Arreta Soziosanitarioa

Maiatzaren 22ko 12/1998 Legeak, gizarte-bazterkeriaren aurkakoak (honako lege hauek aldatu zuten ondoren: 8/2000 Legeak eta 9/2000 Legeak, biak azaroaren 10ekoak; ekainaren 25eko 4/2003 Legeak; eta otsailaren 18ko 4/2005 Legea, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerakoak) bazterkeria pertsonalaren, sozialaren eta lanekoaren arriskuei aurre egiteko eta bizimodu beregaina egiteko baliabide pertsonal, sozial edo ekonomiko nahikorik ez dutenak gizarteratzen laguntzeko behar ziren lanabesa sozialak eta prestazio ekonomikoak ezarri zituen.

Era berean, abenduaren 27ko Gizarte Eskubideen Agiriaren 10/2000 Legeak ere eragin dio Gizarte Bazterkeriaren aurkako Legeari, aurka ez doan guztian. Lege honek oinarrizko errenta baterako eskubidea aitortzen du, eta, horretarako, alde batetik, prestazioa bera bermatzen du, eta, bestetik, pertsona guztiek eskubidea izango dutela diru-sarrera batzuk eskuratzeko, beren herritar-eskubideak eta oinarrizko eskubide sozialak gauzatzeko eta kausa ekonomikoek eragindako gizarte-bazterkeria saihesteko, eta, era horretan, pobrezia-egoerak ezabatzeko.

4/2007 Legea, ekainaren 22koa, Gizarte Bazterkeriaren aurkako maiatzaren 22ko 12/1998 Legea eta Gizarte Eskubideen Agiriaren abenduaren 27ko 10/2000 Legea aldatzekoa.

Hala, 8/2000 Legeak erantsitako aldaketa horrek aukera eman zuen oinarrizko errenta hori 60 urtetik gorako pertsonentzat ere hedatzeko, ordura arte babes-neurri horretatik kanpo baitzeuden. Azken baldintza horri eustearen ondorioz, oinarrizko errentaren zenbait eskubidedunek, adin hori iritsita, galdu egiten zuten delako prestazio hori jasotzeko eskubidea, eta beste laguntza eta prestazio batzuk (ekonomikoak, medikuntzakoak, farmaziakoak eta sozialak) jasotzeko eskubidea hartzen. Baina horrek, aldi berean, kalte nabarmena eta bidegabea eragiten zien beren gizarte-eskubideak baliatzeko babesa eta laguntza bereziki behar zuten pertsona horiei; kalte ekonomikoa eragin ez ezik, gizarteratzeko oztopoa ere jartzen zien.

Egoera oker hori konpontzeko, Eusko Legebiltzarrak, 1999ko azaroaren 26an hartutako erabakiaren bidez, Euskal Autonomia Erkidegoko herri-administrazioei eskatu zien egin zitzatela beharrezkoak ziren legezko aldaketa guztiak honako helburu hau lortze aldera: errenta hori lortzeko baldintza guztiak –gehienezko adina izan ezik– betetzen zituzten pertsona guztiek aukera izatea oinarrizko errentaren bidez oinarrizko beharrak eta gizarteratze-prozesuak eragindako beharrak asetzeko. Legebiltzarraren erabakian esaten zenez, aldaketa horren ondorio ekonomikoak Euskal Autonomia Erkidegoko Aurrekontu Orokorren kontura joan behar zuten.

Harrezkero, babes- eta gizarteratze-neurrien gainean hurrenez hurren egin diren ebaluazio-azterlanek argi erakutsi dute 60 urtetik gorako pertsonek eta pentsionistek (oro har) duten garrantzi geroz eta handiagoa, lehendik aurreikusita zeuden tresnen esparruan. Egun, Oinarrizko Errenta jasotzen duten Pertsonen gaineko Azterlanak emandako datuen arabera (Justizia, Enplegu eta Gizarte Segurantzako Sailak argitaratu du berriki), oinarrizko errentarako eskubidea duten guztien % 15 pentsiodunak dira.

Horren zifra garrantzitsu batek zalantzarik gabe erakusten du diru-sarrerak beste bide batzuetatik osatzeko aukera gutxi dituzten pertsonei pentsioen bidez bermatzen zaizkien diru-sarrerak ez direla aski, zeren eta, kasu batzuetan izan ezik, dagoeneko ezin baitute lan-merkatura sartu, dela adinagatik edo dela lanik ezin egiteagatik.

Pertsona horiei prestazioa eskuratzeko aukera ematea aurrerako pausu bat izan da, zalantzarik gabe, baina egun oinarrizko errenta arauturik dagoen eran, prestazioa egiaz eskuratzeko aukera aski urriturik dago, pertsona horien diru-sarreren maila txikiak kasu bakarrean ematen baitie eskubidea: elkarbizitza-unitateak guztira jasotzen dituen diru-sarrerak aski ez direnean, hain zuzen ere. Ikuspegi horretatik begiraturik, beharrezkotzat jo da kasu horietarako tratu berezi bat ezartzea. Izan ere, guztirako diru-sarreren arau orokor horrek familia-elkartasunaren logikari eta elkarbizitza-unitateen eskala-ekonomiako arrazoiei jarraitzen dien arren, egia da orobat pentsio bat jasotzen duten pertsonek oso aukera gutxi dituztela beren egoera ekonomikoa beste diru-iturri batzuen bitartez aldatzeko, eta beregaintasunerako eta nork bere burua aski izateko aukerak oso urriturik geratzen direla.

Euskadiko Autonomia Estatutuak (Abenduaren 18ko 3/1979 Lege Organikoa) I. tituluaren («Euskal Herriari dagozkion eskumenak” izenekoa) 10. artikuluko 12. eta 39. paragrafoetan ezartzen duenez, Euskal Autonomia Erkidegoari baino ez dagokio gizarte-laguntzaren arloko eta hirugarren adinekoen aldeko politikaren arloko eskumen esklusiboa. Oinarrizko errenta babes-neurri bat izanik, autonomia-erkidegoak gizarte-laguntzarako duen eskumenean oinarriturik arautzen eta gauzatzen da, babesten dituen egoera guztien ezaugarri erkidea horixe baita: laguntza hori hartuko duen elkarbizitza-unitatearen diru-sarreren mailaren eskasia, alde batera utzita nolabaiteko diru-sarrerarik duen edo ez, eta, diru-sarreraren bat baldin badute, horien jatorria zein den. Aurrekoarekin bat etorriz, oinarrizko errenta hori pentsiorako eskubidea duten pertsonentzat denean, prestazio horretarako eskubidea edukitzea edo ez edukitzea ez datza pentsiorako eskubidearen titular izatean, baizik eta diru-sarreren eskasia egiaztatzean; horretarako, lanbide arteko gutxieneko soldata hartzen da atalasetzat. Laguntza berezi bat eskaintzea da azken xedea, pentsioen eskubidedun direnek osatutako edo pentsioen eskubidedunen kontura osatutako zenbait elkarbizitza-unitateren diru-sarrera eskasia arintzearren.

Hala bada, oinarri juridiko horretan oinarriturik, honako lege honek Gizarte Bazterkeriaren aurkako maiatzaren 22ko 12/1998 Legea eta Gizarte Eskubideen Agiriaren abenduaren 27ko 10/2000 Legea aldatzen ditu, bi dituelarik xede nagusiak: alde batetik, pentsiodunen kasurako ere berariaz jasotzea elkarbizitza-unitatearen izaera, are beste senide batzuekin bizi direnean ere, eta, beste alde batetik, kasu horietarako prestazioaren gehienezko kopurua gehitzea, pertsona horiek lan-merkatura sartu eta beren diru-sarreren maila handitzeko duten ezintasuna dela-eta.