Familia Politikaren Europako Behatokiaren txosten batek Europa osoko familia-politiken zatiketari heltzen dio, eta integrazio hobea lortzeko estrategiak proposatzen ditu, haur txikiak dituzten familiak eta hezkuntza-, zaintza- eta osasun-zerbitzuen arteko koordinazioa ardatz hartuta.

Europako testuingurua

2017an, Gizarte Eskubideen Europako Zutabea sartu zen, beste politika batzuen artean, haur txikiak dituzten familientzako politikak sustatzeko. Azken batean, familiei eta haien ongizateari laguntzeko programa eta zerbitzu ugari biltzen ditu familia-eremuak. Akordio horri esker, ahaleginak egin dira guraso-baimenei buruzko lege nazionalak hobetzeko eta indartzeko, haur-pobreziari aurre egiteko, Haur Hezkuntzan eta Haur Arretan (HHHA, ECEC ingelesezko sigletan) parte-hartzea handitzeko, eta epe luzerako zaintzarako eta desgaitasuna duten pertsonen eskubideak zaintzeko esparruak garatzeko. Arrazoi nagusietako bat da haur txikiak dituzten familiek zainketa-premia askotarikoei egin behar dietela aurre, eta premia horiek elkarri lotuta daudela. Horiek, gainera, ezin dira ekonomikotzat, hezkuntzakotzat edo zaintza-premiatzat bakarrik jo, eta, beraz, familia-politika, oro har, konplexua da.

Kasu honetan, haur txikiak dituzten familiek aurre egin beharreko hiru arlo garrantzitsutan eta seme-alabak zaintzeko familia-politiken kudeaketan zentratzen da txostena:

• Zaintzaren, familia-bizitzaren eta enpleguaren arteko oreka.
• Haurren garapen goiztiarra sustatzea, Haur Hezkuntza eta Adin Goiztiarreko Arreta koordinatuz.
• Orientaziorako, hazkuntzarako laguntzarako, osasunerako eta gizarte-zaintzarako sarbidea izatea jaiotza-inguruko aldian.

Zaintzaren, familia-bizitzaren eta enpleguaren arteko oreka

Seme edo alaba baten jaiotza gertaera garrantzitsua da familian, eta beti aldatuko du haren oreka, bai maila ekonomikoan, bai denboraren antolaketan ere. Egoera hori agerikoa da gurasoek zaintza eta enplegua bateratu eta orekatu behar dituztenean. Gainera, baliabide gutxi dituzten familietan, zaintzan aldaketak eta presioak handiagoak dira; izan ere, zainketa-premiak asetzen dituen eta, aldi berean, handiagoak dira zailtasunak familiarentzako diru-sarrera egokiak ematen dituen lan malgua lortzeko.

Era berean, lana eta familia bateragarri egiteko prozesuan, familia-politikak erronka dira Europa osoan. Lan-erantzukizunak, haurrak zaintzeko beharra eta familia-bizitza modu iraunkorrean uztartzeko oreka hori lortzeko, politikak inplementatu behar dira, administrazio publikoentzako erronka-testuinguru batean.

Horretarako funtsezko estrategia da guraso-baimen eskuzabal eta bidezkoak eskaintzea, haurren zaintza errazteaz gain, bi gurasoek zaintza-lanetan berdintasunez parte har dezaten sustatzen laguntzen baitute. Nahiz eta azken hamarkadetan emakumeek enpleguan duten partaidetza handitu egin den Europar Batasun osoan, erditzearen ondorengo zainketen eta enpleguaren gaiari ere berdintasunez eta zuzentasunez heldu behar zaio. Arlo horretan aitzindariak dira Alemania eta Finlandia, herrialde horietan ondo ordaindutako guraso-baimen estentsiboak ematen baitituzte, bizitza pertsonala eta profesionala uztartzeko aukera ematen dutenak.

Gainera, funtsezkoa da Lehen Hezkuntzako eta Zaintzako zerbitzuen eskuragarritasuna eta irisgarritasuna adin goiztiarrean, familia langileei laguntzeko. Belgikan, adibidez, seme-alabak zaintzeko laguntza behar duten gurasoek haurrak zaintzeko zerbitzuak dituzte, HHHA sistema integratuei esker. Zerbitzu horiek 0 eta 3 urte bitarteko haurrak dituzten gurasoei zuzenduta daude eta 44 haurtzaindegi publiko dituzte 100 umeko. Ondorioz, erraztasun gehiago dituzte lan-merkatura itzultzeko, lan-malgutasuna (lanaldi partzialean edo etxetik lan egiteko aukera) funtsezkoa baita familiaren ongizatea sortzen laguntzeko. Hala ere, neurri horiekin batera, aldaketa kultural bat ere egin behar da, seme-alabak zaintzeko orduan bi gurasoek duten zeregina baloratu eta babesteko.

Haurren garapen goiztiarra sustatzea, Haur Hezkuntza eta adin goiztiarreko zaintza koordinatuz

Hezkuntzaren lehen etapak aldaketa handia dira gurasoentzat eta haurrentzat, eta aldaketa horiekin lotuta estres eta antsietate uneak sor daitezke. Beraz, garapen eta ikaskuntza egokia ziurtatzeko, ezinbestekoa da tresna egokiak sortzea Haur Hezkuntzako eta adin goiztiarreko zaintzako zerbitzuak modu eraginkorrean koordinatzeko. Bi elementu horiek (hezkuntza eta zaintza) modu egokian integratzean, espazio eta ingurune koherente bat sor daiteke, haurren hazkunde kognitiboa, fisikoa, soziala eta emozionala sustatzeko.

Beraz, funtsezkoa da koordinazio arrakastatsua lortzeko komunikazio- eta lankidetza-plataformak ezartzea HHHA osatzen duten hainbat eragileren artean. Plataforma horiei esker, banakako garapen-planak sor daitezke, gurasoekin eta zerbitzuen hornitzaile guztiekin batera, haur bakoitzaren behar espezifikoei eta helburuei helduko zaiela bermatuz. Gainera, HHHAko langileentzako baterako prestakuntza garrantzitsua da haurren garapena laguntzeko jardunbide eta estrategia onenen ulermen partekatua garatzeko.

Azkenik, koordinazioa sustatzen duten azpiegitura teknologiko eta politika nazional eta lokaletan inbertsioak egitea ere beharrezkoa da zerbitzu-sareak indartzeko eta komunikazioa eta informazioaren kudeaketa errazteko. Laburbilduz, EIAIren koordinazioa funtsezkoa da haurrek laguntza integrala eta jarraitua jasoko dutela ziurtatzeko, haien garapen goiztiarra sustatuz eta etorkizuneko hezkuntza- eta bizitza-etapetarako prestatuz.

Orientaziorako, hazkuntzarako laguntzarako, osasunerako eta gizarte-zaintzarako irispidea izatea jaiotza-inguruko aldian

Jaiotza-inguruko garaia, hau da, haurdunaldia, erditzea eta erditu ostekoa, beste une erabakigarri bat da familientzat, eta batez ere emakumeentzat. Fase honetan, hainbat aldaketa fisiologiko, emozional eta sozial bizi dituzte, seme-alaba berri baten etorreraren ondorioz. Gai horrek azken urteotan izan duen garrantzia areagotu egin da, eta gero eta garrantzi handiagoa du fase honetan osasun- eta gizarte-laguntzaren prestazioan ikuspegi integral bat izateak; izan ere, ongizatearen kontzeptua zabaldu egin da, alderdi fisikoak ez ezik, alderdi psikologikoak, gizarte-harremanak eta gizarteratzeko eta ahalduntzeko sentimenduak ere aintzat hartzeko. Prestazio horien artean egon daitezke jaio aurreko arreta eta aholkularitza, prebentziozko osasun-arretako neurriak eta gurasoen eta seme-alaben ongizatea sustatzeko egokitutako osasun mentaleko laguntza.

Berriz ere, zerbitzuaren izaera konplexu eta heterogeneoaren ondorioz, zaila da kohesioa duten zerbitzu perinatalak integratzea. Txostenean aztertutako kasuetan, Finlandia da esparru horretan osasunaren eta gizarte-zerbitzuen sektoreak hobekien integratzea lortu duen herrialdea, eta sistema hobeto zentralizatzea lortzen du. Alemaniaren kasuan, herrialde deszentralizatuagoa izan arren, eraginkortasunez funtzionatzen du. Horren adibide da Frühe Hilfen programa, tokiko baliabideak eraginkortasunez optimizatzen dituena eta familiei laguntza integrala eskaintzen diena.

Hauek dira txostenean aztertutako herrialdeen ezaugarri orokorrak:

• Italia: HHHA sistema zatikatua eta zerbitzu perinatal sakabanatuak. Eskualdeen artean koordinazio eta desberdintasun falta dago.
• Belgika (Flandes): Haurrak hezteko eta zaintzeko zerbitzu integratuak eskaintzen ditu, hazkuntzari eta osasunari laguntzeko. Hala ere, desberdintasuna dago oraindik zerbitzuetarako sarbidean.
• Finlandia: guraso-baimen oso eskuzabalak eta haur-hezkuntzako eta arreta goiztiarreko sistema unibertsal oso sendoa izateagatik nabarmentzen da.
• Alemania: Haur hezkuntza eta zaintza osatzen duten haurtzaindegien sarea izan arren, eskualde desberdintasunak eta burokrazia konplexua ere baditu.
• Polonia: Lan handia egin du azken urteotan HHHA sareak hobetzen eta familiei finantza-laguntza ematen. Hala ere, beharrezkoa da zerbitzuen eta instalazioen kalitatea hobetzea eta landa-eremuetarako irisgarritasuna hobetzea.

Azkenik, txostenak HHHAren azken urteetako Europako politiken funtsezko aldaketa bat nabarmentzen duen arren, EBko herrialde guztietan politikak bateratzeko beharra azpimarratzen du, haurren zaintzan arrakala saihesteko eta familia guztiei behar duten laguntza ekitatiboki emateko.

Hauek dira Familia Politikaren Europako Behatokiaren helburu nagusiak:

• EBko estatu kideetako familia-politikan joerak eta lehentasunak identifikatzea.
• Familia-politikekin lotutako ebidentzia interpretatzeko esparru berritzaileak garatzea.
• Ezagutza-arrakala ixtea akademikoen, politika-arduradunen, defentsa-koalizioen eta oinarrizko erakundeen artean.

Informazio gehiago nahi izanez gero, European Observatory on Family Policy argitalpenak argitaratutako "Europa osoko familia-politikan integrazio handiago baterantz" (Towards Greater Family Policy Integration Across Europe, 2023) argitalpeneko edukietara jo dezakezu.