaren funtzioak aztertzen ditu.

   Merkataritza-marjina kalkulatzen du.

   Marketin-estrategiak interpretatu eta baloratzen ditu, ebaluazio horretan, etika, ingurumena eta beste zenbait arlotako alderdiak txertatuz.

   PSIKOLOGIA ETA SOZIOLOGIA

   SARRERA

   Giza jokabidea zuzentzen duten printzipio eta prozesuak, ageriko motibazioak eta motibazio sakonak, pertsonen arteko harremanak eta gizarte-harremanak, gizarte-egitura, haien dinamikak& aztertzen dituzten zientzia gisa ulertzen dira Psikologia eta Soziologia. Gainera, barne hartzen dituzte garapen metodologiko eta azpiegiturazko tekniko-praktiko bereizgarriak. Ikuspegi horrekin koherentziaz jokatuz, Psikologia eta Soziologia ikasgaiak gure gizarte-errealitateko eta funtzionamendu pertsonalerako mekaniken ezaguera hobea eskaini behar du. Bi diziplinak ikasteak eta haien bidean sartzeak eskatzen du eguneroko munduaz egiten diren interpretazioetatik distantzia hartzea, nahiz eta zenbaitetan zaila izan interpretazio horietatik ihes egitea, gure bizitza osatzen duten gizarte-interakzio eta -eragin horien kumuluak zalantzan jartzeko gai izateko. Errealitatera gerturatzea eraikitzeko dagoen zerbait moduan, ez amaitutako zerbait bezala. Beraz, Batxilergoan Psikologia eta Soziologia ikasgaia ez da oinarritzen azpiko paradigmak islatzen dituen teoria eta ereduen laburpen batean, baina ezin die ikasleei aniztasun horretaz parte haru dezaten ukatu eta, azken muturrean, ezta ekintza bati buruzko ikuspegi eta azalpenak onartzeko beharra ukatu ere. ikasleei laguntzea gaitasun kritikoagoa garatzen teoria alternatiboen artean osagarritasuna bilatzerakoan, eta besteren azalpen eta jokabideen aurrean jarrera irekia izaten.

   Horrekin bat eginez, ikasgai honen oinarrizko beste helburuetako bat da gainditzea aldez aurreko ideiek osatzen duten ezaguera «arrunten» (ez zientifikoak) multzoari eta jokabideari eta bestei buruzko teoria inplizituen zergatiak eta azalpenak. Oinarrizko bigarren helburua, berriz, da fenomeno psikologikoen intuiziozko ezaguera edo ezaguera pertsonalari eta fenomeno horien ikerketa zientifikoen ekarpenei buruzko gogoeta bultzatzea.

   Azkenik, ezaguera zientifiko handiagoa emateaz gain, ikasle bakoitzaren giza garapenean modu baikorrean parte hartzea lortu nahi da; hau da, pertsonalitatearen eremuan eta eremu intelektual, afektibo eta moralean eta giza harremanetan& jakitun baten parte hartzea, errealitateko transformazioa- eta egokitze-fasean, «nerabezaroan» dagoela kontuan izanda.

   Diskurtso psikologiak, teorian eta praktikan, kontuan izan behar ditu ahal den neurrian ikaslearentzat interesgarri izan daitezkeen gaiak eta psikologiaren gai eta korronte garrantzitsuenak. Bestalde, diskurtso soziologikoak erraztu behar du kultura-aniztasunaren, gizarte-erakundeen funtzionamenduaren ebaluazio bat. Halaber, giza jokabideei buruzko perspektibak zabaldu behar dira, eta ikasleak hornitu ulermenerako mekanismo autonomoez eta analisi-prozedurez behaketa, konparazioa eta kritika zorroztasunez egin dezaten. Gaitasun-maila altua ekarriko du horrek, beren eguneroko bizitzako zenbait eremurekin dituzten loturez eta jokabide sozialaren unibertso zabalagoaz ohar daitezen.

   Horrekin, alde batera utz daitezke gizarte-eremu askotatik pertsonarengan eragin nahi diren homogeneizazioa eta unidimentsionalitatea, ez erortzeko errespetuaren, elkartasunaren eta konpromisoaren ideietatik urruti dauden erredukzionismo eta posizionamendu faltsuetan. Horrela, bada, ikasleak aldaera eta aldakortasun kulturalaz ohartzea bultzatuko da, eta anomia edo baloreak galtzetik urrun, enpatia eta giza aberastasunera eramango ditu. Pertsonaren duintasunak, bizitzaren eta gizakien errespetu-iturri gisa, gizarte eta azpitalde guztietan ematen diren errekonozimendu eta baliozko adierazpenetan lagundu behar du.

   IKASGAIAK EGINDAKO EKARPENA GAITASUNEN GARAPENARI

   Ikasgai honek interpretazio kuantitatiboaren oinarri diren zientzia esperimentalen eta formalen matematika bereziki ekarpen garrantzitsuaren zati bat hartzen du. Ondorioz, ikasgaiak zuzenean laguntzen du banaezina den gaitasun matematikoa garatzen; izan ere, ikerketa- eta interpretazio-prozesu osoan erabiltzen dira tekniko matematikoak.

   Aldi berean, Psikologia eta Soziologiak gakoak ematen ditu banakakoari eta gizarteari gertatzen zaizkion gertaerak hobeto ulertzeko, gizarte- eta hiritar-gaitasuna lortzen lagunduz. Eguneroko errealitatearen ikerketa sustatzeak, haren analisiak eta interpretazioak lagunduko du bizi dugun gizarte-errealitatearen ikuspegi doitua osatzen, bai eta pertsona guztiekiko errespetua eta enpatia bultzatzeak eta gizarte- eta kultura-ekoizpenekiko interesak ere, hiritar guztien oinarrizko elementuak.

   Zientzia horien ikerketa espezifikoko estrategia eta teknikak ikasteak eta erabiltzeak irizpideak ematen dizkio ikasleari inguruaz duen ezagutza mugatu eta onartzeko. Halaber, «iritzi» eta «aurreiritzi» ezagutza mugatzeko balio dute, jakintza zehatzaren erabileran eta jakintzaz duen posizioaren erreferentzia-puntu izan dadin. Bestela esanda, ikasten ikasteko gaitasunean laguntzen du.

   Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunak ere bere lekua du Psikologian eta Soziologian. Bizitza indibidualaren eta gizarte-prozesuen interpretazio koherente batera gerturatzeak mesede egiten die ekimenari eta autonomiari jarduera pertsonalen mendean hartu eta kontrolatzeko tresnak ematean.

   Bistan dago modu berezian laguntzen diola hizkuntza-komunikaziorako gaitasunari; izan ere, komunikazio interaktiboan oinarritzen da dela testu bat, albiste labur bat, ikasbide baten argudiatzea, etab. Gainera, Psikologia eta Soziologiako termino eta kontzeptu zehatzak jakiteak eta erabiltzeak hiztegia aberasten du.

   Informazioaren trataerarako gaitasunak eta gaitasun digitalak laguntzen diote ikasgai honi, etengabe baliatzen baita informazio-iturri eta tresna digitalez. Diziplina honen jardueraren zati dira datuak biltzea eta haiek interpretatzea, informazio ugari izateaz gain.

   Amaitzeko, Psikologiaren eta Soziologiaren sorreratik jasotzen da kultura- eta arte-gaitasuna. Bi diziplinek tradizio humanistikoan dituzte sustraiak, eta jatorria tradizio horretan duten paradigmetan finkatzen dituzte beren printzipioak. Aldi berean, beren aplikazio-eremuetako bat da kultura, aniztasun eta kultura arteko ideiari garbi lotua.

   HELBURU OROKORRAK

   Batxilergoan Psikologia eta Soziologia irakasteak gaitasun hauek garatzea du helburua:

1. Hainbat jakintza-moten planteamenduak ikastea haien ezaugarri nagusien azaleko deskribapen baten bitartez, giza arazoak ulertu eta azaltzeko zientziaren eta zientzia ez den beste formen berariazkoak bereizteko.

2. Norbanakoak betetzen duen papera identifikatzea, zer dimentsiotan parte hartzen duen zehaztuz, dimentsio pertsonalean eta sozialean gertatzen diren transformazioak eta aldaketak zer inplikazio duten ikusteko.

3. Inguruaren deskribapenaren bidez pertsona-, gizarte- eta kultura-aniztasunari buruzko zenbait alderdi eta haien ekoizpen artistikoak nabarmentzea, modu kritiko eta irekian aniztasun hori balioesteko aberastasun-iturri eta aldaketak eragiten dituen aldetik.

4. Errealitate indibidualaren eta gizarte-errealitatearen alderdi intelektual, afektibo eta jokabidezkoaren azterketa- eta planifikazio-ezaugarriak ezagutzea, bizitzaren testuinguruan aplikatuz bere jarduera pertsonalaren kontrola lortzeko.

5. Prozesu indibidual eta gizarte-prozesuen kontzeptuak eta interpretazio- eta teknika-prozedurak erabiltzea ingurura aplikatuz, munduaren irudi doitua egiteko.

6. Psikologiaren eta Soziologiaren eredu teorikoak eta haien ikerketa eremuak deskribatzea, ikerketa txikietan erabiliz, bi diziplinen ikuspegi zabala izateko/erabiltzeko.

7. «Mass media» euskarrien informazioetatik abiatuz Internet bereziki, gaitasun kritikoa erabiltzea informazio berriak lortzean, jakintza gisa prozesatu eta lantzeko.

8. Bi diziplina horien aplikazio-eremu nagusiak deskribatzea, beste jakintza-eremuetatik bereizten dituen oinarrizko alderdi eta gai historikoen bidez.

9. Psikologia eta Soziologia balioestea, bakoitza ahalmen teknikoak dituen zientzia gisa aitortuz etorkizunerako ikasketa akademiko edo profesionalen profila ezartzeko.

   EDUKIAK

   MULTZO GUZTIETAN BERDINAK

   Arazoak eta hipotesiak aurkeztea. Giza jokabideari eta pentsamenduari buruzko azaro edo auziak identifikatzea eta azaltzea maila indibidualean eta gizarte-mailan.

   Informazioa biltzea eta lantzea, eta argibide-prozedurak. Informazioa eskuratzeko zenbait bitarteko lortzea eta erabiltzea, batez ere Internet (liburuak, aldizkariak edo beste argitalpen espezializatuak edo orokorrak, material grafikoak, eremu-behaketak, etab.).

   Ondorioak orokortzea, eta iritziak eta esku-hartzeko proposamen praktikoak ematea.

   Komunikazio-teknikak. Lortutako emaitzak banaka edo talde txikitan aurkeztea eta azaltzea, idatziz, ahoz, eta teknika informatiko nahiz ikus-entzunezko tekniken bidez.

   Ikuspegi teoriko batetik, tresna teknologiko zehatz bat modu orokorrean erabiltzea beste egoera edo arazo praktiko analogikoetan.

   Aztergai diren zenbait estrategia eta prozedura tekniko erabiltzea.

   «Eguneroko psikologien» (topikoak, itxurazko kasualitateak, kasualitate ez zientifikoak, etab.) laguntza, parte-hartze prozesua eta azalpenak errefusatzea, norbanako edo taldeko erabakien gidari gisa.

   PSIKOLOGIAKO EDUKIAK

1. multzoa. Ikerketa psikologiko zientifiko oinarrizkoa, dimentsio indibidual, ebolutibo eta sozialetan.

   Psikologia zientzia-diziplina moduan. Helburua eta metodoak. Eguneroko jakintza eta jakintza zientifikoa Psikologiaren alorrean, oro har. Norbanakoarengan arreta jartzen duten ikerketa psikologikoen metodologia bereizgarriak: deskriptiboak, behaketa bidezkoak, introspektiboak, esperimentalak, etab.

   Ikuspegi historikoa. Psikologia indibidual, ebolutibo eta sozialeko paradigmak edo eskola ezagunak. Paradigma introspekzionista. Paradigma konduktista. Psikologia kognitiboa.

   Psikologia indibidual, ebolutibo eta sozialean paradigma nagusia garatzen duten teoria eta eredu argitzaileak.

   Psikologia indibidual, ebolutibo eta sozialeko eremu-ikerketak. Ikerketa psikologikoaren beste eremu batzuk (sexu-jardueretan jokabide arriskutsuak, emozioak; estresa, antsietatea/herstura, depresioa, droga-mendetasuna, gazte-delikuentzia, rolak&).

2. multzoa. Izaera teknologikoa duen ikerketa psikologikoa (diagnostikoa, klinikoa eta hezigarria).

   Eremu klinikoan, diagnostikoan eta heziketa-eremuan sortutako ikerketa-multzoei buruzko ezagutzak. Tradizio psikometrikoan, psikodiagnostikoan, klinikoan eta heziketakoen garapenean aurrerapen teknologiko eta tekniko-praktikoak ahalbidetu dituzten ikerketa zientifiko-oinarrizkoak sortutako oinarri teorikoak.

   Ikerketa psikologikoak egin dituen garapen teknologiko garrantzitsuak, tradizio diagnostiko eta psikometrikoari, osasunaren edo klinikaren eremuari eta heziketa munduari dagokionez.

   Eremu bakoitzaren ikerketa bereizgarriak: aztergaiaren planteamendua eta prozedura metodologikoa.

   SOZIOLOGIAKO EDUKIAK

1. multzoa. Soziologia gizarte zientzia gisa.

   Soziologiaren azterketa-objektua. Soziologiako metodoak eta teknikak. Pentsamendu soziologikoaren korronte nagusiak.

2. multzoa. Kultura eta sozializazioa.

   Kultura eta ideologia.

   Gizarte-aniztasuna eta -aldaketak.

   Sozializazioa eta interakzioa. Prozesuak, mekanismoak eta eragileak. Gizarte-erakundeak. Kontrola, legitimazioa eta ordena soziala. Prozesuak, mekanismoak eta gizarte-eragileak.

   Euskadiko ezaugarri soziokulturalak.

3. multzoa. Gizarte-egitura eta -aldaketa.

   Gizarte-egitura. Estratifikazioa eta mugikortasuna. Gizarte-klaseak. Diferentzia eta desberdintasun sozialak. Taldeak, gizarte-erakundeak eta gizarte-mugimenduak.

   Aldaketa, bilakaera eta gatazka: faktoreak, prozesuak eta eragileak.

   Mugimendu alternatiboak, emakume-mugimenduak, ekologia, kontrakultura, intsumisioa, herritarren elkarte berriak eta bizikidetasunerako modu berriak&

4. multzoa. Garapena, desberdinatasuna eta modernizazioa gaur egungo gizartean.

   Dinamika demografikoak gizarte modernoetan.

   Garapen eta azpigarapen ekonomikoa. Desberdintasunak, marjinazioa eta diskriminazioa. Sexu, arraza, gaixotasun... arrazoiengatik diskriminatutako taldeak eta pertsonak.

   Gizarte industrialaren eta industria-ondoko gizartearen oinarrizko ezaugarriak. Ongizatearen gizartea. Mundu-mailako bihurtzea (globalizazio ekonomikoa, kultura homogeneizatzea, murrizketarik gabeko interkomunikazioa sarearen bidez, etab.).

   Masa-gizartea eta informazioa (komunikatzeko eredu berriak sarean).

   Heziketa, ugalketa eta desberdintasun soziala.

   Beste sinesmen, balore, jakintza eta kultura-adierazpenak errespetatzea, jokabide dogmatikoak alde batera utziz.

   Gizakion zenbait jokabidek gizartean izan ditzaketen ondorioak kritikoki baloratzea eta jokabide solidarioak izatea.

   EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Ikerketa zientifikotik eratorritako Psikologiaren eta Soziologiaren ezaguerak bereiztea asmakuntza herrikoietatik, kultur tradiziotik edo mundu sozialetik; horretarako, bi alderdietako adierazpen esanguratsuenak konparatu eta haien arteko aldeen balorazioa egin.

   Ezaguera zientifikoaren oinarrizko ezaugarriak deskribatzen ditu.

   Ezaugarri horiek Psikologian eta Soziologian identifikatzen ditu.

   Bi diziplinak beste jakintza sasizientifikoetatik bereizten ditu.

   Haien izaera zientifikoaren balorazio baikorra egiten du.

   Haietako bakoitza aplikatzen den errealitateko eremuak adierazten ditu.

2. Gaur egungo ikerketa zientifikoan eragina duten teoria eta eredu esplikatibo zehatzak aztertzea paradigma psikologiko eta soziologiko nagusien perspektibatik, haietako bakoitzaren alderdi komunak eta desberdintasunak bilduz.

   Egoeren-kasuen azterketatik eratorritako datu zehatzak aurkezten ditu.

   Datu horien arabera norbanakoen jarrerak edo kolektiboen jokabideak aurreikusten ditu.

   Inguruko fenomenoak ikuspegi psikologikotik eta soziologikotik azaltzen ditu.

   Azalpen teorikoak fenomeno bakoitzari dagokion azalpenarekin lotzen ditu.

   Fenomeno baten azterketan ikuspegi psikologikoa soziologikotik bereizten du.

3. Gertaeretan norbanakoaren eta multzoaren eragina balioestea, bai eta haiek markatzen dituen aniztasuna ere, ezinbesteko ezaugarri moduan ulertuta.

   Gaur egungo gizarteetan norbanakoa-gizartea harremana azaltzen du.

   Harreman hori aplikatzen du ingurutik ateratako gertaera-kasu baten azterketan.

   Banakoa eta soziala aniztasunetik bereizten ditu.

   Psikologiaren eta Soziologiaren balioa aitortzen du gure errealitatearen interpretazioan.

4. Psikologiaren eta Soziologiaren eskola edo paradigma nagusiak kronologikoki identifikatzea eta kokatzea errealitate indibidual, ebolutibo eta sozialean, giza errealitate indibiduala eta soziala ulertzeko moldeak kontrastatuz eta ekarpen adierazgarrienak aztertuz.

   Ikasketa-eremuetan joera historiko nagusiak eta haien planteamenduak deskribatzen ditu.

   Joera bakoitza dagokion eredu esplikatibo eta tresnekin lortzen du.

   Indibidualaren eta sozialaren arteko oinarrizko aldeak azaltzen ditu.

   Bi diziplina zientifiko hauen eta beste batzuen (biologia, antropologia, medikuntza, etab.) arteko aldeak azaltzen ditu.

5. Ikerketa errazak planifikatzea eta garatzea Psikologiaren eta/edo Soziologiaren eremuan ikasleari gertuko eta esanguratsuak egin zaizkion arazoei buruz. Hainbat jatorri eta eremutako informazioa erabili beharko dute, datuak bilduz eta informazioa txukun eta ulertzeko moduan egituratuta aurkezteko.

   Irizpideetan oinarrituz informazio garrantzitsua bereizten daki.

   Prozesu indibidualak eta gizarte-prozesuak interpretatzen ditu Psikologiako eta Soziologiako tresnez baliatuz.

   Bere inguruko prozesu horiei buruz ikerketa txikia egin du.

   Diskurtso koherente batean emaitzak azaltzen ditu sarean erabilgarri dauden teknologia digitalen bitartez (blogak, wiki, Wikipedia, etab.).

   Psikologiaren eta Soziologiaren ekarpena eta haiek zientziaren unibertsoan duten tokia onartzen ditu.

6. Errealitate indibidualaren eta gizarte-errealitatearen aniztasunaren alderdi zehatzagoei buruzko ikerketan, Psikologiaren eta Soziologiaren paradigma handien azterketa teorikoan lortutako ezagutzak orokortzea eta aplikatzea.

   Paradigmen ekarpenak egoera zehatzetan aplikatzen ditu.

   Egoera horien aniztasuna deskribatzen du.

   Aniztasun indibidualak eta gizarte- eta kultura-aniztasunak islatzen dituzten giza ekoizpenak eta sorkuntzak adierazten ditu.

   Aniztasuna aitortzen du pertsonek, gizarteek eta kulturek duten sortzeko gaitasunaren faktore bultzatzaile gisa.

7. Ikerketa psikologiko eta soziologikoen oinarrizko tresna garrantzitsuenen ezaugarri batzuk ikastea eta egoera errazetan erabiltzea, haien egokitasuna eta pertinentzia balioetsiz.

   Psikologian erabiltzen diren prozedura-teknologikoak (oinarrizko mailan) erabiltzen ditu.

   Kuantitatiboki kodetutako informazioak osatzean eta erabiltzean, behar bezala erabiltzen ditu prozedura estatistikoak.