Euskadiko Ekonomia-Arduralaritzako Epaitegia

Lege honen xedea da Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistema arautzea. Sistema hori bideratuta dago pertsonak baztertuta geratzeko arriskua prebenitzera, bazterketa pertsonal, sozial eta laboraleko egoerak arintzera, bizitza duina bermatzera eta baliabide pertsonal, laboral, sozial edo ekonomiko nahikorik ez dutenak erabat gizarteratzera.

1. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistema inklusio-politika sustatzeko eta garatzeko beharrezkoak diren egitura, prestazio eta zerbitzuen multzoa da.

2. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren egiturak honako osagai hauek ditu: Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzua, gizarte-zerbitzuak eta, beharrezkoa denean, hezkuntza-, osasun- eta etxebizitza-zerbitzuak.

Printzipio hauek arautzen dute Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistema:

1. Eskubide bikoitza. Prestazio publiko ekonomikoak jasotzeko eskubide subjektiboa aitortzen da, bizitzaren oinarrizko premiei behar bezala aurre egitea baitu xede, bai eta lan- eta gizarte-inklusiorako laguntza pertsonalizatua bermatzera bideratutako tresna eta zerbitzuetarakoa ere.

2. Unibertsaltasuna. Lege honetan eta lege honek adierazten dituen legeetan ezarritako betekizunak eta baldintzak betetzen dituen edonork eskuratu ahal izango ditu haietan araututako prestazioak.

3. Berdintasuna eta ekitatea. Euskal administrazio publikoek, beren eskumenen esparruan, bermatu egingo dute lege honetan aurreikusitako prestazioak eta laguntzak berdintasun-baldintzetan eskuratzea, ekitate-irizpideen arabera, baldintza pertsonal edo sozialei lotutako inolako diskriminaziorik gabe, eta modu homogeneoan Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde osoan.

4. Elkartasuna. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak herritar guztien elkarlana eta erantzunkidetasuna sustatuko ditu, helburu hauek erdiesteko: herritarren lan- eta gizarte-inklusioa, autonomia eta parte-hartze soziala.

5. Genero-ikuspegia sartzea. Euskal politika publikoen osotasunarekin koherentziaz, Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak lagundu egingo du emakumeen eta gizonen arteko desberdinkeriak desagerrarazi eta haien berdintasuna bultzatzeko helburu orokorrean, eta, bereziki, pobreziak eta bazterketak emakumezkoengan duen eragin handiagoa prebenitzen eta arintzen.

6. Haurrak babestea. Euskal politika publikoen osotasunarekiko koherentziaz, Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak lagundu egingo du pobreziak haurrengan duen eragina prebenitzen eta arintzen.

7. Enplegua aitortzea. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak bermatuko du lan-merkatuan sartzeko aukera lehentasun handiagokoa izan dadin lege honetan aurreikusitako prestazio ekonomikoak jasotze hutsa baino.

8. Inklusiorako politikaren zeharkakotasuna. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak, beharrezkoa denean, beste sistema sektorial batzuen esku-hartzea bermatuko du, hala nola gizarte-zerbitzuena, osasunarena, hezkuntzarena eta etxebizitzarena, titularren eta onuradunen benetako inklusio eraginkorra lortzeko helburuarekin.

9. Arreta pertsonalizatua, espezializatua, malgua, integratua eta etengabea.

10. Irisgarritasun unibertsala. Inguruneek, prozesuek, ondasunek, produktuek eta zerbitzuek bete beharreko baldintza da, bai eta objektuek, tresnek eta gailuek bete beharrekoa ere, pertsona guztiek ulertzeko, erabiltzeko eta praktikatzeko modukoak izan daitezen, segurtasun- eta erosotasun-baldintzetan eta ahalik eta modu autonomoenean eta naturalenean.

11. Kalitatea eta baliabideen optimizazioa. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren funtzionamenduak irizpide hauei erantzun beharko die: kalitatea, baliabideen aprobetxamendu optimoa eta prozeduren etengabeko hobekuntza.

12. Euskal administrazio guztien koordinazioa eta inplikazioa. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren esparruan, euskal administrazio publikoek koordinazio- eta lankidetza-printzipioen arabera jardungo dute, elkarri laguntza emanez, baita lege honen aurreikuspenak eraginkortasunez aplikatzeko behar diren informazioa eta lankidetza elkarri erraztuz ere.

13. Parte-hartzea. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak sustatu egingo du erabiltzaileek, Euskadiko hirugarren sektore sozialeko erakundeek eta herritar guztiek gizarte- eta lan-inklusiorako prozesuetan parte hartzea.

14. Ebaluazioa. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren funtzionamendua ebaluaziopean egongo da.

15. Gardentasuna eta publikotasun aktiboa. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemari buruzko informazio publikoa eskuragarri egongo da, eta eskubide eta interes legitimoak babesteko bakarrik mugatu ahal izango da, lege honen edo beste batzuen arabera. Era berean, sistema hori osatzen duten egiturek modu egiazkoan, eguneratuan, objektiboan, ulergarrian eta doan zabalduko dute eskura duten informazioa, hargatik eragotzi gabe beste eskubide batzuen babesetik datozen mugak.

Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak, aurreko artikuluan aipatutako printzipioekin bat etorriz, arreta pertsonalizatu, malgu, integratu, etengabe eta profesionaleko eredu bat bermatuko du, aurrerapen teknologikoez baliatuko dena, hala eskatzen zaionean aurrez aurreko arreta bermatuko duena, ikuspegi inklusibo, komunitario eta hurbiltasunezkoa eskainiko duena eta prebentzio-jarduerei eta ohiko inguruneko arretari lehentasuna emango diena, betiere posible eta komenigarri bada.

Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak osagai hauek ditu:

1. Prestazio ekonomikoak eta gizarte-larrialdietarako laguntzak.

2. Lan- eta gizarte-inklusiora bideratutako tresna eta zerbitzuak.

1. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoak honako hauek dira:

   1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta.

   2. Bizitzeko gutxieneko diru-sarrera, abenduaren 20ko 19/2021 Legeak, bizitzeko gutxieneko diru-sarrera ezartzen duenak edo lege hori ordezkatzen duenak, eta hura garatzeko ezartzen den araudiak xedatutakoaren arabera.

2. Gizarte-larrialdietarako laguntzek pertsona hauek dituzte helburu: gizarte-bazterketa prebenitu, saihestu edo arintzeko behar diren gastu espezifikoei, ohikoei nahiz ezohikoei, aurre egiteko aski baliabide ez dutenak.

Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemak lan- eta gizarte-inklusiora bideratutako tresna eta zerbitzu hauek ditu:

1. Egoera eta beharrak baloratzeko tresnak.

2. Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonala.

3. Enplegagarritasuna sustatzeko eta hobetzeko zerbitzuak.

4. Gizarte-inklusioa sustatzeko eta hobetzeko zerbitzuak.

5. Esku hartzeko beste neurri espezifiko batzuk, Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonalaren esparruan.

1. Prestazio ekonomikoen eta gizarte-larrialdietarako laguntzen titular dira prestazio ekonomiko eta laguntza horiek aitortzen zaizkien pertsonak, lege honetan eta bizitzeko gutxieneko diru-sarreren araudian ezarritakoaren arabera aitortu ere.

   Lan- eta gizarte-inklusiorako tresna eta zerbitzuen titular dira egoeraren eta beharren hasierako balorazioaren hartzaileak, baldin eta Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonala sinatzen badute, eta enplegagarritasuna sustatzeko eta hobetzeko zerbitzuen, gizarte-inklusioa sustatzeko eta hobetzeko zerbitzuen edo esku hartzeko neurri espezifikoen hartzaileak badira.

2. Onuradunak dira prestazio ekonomikoen titularraren bizikidetza-unitate bereko kideak. Pertsona bakarreko bizikidetza-unitateen kasuan, titularra, era berean, prestazioen eta zerbitzuen onuradun izango da.

   Lan- eta gizarte-inklusiora bideratutako tresna eta zerbitzuetan eta gizarte-larrialdietarako laguntzetan, pertsona bera izango da titular eta onuradun.

3. Prestazio ekonomikoak eta gizarte-larrialdietarako laguntzak ordaintzen zaizkien pertsonak dira jasotzaileak. Oro har, prestazioen eta laguntzen titulartasuna duenari egingo zaio ordainketa.

   Erregelamenduz zehaztuko da zein kasutan egin ahal izango zaion ordainketa titularraz besteko pertsona bati. Nolanahi ere, hori bidezkoa izango da 25.2 artikuluan aipatzen diren bizikidetza-unitateetako kideek eskatzen dutenean eta organo eskudunak hala erabakitzen duenean.

1. Honako eskubide hauek aitortzen zaizkie Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio, laguntza, tresna eta zerbitzuen titular eta onuradunei:

   1. Errespetuz eta zuzentasunez tratatuak izatea, artatzen dituzten profesionalekiko segurtasun- eta konfiantza-giroan.

   2. Informazio osoa, egiazkoa, jarraitua, ulergarria, eskuragarria eta nahikoa lortzea prestazio ekonomikoei, gizarte-larrialdietarako laguntzei eta lan- eta gizarte-inklusiora bideratutako tresna eta zerbitzuei buruz, diagnostikatutako premiei buruz eta inklusio-prozesuaren bilakaerari buruz.

   3. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioak, laguntzak eta zerbitzuak aitortzeko eta izapidetzeko administrazio eskudunen aurrean agertzen diren desgaitasundunek ulertzeko eta ulertuak izateko duten eskubidea bermatzea.

      Zehazki, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak bermatu egingo du hizkera argia, erraza eta eskuragarria erabiliko dela desgaitasuna duten pertsonekin egiten diren komunikazio guztietan ahozkoak zein idatzizkoak, haien ezaugarri pertsonalak eta premiak kontuan hartuta, eta desgaitasuna duen pertsonari bere gaitasun juridikoa gauzatzen laguntzen dion pertsonari egin ahal izango zaio komunikazioa. Administrazio-egintza baten eraginkortasuna jakinarazpenaren mende dagoenean, jakinarazpena administrazio publikoen administrazio-prozedura erkidearen legerian xedatutakoari lotuko zaio.

      Desgaitasuna duten pertsonei behar besteko laguntza edo babesa emango zaie ulertuak izan daitezen, erregelamendu bidez ezartzen diren baldintzetan.

   4. Arreta pertsonalizatu, espezializatu, integratua, goiztiarra eta malgua jasotzea, alderdi indibidualak, familiakoak eta komunitarioak kontuan hartuko dituena.

   5. Prestazioak, laguntzak eta zerbitzuak pertsonaren konfidentzialtasuna, duintasuna, intimitatea eta datu pertsonalen babesa errespetatuz jasotzea, betiere haren oinarrizko eskubideak eta askatasunak bermatuta.

   6. Inklusiorako zerbitzuen diseinuan eta programazioan parte hartzea lege honetan aurreikusitako moduan, eta askatasunez hautatzea erreferentziazko profesionalak azaltzen dizkion aukeren artean.

   7. Erreferentziako profesional bat esleitzea, zeinak solaskide gisa jardungo baitu prestazioen titular eta onuradunekin eta inklusio-zerbitzuekin.

   8. Erreferentziako profesionalaren ordezkapena eskatzea, erregelamendu bidez ezartzen diren baldintzetan.

   9. Iradokizunak eta erreklamazioak egitea.

   10. Harremanetarako hizkuntza ofiziala aukeratzea, eta hizkuntza hori erabiltzeak inolako diskriminaziorik ez eragitea, euskararen erabileraren normalizaziorako legeriaren arabera.

   11. Administrazio publikoen eta euskal sektore publikoaren administrazio-prozedura erkidearen legerian aurreikusitako gainerakoak.

2. Inklusio-politikaren zeharkakotasunaren esparruan, eta dagokion araudi sektorialak xedatutakoaren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoek sustatu egingo dute Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio, laguntza eta zerbitzuen titular eta onuradunek honako eskubide hauek aitortuta izatea:

   1. Etxebizitza, Etxebizitzari buruzko ekainaren 18ko 3/2015 Legea garatzen duen araudian ezarritako prozeduren esparruan.

   2. Lana eta familia bateragarri egitea, Haur Hezkuntzako lehen zikloa ematen duten ikastetxe publikoetan plazak eskuragarri egongo direla bermatuta, bai eta adinekoak eta mendekotasun-egoeran dauden pertsonak zaintzeko zentro soziokomunitarioetan ere.

   3. Ikasketetarako laguntzak eta bekak hezkuntza-etapa guztietan.

   4. Euskadiko Osasun Sistemako prestazioen katalogoan eta zerbitzuen zorroan jasotako prestazioak eta osasun-zerbitzuak.

   5. Aisialdiko eta kiroletako udal-zerbitzuetarako sarbidea.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta eskubide subjektiboa da prestazioa eskuratzeko baldintzak, lege honetan arautuak, betetzen dituzten pertsona guztientzat. Ez du dirulaguntza-izaerarik.

2. Bizitzeko gutxieneko diru-sarrera eskubide subjektiboa da, Bizitzeko Gutxieneko Diru Sarrera ezartzen duen abenduaren 20ko 19/2021 Legeak edo hura ordezkatzen duen arauak aurreikusitako baldintzetan.

3. Gizarte-larrialdietarako laguntzek dirulaguntza-izaera dute, eta, horregatik, ez dira onuradunen eskubide subjektibo.

1. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sisteman jasotako prestazio ekonomikoak bateragarriak izango dira elkarren artean.

2. Prestazio ekonomikoak honako irizpide hauen arabera aitortuko dira:

   1. Bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren prestazioa aitortzeko eta jasotzeko izapideen lehentasuna.

   2. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren subsidiariotasuna eta osagarritasuna. Horretarako, bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren zenbateko aitortua zenbatuko da, zeina eskabidea egin aurretik baliaraziko baita, edo, nolanahi ere, prestazio hura izapidetu bitartean, 15. artikuluan aurreikusitakoaren arabera.

      Diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoa ezingo da aldatu bizitzeko gutxieneko diru-sarreran izan litezkeen aldaketa, etete edo azkentzeen ondorioz, haien sorburu baldin badira azken prestazio horren titularrei eta onuradunei ezarritako betebeharren ez-betetzeak.

3. Diru-sarrerak bermatzeko errenta bateragarria izango da gizarte-larrialdietarako laguntzekin.

4. Gizarte-larrialdietarako laguntzak bateragarriak izango dira bizitzeko gutxieneko diru-sarrerarekin.

Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoen aitorpena inklusiorako zerbitzuei lotuko zaie, V. tituluan aurreikusitako moduan, hargatik eragotzi gabe lege honek eta bizitzeko gutxieneko diru-sarrerari buruzko araudiak xedatzen dutena prestazio bakoitza eskuratzeko betekizunekin eta prestazioaren betebeharrei, eteteari eta azkentzeari buruzko araubidearekin lotuta.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren eta gizarte-larrialdietarako laguntzen ondorioetarako, egoitzatzat hartuko dira etxebizitzari buruzko legeriaren arabera definitutako etxebizitzak eta zuzkidura-bizitokiak, baita helburu bererako ostatu-zerbitzuak, egoitza-zentroak, ostatu-establezimenduak edo beste batzuk ere. Haien identifikazioa, betekizunak eta funtzionamendu-baldintzak erregelamendu bidez ezarriko dira.

2. Bizikidetza-unitate batek etxebizitza baten eremu jakin bat esklusiboki erabiltzea egoitzatzat jo ahal izango da, erregelamendu bidez zehazten den moduan.

Diru-sarrerak bermatzeko errenta bizikidetza-unitate bateko kideari edo kideei aitortutako prestazio ekonomikoa da, baldin eta bizikidetza-unitate horrek diru-sarrera nahikorik ez badu oinarrizko premiei lotutako gastuei eta lan- eta gizarte-inklusiorako prozesu baten ondoriozko gastuei aurre egiteko.

15 artikulua. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren ezaugarriak.

Diru-sarrerak bermatzeko errentak ezaugarri hauek ditu:

1. Osagarria eta subsidiarioa da titularrak eta bizikidetza-unitatea osatzen duten pertsonek dituzten baliabide ekonomikoekiko, baita indarrean dagoen legerian aurreikusitako edozein prestazio ekonomiko publikorekiko ere. Prestazio horiek osorik baliarazi beharko dira eskabidea egin aurretik edo, nolanahi ere, izapidetzen den bitartean.

2. Besterenezina da, eta, horrenbestez, ezin izango da eskaini betebeharren berme gisa, osorik edo zati batean laga, konpentsatu edo deskontatu, bidegabe jasotako prestazioak itzultzeko izan ezik.

   Ezin izango da atxiki edo bahitu, Estatuko legeria zibilean eta prozesalean aurreikusitako kasuetan eta mugekin izan ezik.

3. Mugagabea da. Hortaz, errentaren iraupena luzatu egingo da hura ematea eragin zuten arrazoiek irauten duten bitartean eta errentari eusteko betekizunak eta betebeharrak betetzen diren bitartean.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzeko eskubidearen titular izan ahalko dira honako baldintza hauek betetzen dituztenak:

   1. 18 urtetik gorakoa izatea.

      25. eta 26. artikuluetan aipatzen diren bizikidetza-unitateetako batean sartuta egotea.

   2. 18 eta 29 urte bitartekoek, gainera, egiaztatu beharko dute modu independentean bizi direla eskabidea egin baino urtebete lehenagotik gutxienez.

      Pertsona bat modu independentean bizi dela ulertuko da egiaztatzen duenean bere egoitza ez dela bere guraso, tutore edo abegi-emaileena.

   3. Halaber, eta hargatik eragotzi gabe hurrengo artikuluetan xedatutakoa, 18 eta 23 urte bitartekoek honako hauek egiaztatu beharko dituzte:

      1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuan enplegu-zerbitzuen eskatzaile gisa izena emanda egotea eskaera egin aurreko urtean, enplegagarritasuna hobetzeko jarduerak eta prestakuntza-ekintzak egin izana, irakastorduak beteta izatea, gaitasun- eta trebetasun-ebaluazioak eginak izatea eta enplegu-eskaintza egokiak onartu izana, langabeen kasuan, enplegu-legeriaren arabera. Erregelamendu bidez zehaztuko da zer baldintza bete beharko diren enplegu-eskaintzak egokitzat jotzeko.

         Ezin izango dute prestazioa eskuratu azken urtean 29.2 artikuluan xedatutakoa bete ez dutenek.

      2. Aurreko ordinalean xedatutakoa ez da aplikatuko azken bi urteetan gutxienez 240 egunez Gizarte Segurantzaren sisteman jasotako araubideetako edozeinetan alta emanda egon diren pertsonen kasuan.

         Orobat ez da aplikatuko baldin eta eskaera egiten den egunean aipatu araubideetako edozeinetan alta-egoeran badaude. Kasu horretan, aurreko urtean eta araubide horietan baja-egoeran izan diren aldietan, enplegu-zerbitzuen edo enplegu-aurreko zerbitzuen eskatzaile gisa izena emanda egon beharko dute Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuan, 1. ordinalean aurreikusitako baldintzetan.

   4. Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuta egotea eta bertan benetako bizilekua izatea modu jarraituan, gutxienez honako aldi hauetan:

      1. Eskaera egin aurreko hiru urteetan, hargatik eragotzi gabe hurrengo artikuluetan aurreikusten diren salbuespenak.

      2. Ez denean betetzen aurreko ordinalean jasotako epea, edo hurrengo artikuluetan berariaz zehazten direnak, bost urtez jarraian, eskaera egin aurreko hamar urteen barruan.

   5. Premia ekonomikoan egotea, 37. artikuluan aurreikusitako moduan.

   6. Eskubidez legozkiekeen pentsio eta prestazio publiko guztiak eskatu izana.

      Baldintza hori ez da aplikatuko baldin eta pentsioa edo prestazio publikoa eta diru-sarrerak bermatzeko errenta bateraezinak badira, edo haien zenbatekoa bizikidetza-unitateari diru-sarrerak bermatzeko errentarengatik hilero legokiokeena baino txikiagoa bada.

2. Ezin izango dute diru-sarrerak bermatzeko errenta eskuratu espetxe batean erregimen arruntean edo itxian barneratuta dauden pertsonek, ez eta izaera sozial, sanitario edo soziosanitarioko egoitza-zerbitzu bateko plaza iraunkor baten erabiltzaileek ere, plaza hori oso-osorik funts publikoekin finantzatuta dagoenean.

   Egoitza-zerbitzuaren plaza oso-osorik funts publikoekin finantzatzen dela ulertuko da, baldin eta funts publikoek ordaintzen badituzte emandako zerbitzu guztiak, propioak edo osagarriak, erabiltzailearen ostatua eta mantenua barne, alde batera utzita zerbitzua zuzenean administrazio eskudunak ematen duen edo kontratu, itun edo hitzarmen baten arabera erakunde pribatu baten bitartez ematen duen.

3. Artikulu honetan xedatutakoaren ondorioetarako, pertsona batek benetako bizilekua Euskal Autonomia Erkidegoan duela ulertuko da baldin eta Euskal Autonomia Erkidegotik kanpo egindako egonaldiak ez badira laurogeita hamar egunetik gorakoak kontuan hartutako urte natural bakoitzaren barruan. Zenbaketa horretan ez dira kontuan hartuko behar bezala justifikatutako gaixotasunaren ondoriozko absentziak edo erregelamendu bidez zehazten diren kausen ondoriozko absentziak.

1. Errefuxiatuak diren pertsonak, babes subsidiariorako eskubidea aitortua dutenak, asilo-eskaera edo nazioarteko babesa izapidetzea onartu zaienak, eskaera ebatzi bitartean, aldi baterako babesaren onuradun diren pertsonak eta gizakien salerosketaren, sexu-esplotazioaren, genero-indarkeriaren eta etxeko indarkeriaren biktimak diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izan daitezke, baldintza hauek betetzen badituzte:

   1. Adin nagusikoak edo adingabe emantzipatuak izatea.

   2. Eskabidea egiten duten egunean Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuta egotea eta bertan benetako bizilekua izatea.

      16. artikuluan ezarritako gainerakoak, 1.c) eta d) apartatuetan ezarritakoa bete beharrik gabe.

2. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izan ahalko dira honako pertsona hauek: adin-nagusitasunera iritsi aurreko aldiren batean adingabeak babesteko edo arau-hausle adingabeei gizarte- eta hezkuntza-arreta emateko sistemaren mende egon direnak edo adingabeak babesteko legerian bizitza independenterako aurreikusitako prestakuntza-programetan parte hartu dutenak. Horretarako, honako baldintza hauek bete beharko dituzte:

   1. Adin nagusikoak izatea.

   2. Babes-sistemaren mende egondako aldietan Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuta egotea eta bertan benetako bizilekua izatea, eta eskaera egiten den egunean Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuta egotea eta bertan benetako bizilekua izatea.

   3. Gizarte-inklusiora bideratutako Gizarte Zerbitzuen Zorroko zerbitzuen erabiltzaile izatea, erregelamendu bidez zehaztutako moduan.

      16. artikuluan ezarritako gainerakoak, 1.c) eta d) apartatuetan ezarritakoa bete beharrik gabe.

Diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izan ahalko dira pertsona hauek: terrorismoaren biktima izatea aitortuta duten adin nagusikoak, haiekin ezkonduak edo ezkontzaren antzeko harremana dutenak eta seme-alabak, baldin eta Euskal Autonomia Erkidegora itzultzen badira eta bertako udalerriren batean bizitzen jartzen badira, baita Euskal Autonomia Erkidegotik kanpoko euskal gizatalde eta etxeekiko harremanei buruzko maiatzaren 27ko 8/1994 Legearen 11.1 artikuluan aipatzen diren pertsonak ere. Horretarako, 16. artikuluko baldintzak bete beharko dituzte, honako salbuespen hauekin:

1. Eskaera egiten den egunean Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuta egotea eta bertan benetako bizilekua izatea.

2. Ez da aplikatuko 16. artikuluaren 1.c) eta d) apartatuetan ezarritakoa.

1. Ondoren zehazten diren egoeretan dauden adin nagusikoak edo adingabe emantzipatuak diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izan ahalko dira, baldin eta betetzen badituzte 16. artikuluan ezarritako baldintzak, 1.c) eta d) apartatuetan ezarritakoa salbu, bai eta kasu bakoitzean zehazten direnak ere:

   1. Erabateko zurztasuna eta erregelamendu bidez zehaztuko diren antzeko egoerak, baldin eta bizikideekin ez badute odolkidetasuneko edo ezkontza-ahaidetasuneko bigarren mailarainoko loturarik.

      26.1 artikuluko c), d), e), f) eta g) letretan aurreikusitakoak.

   2. Aitortua izatea % 33ko edo hortik gorako desgaitasuna edo mendekotasun-kalifikazioa.

   3. Beren kargura izatea adingabeak edo % 33ko edo gehiagoko desgaitasuna duten adin nagusikoak edo mendekotasun-kalifikazioa dutenak. Kasu horretan, erroldaduta egon beharko dute Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean, eta bertan izan benetako bizilekua, modu jarraituan gutxienez eskaera egin baino urtebete lehenagotik.

   4. Ezkontza edo antzeko loturaren bidez lotuta egotea beste pertsona batekin, gutxienez sei hilabete lehenagotik.

2. Adin nagusikoak edo adingabe emantzipatuak, arau bidez zehaztuko diren premia larria dakarten egoeretan daudenak, diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izan ahalko dira, baldin eta honako baldintza hauek betetzen badituzte:

   1. Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldaduta egotea eta bertan izatea benetako bizilekua, modu jarraituan gutxienez eskaera egin baino urtebete lehenagotik.

      16. artikuluan ezarritako gainerakoak, 1.c) eta d) apartatuetan ezarritakoa bete beharrik gabe.

   2. Betiere Jaurlaritzak ezarriko du zer baldintza diren eskatzekoak, Gizarte Zerbitzuen eta Enplegu Zerbitzuen Zorroari lotutakoen artetik.

1. 16. - 19. artikuluetan aipatzen diren betekizunak eskabidea aurkezten den edo berrikusten den datan bete beharko dira, bai eta mantendu ere ebazpena ematen den datan eta prestazioa jasotzen den denboran.

Eskubidez egokituko litzaizkiekeen pentsio eta prestazio publiko guztiak eskatzeko baldintza, dena den, prestazioa aitortzeko prozedura izapidetzen den bitartean egiaztatu ahal izango da.

2. Erregelamendu bidez ezarriko da zer dokumentazio eska daitekeen diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular izateko betekizunak egiaztatzeko.

1. Kapitulu honetan xedatutakoaren ondorioetarako, diru-sarrerak bermatzeko errentaren titularrek, ezkonduta badaude edo ezkontzaren antzeko lotura badute eta banantzeko edo dibortziatzeko izapiderik hasi ez badute, edo izatezko bikote edo elkartzeen dagokion erregistroko inskripzioa ezerezteko eskatu ez badute, edo genero-indarkeriaren edo etxeko indarkeriaren biktima ez badira, ezkontideen edo bikotekideen egoitza berean bizi beharko dute, behar bezala justifikatutako arrazoirik izan ezean.

2. Ulertuko da ezkontidearen edo bikotekidearen egoitzaz bestelako batean bizitzea justifikatzen duen kausa dagoela, besteak beste, inguruabar hauetako bat suertatzen denean:

   1. Ezkontidearen edo bikotekidearen lantokia edo ikaslekua erregelamendu bidez ezarritako distantzia berera edo urrutiago egotea. Ezkontideak edo bikotekideak urrutitik lan egiten badu, ez da inola ere justifikatutzat joko ohiko egoitzaz bestelakoan bizitzea.

   2. Ezkontidea edo bikotekidea Espainian ez bizitzea familia berrelkartzeko ezintasunagatik edo antzeko inguruabar batengatik.

   3. Ezkontidea edo bikotekidea tratamendu medikoaren, errehabilitazioaren edo erregelamenduz ezarritako beste edozein inguruabarren pean izatea. Tratamendu horrek iragankorra izan beharko du nahitaez.

   4. Ezkontidea edo bikotekidea 16.2 artikuluan aurreikusitako kasuren batean egotea.

Bizikidetza-unitate berean titular izan daitekeen pertsona bat baino gehiago badago, haietako bati aitortuko zaio diru-sarrerak bermatzeko errenta; lehentasunez, lehenengo eskatu duenari.

1. Titularra hilko balitz edota sartuko balitz espetxe batean erregimen arrunt nahiz itxian edo izaera sozial, sanitario edo soziosanitarioko egoitza-zerbitzu batean modu iraunkorrean, diru-sarrerak bermatzeko errentaren titulartasuna harekin ezkonduak edo ezkontzaren antzeko harremana duenak har dezake, edo, halakorik ezean, bizikidetza-unitate bereko onuradun adin nagusikoetako batek edo emantzipatutako adingabe batek.

   Titularra aldatzeko eskaera hiru hilabeteko epean aurkeztu beharko da, aipatutako inguruabarrak gertatu eta hurrengo egunetik zenbatzen hasita.

2. Titulartasuna aldatzearen ondorioz sor daitezkeen ondorio ekonomikoak egoera hori eragin duen gertaeraren dataren hurrengo hilabeteko lehen egunetik aurrera hasiko dira, betiere eskaera arauz ezarritako epearen barruan egin bada. Bestela, eskaera aurkeztu eta hurrengo hilabetearen lehen egunetik aurrera sortuko dira ondorioak.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren onuradun izan ahalko dira titularraren egoitza berean erroldatuta dauden eta bertan benetako bizilekua duten, haren bizikidetza-unitatean sartzen diren eta 16.1.f) eta g) artikuluan ezarritako betekizunak betetzen dituzten pertsonak.

2. Hala ere, egoitza berean bizi beharra salbuetsita geratuko da ikasketa, lan, tratamendu mediko, errehabilitazio edo erregelamenduz ezarriko diren antzeko beste arrazoi batzuengatik, eta horien iraupena iragankorra izango da nahitaez.

3. Hurrengo artikuluko 2. apartatuan aipatzen den bizikidetza-unitatearen kasuan, onuradunek adin nagusikoak edo adingabe emantzipatuak izan beharko dute.

   16.2 artikuluan aurreikusitako egoeretan daudenak ezin izango dira diru-sarrerak bermatzeko errentaren onuradun izan.

5. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren onuradunek bizikidetza-unitatean sartzen direnetik eta prestazioa jasotzen duten denboran bete beharko dituzte artikulu honetan ezarritako baldintzak, hargatik eragotzi gabe 20.1 artikuluan xedaturikoa, eskubidez egokituko litzaizkiekeen pentsio eta prestazio publiko guztiak eskatzeari dagokionez.

   2. ATALA

   BIZIKIDETZA-UNITATEAK

1. Bizikidetza-unitatea osatzen dute egoitza batean bizi diren pertsona batek edo gehiagok. Bat baino gehiago badira, elkarrekiko lotura izan behar dute: odolkidetasuna edo ezkontza-ahaidetasuna, bigarren mailarainokoa, adopzioa, familia-harrera iraunkorra edo adopzio aurreko harrera, bai eta ezkontza edo ezkontzaren antzekoa ere.

2. Egoitza berean bizi badira aurreko apartatuan aipatutako loturarik ez duten pertsonak, pertsona bakarreko bizikidetza-unitateak edo egoiliar guztiak edo batzuk biltzen dituen bizikidetza-unitate bat eratu ahal izango dute. Halakoetan, bizikidetza-unitate hori osatzen duten pertsona guztien adostasuna eskatuko da, eta adostasun hori beren-beregi jasoko da eskaeran.

3. Pertsona bera ezin izango da bi bizikidetza-unitatetan edo gehiagotan sartu.

1. Aurreko artikuluan xedatutakoaren salbuespen gisa, bizikidetza-unitateak osatuko dituzte, egoitza berean bizi diren pertsonekin izan ditzaketen loturak gorabehera, inguruabar hauetako bat dutenek:

   1. Gizakien salerosketaren eta sexu-esplotazioaren biktima izatea.

   2. Genero-indarkeriaren biktima edo etxeko indarkeriaren biktima izatea.

   3. Pentsiodunak izatea, hurrengo artikuluan xedatutakoaren arabera.

   4. Banantzeko edo dibortziatzeko izapideak hasi izana edo izatezko bikote edo elkartzeen erregistroko inskripzioa ezereztea eskatu izana.

   5. Lehen seme-alaba eduki izana edo adoptatu izana, behin betiko harreran adingabe bat hartu izana, edo % 33ko edo hortik gorako desgaitasuna duen adin nagusiko pertsona bat edo mendekotasun-kalifikazioa duen pertsona bat hartu izana.

   6. Ohiko egoitza utzi izana, arrazoi hauek direla eta: errentak ez ordaintzeagatiko utzarazpena, gerora sortutako ordaintzeko ezintasunak ekarria, hipoteka betearazteko prozedura, bertan bizitzeko egoki ez den egoitza edo etxebizitzako irisgarritasun-arazoak, behar bezala egiaztatuak.

   7. Erregelamenduz zehazten direnak, honako egoera hauekin lotuak: kalteberatasun bereziko egoerak, bazterketa-egoerak edo nahitaezko bizikidetza egoitza berean.

2. Ezohiko bizikidetza-unitateek ezin izango dute hiru urte baino gehiago iraun, eta urte horiek zenbatuko dira egoera hori eragin duen gertaeraren egunetik, erregelamenduz ezarritako moduan. Epe hori igarotakoan, aurreko artikuluan ezarritako arauen arabera osatuko dute bizikidetza-unitatea. Muga hori ez zaie aplikatuko pentsiodunek osatutako bizikidetza-unitateei.

   Ezohiko bizikidetza-unitatearen iraunaldiak metatu ahal izango dira gertakari desberdinen ondorio direnean; horretarako, bizikidetza-unitatearen gehieneko iraunaldia zenbatzeko, azken gertaera eragilearen data hartuko da kontuan.

3. Ezohiko bizikidetza-unitateak honako hauek osatuko dituzte: 1. apartatuan deskribatutako egoeretan dauden pertsonek eta, haiekin batera badaude, haien seme-alabek edo adopziorako edo familia-harrera iraunkorrerako zaintza-erregimenean dauden adingabeek, baita ekonomikoki haien kargura dauden pertsonek ere, baldin eta % 33ko edo hortik gorako desgaitasuna edo mendekotasun-kalifikazioa badute, eta pentsiodunak ez badira, betiere.

   Gainera, pentsiodunek osatutako bizikidetza-unitateetan sartuko dira, hala badagokio, haiekin ezkonduta dauden edo ezkontzaren antzeko lotura duten pertsonak, baita 1. apartatuko e) eta f) letretan aipatutakoak ere.

   1. apartatuko b) eta d) letretan aipatutako bizikidetza-unitatea eratzeko, ohiko egoitza utzi beharko da, eta ezkontidearen egoitzaz edo ezkontzaren antzeko harremana duenaren egoitzaz bestelako batean bizi beharko da, eta, genero-indarkeriaren edo etxeko indarkeriaren biktimen kasuan, indarkeria baliatu duenaren egoitzaz bestelako batean.

Lege honen ondorioetarako, pentsioduntzat hartuko da honako egoera hauetako bati dagokion pentsioaren onuraduna: kotizaziopeko erretiroa, ezintasun iraunkorra, alarguntasuna, zahartzaroko eta baliaezintasuneko nahitaezko asegurua, kotizazio gabeko baliaezintasuna edo erretiroa eta zurztasuna baldin eta onuraduna adin nagusikoa eta ezindua bada, ezintasun iraunkor absolutuko edo baliaezintasun handiko graduan. Pentsioduntzat hartuko da, baita ere, adin nagusiko pertsona bat, baldin eta ardurapeko seme-alaba bakoitzeko familia-prestazio baten kausatzaile bada. Halaber, pentsioduntzat hartuko da Gizarte Ongizateko Funtsaren prestazio ekonomikoren bat, gutxieneko diru-sarrerak bermatzeko subsidioa edo hirugarren pertsonaren laguntzaren subsidioa aitortuta duen pertsona, betiere kotizazio gabeko pentsio bat jasotzera igaro ez bada.

Era berean, halakotzat hartuko dira, erregelamendu bidez zehazten diren baldintzetan, kontingentzia berberak edo antzekoak estaltzen dituzten honako prestazio hauen onuradunak: Gizarte Segurantzako edozein araubidetako prestazioak, gizarte-aurreikuspeneko mutualitateenak eta beste erakunde batzuenak.

1. 25. eta 26. artikuluetan xedatutakoaren ondorioetarako, ezkontzaren antzeko harremantzat hartzen da adin nagusiko bi pertsonek edo adingabeko bi emantzipatuk duten lotura afektiboa, ahaidetasun-harremanik izan gabe lerro zuzenean edo alboko lerroan bigarren mailaren barruan, ezkonduta egon gabe edo, egotekotan, izatez bananduta egonda, egoitza berean modu egonkor eta nabarian bizi badira elkarrekin.

Izatezko bikote edo loturen legerian ezarritakoaren arabera izatezko bikoteen erregistroren batean izena emanda egotea, harremana agiri publiko batean formalizatuta edukitzea edo zuzenbidean onartutako bestelako bideen bitartez frogatzea aski arrazoi izango da ezkontza-harremanaren parekoa dagoela aitortzeko.

2. Kontrakorik frogatu ezean, ezkontzaren antzeko harremana dagoela ulertuko da honako inguruabar hauetatik edozein suertatzen denean:

   1. Azken lau urteetan gutxienez bi urtez elkarrekin bizitzea, etenik gabe edo etenekin.

   2. Elkarrekin bizi direnek ondorengo komunak izatea.

      3. ATALA

      TITULARREN ETA ONURADUNEN BETEBEHARRAK

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren titularrek eta onuradunek honako betebehar hauek bete beharko dituzte prestazioa jasotzen duten aldi osoan, kapitulu honetako 1. atalean aipatutako betekizunez gainera:

   1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuarekin lankidetzan aritzea hark diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioari buruz dituen eskumenak betetzean, eta, beraz, informazio zehatz eta egiazkoa ematea prestazioa aitortzeko, mantentzeko eta eguneratzeko betekizunak egiaztatzean eta zinpeko adierazpenak egitean.

      Era berean, prestazioa kudeatzeko eta kontrolatzeko eskatzen zaien dokumentazio garrantzitsua aurkeztu beharko dute, eta jakinarazpen eta komunikazioak jasotzen dituztela bermatu beharko dute.

   2. Laguntza ematea 112. - 114. artikuluetan aipatzen diren egoeraren eta beharren hasierako balorazioan.

   3. Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonala egiten laguntzea eta plan hori sinatzea, bai eta plan horretan jasotako konpromisoak eta betebeharrak betetzea ere.

   4. Enplegurako edo enpleguaren aurreko zerbitzuetarako prest egotea, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuan enplegu-eskatzaile, enpleguaren aurreko zerbitzuen eskatzaile edo zerbitzu-eskatzaile gisa inskribatuta egotea, eta Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak enplegagarritasuna hobetzeko abian jartzen dituen estrategietan parte hartzea.

   5. Bidegabe jasotako zenbatekoak itzultzea.

   6. Administrazioaren aurrean agertzea, hala eskatzen zaienean laguntzea eta, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak kontrolak eta ikuskapenak eginez gero, haiek erraztea.

   7. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari komunikatzea titularraren eta onuradunen betekizun eta betebeharren betearazpenean eragina duten, prestaziorako eskubidea aldatzea, etetea edo azkentzea eragin dezaketen, edo zenbatekoa eguneratzeko esanguratsuak diren inguruabarrak, arauz ezartzen diren baldintzetan.

2. Arrazoi justifikaturik ezean, diru-sarrerak bermatzeko errentaren titular eta onuradunek ezin izango dute:

   1. enplegu-eskaintza bati uko egin,

   2. lan-jarduera borondatez utzi edo lanpostu batean borondatezko baja hartu,

   3. borondatezko eszedentzia edo lanaldi-murrizketa hartu, edo.

   4. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak edo erakunde laguntzaile batek emandako enplegurako prestakuntza-ikastaro bat borondatez utzi, horretara ez joan edo Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak proposatutako enplegurako hautaketa-prozesu batean parterik ez hartu.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren titularrei eta onuradunei dei egin ahalko zaie Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren bulegoetan ager daitezen, berariaz egiaztatzeko benetako bizilekua Euskal Autonomia Erkidegoan dutela edo lege honetan ezarritako betekizunak edo betebeharrak betetzen dituztela, bai eta aurreko artikuluan aipatzen den lankidetzarako betebeharra betearazteko ere.

2. Agerraldirako deian berariaz adieraziko da Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren zein bulegotara joan behar den, zein egunetan, zein ordutan eta zergatik, eta, horrez gain, ez agertzearen ondorioak zeintzuk diren.

3. Nolanahi ere, behartutako pertsona ez bada leku horretan agertzen aipatutako egun eta orduan, eta, betiere, behar bezala egiaztatutako eta justifikatutako arrazoirik ez badago, aipatutako datan edo aldian Euskal Autonomia Erkidegoan bizi ez dela ulertuko da, baldin eta bata bestearen ondorengo agertze-eskariak erantzunik gabe gelditzen badira.

   Inguruabarrak kontuan hartuta baloratuko da agertu beharra bete ezina, honako hauek aintzat hartuta: lan-kontratuaren ondoriozko betebeharrak, ikasketetan aritzea, tratamendu medikoan, errehabilitazioan edo antzeko beste egoera batean egotea, zirkunstantzia fisiko, psikiko edo sentsorialak, edo betebehar hori normaltasunez betetzea eragozten duen beste edozein inguruabar.

4. Erregelamenduz ezarriko dira agerraldia bitarteko elektronikoen bidez egin daitekeen kasuetarako betekizunak.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren titularrak eta onuradunak salbuetsita daude 29.1.b), c) eta d) artikuluan aurreikusitako betebeharretatik, baldin eta honako egoera hauetako batean badaude:

   1. Enpleguarekin bateragarri ez diren ikasketa arautuak egiten aritzea. Erregelamendu bidez zehaztuko dira salbuespenaren onuradun izateko egin ahal izango den gehieneko egonaldia eta ikasketa-maila, goi-mailako hezkuntzako irakaskuntzak barne.

      27. artikuluan aipatutako pentsio edo prestazioren baten onuradun izatea, alargun-pentsioaren kasuan izan ezik.

   2. Erretiro-adina beteta izatea.

   3. % 65eko desgaitasuna edo handiagoa izatea, edo gutxienez II. graduko mendekotasun-egoera aitortuta izatea.

   4. 113. eta 114. artikuluetan aipatutako balorazioak eta gizarte-diagnostikoak edo lan-diagnostikoak hala zehazten dutenean.

      Balorazioak eta gizarte- edo lan-diagnostikoek zehaztuko dute salbuespenaren norainokoa.

2. Era berean, agertzeko betebeharretik salbuetsita gera daitezke, baldin eta haien inguruabar fisiko, psikiko edo sentsorial behar bezala egiaztatuek betebeharra normaltasunez betetzea eragozten badute.

   4. ATALA

   ZENBATEKOA ZEHAZTEA

Bizikidetza-unitate bati dagokion gehieneko errenta bermatua zehazteko, honako hauei dagozkien zenbatekoen batura egin behar da: oinarrizko zenbatekoa, bizikidetza-unitateko kide bakoitzeko osagarri indibidualak eta bizikidetza-unitatearen ezaugarriei lotutako osagarriak.

1. Oinarrizko zenbatekoa kopuru finkoa da, eta pertsona bakarreko egoitza batean oinarrizko premiak asetzera bideratzen den gutxieneko gastua adierazten du.

   Osagarri indibidualekin eta bizikidetza-unitatearen ezaugarriei lotutako osagarriekin batera, diru-sarrerak bermatzeko prestazioari aplikatu beharreko gehieneko errenta bermatua zehazteko balio du, baita gizarte-larrialdietarako laguntzen kopurua finkatzeko ere.

2. Euskal Autonomia Erkidegoko Aurrekontu Orokorren Legeak finkatuko du oinarrizko zenbatekoaren hileko zenbatekoa, Euskadiko kontsumoko prezioen indize orokorraren arabera. Edonola ere, bermatuko da onuradun indibidual bati dagokion gehieneko errenta bermatua ez dela honako hauen ondoriozko zenbatekoetatik handiena baino txikiagoa:

   1. EINen Bizi Baldintzei buruzko Inkestan argitaratutako Estatu osorako pobrezia-arriskuaren tasa, hain zuzen ere aipatu legea onetsi aurreko urteari dagokiona edo, argitaratu ez bada, eskuragarri dagoen azken urteari dagokiona.

   2. Edo Pobreziari eta Giza Desberdintasunei buruzko Inkestari dagozkion diru-sarreren pobrezia-atalaseen (mantentzea) batezbesteko haztatua, etxebizitzaren alokairuari dagozkion gastuak kenduta, eskuragarri dagoen azken urtea erreferentziatzat hartuta. Adierazle hori bi urtetik behin lortu eta argitaratuko da, gutxienez.

1. Osagarri indibidualek bizikidetza-unitatearen gastuen banaketa kuantifikatzen dute, unitatea osatzen duten pertsonen kopurua kontuan izanda. Honako hauen arabera aplikatuko dira:

   1. Titularra eta bigarren pertsona heldua: oinarrizko zenbatekoaren % 50.

   2. Gainerako onuradunak: oinarrizko zenbatekoaren % 30.

2. Bizikidetza-unitatearen ezaugarriei lotutako osagarriak honako hauei aplikatuko zaizkie: guraso bakarreko bizikidetza-unitateei, gizakien salerosketaren, genero-indarkeriaren, sexu-esplotazioaren edo etxeko indarkeriaren biktimek osatutakoei, pentsiodunek osatutakoei edo % 33ko edo gehiagoko desgaitasuna edo mendekotasun-kalifikazioa duten pertsona batek edo gehiagok osatutakoei, arrazoi horrengatik pentsiorik jasotzen ez badute.

   Osagarriek oinarrizko zenbatekoaren % 40ko balioa izango dute pentsiodunek osatutako bizikidetza-unitateen kasuan, eta zenbateko horren % 25ekoa apartatu honetan aipatutako gainerako bizikidetza-unitateetan.

   Batera aplikatu ahal izango dira, pentsiodunaren osagarria izan ezik. Osagarri hori bateraezina izango da desgaitasunaren ondoriozko osagarriarekin, baldin eta pentsiodunari baino ez bazaio aitortu desgaitasuna.

3. Lege honen ondorioetarako, guraso bakarreko bizikidetza-unitatetzat hartzen da honako baldintza hauek betetzen dituen pertsona heldu batek osatutakoa: seme-alabekin bizitzea edo bigarren mailara arteko ondorengo adingabeekin bizitzea, horien gaineko zaintza eta jagoletza baldin badu edo horiek adopziorako edo familia-harrera iraunkorrerako zaintza-erregimenean badaude, betiere pertsona horrek zaintza eta jagoletza esklusiboa badu edo abegi-emaile edo zaintzaile bakarra bada.

   Guraso bakarreko bizikidetza-unitatearen parekotzat jotzen da beste gurasoa, zaintzailea edo abegi-emailea 16.2 artikuluan aurreikusitako inguruabarretan dagoenean, haiek dirauten bitartean, eta gurasoetako, abegi-emaileetako edo zaintzaileetako batek III. graduko mendekotasuna, ezintasun iraunkor absolutua edo baliaezintasun handia aitortuta duenean.

1. Bizikidetza-unitate bati hilero dagokion diru-sarrerak bermatzeko errenta zehazteko, kontuan hartuko da, batetik, gehieneko errenta bermatuaren eta, bestetik, bizikidetza-unitatea osatzen duten pertsona guztien errenta eta diru-sarrera eskuragarrien osotasunaren arteko aldea horiek 38. eta 39. artikuluetan ezarritakoaren arabera zenbatuta, enplegurako pizgarriak aplikatu ondoren. Horretarako, honako arau hauei jarraitu zaie:

   1. Prestazioaren aitorpenean, honako hauek hartuko dira kontuan: eskabidea egiten den hilabetean eskuragarri dauden errenta eta diru-sarrera guztiak, baita data horretako gehieneko errenta bermatua ere.

   2. Prestazioaren zenbatekoa hiru hilean behin eguneratuko da, 82. artikuluan aurreikusitako moduan. Eguneratzean, eskuragarri dauden errenta eta diru-sarrera guztiak hartuko dira kontuan, baita aldi berari dagokion gehieneko errenta bermatua ere. Aldea zati hiru egingo da, eta zatidura diru-sarrerak bermatzeko errentaren hileko zenbatekoa izango da dagokion hiruhilekoan.

      Erregelamendu bidez, zenbatekoa zehazteko beste aldi batzuk ezarri ahal izango dira, gerora sortutako beharrizan-egoerei erantzuteko.

2. Bizikidetza-unitate hau hartuko da kontuan diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoa zehazteko: eskabidea egin eta prestazioaren zenbatekoa eguneratu zen datetan zegoena. Erregelamenduz zehaztutakoaren arabera egingo da hori.

3. Sarrera konputagarrien aldaketak hurrengo eguneratzea egin behar den datatik aurrera izango ditu ondorioak.

   Bizikidetza-unitatea osatzen dutenen inguruabar pertsonalak edo unitatearen osaera aldatzen badira, eta aldaketak diru-sarrerak bermatzeko errenta igotzea edo jaistea badakar, aldaketak prestazioaren zenbatekoaren hurrengo eguneraketa egin behar den datatik aurrera izango ditu ondorioak.

4. Artikulu honetan xedatutakoa ulertuko da deusetan galarazi gabe diru-sarrerak bermatzeko errenta etetea edo azkentzea.

Egoitza berean bizikidetza-unitate bat baino gehiago bizi bada, diru-sarrerak bermatzeko errentaren onuradun izan zein ez, bizikidetza-unitate bakoitzari hilero dagokion prestazioaren zenbatekoa kalkulatzeko, % 15eko beheranzko indize zuzentzailea aplikatuko zaio aurreko artikuluan xedatutakoaren ondoriozko zenbatekoari.

Premia ekonomikoko egoeratzat joko da bizikidetza-unitate batek oinarrizko premiei eta inklusio-prozesuari lotutako gastuei aurre egiteko dituen baliabide guztiek ez gainditzea muga hauetakoren bat:

1. Bizikidetza-unitatearen hileko etekinak handiagoak izatea haren osaeraren arabera legokiokeen gehieneko errenta bermatuaren zenbatekoa baino, alde batera utzita 36. artikuluan aurreikusitako koefiziente zuzentzailearen aplikazioa.

2. Ondasun higiezinak, higigarriak eta, oro har, beste edozein ondasun eskura izatea, balio honekin edo handiagoarekin: bizikidetza-unitateari urtebetean egokituko litzaiokeen gehieneko errenta bermatuaren zenbatekoa halako bost.

1. Etekinen zenbaketan sartuko dira norberaren edo besteren konturako lanetik, ondaretik, pentsioetatik, prestazioetatik edo beste edozein titulutatik datozenak. Erregelamendu bidez finkatuko den moduan, zenbatekoa zehaztearen ondorioetarako, etekintzat hartuko dira:

   1. eduki ekonomikoko eskubideen titularrek eskubide horiek baliarazita lortuko liratekeen zenbatekoak, baldin eta pentsio eta prestazio publikoekin lotutako eskubideak badira.

      Beste eskubide batzuen kasuan, horiek baliarazita lortutakoak zenbatuko dira prestazioaren eskaera-datatik sei hilabete igaro ondoren,

   2. zehazten diren kopuruak, jaraunspen, legatu edo dohaintza bidez ondare higiezina diru bihurtzen zaila edukiz gero, baldin eta premia ekonomikoko egoera zehazteko aurreko artikuluan ezarritako mugaren bat gainditzen bada,

   3. bizikidetza-unitateko kideren baten ondarearen gainean justifikaziorik gabeko galera ekonomiko bat hautematen denean ezartzen diren zenbatekoak, eta

      21. artikuluan xedatutakoaren arabera egoitza berean bizi ez diren ezkontideen eta izatezko bikoteen diru-sarrerekin lotuta zehazten diren zenbatekoak.

2. Ez dira etekintzat zenbatuko eskatzaileari eta haren bizikidetza-unitateko gainerako kideei dagozkien diru-sarrera eta gizarte-prestazio finalista jakin batzuk, erregelamendu bidez zehaztuko den moduan.

1. Ondarea zenbatzean, jabetza edo gozamenaren tituluarekin edo kasuan kasuko ondarea erabili eta gozatzeko aukera ematen duen beste edozein titulurekin lotutako ondasun higiezin eta higigarri guztiak hartuko dira kontuan.

2. Ondarearen baloraziotik salbuetsita geratuko dira ohiko egoitza diren etxebizitza edo bizitokia eta lan-jarduerarako erabiltzen den higiezina, salbu eta jabetzako etxebizitzak aparteko balioa badu, erregelamendu bidez zehazten den moduan.

   Era berean, ondarearen baloraziotik salbuetsita geratuko da etxeko ostilamendua, salbu eta horretan aparteko balioa duten ondasunak badaude. Erregelamendu bidez zehaztuko da hori.

3. Jaraunspen, legatu edo dohaintza bidez jasotako ondarea egonez gero, 37.b) artikuluan ezarritako mugak gainditu arren, ondare hori diru bihurtzeko zaila dela jo ahal izango da, erregelamendu bidez zehazten diren moduan eta ondorioekin, baldin eta premia ekonomikoko egoera egiaztatzen bada 37.a) artikuluan ezarritakoaren arabera.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioa aitortzea bateragarri izango da prestazioaren eskatzaileek eta onuradunek beren konturako jarduera ekonomikoaren edo lanaren bidez lortutako errentekin, erregelamendu bidez ezarritako mugekin.

2. Enplegurako pizgarrien aplikazioa mugagabea izango da, eta ebaluatu egingo da, erregelamendu bidez zehaztutako epeetan eta irismenarekin.

   5. ATALA

   ESKUBIDEA ETETEA ETA AZKENTZEA

1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta eteteak eraginik gabe uzten du prestazio osorako edo horren zati baterako eskubidea, hurrengo artikuluetan aipatzen diren kasuetan.

2. Eteteko ebazpenak zehaztuko ditu egitate eragilea, etetearen iraupena eta etendako prestazioaren zenbatekoa, bai eta, hala badagokio, bidegabeki jasotako prestazioak itzultzeko betebeharraren adierazpena ere.

1. Prestazioa jasotzeko eskubidea oso-osorik etengo da honako betekizun hauek aldi baterako betetzen ez diren kasuetan:

   1. Premia ekonomikoko egoeran egotea 37. artikuluan aurreikusitako moduan.

   2. Eskubidez egokitu daitezkeen pentsio eta prestazio publiko guztiak eskatu izana, 16.1.g) artikuluan xedatutakoaren arabera.

      Hala ere, pentsio eta prestazio publikoen zenbatekoa finkoa eta zehatza denean, gehieneko zenbatekoa zehaztuta dagoenean edo kontzeptu horrengatik legokiokeen edo aitortu beharko litzatekeen zenbatekoa modu frogagarrian jasota dagoenean, ez da etengo, baldin eta, 38.1.a) artikuluarekin bat etorriz, zenbateko horietakoren bat kontuan hartuta, premia ekonomikoan baldin badago.

2. Aldi baterakotzat joko da hamabi hilabete jarraitu gainditzen ez dituen betekizun-galera.

3. Prestazioa eteteko erabakia hartzeko esparrua diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoa eguneratzeko prozedura izango da, 82. artikuluan aipatua, hargatik eragotzi gabe kontrol-prozeduratik ondorioztatzen dena.

1. Urte naturalaren barruan, titularrak edo onuradunetako batek benetako bizilekua Euskal Autonomia Erkidegotik kanpo badu hogeita hamar egun baino gehiagoz eta laurogeita hamar egun natural baino gutxiagoz jarraituak edo ez, eteteak bakarrik eragingo dio prestazioaren titular edo onuradun horri dagokion osagarri indibidualari.

   Inguruabar horrek bizikidetza-unitateko kide guztiei eragiten badie, prestazioa jasotzeko eskubidea guztiz etengo da.

2. Etetea erabaki ahal izango da, kasuaren arabera, 82. eta 83. artikuluetan, hurrenez hurren, aipatutako zenbatekoa eguneratzeko prozeduran eta kontrol-prozeduran.

1. Titularrak edo onuradunak okupatzen badu osorik funts publikoekin finantzatutako egoitza-zerbitzu sozial, sanitario edo soziosanitario bateko aldi baterako plaza bat, eteteak bakarrik eragingo dio erabiltzailearen osagarri indibidualari.

2. Osagarri indibiduala etetea erabakitzeko esparrua prestazioaren zenbatekoa eguneratzeko prozedura izango da, 82. artikuluan aipatua, hargatik eragotzi gabe kontrol-prozeduratik ondorioztatzen dena.

1. Eten egingo dira prestazioaren titularrari dagokion osagarri indibiduala eta bizikidetza-unitatearen ezaugarriei lotutako osagarriak, baldin eta justifikaziorik gabe betetzen ez badira artikulu honetan ezarritako betebeharrak: 29.1.a) bigarren paragrafoa, b), c), d), f) eta g) eta 29.2.c) eta d).

2. Ez-betetze horiek prestazioaren onuradunetako bati egozteko modukoak badira, ez-betetzearen erantzule den onuradunari dagokion osagarri indibidualari eragingo dio eteteak.

3. Justifikatutzat joko da enplegurako prestakuntza-ikastaro bat edo enplegurako hautaketa-prozesu bat errefusatzea, bertan behera uztea edo hartara ez joatea, eta direnak direlako osagarria edo osagarriak ez dira etengo, baldin eta gaixotasunagatik ezin badira egin, bai eta prestakuntza-jarduerak edo hautaketa-prozesuak baldintza hauetakoren bat betetzen ez badu ere:

   1. Prestazioaren titularrak edo onuradunak adierazitako lehentasunekin bat etortzea edo, bestela, azken urtean garatutako lanbidearekin, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren enplegurako orientazio-zerbitzuak proposatutako prestakuntzarekin, edo haren gaitasun fisikoekin eta prestakuntzakoekin bat etortzea.

   2. Prestazioaren titularraren edo onuradunaren egoitzatik doan garraio publikoaren ordutegia bateragarria izatea prestakuntza-jarduerarenarekin edo hautaketa-prozesuarenarekin.

   3. Prestakuntza edo hautaketa-prozesua erregelamendu bidez zehaztutako distantzia gainditzen ez duen eremu batean garatzea.

   4. Prestakuntzara joateko egunean garraio publikoan emandako denbora ez izatea ikastaroaren eguneko iraupenaren % 25 baino handiagoa.

   5. Garraio publikoan egindako joan-etorrien hileko kostua ez izatea prestazioaren oinarrizko zenbatekoaren % 20 baino handiagoa, edo, ikastaroaren iraupena hilabetea baino laburragoa bada, eguneko oinarrizko zenbatekoa kalkulatzetik ateratzen dena baino handiagoa.

   6. Kontziliazioa, halako moldez non, bizikidetza-unitatearen inguruabarrak kontuan hartuta, honako hauek zaintzeko aukera emango duen: ardurapean dituen hamalau urtetik beherako pertsonak edo desgaitasuna dutenak, edo beren kabuz baliatu ezin diren odol-ahaidetasunezko edo ezkontza-ahaidetasunezko bigarren mailarainoko senitartekoak.

4. Era berean, justifikatutzat joko da titularrek eta onuradunek lanaldi-murrizketa edo borondatezko eszedentzia hartzea, horretarako arrazoia denean seme-alaben jaiotza edo zaintza, edota ahaideak zaindu beharra, adinagatik, desgaitasunagatik, istripuagatik, ospitaleratzeagatik edo gaixotasunagatik, Langileen Estatutuaren testu bategina onartzen duen urriaren 23ko 2/2015 Legegintzako Errege Dekretuan aurreikusitako moduan. Aurrekoaren aplikazioa honako hauei hedatuko zaie: prestazioaren titular edo onuradun diren adoptatzaileei, hartzaile iraunkorrei edo adopzio aurrekoei eta legezko zaintzaileei.

1. Prestazioa osorik edo zati batean ordaintzea eten egingo da etetea deklaratzen duen ebazpena eman eta hurrengo hilaren lehenengo egunetik aurrera, hargatik eragotzi gabe prestazioaren zenbatekoa eguneratzeko prozedurari buruz xedatutakoa.

2. Prestaziorako eskubidea etetearen iraupenak honako arau hauek beteko ditu:

   1. Prestazioa etenda egongo da etendura eragin zuten inguruabarrek irauten duten bitartean, eta etendurak bere horretan iraungo du inguruabar horiek dirauten bitartean.

   2. Prestazioaren ordainketa eteteko arrazoiak gertakari, ekintza edo ez-egite puntualak badira, eta haien ondorioak berez agortzen badira, etenaldiak hilabete iraungo du.

   3. Prestazioa sei hilabetez etengo da kasu hauetan:

      1. Prestazioaren titularrak edo onuradunak Inklusiorako Programa Integratua eta Pertsonala izenpetzeko edo hura egiten laguntzeko betebeharra betetzen ez duenean.

         Ez-betetzea sei hilabete baino gehiago luzatzen bada, prestaziorako eskubidea azkenduko da.

      2. Prestazioaren titularrak edo onuradunak justifikaziorik gabe uko egin badio Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak edo erakunde laguntzaile batek eskainitako enplegurako prestakuntza-ikastaro bati, borondatez utzi badu prestakuntza-jarduera bat, jarduera horretara joateari uko egin badio edo Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak enplegurako proposatutako hautaketa-prozesu batean parte hartzeari uko egin badio, justifikatutako arrazoirik gabe.

      3. Prestazioaren titularrak edo onuradunak justifikaziorik gabe hartu duenean lanaldi-murrizketa edo borondatezko eszedentzia.

3. Prestazioa etetea eragin zuten arrazoiak desagertuta edo erabakitako etetearen epea amaituta, berriz ekingo zaio diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzeko eskubideari, alderdi-eskariz, betiere eskubide hori aitortzea eragin zuten baldintzei eusten bazaie. Bestela, eskubidea aldatu edo azkenduko da, dagokionaren arabera.

   Hala ere, prestaziorako eskubidea ofizioz berrabiaraziko da etete-ebazpenak iraupen jakin bat finkatzen duen kasuetan, bai eta erregelamendu bidez zehazten direnetan ere.

   Prestazioa sorraraziko da prestazioari berriz ekitea eskatzen den egunaren edo eteteko arrazoiak amaitzen diren egunaren hurrengo hilabetearen lehenengo egunetik aurrera, hargatik eragotzi gabe kontrol-prozedura bat hastea, prestazioari eusteko baldintzak betetzen direla egiaztatzeko.

1. III. eta IV. tituluetan aipatzen diren prozedurak hasitakoan, organo eskudunak kautelaz eten ahal izango du diru-sarrerak bermatzeko errentaren ordainketa osorik edo zati batean, arrazoituta, baldin eta beharrezkoa bada eman daitekeen ebazpenaren eraginkortasuna ziurtatzeko, bat etorriz proportzionaltasunaren, eraginkortasunaren eta kostu txikienaren printzipioekin.

Prestazioaren ordainketa kautelaz eteteko, bete egin beharko da administrazio publikoen administrazio-prozedura erkideari eta Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoen zehapen-ahalari buruzko legerian xedatutakoa.

2. Bereziki, eta aurreko apartatuan xedatutakoa bete ostean, prestazioa kautelaz etengo da:

   1. Baldin eta nahikoa zantzurik bada titularra edo onuradunetako bat Euskal Autonomia Erkidegotik kanpo joan dela urte naturalaren barruan laurogeita hamar egunetik gorako aldi batez, etenik gabe edo etenekin.

   2. Baldin eta nahikoa zantzurik bada erantzukizunpeko adierazpen bati erantsitako edozein datu edo informaziotan faltsutasuna edo omisioa dagoela, funtsezkoa, edo adierazitakoa betetzen dela egiaztatzeko behar den dokumentazioa aurkezten ez denean, aldez aurretik errekerimendu bat egin bada.

   3. Baldin eta ezin bada zehaztu prestazioaren zenbatekoa, interesdunari egozteko moduko arrazoiren batengatik.

3. Premia atzeraezina egonez gero, interes publikoaren babesak hala eskatzen badu, diru-sarrerak bermatzeko errentari dagokion prestazioaren ordainketa etetea erabaki ahal izango da, eta neurri hori berretsi, aldatu edo kendu egin beharko da 1. apartatuan aipatutako prozeduretako edozeini hasiera ematen dion egintzan.

4. Kautelazko etetea interesdunari entzun ondoren erabakiko da, behar bezala arrazoitutako premia bereziko inguruabarrak daudenean izan ezik. Kasu horretan, etetea berrikusi edo berretsi egin beharko da, interesdunari entzuteko bost eguneko epea eman ondoren.

5. Bizikidetza-unitatean adingabeak daudenean, prestazioaren ordainketa kautelaz eteteak ez du eraginik izango oinarrizko zenbatekoan, baliabiderik ez dagoen kasuetan, ez eta, halakorik badago, oinarrizko zenbatekoari kide guztien errenta eta diru-sarrera erabilgarri guztiak kentzearen ondoriozko kopuruan ere.

   Apartatu honetan xedatutakoa ez da aplikatuko kautelazko etetearen arrazoia bada prestazioa eskuratzeko eta mantentzeko baldintzak betetzen direla zehaztu ezina, edo prestazioaren zenbatekoa zehaztu ezina, titularrari egotz dakiokeen arrazoiren batengatik.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioa azkentzeko arrazoiak honako hauek izango dira:

   1. Titularraren heriotza.

   2. Prestazioa mantentzeko eskatutako betekizunen bat behin betiko galtzea edo prestazioa eskuratzeko eta mantentzeko betekizunak betetzen diren zehaztu ezina, titularrari egotz dakiokeen arrazoiren batengatik.

      Betekizunen galera behin betikotzat joko da ondoz ondoko hamabi hilabete baino gehiago luzatzen bada, salbu eta titularrak Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean duen benetako bizilekua galtzea; kasu horretan, prestazioa azkenduko da galera gertatzen den egunetik aurrera.

   3. Titularrak eskubideari uko egitea.

   4. Ezohiko bizikidetza-unitatearen gehieneko iraupen-epea igarotzea.

   5. Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonala izenpetzeko betebeharra edo hura egiten laguntzeko betebeharra ez betetzea, sei hilabetetik gorako epean.

   6. Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonalaren suntsiarazpena, hartzaileak uko egiteagatik.

   7. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak edo erakunde laguntzaile batek egindako lan-eskaintza bati uko egitea, lan-jarduera borondatez uztea eta lanpostutik borondatez baja ematea, hori justifikatzen duen arrazoirik ez badago.

   8. Zehapen-prozedura batean emandako ebazpen batek hori ezartzea.

   9. Funtsezko okerrak, faltsutzeak edo omisioak, erantzukizunpeko adierazpenen kontrolean detektatuak.

      Era berean, erantzukizunpeko adierazpenen kontrolaren esparruan, aurkeztutako dokumentazioak ez badu egiaztatzen prestazioa eskuratzeko baldintzak betetzen direla edo ez badu egiaztatzeko aukerarik ematen, eta interesdunak ez badio erantzuten agertzeko, dokumentazioa aurkezteko edo zuzentzeko errekerimenduari.

2. Enplegu-eskaintza bati uko egitea justifikatutzat joko da honako kasu hauetan:

   45.3.a), b), c) eta f) artikuluan aurreikusitako inguruabarrak gertatzen direnean.

   1. Lanpostura joateko gutxieneko denborak eguneko lanaldiaren % 25 gainditzen duela egiaztatzen denean.

   2. Garraio publikoan egindako joan-etorrien kostua eskainitako hileko soldataren % 20 baino gehiago denean.

   3. Soldata ez denean egokia, eskainitako lanpostuaren baliokidea ez delako, enpresa-hitzarmenaren edo aplikatzekoa den sektoreko hitzarmenaren arabera.

3. Lan-jarduera borondatez uztea justifikatutzat joko da arrazoi ekonomikoengatik edo kontziliazio arrazoiengatik gertatzen denean, baldin eta, bizikidetza-unitatearen inguruabarrak kontuan hartuta, ezin badira zaindu ardurapeko hamalau urtetik beherako pertsonak edo desgaitasuna dutenak, edo beren kabuz baliatu ezin diren bigarren mailarainoko odol-ahaidetasunezko edo ezkontza-ahaidetasunezko senideak.

4. Era berean, justifikatutzat joko da lanpostua borondatez uztea baldin eta, Langileen Estatutuari buruzko Legearen testu bategina onartzen duen urriaren 23ko 2/2015 Legegintzako Errege Dekretuak xedatu duenaren arabera, bidezko arrazoirik bada langileak lan-kontratua azkentzea eskatu ahal izateko.

1. Prestaziorako eskubidearen azkentzeak horretarako arrazoiak gertatu eta hurrengo hilabetearen lehen egunetik aurrera izango ditu ondorioak.

2. Prestazioari eusteko eskatutako baldintzaren bat behin betiko galtzen bada, ez da azkentzea deklaratuko, baldin eta ebazpena emateko unean prestazioa eskuratzeko eta mantentzeko baldintzak betetzen badira.

   Era berean, prestazioa Euskal Autonomia Erkidegoan benetako bizilekua izateko baldintza galtzeagatik azkentzen bada, azkentze hori ez da deklaratuko, baldin eta ebazpena emateko unean egiaztatuta geratzen bada Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuta dagoela eta benetan bizi dela, 16.1.e) artikuluan aurreikusitako aldian zehar, bertatik kanpo egindako egonaldiak kenduta.

   Apartatu honetan xedatutakoa honela ulertuko da: ezertan galarazi gabe bidegabe jasotako zenbatekoak itzuli beharra.

   48.1.e), f) eta g) artikuluan azaltzen diren kasuetan, prestazioaren titularrak ezin izango du diru-sarrerak bermatzeko errenta eskatu urtebeteko epean, azkentzeko ebazpena irmoa den egunetik aurrera zenbatzen hasita.

   Erantzukizunpeko adierazpenean funtsezko zehaztasunik ezak, faltsutasunak edo omisioak direla-eta deklaratzen bada eskubidearen azkentzea, ezin izango da prestazioa eskatu bi urteko epean, ebazpena irmoa den egunetik aurrera zenbatzen hasita, hargatik eragotzi gabe zehapen-erantzukizuna, halakorik egokitzen bada.

   Apartatu honetan aipatutako aldiak zenbatzeko, prestazioa osorik etenda egon den denbora hartuko da kontuan, baldin eta etetea gertatu bada azkentzea eragin duten egitate berberengatik.

4. Prestazioa jasotzeko eskubidearen azkentzea deklaratzen duen ebazpena betearazlea izango da irmoa denean administrazio-bidean. Prestazioa azkentzeko arrazoia zehaztuko du, eta, hala badagokio, bidegabe jasotako prestazioak itzultzeko betebeharra deklaratuko du.

5. Aurreko apartatuak xedatu duena gorabehera, ebazpena berehala betearaztekoa izango da jarraian zerrendatzen diren kasuetan, hargatik eragotzi gabe prestazioaren titularra aldatzeko aukera, 23. artikuluan aurreikusitako moduan:

   1. Titularraren heriotza.

   2. Titularra funts publikoekin osorik finantzatutako egoitza-zerbitzu sozial, sanitario edo soziosanitario iraunkor batean sartzea, eta espetxe batean sartzea, erregimen arruntean edo itxian.

   3. Diru-sarrerak bermatzeko errentarako eskubideari uko egitea eta Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonala suntsiaraztea, hartzaileak uko egiteagatik.

   4. Ezohiko bizikidetza-unitatearen iraupen-epea igarotzea.

1. Lege honetan ezarritako betebeharrak ez betetzeak prestazioa azkentzea dakarrenean eta pertsona adingabeak barne hartzen dituzten bizikidetza-unitateei eragiten dienean, diru-sarrerak bermatzeko errenta salbuespenez aitortuko da urtebeterako, betiere honako baldintza hauek betetzen badira:

   1. Adingabearen legezko ordezkariaren eskaera.

   2. Bizikidetza-unitatea osatzen dutenek eskubidez jaso ditzaketen pentsio eta prestazio publiko guztiak aldez aurretik eskatzea, salbuespenik gabe, 16.1.g) artikuluaren bigarren paragrafoan xedatutakoa aplikatu gabe.

   3. Eskabidea egiten den unean, Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean errolda eta benetako bizilekua izatea. Baldintza horri eutsi beharko zaio ebazpenaren datan eta prestazioa jasotzen den aldian.

2. Aitortutako diru-sarrerak bermatzeko errenta honela kalkulatuko da: oinarrizko zenbatekoaren eta bizikidetza-unitatea osatzen duten pertsona guztien errenta eta diru-sarrera erabilgarri guztien arteko aldea, 35. artikuluan ezarritako erregelen arabera.

3. Adingabeen legezko ordezkariek 29.1.a), f) eta g) artikuluan aipatzen diren betebeharrak betetzeko erantzukizuna izango dute; azken letra hori adingabeei eta, nolanahi ere, bizikidetza-unitatearen osaerari, haren egoitzari eta hura osatzen duten pertsonen baliabide ekonomikoei eragiten dieten inguruabarrak jakinarazteko betebeharrari dagokiola ulertu behar da.

4. Aurreko apartatuan aipatutako betebeharrak ez betetzeak eragozten badu diru-sarrerak bermatzeko errenta eskuratzeko eta hari eusteko baldintzak betetzea, prestazioa azkentzea erabakiko da, eta ezin izango da berriro eskatu artikulu honen babesean.

   Prestazioaren azkentzea betearazlea izango da hura deklaratzen duen ebazpena irmoa denean.

1. Gizarte-larrialdietarako laguntzak pertsona hauei zuzentzen zaizkie: bizikidetza-unitate baten barruan egonik, gizarte-bazterketako arriskua edo egoerak prebenitzeko, saihesteko edo arintzeko beharrezkoak diren berariazko gastuei ohikoei edo ezohikoei aurre egiteko baliabide nahikorik ez dutenei.

2. Edonola ere, honako gastu hauek ordaindu ahal izango dira gizarte-larrialdietarako laguntzen bidez:

   1. Ohiko etxebizitza edo bizitokia erabiltzeko eta mantentzeko beharrezkoak direnak, hala nola:

      1. alokairu-gastuak,

      2. kredituen interesek eta amortizazioek eragindako gastuak, gizarte-larrialdiko egoeraren aurretik eginak, etxebizitza edo bizitoki bat eskuratzearen ondoriozkoak. Erregelamendu bidez, egoera horren ondoren egindako gastuei aplikatzeko aukera ezarriko da,

      3. energia-gastuak,

      4. «linea zuriko» etxetresna elektrikoei eta altzariei lotutako gastuak,

      5. etxebizitza egokitzeko, konpontzeko edo oinarrizko instalazioetarako gastuak,

      6. ohiko etxebizitza edo bizitokia erabili eta mantentzeko beharrezkoak diren beste gastu batzuk. Kontzeptu horren barruan, honako hauen gastuak sartzen dira: ura, zaborra, estolderia, hiri- eta landa-izaerako ondasun higiezinen gaineko zerga, jabekideen erkidegoaren kuotaren ondoriozkoak eta etxebizitzaren segurtasunari eta eraikinen segurtatze eta ikuskapen teknikoari lotutakoak, eta

      7. etxebizitza berri batean bizitzen jartzearekin lotutako ezohiko gastuak, hala nola fidantza, horniduretan alta ematea, egokitzea eta abar.

   2. Pertsonen oinarrizko beharrei lotutako gastuak, hala nola arropa, hezkuntza eta prestakuntza, eta osasun-arreta, sistema publikoek estaltzen ez badituzte.

   3. Zorpetze-gastuak, a) eta b) letretan aipatutako kontzeptuetakoren bati lotuak, edota bizitzako oinarrizko beharrei erantzuteko beharrezkoak diren gastuak egitearen ondoriozkoak.

1. Gizarte-larrialdietarako laguntzek honako ezaugarri hauek dituzte:

   1. Finalistak dira, eta ematen diren xedera bideratu behar dira.

   2. Subsidiarioak eta, hala badagokio, osagarriak dira era guztietako gizarte-baliabide eta -prestazio ekonomikoekiko, halakorik egokitzen bazaie onuradunei, haien bizikidetza-unitateko kideei, eta, hala badagokie, etxebizitza edo bizitoki berean bizi diren beste pertsona batzuei, erregelamendu bidez ezarritakoaren arabera.

   3. Besterenezinak dira eta ezin izango dira obligazioen berme gisa eskaini, osorik edo zati batean laga, konpentsatu edo deskontatu, haiei lotuta bidegabe jasotako zenbatekoak itzultzeko izan ezik. Ezin izango dira atxiki edo bahitu, Estatuko legeria zibilean eta prozesalean aurreikusitako kasuetan eta mugekin izan ezik.

   4. Dirulaguntza izaera dute, eta, emateko, helburu horretarako kredituak esleituta egon beharko du Euskal Autonomia Erkidegoko Aurrekontu Orokorretan. Edonola ere, euskal administrazio publikoek urtero esleituko dituzte laguntza horiei lotutako gastuei aurre egiteko nahikotzat hartzen dituzten zenbatekoak.

2. Gizarte-larrialdietarako laguntzak bateragarriak izango dira etxebizitza-gastuetarako prestazio ekonomikoarekin, erregelamendu bidez ezarriko diren baldintzetan, alokairu-gastuak ordaintzera bideratzen direnean izan ezik, bateraezinak izango baitira prestazio horrekin.

Gizarte-larrialdietarako laguntzen onuradun izan ahalko dira honako betekizun hauek betetzen dituztenak:

1. 18 urtetik gorakoa izatea. Gutxieneko adin-muga hori salbuetsita egongo da adin horretara iristen ez diren eta gainerako baldintzak betetzen dituzten pertsonentzat, betiere 26. artikuluan ezohiko bizikidetza-unitatetzat hartzeko ezarritako kasuren batean badaude.

   25. eta 26. artikuluetan aipatzen diren bizikidetza-unitateetako batean sartuta egotea.

2. Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean errolda eta benetako bizilekua izatea, modu jarraituan, eskaera egin aurre-aurreko gutxienez sei hilabeteetan.

   Epe hori bete ezean, eskaera egin aurreko hamar urteetatik bost urtez jarraian Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriren batean erroldatuak eta benetan bizi izanak beharko dute.

3. Beren bizikidetza-unitateko kideak eraginpean hartzen dituzten eta 51.2 artikuluan aurreikusita dauden gastuei aurre egiteko baliabide nahikorik ez izatea; nolanahi ere, baliabide nahikorik ez dagoela ulertuko da honako baldintza hauek betetzen direnean:

   Azken urtean edo, prestazioak zer gastutarako eskatzen diren, gastu horiek lotzen zaizkion edo lotuko zaizkion aldian, etekin jakin batzuk ez izatea, 38. eta 39. artikuluetan ezarritakoaren arabera finkatuak: bizikidetza-unitateak dagokion aldian duen osaera kontuan hartuta, egokitu daitekeen gehieneko errenta bermatuaren balioaren % 150 baino handiagoak.

   Ezohiko bizikidetza-unitatea osatzen dutenak, 26. artikuluan ezarritakoaren arabera, egoitza berean bizi badira beste batzuekin eta haiekin lotura badute odolkidetasuna edo ezkontza-ahaidetasuna, bigarren mailarainokoa, adopzioa, familia-harrera iraunkorra edo adopzio aurreko harrera, pertsona horiek guztiek dagokion aldirako ez izatea bizikidetza-unitatearen osaeraren arabera egokituko litzatekeen gehieneko errenta bermatuaren balioaren % 300etik gorako errendimendurik, pertsona horiek guztiak bizikidetza-unitate bereko kidetzat hartuz gero eta lotutako aldian.

4. Bizikidetza-unitateari urtebetean legokiokeen gehieneko errenta bermatuaren zenbatekoa halako bost baino ondare handiagoa ez izatea.

5. Etxebizitza-arloan eskumena duen sailaren Etxebide zerbitzuan etxebizitza-eskatzaile gisa inskribatuta egotea, salbu eta halako inskripziorik behar ez denean, adina edo erregelamenduz ezarritako beste inguruabar batzuk direla eta, gizarte-larrialdietarako laguntzak alokairu-gastuak ordaintzera bideratzen direnean.

6. Eskubidez legozkiekeen pentsio eta prestazio publikoak eskatu izana, 16.1.g) artikuluan, bigarren paragrafoan, ezarritako kasuetan izan ezik.

1. Erregelamendu bidez ezarriko zaie gehieneko muga etxebizitza edo bizitoki berean jaso daitezkeen gizarte-larrialdietarako laguntzei. Halaber, konkurrentzia-kasuetan laguntza bakoitzerako eman daitezkeen gehieneko zenbatekoak ezarriko dira.

2. Ostatu-zerbitzu edo -establezimenduetan, egoitza-zentroetan, edo helburu bererako beste batzuetan bizi diren pertsonei dagokienez, erregelamendu bidez ezarriko dira gizarte-larrialdietarako laguntzen onuradun izateko baldintzak. Nolanahi ere, administrazio publiko eskudunek prestazioa bermatzen ez dieten gastu edo zerbitzuetarako jaso ahal izango dira laguntzak.

3. Etxebizitza edo bizitoki berean onuradun-izaera izan dezaketen eta prestazioak gastu berari aurre egiteko eskatu dituzten zenbait pertsona bizi badira, haietako bati baino ezin izango zaizkio eman gizarte-larrialdietarako laguntzak.

Gizarte-larrialdietarako laguntzen onuradunek honako betebehar hauek izango dituzte:

1. Jasotako prestazioak eman ziren helbururako erabiltzea.

2. Eskubidez legozkiekeen pentsio eta prestazio publikoak eskatu izana.

3. Hauen berri ematea, erregelamenduz ezartzen den epean: gerora gertatutakoak, prestazioak eskuratzea ekar dezaketen betekizunak betetzearekin zerikusia dutenean.

4. Hauen berri ematea, erregelamenduz ezartzen den epean: onuradunak ohiko bizilekua duen egoitzari lotutako edozein aldaketa.

5. Bidegabe jasotako zenbatekoak itzultzea.

6. Administrazioaren aurrean agertzea eta harekin lankidetzan aritzea, hala eskatzen zaienean.

7. Gizarte-larrialdietarako laguntzen xede eta helburuaren ondoriozkoak diren eta erregelamendu bidez finkatzen diren guztiak.

Gehieneko errenta bermatuak 32., 33. eta 34. artikuluetan ezarritako balio eta osagai berberak izango ditu.

1. Erregelamenduz ezarriko dira gizarte-larrialdietarako laguntzen gehieneko zenbatekoak, 51.2 artikuluan aurreikusitako gastu bakoitzari dagozkionak.

2. Nolanahi ere, eskatzaile bakoitzari aplikatuko zaion zenbatekoa zehaztean, honako irizpide hauei jarraituko zaie:

   1. Eskatzailearen eta laguntzen gainerako onuradunen baliabideak, 38. eta 39. artikuluetan ezarritakoaren arabera zenbatuko direnak.

   2. Egindako edo egin beharreko berariazko gastuen zenbatekoa.

      1. apartatuan aipatutako gehieneko zenbatekoak.

   3. Helburu horretarako esleitutako kredituaren existentzia.

   4. Gizarte-zerbitzuen balorazioa, ea gastua behar izateko egoera benetakoa eta premiazkoa den, eta ea laguntza horiek egokiak diren premia-egoera horri ekiteko.

3. Erregelamenduz ezarriko da onuradunek ondoz ondoko aldietan zehar jaso ahal izango duten gehieneko zenbatekoa mugatzeko aukera. Aukera hori kasuaren balorazio teknikoari lotuko zaio, eta balorazio hori erreferentziazko oinarrizko gizarte-zerbitzuan egingo da.

   Laguntzak ohiko etxebizitza edo bizitokia eskuratzeko kredituen interesek eta amortizazioak eragindako gastuei aurre egitera bideratzen direnean, eta etxebizitza edo bizitokia ezohiko baliokotzat jotzen denean, laguntzek ezin izango dute gainditu erregelamendu bidez finkatutako zenbatekoa eta urte kopurua.

   Nolanahi ere, muga horiek ez zaizkie aplikatuko bizikidetza-unitateei, kideetako batek 60 urte baino gehiago dituenean.

1. Ebazpen-proposamen teknikoak barne hartuko du gizarte-zerbitzuen egiaztapena, benetako behar-egoera izateari buruzkoa, eta ebazteko eskumena duen organoari helaraziko zaio.

2. Emateko ebazpenak epe bat ezarriko du egindako gastuen egiaztagiriak aurkezteko.

Erregelamendu bidez ezarriko denari jarraikiz, organo eskudunak egoki iritzi bezainbat berrikuspen periodiko egin ahalko du, laguntza ematea eragin zuten arrazoiek bere horretan dirauten egiaztatzeko. Horretarako, Administrazioaren aurrean agertzeko eta harekin elkarlanean aritzeko eskatu ahal izango zaie laguntzen onuradunei.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errentarako eskubidea eskaeraren aurkezpen-dataren hurrengo hilabetearen lehen egunetik aurrera sortuko da.

2. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoak hilean behin ordainduko dira, prestazioaren titularraren kontu baterako banku-transferentzia bidez edota behar bezala baimendutako beste ordainketa modalitate batzuen bidez, Euskal Autonomia Erkidegoko finantzen legerian xedatutakoari jarraikiz.

1. Gizarte-larrialdietarako laguntzak emateko ebazpenean aurreikusitako moduan ordainduko dira laguntzok, eta ebazpena eman duen organoari dagokio ordaintzea.

2. Gizarte-zerbitzuek zehazten dutenari jarraikiz, laguntzak zatika edo denak batera ordaindu ahal izango dira. Laguntzak emateko ebazpenak zehaztuko du ordaintzeko modua.

1. Prestazio ekonomikoak oroharreko prezioan eta behin bakarrik jasotzeko eskubidea urtebetera iraungiko da, prestazioaren aitorpena jakinarazi eta hurrengo egunetik aurrera zenbatzen hasita.

2. Aldizkako prestazioen kasuan, hileroko bakoitza jasotzeko eskubidea prestazioaren muga-egunetik urtebetera iraungiko da.

3. Gizarte-larrialdietarako laguntzak jasotzeko eskubidea urtebetera iraungiko da, laguntzok eman direla jakinarazi eta hurrengo egunetik aurrera zenbatzen hasita.

1. Urteko zenbatekoak kontuan hartuta, bizikidetza-unitatearen diru-sarrerei gehituz gero bizikidetza-unitate berari eman zaizkion Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio eta laguntzak, batura horrek ezin izango du gainditu gehieneko errenta bermatu honen % 200: titularraren bizikidetza-unitatearen ezaugarri berdinak dituen bizikidetza-unitate bati urtean egokituko litzaiokeen diru-sarrerak bermatzeko errentari aplikatu beharrekoa.

2. Ohiko etxebizitza edo bizitokia eskuratzeko hartutako kredituen interesek eta amortizazioak eragindako gastuei aurre egiteari dagokionez, gizarte-larrialdietarako laguntzen onuradunek jaso ahalko duten gehienezko zenbatekoak ezin izango du erregelamendu bidez ezarritakoa gainditu.

1. Bidegabe jasotako prestazio ekonomikoak itzuli beharra deklaratuko du Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak, bai eta itzultzea exijitu ere, baldin eta halakorik ateratzen bada zehapen-prozedura batetik, zenbatekoa eguneratzeko prozedura batetik, prestazioak kontrolatzeko prozedura batetik, eskubideak deklaratzeko egintzak berrikusteko prozedura batetik eta bidegabe jasotako zenbatekoak daudela erakuts dezakeen beste edozein prozeduratik.

2. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistematik bidegabe jasotako prestazioak itzultzeko betebeharra betearazlea izango da betebehar hori deklaratzen duen ebazpena irmoa denean administrazio-bidean.

3. Zor osoa behingoan eta borondatez ordaintzen denean izan ezik, prestazioak itzultzeko betebeharra konpentsazio bidez beteko da, zor den zenbatekoa aitortutako prestazioen zenbatekotik deskontatzearen bidez.

4. Prestaziorako eskubiderik ez badago edo jaso beharreko zenbatekoa itzuli beharreko zenbatekoa baino txikiagoa bada, bidegabe jasotako zenbateko bat itzultzeko betebeharra deklaratzen duen ebazpenaren irmotasunak edo ordaindu gabeko zorra erreklamatzeko egintzaren irmotasunak hasiera emango dio diru-bilketa prozedurari, Euskal Autonomia Erkidegoko Ogasun Nagusiaren Diru-bilketa Erregelamendua onartzen duen urtarrilaren 12ko 1/2021 Dekretuari jarraikiz; horren arabera, zorraren ordainketa geroratu edo zatikatu ahal izango da, borondatezko aldian zein betearazpenekoan, betebeharra duen pertsonak aldez aurretik hala eskatuta.

5. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioen titularrek eta onuradunek, eta egitate, omisio, negozio edo egintza juridikoen bitartez prestazio bat iruzurrez lortzen parte hartzen dutenek erantzukizun solidarioa izango dute bidegabe jasotako prestazioak itzultzeari dagokionez.

6. Erregelamenduz ezarriko da bidegabe jasotako prestazio ekonomikoak itzultzeko prozedura, zeina ez baita sei hilabetetik gora luzatuko. Ahal dela, espediente bateratuan izapidetuko da, 1. apartatuan aipatzen diren prozedurekin, administrazioa sinplifikatzearen printzipioari jarraikiz.

   Halaber, zorraren konpentsazioa arautuko duten irizpideak erregelamendu bidez zehaztuko dira.

1. Gizarte-larrialdietarako laguntzen kudeaketa bere gain hartzen duen udalak, foru-diputazioak edo udalaz gaindiko erakundeak hauek itzultzeko betebeharra ezarriko die onuradunei: justifikatu gabeko zenbatekoak eta bidegabe edo bidegabeko zenbatekoan jasotakoak, lege honetan aurreikusitako kasuetan.

2. Udalak, foru-diputazioak edo udalaz gaindiko erakundeak ofizioz jo ahal izango du indarrean dauden gizarte-larrialdietarako laguntzak konpentsatzera, laguntzok onuradunaren bizikidetza-unitateko edozein kideri dagozkiola ere.

3. Itzultzeko eta konpentsatzeko araubidea erregelamendu bidez finkatuko da.

1. Bidegabe jasotako diru-sarrerak bermatzeko errenta eta gizarte-larrialdietarako laguntzak itzultzeko betebeharra bi urtera preskribatuko da, kobratu ziren datatik aurrera edo itzultzea eskatzeko akzioa egikaritu ahal izan den datatik aurrera, bidegabeko pertzepzioa eragin zuen arrazoia edozein dela ere.

2. Preskripzio-epea honako kasu hauetan etengo da:

   1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak edo toki-erakundeak, betebeharra duen pertsonak horren berri formala izanik, betebehar osoa edo zati bat aitortu, egiaztatu, berrikusi, ikuskatu, likidatu edo kobratzeko egiten duen edozein ekintzagatik,

   2. artikulu honetan aipatzen diren eskubideei lotutako administrazio- edo jurisdikzio-errekurtsoak jartzeagatik,

   3. betebeharra duen pertsonak bidegabe jasotako prestazioak aitortu, likidatu edo ordaintzeko egiten duen edozein jarduketagatik, eta

   4. betebeharra duen pertsonari bidegabe jasotako prestazioak itzultzeko errekerimendua egiteagatik, jasota geratzeko moduko edozein baliabideren bitartez, Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomiko edo laguntzaren bat aitortzera bideratutako edozein izapide egitean.

3. Preskripzioa ofizioz deklaratuko da itzulketa- edo bilketa-prozeduraren edozein unetan, ordainketaren arduradunak preskripzioa eskatu edo preskripzio-salbuespena aurkeztu beharrik izan gabe.

1. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoak aitortu eta kontrolatzeko eskumena Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari dagokio.

2. Gizarte-larrialdietarako laguntzak aitortu eta kontrolatzeko eskumena eskatzaileak errolda eta benetako bizilekua dituen udalerriko udalari dagokio.

1. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemari lotutako ahalak baliatzeko prozedurek honako printzipio hauek dituzte oinarri: inpartzialtasuna, pro actione, berdintasuna, proportzionaltasuna, fede ona, konfiantza legitimoa, sinplifikazioa, argitasuna, publikotasuna, gardentasuna, konfidentzialtasunaren errespetua eta informazioaren segurtasunaren bermea, bai eta administrazio publikoen administrazio-prozedura erkideari buruzko legeriaren ondoriozkoak ere.

2. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak herritarrengana bideratuko du bere jarduketa, euskal sektore publikoaren arautegian xedatutakoari jarraikiz.

1. Bakoitzak bere eskumenak baliatuz, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak eta udalek hauek bermatuko dituzte prozedurak izapidetzean: datu pertsonalen babesa eta pertsonek administrazio publikoekiko harremanetan dituzten eskubideak, administrazio publikoen administrazio-prozedura erkideari buruzko legeriak aitortuak, eraginkorrak izatea.

2. Era berean, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak bermatu egingo ditu, aurreko artikuluan xedatutakoaz gain, 9. artikuluan aitortutako eskubideak, aplikatu beharreko alderdietan, eta administrazio egokirako eskubidea, euskal sektore publikoaren arautegian xedatutakoari jarraikiz. Bereziki:

   1. Administrazio-babes eraginkorrerako eskubidea bermatuko du, hau da, haren irizpidean jarritako gaiei buruzko erabaki bat lortzeko aukera, interesdunen eskubideak erabat errespetatuz, bat etorrita ordenamenduan eta legez ezarritako prozeduraren esparruan aurreikusitako helburuekin.

      Bereziki, erabakiak interesdunaren inklusio-prozesuan edo bazterketa-egoeraren okerragotzean izan dezakeen eragina hartuko du kontuan; nolanahi ere, hori kontuan hartzeak ezin izango du ordenamenduaren aurkako erabakirik babestu.

   2. Ardura-betebeharra betez eta behar bezalako arretarekin jardungo du, zerikusia duten interes eta egitate garrantzitsu guztiak haztatu eta kontuan hartuko ditu, eta interesdunei ezin izango zaizkie ezarri alferrikako zamak, ilogikoak edo neurriz kanpoak, ez eta jarduketak egin edo dokumentuak aurkeztu beharra ere, Administrazioak berak egin ditzakeen egiaztapenak edo izapideak egitera zuzenduta badaude.

   3. Bere esku dagoen eta prozeduraren barruan azkenean hartuko den erabakian eragina izan dezakeen informazio juridiko garrantzitsua emango die interesdunei. Hori betetzeak ez du esan nahi informazio juridiko zehatza eman behar denik, eta ez du neurriz kanpoko kargarik eragingo.

   4. Pertsona orok du entzuna izateko eskubidea, kalte egingo dion neurri indibidual bat erabaki aurretik. Eskubide hori aplikatuz, interesdunak espedientea eskuratzeko aukera bermatuko du Lanbidek, espedientean sartutako froga, txosten, dokumentu eta abarren berri emango dio, eta entzunaldia eskainiko dio, betiere haien ezagutza defentsa-eskubidea eraginkortasunez baliatzeko garrantzitsua izan badaiteke.

   5. Pertsonen interesei eragiten dieten erabakiak arrazoitzeko eskubidea bermatzeko, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren ebazpenek argi eta hizkera ulergarrian adieraziko dituzte erabakiari eusten dioten egitate eta oinarri juridiko garrantzitsuak.

   6. Erabakiak legez ezarritako epearen barruan hartzeaz gain, neurriz kanpoko atzerapen oro saihestuko du izapideak eta epeak betetzean, eta debekatuta geratuko dira prozedura bidegabe atzeratzen duten jokabide zabarrak eta luzagarriak.

   7. Prozedurei buruzko ebazpenean, faktore garrantzitsuak hartuko ditu kontuan, eta baztertu egingo ditu garrantzitsuak ez direnak.

      Era berean, lege honen helburuen aurkako egoerek irautea eragotziko du, betiere haien ondorioak ordenamenduan aurreikusitako ahalak baliatuz arindu badaitezke eta egoera horiek interesdunen ekintzaren edo omisioaren ondoriozkoak soilik ez badira.

   8. Ordenamenduan aurreikusitako administrazio-errekurtsoen baliagarritasuna eta funtzionaltasuna bermatzeko, orobat defentsa-eskubidearen zerbitzurako izatea, administrazio-bidean irmoak direnean baino ez ditu betearaziko kontrako administrazio-egintzak; nolanahi ere, nahitaezko zein aukerako administrazio-errekurtso bat ebazteko epea igarotze hutsak ez du ahalbidetuko errekurtsoaren xede den egintza betearaztea.

      Apartatu honetan xedatutakoa ulertuko da deusetan galarazi gabe 46.1 eta 49.5 artikuluetan eta bizitzeko gutxieneko diru-sarrerari buruzko araudian xedatutakoa.

1. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoen eta laguntzen titular eta onuradun guztiek eskubidea izango dute Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuarekin eta udal eskudunekin harremanak bitarteko elektronikoen bidez izateko, eta beti bermatuko dira oinarrizko eskubideak, diskriminaziorik eza, eskubide-berdintasuna erabilitako baliabidea edozein izanik ere eta pertsona guztiek zerbitzuak bitarteko digital eta analogikoen bidez eskuratzeko aukera.

2. Aurreko apartatuan aipatutako eskubidea gauzatzeko, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak honako hauek bermatuko dizkie Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoen titular eta onuradun guztiei:

   1. Eskuragarritasuna, prozedurak izapidetzeko zerbitzu elektroniko eta aplikazioena, batez ere desgaitasuna duten pertsonentzat eta adinekoentzat; nolanahi ere, eskainitako informazioa eskuragarria eta ulergarria dela ziurtatuko da, bai eta benetako parte-hartzea ere.

   2. Arrakala digitalen mota guztiak desagerraraztea, bazterketa digitalik ez jasateko eskubidea babestuz.

      Horretarako, gaitasun digitalei buruzko prestakuntza-ekintzen eskaintza sustatuko da, 127. artikuluan aurreikusitakoaren arabera.

   3. Identifikazio digitaleko, autentifikazioko eta sinadura elektronikoko sistemen doako eskuragarritasuna eska daitezkeen heinean eta erabiltzaileentzako konektagarritasun-puntu seguru, doako eta kalitate handikoen instalazioa.

   4. Lineako laguntza eta laguntza presentziala, baliabide elektronikoetarako irisgarritasun osoa bermatuko diena desgaitasuna duten pertsonei, adinekoei eta bitarteko elektronikoak erabiltzeko zailtasunak dituztenei.

   5. Tratatutako informazioaren osotasuna, konfidentzialtasuna eta egiazkotasuna bermatzen duten segurtasun-neurriak hartzea.

3. Erregelamendu bidez, Euskadiko hirugarren sektore sozialeko erakundeak gaitu ahal izango dira, interesdunen ordezkari gisa, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuarekin bitarteko elektronikoen bidez harremanetan jartzeko.

Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak bitarteko elektronikoen bidez gauzatuko ditu Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemari lotutako ahalak baliatzeko prozedurak, administrazio publikoen administrazio-prozedura erkidearen legerian eta euskal sektore publikoaren araudian aurreikusitako moduan.

1. Bitarteko elektronikoen bidezko komunikazioak eta jakinarazpenak administrazio publikoen administrazio-prozedura erkidearen legeriari jarraikiz egingo dira, eta, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren esparruan, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren administrazio elektronikoari buruzko araudian xedatutakoari jarraikiz.

2. Aurreko apartatuan xedatutakoa gorabehera, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak prestazioen titular edo onuradunei egiteko komunikazio batzuk hain zuzen ere, enplegu-eskaintzei edo prestakuntzari buruzkoak, hautaketa-prozesuetan parte-hartzeari lotutakoak, egoeraren eta premien hasierako balorazioaren eta Inklusiorako Programa Integratu eta Pertsonalaren inguruko izapideen betetzeari lotutakoak eta 30. artikuluan aipatzen diren agerraldietarako zitazioak, pertsona horiek emandako datuen arabera, posta elektroniko bidez, telefono-kanal finko zein mugikor bidez, Internet bidez edo erregelamenduz finkatzen diren beste kanal batzuen bidez egingo dira.

   Erabilitako bitartekoek bermatu egingo dute hauek jasota geratzea: komunikazioa bidali eta hartu izana interesdunak identifikatutako kanalean edo gailuan, bai eta komunikazioaren data eta eduki osoa ere. Kanal edo gailu horiek ez badaude martxan, aipatutako bermeak betetzen direla jasotzeko aukera ematen duen beste edozein bitarteko erabiliko da komunikaziorako, erregelamenduz zehazten diren baldintzen arabera.

3. Jakinarazpenak egiteko erabiliko den baliabidea eragotzi gabe, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak aurreko apartatuan aipatzen diren kanalak erabiltzea sustatuko du interesdunei erraztasunak emateko hauei buruzko informazioa eskura dezaten: prestazio ekonomikoak, izapideak egin eta betetzea, egiteko dauden jakinarazpenak edo lege honetan aurreikusitako prozedurei buruzko beste edozein gai. Haien omisioak ez du eraginik izango jakinarazpenaren baliozkotasunean.

1. Interesdunak eskatuta hasiko da prozedura, eskabidea aurkeztuta, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak ezartzen duen eredu normalizatuaren arabera, eta hauek erantsita: lege honetan eta garatzen duten arauetan ezarritako betekizunak betetzen dituela egiaztatzen duen dokumentazioa, eta, hala badagokio, 79. artikuluak aipatzen duen erantzukizunpeko adierazpena.

   Interesdunei ez zaie eskatuko aurrez beste edozein administraziotan aurkeztutako datu edo dokumenturik. Horretarako, interesdunak adierazi beharko du noiz eta zer administrazio-organori aurkeztu zizkion. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak elektronikoki lortu beharko ditu, salbu eta interesdunak berariaz aurka egiten duenean edo aplikatu beharreko lege bereziak interesdunaren esanbidezko baimena eskatzen duenean.

2. Eskabidea, ahal bada, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren erregistro elektronikoan aurkeztuko da, hargatik eragotzi gabe administrazio publikoen administrazio-prozedura erkidearen legeriak xedatu duena interesdunek administrazio publikoetako organoei zuzendutako dokumentuak aurkezteari buruz.

1. Aurkeztutako eskabidean edo dokumentazioan hutsune, errore edo kontraesanik detektatuz gero, edo aurkeztutakoari irizten bazaio osatu beharra duela eskatutako betekizunak egiaztatzeko, eskatzaileari errekerimendua egingo zaio hamar eguneko epean akatsa zuzendu dezan edo eskatutako dokumentuak aurkeztu ditzan, eta adieraziko zaio hori egiten ez badu eskaeran atzera egin duela ulertuko dela, horretarako ebazpena eman ondoren.

2. Ebazpena emateko eta jakinarazteko epea etenda geratuko da interesdunari zuzenketa egiteko errekerimendua egiten zaionean, errekerimendua jakinarazten denetik benetan betetzen den arteko aldian.

1. Prozeduraren instrukzioan, diru-sarrerak bermatzeko errenta aitortzeko betekizun erabakigarriak betetzen direla egiaztatuko da, administrazio publikoen administrazio-prozedura erkideari buruzko araudian aurreikusitako moduan.

2. Interesdunari entzunaldiaren izapidea bermatuko zaio, eta hamar eguneko epea izango du, baina izapide hori egin gabe utz daiteke baldin eta prozeduran ez badira azaltzen eta ebazpenean ez badira kontuan hartzen interesdunak azaldutako egitate, alegazio eta frogak besterik.

1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak dagokion ebazpena emango du, eta gehienez ere hiru hilabeteko epean jakinaraziko du, eskabidea organo eskudunaren erregistroan sartzen den egunetik aurrera zenbatzen hasita. Epe hori igaro ondoren berariazko ebazpena jakinarazi ez bada, eskaera baietsitzat hartuko da.

2. Prestazioa aitortzen duen ebazpenak hilean jasoko den zenbatekoa finkatuko du, baita aitorpenak zer egunetik aurrera izango dituen ondorio ekonomikoak ere.

Bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren aitorpena, prestazioa eskuratzeko betekizunen egiaztapena, eskaera ebazteko epea eta administrazioaren isiltasunaren ondorioak abenduaren 20ko 19/2021 Legean, bizitzeko gutxieneko diru-sarrera ezartzen duenean, edo haren ordezko arauan xedatutakoaren arabera arautuko dira.

1. Eredu normalizatuek Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioen eskaera egitea ahalbidetuko dute, eta eskatzaileak aurkeztu beharreko dokumentazioa identifikatuko dute Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak ez duelako edo beste administrazio publiko batzuekin informazioa trukatzeko une bakoitzean gaitutako sistemen bidez lortzerik izan ez delako. Halaber, aukera emango dute dokumentazio hori erantzukizunpeko adierazpenekin ordezteko.

2. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak eguneratuta izango ditu eskaera-eredu normalizatuak, eta jendearentzat eskuragarri egongo dira Lanbideren bulegoetan, haren egoitza elektronikoan eta Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren egoitza elektronikoan.

3. Eskaera-eredu normalizatuek honako erreferentzia hauek bilduko dituzte gutxienez:

   1. Eskaera edo eskaerak ebazteko epeari eta administrazioaren isiltasunaren ondorioei buruzko informazioa, Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio bakoitzari dagozkionak bereizita.

   2. Eskatzaileari zuzenduriko informazioa, jakinaraziz behartuta dagoela eskaeraren datuetan izandako edozein aldaketaren berri ematera, eta, errekerimendua egiten zaionean, aldaketa horiek egiaztatzeko dokumentazioa aurkeztera.

   3. Eskatzailearen adierazpena, eskaeran eta hari erantsitako dokumentazioan bildutako datuak egiazkoak izateari eta datuak faltsuak edo okerrak izatearen edo datuak ezkutatzearen ondorioen berri izateari buruzkoa.

   4. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari 72.2 artikuluan aipatzen diren komunikazioak egitea ahalbidetuko dioten telefono finkoaren, gailu mugikorren, helbide elektronikoaren edo erregelamenduz finkatutako beste gailu edo sistema batzuen identifikazioa.

   5. Eskatzaileak Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuarekin harremanak izateko aukeratu duen bitartekoaren hautaketa.

   6. Beharrezkoa denean, beste administrazio publiko batzuetatik dokumentuak edo informazioa biltzeko baimena ematea, eta, hala badagokio, interesdunak aurka egiteko eskubidea baliatzea.

   7. Datuak babesteko legeria betez interesdunei eman beharreko informazioa.

4. Eskaerarekin batera dokumentaziorik aurkeztuz gero, dokumentazio hori baliagarria izango da Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoen betekizun komunak egiaztatzeko, hargatik eragotzi gabe eskatutako prestazio bakoitzaren berezkoak.

5. Eskaera-eredu normalizatuak hizkera argian idatzita egongo dira, EAEko bi hizkuntza ofizialetan, eta sektore publikoko webguneen eta gailu mugikorretarako aplikazioen irisgarritasunari buruzko araudian aurreikusitako irisgarritasun-betekizunak beteko dituzte.

   2. ATALA

   ERANTZUKIZUNPEKO ADIERAZPENAK

1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta eskatzen duten pertsonek erantzukizunpeko adierazpen bat aurkeztu ahal izango dute eskabidearekin batera. Adierazpen horretan, berariaz adieraziko dute, beren erantzukizunaren pean, lege honetan prestazio hori aitortzeko ezarritako baldintzak betetzen dituztela, hori egiaztatzen duen dokumentazioa dutela, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren eskura jarriko dutela eskatzen zaienean, eta konpromisoa hartzen dutela prestazioa jasotzen duten bitartean betebehar horiek betetzen jarraitzeko.

2. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak erantzukizunpeko adierazpenaren ereduak egingo ditu, eta eguneratuta eta jendearentzat eskuragarri edukiko ditu bulegoetan, egoitza elektronikoan eta Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren egoitza elektronikoan.

3. Erantzukizunpeko adierazpenak hauek baino ez ditu adieraziko: Administrazioak bide telematikotik egiaztatu ezin dituen betekizunak edo Administrazioaren esku ez dauden dokumentuen bidez egiaztatu beharrekoak.

1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak prestazioa aitortuko du, eta prestazioak ondorioak izango ditu erantzukizunpeko adierazpena erantsi zaion eskabidea aurkeztu eta hurrengo hilabetearen lehen egunetik aurrera, hargatik eragotzi gabe esleituta dituen kontrol- eta ikuskapen-ahalmenak.

2. Aurreko apartatuan xedatutakoa gorabehera, diru-sarrerak bermatzeko errenta ez da aitortuko apartatu horretan aurreikusitako baldintzetan, eta aurreko atalean aipatzen den izapidetzeari jarraitu beharko zaio, baldin eta, egiaztapena egin ondoren Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren esku dagoen dokumentazioarena, eskatzaileak aurkeztutakoarena edo informazioa trukatzeko sistemen bidezkoa, agerian geratzen bada ez dela bete prestazioa eskuratzeko betekizunen bat.

   Halakoetan, zirkunstantzia hori jakinaraziko zaio interesdunari, prestazioa aitortzea eragozten duten egitate edo datuen berri emango zaio, eta bultzada emango zaio prozeduraren izapidetzeari. Egintza horren aurka ezin izango da errekurtsorik jarri.

3. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren aitorpena, erantzukizunpeko adierazpenetan oinarritua, hurrengo kapituluan ezarritakoaren arabera kontrolatuko da.

Bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren eskaerari erantsitako erantzukizunpeko adierazpenen aurkezpena eta haien ondorioak abenduaren 20ko 19/2021 Legean, bizitzeko gutxieneko diru-sarrera ezartzen duenean, edo haren ordezkoan xedatutakoaren arabera arautuko dira.

1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta hiru hilean behin eguneratuko da.

   Zenbatekoa eguneratzeko prozedura erregelamenduz ezarriko da. Prozedura horretan, hurrengo hiruhilekoko prestazioaren zenbatekoa zehaztuko da, 35. artikuluan aipatutako arauei jarraikiz eta honako faktore hauen arabera: bizikidetza-unitatearen osaera, bizikidetza-unitatearen ezaugarriak, eta kontuan hartutako aldian eskueran dauden errentak edo diru-sarrerak.

2. Prestazioaren zenbatekoa kalkulatzean, kontuan hartuko dira diru-sarrera bermatzeko errentaren titularrek eta onuradunek 29.1.g) artikuluan ezartzen dena betez emandako datuak, bai eta Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak lortzen dituenak ere, unean-unean gaitutako informazio-trukerako sistemen bidez, salbu eta interesdun edo titularrak esanbidez horren aurka agertzen badira edo, aplikatu beharreko lege bereziaren arabera, haien esanbidezko baimena behar bada eta halakorik eman ez badute. Halakoetan, datuok eman beharko dituzte.

3. Zenbatekoa eguneratzeko prozedura izapidetze sinplifikatuaren araberakoa izango da, eta interesdunei entzutea bermatuko du, prozedura horretan interesdunek emandakoez bestelako datuak kontuan hartzen direnean.

4. Prozeduraren izapidetzeak agerian uzten badu ezinezkoa dela diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoa zehaztea interesdunari egotz dakiokeen arrazoiren batengatik, prestazioa kautelaz etengo da, 47.2 artikuluan xedatutakoaren arabera.

5. 30 eguneko epea igaro eta ebazpena eman eta jakinarazten ez bada, ulertuko da prestazioaren zenbatekoa aurreko aldian aitortutakoaren berdina dela, hargatik eragotzi gabe ebazteko betebeharra betetzetik eta, hala badagokio, kontrolatzeko ahala baliatzetik ondorioztatzen dena.

   Epe barruan ebazteko betebeharra urratzen bada, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari egotz dakiokeen arrazoiren baten ondorioz, ez da bidegabe jasotako zenbatekoen itzulpena deklaratuko.

1. Kontrol-prozeduraren xedea da titularraren eta bizikidetza-unitatea osatzen dutenen betekizunak eta betebeharrak betetzen direla egiaztatzea, lege honetan eta legea garatzen duten xedapenetan ezarritakoa betetzen dela egiaztatzeko.

   Prozedura berari jarraituko zaio erantzukizunpeko adierazpenetan oinarritutako diru-sarrerak bermatzeko errentaren aitorpenak kontrolatzeko. Halakoetan, erantzukizunpeko adierazpenaren xede diren adierazpen eta dokumentu guztiak kontrolatuko dira, adierazpeneko datuen eta informazioaren fidagarritasuna eta zehaztasuna egiaztatzeko, baita prestazioa eskuratzeko betekizunetara egokitzen direla egiaztatzeko ere.

2. Kontrol-prozedurak sei hilabeteko iraupena izango du gehienez, eta dokumentazioa aurkezteko edo agertzeko errekerimenduarekin hasiko da. Erregelamendu bidez ezarriko da horien izapidetzea eta, ahal bada, baliabide telematikoekin egingo da.

3. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak aitortutako prestazio guztien kontrola egingo du, gutxienez bi urtean behin.

4. Deusetan galarazi gabe kontrol-ahala preskripzio-epearen barruan baliatzea, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak aitortutako prestazioen berehalako ausazko kontrolak egingo ditu, batez ere prestazioaren aitorpena erantzukizunpeko adierazpen baten ondorioa denean.

1. Kontrol-prozedura modu hauetako batean amaituko da:

   1. Prestazioaren titularrak eta onuradunek betekizunak eta betebeharrak betetzen dituztela eta, hala badagokio, erantzukizunpeko adierazpena eta aurkeztutako dokumentazioa bat datozela eta prestazioa eskuratzeko betekizunak betetzen direla egiaztatuko duen ebazpenaren bidez.

   2. Prestazioaren zenbatekoa aldatzeko ebazpenaren bidez, baldin eta izapidetzean akats materialak edo egitezkoak agerian geratzen badira edo prestazioa aitortzean omisioak eta okerrak daudela egiaztatzen bada.

   3. Prestazioa eteteko edo azkentzeko ebazpenaren bidez, 42. 45. artikuluetan eta 48. artikuluan aipatutako kasuetan.

2. Aurreko apartatuko b) eta c) letretan aipatutako kasuetan, ebazpenak, halaber, bidegabe jasotako zenbatekoak itzultzeko betebeharra deklaratu ahal izango du.

3. Prozedura hasi eta sei hilabete igarotzen badira ebazpena jakinarazi gabe, prozedura iraungi egingo da. Iraungitzea deklaratzen duen ebazpenak jarduketak artxibatzeko aginduko du.

Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak egiaztatu egingo ditu bizitzeko gutxieneko diru-sarrera jasotzeko eskubidea eskuratzeko eta mantentzeko betekizun eta baldintza erabakigarriak, bai eta haren zenbatekoa ere, abenduaren 20ko 19/2021 Legeak, gutxieneko bizi-sarrera ezartzen duenak, edo haren ordezko arauak xedatutakoaren arabera.

1. Kontrol-ahala baliatzean, adimen artifizialeko sistemak erabili ahal izango dira, baina haien aplikazioa ezin izango da zabaldu erroreen funtsezkotasuna edo ez-betetzeak baloratzera, haiek justifika ditzaketen arrazoiak aztertu eta zehaztera, edota erabaki diskrezional bat edo inguruabarren analisi eta balorazioan oinarritutako erabaki bat hartzea dakarren beste edozein izapidetara, horiek guztiak pertsonek egingo baitituzte.

2. Erabilitako adimen artifizialeko sistemek berdintasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioen errespetua bermatuko dute, adimen artifizialean oinarritutako erabaki, prozesu eta datuen erabilerari dagokionez.

3. Adimen artifiziala administrazio-prozedurari aplikatzeak bermatu egingo du erabakiak behar bezalako bermeekin hartzen direla; bermatu egingo du, halaber, administrazio ona izateko eskubidea, 69.2 artikuluan aurreikusitakoaren arabera.

   Algoritmo-sistemetan edo adimen artifizialeko beste sistema batzuetan oinarritutako administrazio-egintzek beti errespetatuko dituzte administrazio publikoen administrazio-prozedura erkidearen legeriaren ondoriozko printzipio eta betebeharrak, bai eta aplikatzekoak diren gainerako arauak ere.

   Kontrol-ahala baliatzeko espediente-hautaketan, adimen artifizialeko sistemak erabili ahal izango dira, urteko laguntza-, ikuskapen- eta kontrol-planean bezala.

4. Erabilitako adimen artifizialeko sistemak egiaztatzeko modukoak izango dira, eta diru-sarrerak bermatzeko errentaren arloko organo eskudunak onartu beharko ditu.

   Onarpenari buruzko ebazpenak honako hauek zehaztuko ditu: sistema horien aplikazio-esparrua eta funtzionamendu-egitura, erabiliko diren datuak, errore-marjina, erabakigarria izango den ala ez, eta aurreko paragrafoetan aipatutako betekizun eta bermeen betetzea. Publikotasun aktiboa emango zaio, gardentasunari, informazioa eskuratzeari eta gobernu onari buruzko araudiari jarraikiz.

1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak bermatu egingo du datuen babesari buruzko legeriarekiko errespetua eta Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioak kudeatzeko espedientean jasota dauden eskatzaile, titular, onuradun eta, hala badagokio, jasotzaileen datuen konfidentzialtasuna.

2. Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioak kudeatzeko espedientean jasotako datu pertsonalen tratamendua legezko betebehar bat betetzean oinarrituta, interes publikoaren esparruan eta ahal publikoak baliatuta egingo da, bat etorrita artikulu hauekin: 6.1.c) eta e) eta 9.2.b) eta h), 2016/679 Erregelamendua (EB), 2016ko apirilaren 27koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, datu pertsonalen tratamenduari eta datu horien zirkulazio askeari dagokienez pertsona fisikoak babesteari buruzkoa; eta 95/46/CE Zuzentaraua indargabetzen duena. Datu pertsonalak lege honen jarduketa-esparruan tratatzeko, ez da pertsonen baimena behar izango, berariaz ezartzen denean izan ezik.

   Lege honetan araututako prozeduren esparruan dokumentazioa beste administrazio publiko batzuetatik lortzeko, Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkidearen urriaren 1eko 39/2015 Legearen 28.2 artikuluan aurreikusitakoa beteko da.

3. Aurreko apartatuan xedatutakoa gorabehera, zerga-datuak eta Gizarte Segurantzaren Administrazioak lortutako datuak, txostenak edo aurrekariak isilpekoak direnez gero, diru-sarrerak bermatzeko errentaren prestazioa kudeatzeko behar-beharrezkoak diren datuen lagapenak hauek bete beharko ditu: Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren testu bategina onartzen duen urriaren 30eko 8/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren 77.1.d) artikulua, eta, zerga-datuei dagokienez, lurralde historiko bakoitzeko zergei buruzko foru arau orokorrean eta Zergei buruzko abenduaren 17ko 58/2003 Lege Orokorrean ezartzen dena.

4. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak beste administrazio edo erakunde publiko batzuei datuak komunikatzen badizkie Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioei buruz, helburutzat hartuta behar-beharrezkoa den informazioa ematea administrazio eta erakunde haien eskumeneko prestazioak aitortu eta kontrolatzeko, bai eta ikuskapen- eta zehapen-ahala egikaritzeko ere, oinarri juridikoa izango da lege-betebehar bat betetzea eta interes publiko bat egotea eta ahal publikoak baliatzea, artikulu hauen arabera: 6.1.c) eta e) eta 9.2.b) eta h), 2016/679 Erregelamendua (EB), 2016ko apirilaren 27koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, datu pertsonalen tratamenduari eta datu horien zirkulazio askeari dagokienez pertsona fisikoak babesteari buruzkoa; eta 95/46/CE Zuzentaraua indargabetzen duena.

   Informazio hori emateko, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak ezarritako betekizunak bete beharko dira.

1. Sektore publikoko erakundeek Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari informazioa emanez gero bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren prestazioa kudeatzeko, araudian xedatutakoari jarraituko zaio.

2. Sektore publikoaren eta euskal sektore publikoaren araubide juridikoari buruzko legeriak administrazio publikoen arteko elkarlan-eginbeharra ezarri du, eta, esparru horretan, agintariak, administrazio publikoetako organoen titularrak eta sektore publikoa osatzen duten gainerako erakundeak behartuta daude Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari behar beste informazioa ematera, bai prestazioak aitortzeko, zenbatekoaren aldetik eguneratzeko, mantentzeko, eteteko edo azkentzeko beharrezkoa dena, bai kontrolatzeko, ikuskatzeko edo zehatzeko ahala baliatzeko beharrezkoa dena; betiere, lege honetan ezarritako betekizun eta betebeharrak betetzeari buruzkoa bada.

3. Bereziki, honako informazio hau emango zaio Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari:

   1. Estatistikako Institutu Nazionalak eta udalek, dagokion aldiko udal-erroldari lotutako egoitza-datuak eta, hala badagokio, egoitzaren errolda historikoari edo kolektiboari lotutakoak, baita prestazioen eskatzaileak eta bizikidetza-unitatea osatzen dutenak non bizi diren edo non bizi izan diren adierazten duten datuak ere, prestazioak aitortzeko, aldatzeko eta mantentzeko garrantzitsuak direnean.

   2. Justizia Ministerioak izendatzen duen erakundeak, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak eskatzen dituen datuak eta informazioa, lege honetan araututako prestazioetarako eskubidearen sorrerari, aldaketari, mantentzeari edo azkentzeari lotutako inskripzio eta datuei buruzkoak.

   3. Foru-diputazioetako erakunde eskudunek eta, hala badagokio, Zerga Administrazioko Estatu Agentziak, prestazioen eskatzaileen eta bizikidetza-unitatea osatzen duten pertsonen errenta-mailari, ondareari eta lege honetan aipatzen diren gainerako diru-sarrerei buruzko datuak, egiaztatzeko ea prestazioak jasotzeko eta mantentzeko baldintzak, bai eta ezarritako zenbateko berari eustekoak ere, betetzen dituzten.

   4. Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak, Gizarte Prestazio Publikoen Erregistroan gizarte-prestazio ekonomiko publikoei buruz dauden datuak, honako hauek egiaztatu ahal izateko: prestazioen titularrak, onuradunak eta, hala badagokio, prestazioaren aitorpena eta mantentzea baldintzatzen duten heinean, bizikidetza-unitatea osatzen dutenak, bai eta ordaindutako prestazioen zenbatekoak eta motak eta prestazioak noiz eman ziren ere.

      Halaber, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak, Gizarte Txartel Digitaleko datu hauek: gizarte-prestazio kontributiboen, ez-kontributiboen eta asistentzialen titularren identifikazio-datuak, prestazio horiek eduki ekonomikoa badute eta izaera publikoko baliabideen kontura finantzatzen badira, bai eta, prestazio horiek jasotzeko eskubidearen aitorpena eta mantentzea ekartzen edo baldintzatzen duten heinean, onuradunen, ezkontideen eta bizikidetza-unitateetako beste kide batzuen identifikazio-datuak ere, orobat ordaindutako prestazioen zenbatekoak eta motak eta prestazioa ematearen edo aitortzearen ondorio-data. Halaber, Gizarte Txartel Digitalean jasotako datu hauek: desgaitasunari, mendekotasunari, enplegu-eskariari, familia ugariei eta prestazioak aitortzeko eta mantentzeko garrantzitsua den beste edozein egoera subjektibori buruzkoak, kudeaketarako behar-beharrezkoak badira.

   5. Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiak, honako datu hauek:

      1. langileen Gizarte Segurantzako zenbakia eta identifikazio-dokumentua;

      2. oinarrien likidazio-aldia eta ekitaldiko hilabetea eta urtea;

      3. kotizazio-oinarriak, enpresek aitortutako oinarrien zenbatekoak edo langileek erregimen edo sistema berezietan kotizatu behar izan dituzten kotizazio-oinarriak, langileak dagokion likidazio-aldian kuotak ordaintzeko subjektu erantzuletzat jotzen diren kasuetan;

      4. oinarriak Gizarte Segurantzako zer araubideri egozten zaizkion, honako hauek zehaztuta: 1) kotizazio-kontuaren kodeari (KKK) buruzko datuak, langileak likidazio-aldi bakoitzean zerbitzuak eman dituen enpresaren edo enpresen izen soziala, araubide orokorrean, sistema berezietan nekazaritza, etxeko langileak eta araubide berezietan itsasokoa eta ikatz-meatzaritzakoa sartutako langileei dagokienez; 2) norberaren konturako langileen edo autonomoen araubide bereziko langileei, itsasoko araubide bereziko autonomoei eta hitzarmen berezien sinatzaileei dagokienez, Gizarte Segurantzako araubideari buruzko datuak, edo, hala dagokionean, likidazio-aldi bakoitzean kotizazio-oinarriak langileen zein kolektibori egozten zaizkion; 3) ikuskizun publikoetako artistei eta zezenketa-profesionalei dagokienez, langileen kolektiboaren identifikazioa eta kotizazio-oinarrien zenbatekoak, urteko erregularizazioaren ondoren.

   6. Foru-diputazioetako eta Adinekoen eta Gizarte Zerbitzuen Institutuko organo eskudunek, mendekotasun-graduari eta mendekotasun-mailari buruzko datuak eta desgaitasun-graduari buruzkoak, beharrezkoak badira prestazioetarako eskubidea sortu, aldatu edo azkentzeko, bai eta ikuskapen- eta zehapen-ahala egikaritzeko ere.

   7. Foru-diputazioetako edo udaletako organo eskudunek, izaera sozialeko eta soziosanitarioko egoitza-zerbitzuen edo osasun-zerbitzuen datuak, betiere osorik edo zati batean funts publikoekin finantzatuta badaude.

   8. Barne Ministerioak izendatzen duen erakundeak, Espainian dauden atzerritarren egoeren emate-, luzatze- edo aldatze-datak, bizileku-baimenak berritzeko, berreskuratzeko edo, hala badagokio, azkentzeko datak eta haien ondorioak, eta lege honetan araututako prestazioak jasotzeko eskubidea duten pertsonen muga-mugimenduak.

1. Pertsona fisiko edo juridiko pribatuek eta nortasunik gabeko erakundeek Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari informazioa emateko, bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren prestazioa kudeatzeari buruzkoa, prestazio horren araudian xedatutakoari jarraituko zaio.

2. Pertsona fisiko edo juridiko pribatuak eta nortasunik gabeko erakundeak behartuta daude hauek Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari ematera: eskatzen zaizkien datuak, txostenak, aurrekariak eta egiaztagiriak, beharrezkoak direlako lege honetan aipatzen diren prestazioen aitorpenean, haien zenbatekoaren eguneratzean eta haien mantentzean, etetean edo azkentzean; halaber, ikuskatzeko edo zehatzeko ahala baliatzeko beharrezkoak diren datuak, betiere lege honetan ezarritako betekizunak eta betebeharrak betetzeari lotuta badaude.

3. Halaber, banku, aurrezki-kutxa, kreditu-kooperatiba eta banku- edo kreditu-trafikoan ari diren pertsona fisiko edo juridikoen kontu korronte, aurrezki-gordailu eta eperako gordailu, mailegu- eta kreditu-kontu eta gainerako eragiketa aktibo edo pasiboen mugimenduei buruzko informazio-errekerimenduak egin ahal izango dira, betiere lege honetan aipatzen diren prestazioen aitorpenari, aldaketari, mantentzeari, eteteari edo azkentzeari lotuta badaude; era berean, ikuskatzeko edo zehatzeko ahala baliatzeko beharrezkoa den informazioa eskatu ahal izango da.

   Informazio-errekerimenduek bete egingo dituzte erregelamendu bidez ezarritako betekizunak eta baldintzak, eta diru-sarrerak bermatzeko errentaren arloan eskumena duen organoak baimenduko ditu, edota prestazioen eskatzaileen, titularren edo onuradunen baimenarekin egingo dira. Informazio-errekerimenduan, honako hauek identifikatu beharko dira: kontuak eta eragiketak, ezagutzen badira; eraginpean hartutako eskatzaileak, titularrak edo onuradunak, eta errekerimenduak hartzen duen aldia.

4. Artikulu honetan aurreikusitako informazioa emateko eta informazio-errekerimenduak betetzeko, informazioa bitarteko elektronikoen bidez trukatzeko sistemak erabiliko dira, lehentasunez.

1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak ikuskatzeko ahala baliatuko du lege honetan eta bizitzeko gutxieneko diru-sarrerari buruzko araudian ezarritako betekizunak eta betebeharrak betetzeari dagokionez, hargatik eragotzi gabe Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzako kidegoetako funtzionarioek duten ikuskaritza-funtzioa betetzea, Gizarte Segurantzaren sistemari dagokionez.

   Ikuskatzeko ahala baliatzeak printzipio hauek izango ditu goiburu: legezkotasuna, objektibotasuna, eraginkortasuna, kongruentzia eta proportzionaltasuna.

2. Eusko Jaurlaritzak egikarituko du gizarte-larrialdietarako laguntzak ikuskatzeko ahala, erregelamendu bidez ezartzen denarekin bat etorriz.

Ikuskaritza honetara bideratuko da: Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoak lortzeko betekizunak eta lege honek eta bizitzeko gutxieneko diru-sarrerari buruzko araudiak haien titularrei eta onuradunei ezarritako betebeharrak betetzen direla egiaztatzera, eta betetzen direla ziurtatzeko aholkularitza ematera.

1. Ikuskaritza Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko ikuskatzaileek garatuko dute, hargatik eragotzi gabe Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzako ikuskatzaileen kidegoaren lana.

2. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko ikuskatzaileak agintaritzaren agentetzat hartuko dira ikuskaritzan dihardutela.

1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren ikuskatzailetzak funtzio hauek izango ditu:

   1. Lege hau eta garatzen duten arauak betetzen direla zaintzea eta egiaztatzea; bereziki, diru-sarrerak bermatzeko errenta eskuratzeko betekizunak eta prestazio horren titularren eta onuradunen betebeharrak.

   2. Arau-hauste izan daitezkeen egitateen inguruko erreklamazioak edo salaketak egiaztatzea.

   3. Kautelazko etete-neurriak hartzeko proposamena egitea, ikuskaritzan dihardutela 47. artikuluan aipatutako kasuren bat gertatzen dela egiaztatzen denean.

   4. Zehapen-prozedura hasteko proposamena egitea.

   5. Kontrol-prozedura hastea eta izapidetzea, hargatik eragotzi gabe Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren estatutuek haren organo zentralei edo lurralde-organoei esleitzen dizkieten eskumenak.

2. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko ikuskatzaileek, ikuskaritzan dihardutela, ikuskapenaren arrazoiari buruzko informazioa emango dute, bai eta aurreikusten den iraupenari buruzkoa ere, eta ahalik eta doitasun handienarekin zehaztuko dituzte lege honetan tipifikatutako arau-hausteak izan daitezkeen egitateak, ustezko erantzuleak eta erantzukizunari eragin diezaiokeen beste edozein inguruabar.

   Ikuskatzaile-izaera egiaztatu beharko dute bulego publikoetatik kanpo eskatzen zaien guztietan, eta, nolanahi ere, agiri bidez identifikatu beharko dute beren burua egiten dituzten ikuskapen-bisita guztietan.

1. Ikuskaritzan dihardutela, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko ikuskatzaileek honako ahalmen hauek izango dituzte:

   1. Era guztietako egiaztapenak eta edozein ikerketa-, azterketa- edo froga-eginbide egitea, beharrezko irizten bazaie lege honen eta garatzen duen araudiaren xedapenak behar bezala betetzen direla egiaztatzeko.

   2. Prestazio ekonomikoaren titularren eta onuradunen egoitzan sartzea, honako hauek egiaztatzeko: bizikidetza-unitatearen existentzia, unitateko kideak bertan bizi direla benetan, egoitzan bizikidetza-unitate bat baino gehiago dagoela, eta nahitaezko beste edozein inguruabar, zerikusia badu prestazioa eskuratzeko betekizunak betetzearekin edo prestaziotik sortzen diren betebeharrekin.

   3. Pertsona fisiko edo juridikoei edo nortasun juridikorik gabeko erakundeei errekerimendua egitea behar beste informazio eman dezaten titularrek eta onuradunek honako alderdi hauen inguruan egindako deklarazioen benetakotasuna egiaztatzeko: zerbitzu-prestazioaren hasiera-data eta amaiera-data, kontratu-mota, jasotako soldatak, harremanaren aldaketa, etetea edo azkentzea, lanaldi-murrizketak, eta nahitaezko beste edozein inguruabar, zuzeneko zerikusia badu lege honetan ezarritako prestazioa eskuratzeko betekizunekin edo lege honetan ezarritako betebeharrak betetzearekin. Ahalmen horrek ez du galaraziko Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzari dagokiona, Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetza Sistema antolatzen duen legeriari jarraikiz.

      Lantokietara sartzea beharrezkoa balitz apartatu honetan aipatutako inguruabarrak egiaztatzeko, titularraren baimena beharko litzateke, edo, halakorik ezean, epailearen baimena.

   4. Laguntzeko betebeharra duten pertsonei, ager daitezela eta aurreko apartatuetan xedatutakoa eskatzeaz gain, errekerimendua egitea edozein datu, informazio edo dokumentu eman dezaten, beharrezko irizten bazaio prestazioa eskuratzeko betekizunak eta lege honetan ezarritako betebeharrak betetzen direla egiaztatzeko.

2. Egoitzan sartzeko, honako baldintza hauek bete beharko dira:

   1. Titularraren adostasun aske eta kontzientea, edo, hura ez balego, bertan bizi den adin nagusiko pertsona batena.

      Berariaz eman beharko da, edo aurkakotasunik gabeko eta kolaboraziozko egintzetatik zalantzarik gabe eratorria izan beharko da, akordio jakin bati buruzkoa eta agiri bidez jasoa.

   2. Aurreko eskakizunak betetzen dituen adostasunik ezean, baimen judiziala eskatuko da.

   3. Hartarako erabakia, dagoeneko hasita eta jakinarazita dagoen kontrol-prozedura baten esparruan emana, edo, bestela, jakinarazpen-saiakera behar bezala egiaztatuta dagoela. Egoitzarako sarbidea premia-, egokitasun- eta proportzionaltasun-arrazoietan oinarritu beharko da, eta ezin izango da oinarritu prospekzio-helburu orokor edo zehaztugabeetan.

3. Ikuskaritzan lortutako informazioa erreserbatua izango da, eta ezin izango da erabili lege honetan aurreikusitakoez bestelako helburuetarako.

1. Ikuskatzaileek beste agintaritza baten laguntza eskatu ahal izango dute, eta agintaritza horrek laguntza eta lankidetza eskainiko die ikuskaritzan jarduteko beharrezkoa denean.

2. Agintariek eta administrazio publikoetako organoen eta sektore publikoa osatzen duten gainerako erakundeen titularrek, eskatzen bazaizkie, ikuskatzeko ahala baliatzeko beharrezkoak diren informazio, aurrekari eta datuak emango dituzte.

   Laguntza bera eskatu ahal izango zaie pertsona fisiko edo juridiko pribatuei eta nortasunik gabeko erakundeei.

3. Artikulu honetan ezarritako laguntza- eta lankidetza-betebeharrek muga hauek baino ez dituzte izango, legez ezarritako moduan: pertsonaren intimitateari dagozkionak, komunikazioen sekretuari dagozkionak, administrazio publikoei helburu estatistiko hutsez emandako informazioen sekretuari dagozkionak eta datu pertsonalen babesari dagozkionak.

1. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak eta lan-arloko eskumena duen sailak elkarrekin onartuko dute, urtero, laguntza-, ikuskatze- eta kontrol-plan bat. Planak oinarri izango dituen irizpide orokorrak jendaurrean jarriko dira Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio publikoaren egoitza elektronikoen bitartez.

2. Urteko laguntza-, ikuskatze- eta kontrol-planak xede izango du ez-betetzeak prebenitzea, ikertzea eta kontrolatzea, baita Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazio ekonomikoak aitortu eta jasotzeko betebeharrak borondatez bete daitezen sustatzea ere.

   Bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren prestazioari dagokionez, planak hau zehaztuko du: Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzako kidegoetako funtzionarioek egingo duten ikuskaritza.

3. Plana lantzeko, adimen artifizialeko sistemak erabili ahal izango dira, 86. artikuluan aurreikusitako moduan.

4. Urteko laguntza-, ikuskatze- eta kontrol-planak, gainera, estrategia bat definituko du, prestazioen titularrei edo onuradunei edota edozein eskatzaile potentziali informazioa eman eta laguntzeko zerbitzuak etengabe hobetzeko. Estrategia horrek teknologia berrien erabilera lehenetsiko du, eta, nolanahi ere, bazterketa digitalik ez jasateko eskubidea eta baliabide analogikoen bidezko laguntzaren eta informazioaren nahikotasuna bermatuko ditu.

5. Urteko laguntza-, ikuskatze- eta kontrol-plana gauzatzeko, beharrezkoak diren egiaztapenak, berrikuspenak eta errekerimenduak egin ahal izango dira.

1. Arau-hauste dira lege honetan tipifikatutako ekintzak eta omisioak, hargatik eragotzi gabe haien ondoriozko erantzukizun zibilak, penalak edo bestelakoak.

2. Arau-hausteak arinak, astunak edo oso astunak izan daitezke.

3. Bizitzeko gutxieneko diru-sarrerari dagokionez, arau-hauste dira haren arauetan tipifikatutako ekintzak eta omisioak.

1. Lege honen xede diren arloetako zehatzeko ahala honako hauei dagokie: Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari, diru-sarrerak bermatzeko errentaren eremuan eta bizitzeko gutxieneko diru-sarrerarenean, eta Euskal Autonomia Erkidegoko udalei, gizarte-larrialdietarako laguntzen eremuan. Ahal hori dagokion prozeduraren bidez baliatuko da, Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoen zehatzeko ahalari buruzko legerian, administrazio-prozedura erkideari buruzkoan eta sektore publikoaren araubide juridikoari buruzkoan ezarritako arau eta printzipioei jarraikiz.

2. Kapitulu honetan adierazitako zehatzeko ahala baliatzeko prozedura erregelamendu bidez ezarriko da. Prozedurak hamabi hilabeteko iraupena izango du gehienez.

1. Lege honetan aurreikusitako arau-hausteen erantzuleak izango dira tipifikatutako ekintzen edo omisioen egileak eta arau-haustea egiteko ezinbesteko egintza batekin lagundu dutenak.

   16 urtetik beherako pertsonak ez dira izango ondorengo artikuluetan tipifikatutako arau-hausteen erantzuleak. Hala ere, guraso-ahala, tutoretza, kuradoretza, abegia edo legezko edo izatezko zaintza dutenak, ordena horretan, adingabeek egindako arau-hausteengatik erantzungo dute, lege honetan tipifikatutako ez-zilegi administratiboak egitea prebenitzeko betebeharra ez betetzeagatik.

2. Ez da erantzukizunik izango honako kasu hauetan:

   1. Ezinbesteko kasuetan edo ezusteko kasuetan.

   2. Arau-hausteen egileek eskatu behar den arduraz jokatu dutenean.

      Inguruabar hori gertatzen dela ulertuko da ekintza edo omisio tipikoa arauaren arrazoizko interpretazio batean oinarritzen den kasuetan, baita Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuak edo dagokion udalak egindako interpretazioarekin bat ez datorrenean edota haiek jarraibideetan, instrukzioetan, erabakietan, zirkularretan edo egindako kontsultei emandako erantzunetan adierazitako irizpideei jarraitzen dienean ere, betiere haien ondorioz zuzenbideko interpretazio bat sortzen bada eta publiko egin badira Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren edo udalaren egoitza elektronikoetan, gardentasunari eta informaziorako sarbideari buruzko araudiari jarraikiz.

   3. Borondatez zuzentzen direnean Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari edo udalari emandako informazioan dauden okerrak edota lege honek titularrei eta onuradunei ezarritako edozein betebeharren ez-betetzea, prozedura hasteko erabakia jakinarazi baino lehen zuzendu ere, hargatik eragotzi gabe oker edo ez-betetze horiek prestazioak eteteko edo azkentzeko eta laguntzen ordainketa bidezkoa ez izateko arrazoi izatea eta bidegabe jasotako prestazioak edo gizarte-larrialdietarako laguntzak itzultzea eragitea.

   4. Arau-haustea eragin duen egitatearen ez-zilegitasunaren inguruko edota haren elementuren baten inguruko akats gaindiezinaren kasuan.

   5. Zigor Kodeak aurreikusten dituen erantzukizunetik salbuesteko arrazoiak daudenean, betiere lege honetan tipifikatutako arau-hausteen izaerarekin eta helburuarekin bateragarriak badira.

3. Lege honetan aurreikusitako betebeharren bat pertsona batek baino gehiagok batera bete behar dutenean, solidarioki erantzungo dute arau-hausterik egiten badute eta zehapenak ezartzen bazaizkie. Hala ere, zehapena diruzkoa denean eta ahal denean, erantzule bakoitzaren parte-hartze mailaren arabera indibidualizatuko da zehapena.

   100. artikulua. Arau-hauste arinak.

   Arau-hauste arinak dira diru-sarrerak bermatzeko errenta edo gizarte-larrialdietarako laguntzak lortzera edo mantentzera bideratutako ekintzak edo omisioak, horretarako betekizunak betetzen ez direla jakinik, betiere ekintza edo omisio horien ondorioz zenbateko bat bidegabe jaso bada eta zenbateko hori hilean dagokion zenbatekoaren % 50 baino handiagoa ez bada.

   101. artikulua. Arau-hauste astunak.

   Arau-hauste astun dira:

   1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta edo gizarte-larrialdietarako laguntzak lortzera edo mantentzera bideratutako ekintzak edo omisioak, horretarako betekizunak betetzen ez direla jakinik, betiere ekintza edo omisio horien ondorioz adierazitako prestazioaren edo laguntzen zenbateko bat bidegabe jaso bada eta zenbateko hori hilean dagokionaren % 50 baino handiagoa eta % 100 edo txikiagoa bada.

   2. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari edo dagokion udalari beharrezkoa den informazioa eta dokumentazioa ezkutatzea, hots, diru-sarrerak bermatzeko errenta edo gizarte-larrialdietarako laguntzak lortzeko eta mantentzeko betekizunak betetzen direla egiaztatzeko eta diru-sarrerak bermatzeko errentaren zenbatekoaren aldizkako eguneratzea egiteko beharrezkoa dena, eta ez ematea jakinarazpenak eta komunikazioak jasotzen direla bermatzeko beharrezkoa den informazioa.

   3. Jakinaren gainean egonik, ez betetzea Inklusiorako eta Diru Sarrerak Bermatzeko Euskal Sistemaren prestazioen edo laguntzen titular edo onuradunen aldeko eduki ekonomikoko edozein betebehar egiazko, mugaeguneratu eta galdagarri, betiere ez-betetze horretatik ondorioztatzen bada prestazio eta laguntza horiei zenbateko handiagoa aitortzea.

      Betebehar bat egiazkotzat joko da haren existentzia edo zenbatekoa zordunaren erreklamazio administratibo edo judizial baten xede izan ez bada, edo gatazkak ebazteko prozedura alternatiboa, alderdientzako loteslea, erabili ez bada, edo, bestela, ebazpena irmoa denean.

   4. Lege honetan ezarritako betebeharrak betetzen direla ikuskatzeko edo zaintzeko funtzioak esleituta dituzten Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko edo dagokion udaleko langileek egiten duten lana oztopatzea, eta Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari edo udalari laguntzeko erresistentzia, diru-sarrerak bermatzeko errentaren edo gizarte-larrialdietarako laguntzen titularrei edo onuradunei laguntza eskatzen bazaie.

   5. Hirugarren arau-hauste arin bat egitea, arau-hauslea aurreko bi urteetan bi arau-hauste arin egiteagatik administrazio-bideko ebazpen irmo baten bidez zehatu denean.

      102. artikulua. Arau-hauste oso astunak.

      Arau-hauste oso astun dira:

   1. Diru-sarrerak bermatzeko errenta edo gizarte-larrialdietarako laguntzak lortzera edo mantentzera bideratutako ekintzak edo omisioak, horretarako betekizunak betetzen ez direla jakinik, betiere ekintza edo omisio horien ondorioz prestazioren baten zenbateko bat bidegabe jaso bada eta zenbateko hori hilean dagokionaren % 100 baino handiagoa bada.

   2. Iruzurrez jardutea, prestazio bidegabeak edo bidezkoak baino handiagoak lortzeko, edo prestazio horiek bidegabeki luzatzea, datu edo dokumentu faltsuak aurkeztearen bidez.

   3. Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko langileak lege honetan aipatzen diren prestazioak kontrolatu eta ikuskatzeko funtzioetan ari direla, haien kontra derrigortzea, mehatxua edo indarkeria erabiltzea.

   4. Astuntzat hartutako oztopatze-jokabideetan berrerortzea.

      Berrerortzerik badagoen zehazteko, ondorengo letran xedatuari jarraituko zaio.

   5. Hirugarren arau-hauste astun bat egitea, aurreko bi urteetan mota bereko bi arau-hauste astun egiteagatik administrazio-bideko ebazpen irmo baten bidez zehatu dutenean.

      103. artikulua. Zehapenak.

      1. Arau-hauste arinak zehatuko dira erantzuleari ohartarazpena egitearekin eta bidegabe jasotako zenbatekoaren berdina izango den isun bat jartzearekin.

      2. Arau-hauste astunak honela zehatuko dira: diru-sarrerak bermatzeko errenta azkentzearekin edo gizarte-larrialdietarako laguntzak kobratzeko ezintasunarekin, dagokionaren arabera, bai eta prestazio edo laguntza horiek eskuratzeko ezintasunarekin ere, urte eta sei hilabetera arteko aldian, zehapena gutxieneko graduan ezartzen denean, urte eta bederatzi hilabetera arteko aldian, gradu ertainean ezartzen denean, eta bi urtera arteko aldian, gehieneko graduan ezartzen denean.

      3. Arau-hauste oso astunak honela zehatuko dira: diru-sarrerak bermatzeko errenta azkentzearekin edo gizarte-larrialdietarako laguntzak kobratzeko ezintasunarekin, dagokionaren arabera, bai eta prestazio edo laguntza horiek eskuratzeko ezintasunarekin ere, bi urte eta sei hilabetera arteko aldian, zehapena gutxieneko graduan ezartzen denean, bi urte eta bederatzi hilabetera bitarteko aldian, gradu ertainean ezartzen denean, eta hiru urtera bitarteko aldian, gehieneko graduan ezartzen denean.

         Arau-hauste oso astun bat egin aurreko bost urteen barruan arau-hauslea administrazio-bidean irmoa den arau-hauste oso astun batengatik zehatu badute, diru-sarrerak bermatzeko errenta edo gizarte-larrialdietarako laguntzak azkenduko dira, dagokionaren arabera, eta haiek kobratzeko ezintasuna deklaratuko da, bai eta aipatu prestazioa edo laguntzak bost urteko aldi batez eskuratzeko ezintasuna ere.

         2. eta 3. apartatuetan xedatutakoa gorabehera, bizikidetza-unitatean adingabeak daudenean, 50. artikuluan xedatutakoa aplikatuko da, salbu eta arau-haustearen erantzulea adingabea eta hamasei urtetik gorakoa bada, hurrengo artikuluan xedatutakora biltzen ez bada eta bizikidetza-unitatea beste adingabe batzuekin osatzen ez bada.

      5. Arau-hausteen erantzuleak diru-sarrerak bermatzeko errentaren edo gizarte-larrialdietarako laguntzen titularrak edo onuradunak ez direnean, honako zehapen hauek ezarriko zaizkie:

         1. Arau-hauste arinak zehatuko dira arau-hausleari ohartarazpena egitearekin eta bidegabe jasotako zenbatekoaren berdina izango den isuna ezartzearekin.

         2. Arau-hauste astunak zehatuko dira 33. artikuluan aipatzen den oinarrizko zenbatekoaren % 250era bitarteko isuna ezartzearekin. Zehazki, oinarrizko zenbatekoaren % 150era bitartekoa izango da, gutxieneko graduan ezartzen denean; oinarrizko zenbatekoaren % 200era bitartekoa, gradu ertainean ezartzen denean, eta % 250era bitartekoa, gehieneko graduan ezartzen denean.

         3. Arau-hauste oso astunak zehatuko dira oinarrizko zenbatekoaren % 400era bitarteko isuna ezartzearekin. Zehazki, oinarrizko zenbatekoaren % 300era bitartekoa izango da gutxieneko graduan ezartzen denean, oinarrizko zenbatekoaren % 350era bitartekoa gradu ertainean ezartzen denean, eta % 400era bitartekoa gehieneko graduan ezartzen denean.

      6. Halaber, aurreko apartatuaren b) eta c) letretan aipatzen diren kasuetan, diru-sarrerak bermatzeko errenta edo gizarte-larrialdietarako laguntzak eskuratzeko ezintasuna ezartzearekin zehatuko dira erantzule diren pertsonak, artikulu honen 2. eta 3. apartatuetan aurreikusitako aldi berberetarako.

      7. Artikulu honetan aipatutako zehapenak honela ulertuko dira: deusetan galarazi gabe bidegabe jasotako zenbatekoak itzultzea.

         104. artikulua. Adingabeentzako zehapenak.

      1. Administrazio-bideko ebazpen irmo batek hamasei urtetik gorako adingabeak arau-hauste baten erantzule deklaratzen baditu, 103.1, 2 eta 3 artikuluan ezarritako zehapenen ordez honako hauek ezarriko dira, betiere adingabeak berariazko adostasuna ematen badu:

         1. Arau-hauste arinek zehapen izango dute gizarte-intereseko prestazioak eman beharra inklusioaren esparruan, gehienez ere hilabetez.

         2. Arau-hauste astunek zehapen izango dute gizarte-intereseko prestazioak eman beharra inklusioaren esparruan, gutxienez hiru hilabetez eta gehienez bederatzi hilabetez.

         3. Arau-hauste oso astunek zehapen izango dute gizarte-intereseko prestazioak eman beharra inklusioaren esparruan, gutxienez urtebetez eta gehienez urtebete eta sei hilabetez.

      2. Adingabearen prestazioak ez dira ordainduko, eta gizartearentzat lan egiteko zigorra jaso dutenen babes bera izango dute Gizarte Segurantzaren arloan eta laneko arriskuen prebentzioaren arloan. Erregelamendu bidez ezarriko dira kalte-ordainak, halakorik egokitzen bada.

      3. Ordezko zehapenak betetzen ez badira, errebokatu egingo dira eta aurreko artikuluan kasu bakoitzerako aurreikusitako zehapenak betearaziko dira, erregelamendu bidez zehaztutako moduan.

         105. artikulua. Zehapenen graduazioa.

      1. Zehapenak ezartzean, honako hauek hartuko dira kontuan: erruduntasun-gradua edo asmoa izatea, legez kontra lortutako onura, berrerortzea, erantzulearen eta haren bizikidetza-unitatearen inguruabarrak, egindako arau-haustearen gizarte-eragina eta eragindako kalteen itzulezintasuna.

      2. Arau-hauste bat egiteak nahitaez beste bat edo batzuk egitea badakar, egindako arau-hausterik astunenari dagokion zehapena baino ez da ezarriko.

         106. artikulua. Arau-hausteen eta zehapenen preskripzioa.

      1. Arau-hauste oso astunek lau urteren buruan dute preskripzioa; astunek, hiru urteren buruan, eta arinek, urtebeteren buruan.

         Preskripzio-epea arau-haustea egin eta hurrengo egunetik aurrera hasiko da zenbatzen. Arau-haustea era jarraituan edo iraunkorrean egiten den kasuetan, jokabide arau-hauslea amaitu eta hurrengo egunetik aurrera hasiko da zenbatzen epea.

      2. Arau-haustearen preskripzioa eten egingo da administrazio-prozedura hasten denean, ustezko erantzulea jakinaren gainean dagoela. Preskripzioa berriz hasiko da, epe osorako, ustezko erantzuleari egotzi ezin zaion arrazoiren batek eragindako prozedura-geldiaraztearen hilabetea bete eta hurrengo egunetik aurrera.

         Era berean, preskripzioa eten egingo da prozeduraren helburua lortzeko bideratutako edozein jarduketa egitean, betiere jarduketa hori organo eskudunak erabaki badu, behar bezala dokumentatuta badago eta ustezko erantzuleari haren berri ematen bazaio.

      3. Arau-hauste oso astunengatik ezarritako zehapenek lau urteren buruan dute preskripzioa; arau-hauste astunengatik ezarritakoek, hiru urteren buruan, eta arau-hauste arinengatik ezarritakoek, urtebeteren buruan.

         Zehapenen preskripzio-epea zehapena ezartzen duen ebazpenak administrazio-bideko irmotasuna hartu eta hurrengo egunetik aurrera hasiko da zenbatzen. Zehapena ezartzen duen ebazpenaren aurka jarritako administrazio-errekurtsoaren ustezko ezespenaren kasuan, zehapenaren preskripzio-epearen zenbaketa errekurtsoa ebazteko aurreikusitako epea amaitu eta hurrengo egunetik aurrera hasiko da.

      4. Zehapenaren preskripzioa eten egingo da betearazpen-prozedura hasten denean, zehatua jakinaren gainean dagoela.

         Era berean, zehapenaren preskripzioa eten egingo da betearazpenaren etendura judiziala gertatzen denean, eta epe osoa berriz zenbatzen hasiko da etendura judiziala amaitu eta hurrengo egunetik aurrera.

      5. Preskripzioa berriz hasiko da, epe osorako, zehatuari egotzi ezin zaion arrazoiren batek eragindako prozedura-geldiaraztearen hilabetea bete eta hurrengo egunetik aurrera.