Osasun Sistemen Europako Behatokiak txosten bat argitaratu du ebidentziekin, eta horien arabera, konfiantza funtsezkoa da osasun-sistemen eta osasun-arretaren funtzionamendu eraginkorrerako, osasun-arretan baliabideak ekitatez sortzeko eta banatzeko, eta osasun-arloko emaitzarik onenak lortzeko.

Konfiantzak, kontzeptu konplexu eta alderdi anitzekoa den aldetik, arreta medikoko ekosistemaren, medikuen eta pazienteen arteko harremanei eusten die, baita ekipo klinikoen eta, jakina, herritarren eta herritarren arteko harremanei ere. Hala ere, osasun-arretaren konfiantza funtsezkoa den arren, askotan gaizki definituta edo ulertuta dago. Funtsezko terminoen definizioak, hala nola konfiantza eta fidagarritasuna, testuinguruaren arabera ere aldatzen dira, eta konfiantzak, beraz, hainbat erabaki eskatzen ditu.

Konfiantzaren kontzeptuak sinplea dirudi, eta jokabide fidagarri baten itxaropena dakar berekin. Hala ere, konplexua eta polemikoa da hainbat diziplinatan, bereziki osasunari, osasun-politikei eta osasun-arreta emateari aplikatzen zaionean. Ikuspegi filosofikotik, konfiantzak mendekotasuna baino gehiago eskatzen du; borondate ona, konpromisoa eta konfiantzazko portaera duin baten itxaropena barne hartzen ditu, medikuak pazientearenganako duen portaeraren antzekoa. Arrakasta, gaitasuna eta egokitasuna bezalako dimentsioen ebaluazioek zeregin garrantzitsua dute fidagarritasuna zehazterakoan. Soziologiaren ikuspegitik, kapital soziala eta konfiantza elkarri lotuta daude, eta konfiantza funtsezko elementua da erakunde ahulak dituzten gizarteetan. Konfiantza hautsi egin daiteke gertaerek pertsonengan edo erakundeetan higatzen dutenean. Kapital sozialari eta konfiantzari buruzko ebidentzia eztabaidatu da, osasunaren emaitzei dagokienez elkarte mistoak aurkezten baititu. Ikuspegi ekonomikotik, konfiantza funtsezkoa da ziurgabetasuneko eta informazioaren asimetriako egoeretan, hala nola interakzio klinikoetan. Jokoen teoriak arrisku-egoeretan arrazoizko erabakiak hartzearen berri eman dezake, hala nola topaketa klinikoetan. Gainera, konfiantzak emozioak, pertzepzioak eta seinale subkontzienteak dakartzanez, ikuspegi psikologiko batek osotasuna eta koherentzia nabarmentzen ditu. Azken batean, diziplina bakoitzak modu desberdinean ulertzen du konfiantza, eta bakoitzak ideiak ematen ditu konfiantzak osasunerako, politiketarako eta osasun-zerbitzuak emateko duen garrantziari buruz, bai eta gizarte-kohesioari buruz ere.

Txostenak agerian uzten du konfiantzari eta osasunari buruzko literatura (zentzu zabalean, sistemei buruzkoa ere bai) zabala eta konplexua dela aldi berean, eta ohikoena da bost ikerketa-arlotan zentratzea.

1. Pazienteek medikuengan duten konfiantza. Pazienteek medikuengan duten konfiantzari buruzko ikerketa zabala da, eta askotan inkesta edo elkarrizketa kualitatiboetan oinarritzen da. Konfiantza handitzera bideratutako esku-hartze batzuek ondorio positibo txikiak izan dituzte osasun-arretaren emaitzetan.
2. Medikuek pazienteengan duten konfiantza. Konfiantza neurtzeko tresnak hobetzeko beharra antzeman da, batez ere medikuaren eta pazientearen arteko elkarrekikotasunaren erronkei aurre egiteko eta medikuen eta erizainen arteko konfiantza-desberdintasunak ulertzeko.
3. Medikuek beraien lankide diren medikuengan duten konfiantza. Medikuen arteko konfiantza ez dago hain aztertua, baina konplexua da, hainbat ahultasun direla eta. Konfiantza gaitasun klinikoari eta osotasunari lotuta dago, eta lankideen arteko konfiantzari laguntzen dioten autonomia eta kalitatea azpimarratzen dira.
4. Arreta medikoko erakundeekiko konfiantza (ospitaleak, aseguru-etxeak, etab.). Osasun-arretako erakundeekiko konfiantzari buruzko ikerketa urria da, eta, gehienbat, Estatu Batuetatik dator; horrek zaildu egiten du Europara orokortzea. Traizio instituzionala ikusten da, adibidez, erakundeek mendeko pertsonak babesten ez dituztenean.
5. Arreta medikoko sistemekiko konfiantza orokorra. Osasun-arretako sistemekiko konfiantza, oro har, ondo ikertua dago, batez ere iritzi publikoko inkesten bidez.

Horrela, osasunean konfiantza eskatzen duten lau harreman garrantzitsu identifikatzen dira:

• Pazienteek konfiantza izan behar dute medikuek eta arreta medikoko beste hornitzaile batzuek arreta medikoa azkar bilatuko dutela, eta haiekin manifestatuko direla irekita ebidentzian oinarritutako jarraibideak betetzeko, eta horrek emaitza hobeak emango dituela pazientearen osasunean eta gogobetetasunean.
• Osasun-arloko langileek sisteman duten konfiantza ezinbestekoa da motibaziorako, langileak atxikitzeko, berrikuntzarako eta konfiantza hori higatzeak lan-indarraren eskasiari eta beharrezko eraldaketak ezartzeko berritzeari laguntzen dio.
• Klase politikoak osasun-sisteman (osasun-langileak barne) duen konfiantza beharrezkoa da baliabideak egoki esleitzeko eta ekimen eraldatzaileak garatzeko.
• COVID-19aren pandemian izandako esperientziak erakutsi zuen klase politikoak konfiantza izan behar duela herritarrek erabaki egokiak hartuko dituztela, betiere horretarako babes egokia jasotzen badute.

Konfiantza da kalitatezko osasun-arreta ahalbidetzen duen elkartasunaren oinarria, eta funtsezkoa da osasun-emaitzei forma ematen dieten harremanen elkarreragin konplexurako.

Dokumentuak azpimarratzen du osasun-sistemekiko konfiantzaren aurkako mehatxuak daudela, eta horien artean daudela desinformazioa, marjinazioa eta diskriminazioa, bai eta gardentasunik eza ere. Okerreko informazioak osasun publikoko agentziekiko konfiantza ahuldu dezake, eta, adibidez, txertaketa-tasak murriztea eragin dezake. Arreta medikorako sarbide desberdina duten komunitate baztertuek sistemarekiko konfiantza gal dezakete. Arreta medikoaren kostuekiko gardentasunik ezak, akats medikoek edo interes-gatazkek arreta medikoaren sistemarekiko konfiantza gehiago higatu dezakete.

Konfiantzarako erronken testuinguru honetan, osasuneko teknologia berriek inplikazio garrantzitsuak dituzte Txostenaren arabera, beharrezkoa da online baliabideak arautzea eta datuen pribatutasuna babestea; adimen artifizialaren (AA) erabilera kudeatzea, konfiantzarako erronka bereziak planteatzen baititu, jarduteko moduan gardentasunik ez dagoelako eta erabiltzen dituen algoritmoak erabiltzen dituelako; gaitasunaren, lehiaren eta produktibitatearen jarraipenak osasun eta zaintzako langileak ez dituela desmoralizatzen bermatzea; eta teknologiak fidagarriak eta zehatzak direla eta horien erabilera etikoa eta bidezkoa dela ziurtatzea.

Txostenak konfiantzari laguntza aktiboa ematearen alde egiten du, desinformazioa eta informazio okerra bezalako alderdiei heldu ezean. Desinformaziorako eta informazio okerrerako motibazioak askotarikoak izan daitezke (politikoak, komertzialak, etab.), garrantzi handikoak adimen artifizialak sortutako eduki engainagarria denean. Gardentasuna laguntza-elementu bihurtzen da, konfiantza indartzen du eta kontuak ematea sustatzen du. Aitzitik, medikuaren arretaren kostuei, akats medikoei eta interes-gatazkei buruzko gardentasunik ezak konfiantza hori ahultzen du.

Azkenik, konfiantzaren dinamikaren konplexutasuna; testuingurua; esperientzia; itxaropenak; eragile eta talde sozialen tolerantzia; eta denboran zeharreko aldaketak dira, guztiak, konfiantza sortzeko eta/edo mantentzeko prozesuetan kontuan hartu beharreko elementuak.

Osasun Sistemen eta Politiken Europako Behatokia (European Observatory on Health Systems and Policiales, WHO) elkarte bat da, OME/Europak babestua, eta nazioarteko beste erakunde batzuk, osasun-sistemako beste erakunde batzuk eta mundu akademikoko erakundeak biltzen ditu. Bere lana Europan erabakiak hartzeko ebidentziak zein osasun sistema eta politika behar dituzten identifikatzea da, ezagutza sortzen duen akademiaren eta praktikaren arteko hurbilketa sustatuz. Behatokiaren eginkizun nagusiak honako hauek dira: herrialde jakin bat monitorizatzeko lanak egitea; osasun-sistemen funtzionamendua aztertzea; jarduna ebaluatzea, hura hobetzen lagunduko duten politiken erabilera praktikorako adierazleak garatzen eta interpretatzen laguntzeko; eta ezagutzen bitartekotza-lanak egitea, Behatokiak sortutako ebidentzia ikusgaia eta baliagarria izan dadin entzule eta publiko objektiboentzat, askotariko formatuen bidez.

Gai honi buruz informazio gehiago behar izanez gero, ondorengo txostenaren edukietara jo dezakezu: Konfiantza: osasun-sistemen oinarria. Politiken laburpena. (Trust: The foundation of health systems. Policy Brief, 58), 2023an argitaratua Osasun Sistemen eta Politiken Europako Behatokiak (European Observatory on Health Systems and Policiales, WHO).