Justizia

Gazte Justiziari buruzko informazio orokorra.

    -  ARAU ESPARRUA

    -  ESKUMEN ESPARRUA

    -  NEURRIEN BILAKAERA 2004-2007 ALDIAN

    -  2004-2007rako PLANA

    -  ORGANIGRAMA

    -  BERRIZTU KATALOGOA

    -  URTEKO MEMORIAK

   - ARAU ESPARRUA

Estatuak, gai penaletan duen legegintza-eskumena erabiliz, lurralde osorako gazte-justiziaren eredua zehaztu du gaingiroki, Adingabeen Erantzukizun Penala arautzen duen urtarrilaren 12ko 5/2000 LOaren bitartez. Lege horren eredua Justiziaren edo Erantzukizunaren eredua izenekoa da, eta lege horren esparruan adingabea erantzule penaltzat hartuko da gizartearen begien aurrean eta bere begien aurrean. Erantzukizun penal horrek 14 urtetik 18 urtera bitarteko gazteak biltzen ditu; hortaz, 14 urtetik beherako gazteei ez zaie erantzukizun penalik eskatuko; nolanahi ere, erantzukizun horrek ez du familia-esparrua edo hezkuntza-esparrua gaindituko.

Halaber, legeak onartzen du helduen erantzukizun penalerako trantsizio-etapa bat izatea, egoera pertsonala eta heldutasun-maila kontuan hartuta komenigarria den pertsonen kasuetan, betiere indarkeria edo larderiarik gabe egindako larritasun gutxiagoko delitu edo hutsegite gisa kalifika daitezkeen ekintzak egin badituzte.

Adingabeen erantzukizun penalari dagokionez, gaur egun aplika daitekeen legedia Adingabeen Erantzukizun Penala arautzen duen otsailaren 12ko 5/2000 Lege Organikoa da (2001eko otsailaren 13an jarri zen indarrean). Lege hori indarrean jarri zenean, nabarmen aldatu ziren Adingabeen Epaitegiek ezarritako gazteen neurriak gauzatzeko baldintzak. Esate baterako, erantzukizunaren adina 12-16 adin-tartea izatetik 14-18 adin-tartea izatera igaro da; aplika litezkeen zehapenek iraupen luzeagoa dute eta larriagoak dira; eta neurriak ezartzeko eta gauzatzeko prozesuaren arautegia aurrekoa baino zehatzagoa da. Neurriak gauzatzeko 2004-2007 Planean ikus daitekeen bezala, 2000-2003 aldiko esperientziak erakutsi du gauzatu behar diren neurrien kopurua nabarmen hazi dela; izan ere, 2000n 235 ziren, 2003an, aldiz, 761. Horren ondorioz, ahalegin handia egin behar izan da neurriak gauzatzeko baliabide materialen eta giza baliabideen kopurua igotzeko.

Lege Organiko hori, indarrean jarri aurretik ere, nabarmen aldatu zuten honako Lege Organiko hauek: abenduaren 22ko 7 eta 9/2000 Lege Organikoek, abenduaren 10eko 9/2002 Legeak, azaroaren 25eko 15/2003 Lege Organikoak eta abenduaren 23ko 19/2003 Lege Organikoak.

Legegintzari dagokionez, garrantzi handiko bi berrikuntza izan dira 2004-2007 aldian: 5/2000 Lege Organikoa garatzeko Arautegia onartzen duen uztailaren 30eko 1774/2004 Errege Dekretua, eta 5/2000 Lege Organikoa aldatzen duen 8/2006 Lege Organikoa (2007ko otsailean jarri zen indarrean).

Neurriak eta horiek betearaztea.

Gazteentzako neurriek egilearen erruduntasunari buruzko alderdiak (zigorra) eta banakako arriskuko eta prebentzio-beharreko irizpideak (segurtasun-neurriak) batzen dituzte.

Administrazio Publikoari dagokio 5/2000 LOan aurreikusitako neurriak gauzatzea. Neurri horiek honako hauek dira:

1. Barneratzea (erregimen itxikoa, irekikoa edo erdirekikoa).

Barneratzearen helburua adingabeak gizartearen aurkako jokabidea berriz bideratu ahal izateko hezkuntza-baldintza egokiak hornituko dituen giroa izatea da.

2. Tratamendu anbulatorioa.

Neurri hori mendetasun-sortzailearen koadroak (edari alkoholdunak, droga toxikoak edo gai psikotropikoak) edo euren psikismoaren disfuntzio nabarmenak -barneratu gabe artatu daitezkeenak- dituzten gazteentzat aurreikusita dago, gazte horiek duten egoera gainditzen laguntzeko.

3. Eguneko zentro batera joatea.

Neurri horren helburua adingabeari egunaren zati handi batean giro egituratua ematea da, adingabearen familia-giroan dituzten gabeziak konpentsatzen dituen gizarte- eta hezkuntza-arloko jarduerak eginez.

4.  Etxean edo zentro batean izatea asteburuan.

Gizarte- eta hezkuntza-arloko zereginen osagarria izan daiteke. Neurri horrek aurreikusten du adingabea bere etxean edo zentro batean egon daitekeela ostiral arratsaldetik igande gauera bitarte.

5. Zaintzapeko askatasuna.

Neurri horren helburua honako hau da: arau-hausle adingabea zaintzea eta ikuskatzea epaian ezarritako denboran, garapen pertsonal eta sozial zuzenerako beharrezkoak diren trebetasun, gaitasun eta jokabideak lortzearren.

6. Beste pertsona, familia edo hezkuntza-talde batekin bizitzea.

Horren helburua honako hau da: Epaileak zehaztutako denbora-tartean beste pertsona batekin, berea ez den familia batekin edo hezkuntza-talde batekin bizitzea adingabeari sozializazio-giro positiboa ematea.

7. Gizartearen mesederako lanak egitea.

Neurri hori ordaindu gabeko jarduera bat egitean datza, betiere aurrez finkatutako saio kopuru batean, kolektibitatearen mesederako, edo estutasun-egoeran dauden pertsonen mesederako, adingabeari ulertarazteko modu bidegabean jokatu zuela eta orain eskatzen zaizkion lanak egindako kaltearen ordain justua direla.

8. Gizarte- eta hezkuntza-arloko zereginak.

Neurri hori agintzen da adingabeak bere gizarte-gaitasuna errazteko hezkuntza-edukia duten berariazko jarduerak egin ditzan, betiere barneratu edo zaintzapeko askatasunean egon gabe: lanerako lantegi batera, osabidezko hezkuntzako gela batera, edo enplegurako prestatzeko ikastaro batera joatea; gizarte- eta kultura-animazioko jarduera egituratuetan parte hartzea, gizarte-gaitasunerako ikaskuntza-lantegietara bertaratzea eta abar.

   - ESKUMEN ESPARRUA.

Autonomia Erkidegoak eskumen esklusiboa dauka EAEko Adingabeen Epaitegiek emandako neurriak betearaztearen alorrean.

Eskumen hori Zigor Betearazpenaren Zuzendaritzaren mende dagoen Gazte Justiziaren Zerbitzuaren bitartez gauzatzen da. 315/2005 Dekretuaren arabera, Zerbitzu horrek honako eginkizun hauek ditu:

• adingabe arau-hausleei dagokienez, jardunak diseinatzea eta planifikatzea
• Epaitegien eta Adingabeen Fiskaltzen eskaerei erantzutea
• ingurune irekiko neurriak eta bitartekotzako, kaltea ordaintzeko eta adiskidetzeko programak sustatzea
• ikastetxeen funtzionamendua egokia ote den zaintzea
• erakunde publiko eta pribatuekin lankidetzan jarduteko bideei eustea eta horiek sustatzea

Era berean, EAEk eskumena dauka Legeak esleitzen dizkion eginkizunak behar bezala betetzeko arauen garapenaren alorrean.

Horren ondorioz, araudi propioa landu behar da neurrien betearazpenaren antolaketa, kudeaketa eta funtzionamendua arautzeko, estatuko legediaren esparruan.

   - NEURRIEN BILAKAERA 2004-2007 ALDIAN

1.Neurri irmoen eta kautelazkoen bilakaera

Gazteen neurriei buruzko estatistika-datu guztiak Zigor Betearazpenaren Zuzendaritzako Gazte Justiziaren Zerbitzua kudeatzeko datu-baseetatik lortzen dira.

Neurrien bilakaerari dagokionez, igoera orekatua izatea da 2004-2007 aldiaren ezaugarrietako bat. Lau urtean, 1.017 neurri izatetik 1.147 izatera igaro da; igoera globala % 13,45 izan da, % 5etik beherako igoerak izanik urte bakoitzean.

Neurri irmoak —harreman zuzenagoa dute Erreforma Espedienteekin— 963tik 1.080ra igo dira, hau da, % 12,15. Nolanahi ere, kautelazko neurriak —prozedura bideratu bitartean erabaki dira— 48tik 67ra igo dira, hau da, % 39,58.

2007an, neurriak betearazteko 655 adingaberekin esku hartu da, horrek esan nahi du 2007an EAEn erroldatutako 14-18 urteko 67.917 laguni dagokienez, 5/2000 LOaren biztanleria hartzailearen % 0,96 dela, hots, 100.000 lagunetik 964,41. Zenbateko hori 100.000 biztanletik Estatuan atxilotuta dauden 148 helduekin alderatzen badugu, ikusiko dugu gazteekiko esku-hartzearen ratioa askoz handiagoa dela, eta hori kontraesanean dago adingabeen zigorgabetasun-irudi faltsuarekin. Hori esan du Arartekoak ere 2007. Urteko Txostenean.

2004. urtetik 2007. urtera bitarte, neurriek honako portaera hau izan dute:

- Gizarte- eta hezkuntza-arloko zereginak egitea, asteburuko egonaldiak, kautelazko zaintzapeko askatasunak eta eguneko zentro batera joateak nabarmen igo dira.

- Barneratze irmoak eta hezkuntza-taldeko bizikidetzak, aldiz, zertxobait gutxiago igo dira.

- Zaintzapeko askatasun irmoak eta tratamendu anbulatorioak jaitsi egin dira.

Neurrien nondik norakoari dagokionez, neurri irmoak hiru zatitan banatuko ditugu:

· Ingurune irekiko neurriak —gizartearentzat lan egitea, zaintzapeko askatasuna, tratamendu anbulatorioak, gizarte- eta hezkuntza-arloko zereginak egitea eta eguneko zentro batera joatea— 3.158 dira, hots, guztirako 4.111 neurri irmoen % 76,82.

· Asteburuko egonaldiak eta hezkuntza-taldeko bizikidetzak: 445, hots, 4.111 neurri irmoen % 10,82.

· Barneratze irmoak: 514, hots, 4.111 neurri irmoen % 12,50.

Laburbilduz, neurri irmoak eta kautelazko neurriak barnean hartuta, honako hau esan dezakegu:

§ aztertutako aldian, 4 neurritik 3 ingurune irekikoak izan direla (% 74,87; 4.325etik 3.238)

§ % 14,68 (4.325etik 635) gazteen justiziako zentro espezifiko bateko barneratu kopurua dela

§ % 9,94 (4.325etik 430) asteburuko egonaldiak direla, ia gehienak gazteen justiziako zentro espezifiko batean

§ % 0,51 (4.325etik 22) pertsona, familia edo hezkuntza-talderen batek egindako harrera dela, ia gehienak Gazteen Justizia Zerbitzuaren mendeko egoitza-baliabide batean

§

2004-2007 aldiko ingurune irekiko neurriei dagokienez, honako datu garrantzitsu hauek aipatu behar ditugu:

· Lau urte horietan "Gizartearentzat lan egitea" da gehien jarri den neurria, 1.849 aldiz jarri baita; kopuru hori ingurune irekiko neurrien % 58,54 da [eta guztirako neurri irmoen % 44,94]. Ehunekorik handiena 2006koa da (% 59,52), eta txikiena 2007koa (% 52,35). Hurrengo urteetan ikusiko dugu 2007ko jaitsiera hori 2007ko otsailean indarrean jarri zen 8/2006 Lege Organikoaren ondoriozko legezko aldaketak eragin ote duen edo beste alderdi batzuek eragin ote duten.

· Zaintzapeko askatasun irmoak ingurune irekiko 4 neurri irmotik 1 dira (% 25,43; 3.158tik 803), nahiz eta 2004az geroztik kopuru hori jaitsi den.

· Gizarte- eta hezkuntza-arloko zereginek ingurune irekiko guztirako neurrien % 11,6 gainditzen dute. Kopuru hori igotzen ari da, 2004-2007 bitartean bikoiztu egin baita.

· Tratamendu anbulatorioak ia desagertu egin dira kasu askotan neurri independente gisa. Hala eta guztiz ere, zaintzapeko askatasunaren eta barneratzearen kasuan, nahitaezkoak edo zeregin espezifikoak dira.

· Eguneko zentrora joateko neurriak gorabehera asko izan ditu 2007an sendotu ostean. 2006. urtean hamabi kasutan baino gehiagotan ezarri zen zaintzapeko askatasunaren betebehar gisa; nolanahi ere, neurri hori nabarmen jaitsi da 2007an; izan ere, urte horretan eguneko zentrora joateko ia neurri guztiak neurri horren esanbidezko ezarpenean oinarritzen dira.

2. Barneratze-neurrien ebaluazioa 2004-2007 aldian

Barneratze-neurrien kopurua nabarmen hazi da. 2004-2007 bitartean, % 19,72 igo zen (142tik 170era), 2005. eta 2006. urteetan, aldiz, askoz gehiago igo zen, % 35,77ra iritsi baitzen.

Erregimen erdirekiko barneratzea kasuen % 86,19k aukeratzen du neurri irmo gisa. Bigarrenik, barneratze terapeutikoa aukeratzen dute, % 6,61ek, hain zuzen ere.

Arartekoak Eusko Legebiltzarrarentzat egindako 2007. urteko Txostenean—1998az geroztik urtero bezala, adingabe arau-hausleei buruzko atal espezifiko bat du, eta atal horretan 2000. urtetik 2007. urtera bitarte neurriek izan duten bilakaera aztertzen da— honako ohar hauek azaltzen dira:

§ Guztirako neurriak igotzeko joera dago: 2000n 235 ziren; 2007an, aldiz, 1.147, % 388 igo dira, nahiz eta azken hiru urte hauetan kopurua egonkortu den, % 3tik % 5era bitarteko igoerak izan baitira.

§  Kautelazko neurrien igoera kezkagarria da.

§  Neurrien iraupena hazi egin da.

§ Beste adingabe batzuek egindako hutsegiteen edo delituen biktimak diren adingabeen ehunekoa handia da".

§ Babes-sistematik etorritako adingabeen ehunekoa handia da (inoren kargura ez dauden atzerritar adingabeak barne). “Babes-sistemak oinarrizko premiei behar bezala erantzuten ez dienean, arazo horietako askok zigor-arloko sisteman du eragina".

§  Barneratuta dauden atzerritar adingabeen ehunekoa handia da.

§  Adingabe bakan batzuek borrokan egiteko ohitura handia dute.

§ Osasun-sistema publikoan hutsune bat dago biztanleria adingabeen buru-osasunaren eta toxikomanien arretari dagokionez.

   - 2004-2007 ALDIRAKO PLANA.

Helduen zigor-arloko justiziak ematen dituen erantzunak ez diren beste erantzun batzuk eman behar ditu gazte-justiziak.
Heldu-bizitzarako trantsizio-garaian dauden gazte eta nerabeak dira justiziaren jomuga, eta garai horri gatazkak, borroka eta egokitzeko zailtasunak datxezkio.

Esku-hartze programak zuzendu eta bideratzen dituzten printzipio gidariek kontuan hartzen dute berezitasun hori.

1. Nerabe eta gazteek dituzten eskubideak zorrotz errespetatzea.
2. Gazteak eta nerabeak garapenean dauden pertsonak dira, familia-arloko, gizarte-arloko, hezkuntza-arloko eta abarreko testuinguruan bizi direnak.
3. Garatuko diren programak eta jardunak hezkuntza-arlokoak izango dira.
4. Zigor-arloko gazte-justiziaren gutxieneko esku-hartzea nahitaezkoa denez gero, jardunak gainerako gizarte-operadoreekin koordinatu behar dira .
5. Bitartekotza, kaltea ordaintzea eta adiskidetzea norberak erantzukizuna bere gain hartzearen eta biktimari bere protagonismoa itzultzearen bide gisa.
6. Gizarteratzea eta normalizazioa. Gizarteak berak erantzun behar die gazteak dituen premiei.
7. Erantzunaren berehalakotasuna eta elkarrekikotasuna.
8. Gizartean eta gizartearekin lan egitea. Gazteekin egindako eta gazteentzat diren ekintzetan parte-hartzea eta inplikazioa garatzea.

ILDO ESTRATEGIKOAK

Epaileen erabakien pean dauden nerabeekin esku-hartze eredu integral bat sortzeak lau ildo estrategiko ditu:

1. Esku-hartzeak justizia-sistemarekin harremanetan jartzen diren eta zigor-arloan tipifikatutako gertakari batzuen erantzuletzat hartu diren eta bizi duten errealitatera egokitutako erantzun integralak behar dituzten nerabeetako bakoitzaren indibidualtasunean jartzen du arreta.
2. Plan honetan definitzen diren zerbitzu, programa eta jardun guztiak hezkuntza-arlokoak dira.
3. Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan, Justizia Sailak izango du Plan hau betearazteko eskumena, Gazte Justiziaren Zerbitzuaren bitartez.

Planaren azken asmoa honako hau da:

a. Euskal Autonomia Erkidegoko adingabeen Epaitegiek emandako betearazte-neurrien egungo eskaerei erantzutea.

b. Eremu horretan gerta litezkeen gizarte- eta legegintza-arloko etorkizuneko eskaera berriak kontuan hartzea ahalbidetzen duten oinarriak ezartzea, plangintza berariazkoa, kuantifikatua eta ebaluagarria tarteko.

HELBURUAK ETA JARDUNAK

Helburu orokorra:

EAEko Adingabeen Epaitegiek ezarritako neurriak betearaziko direla bermatzea. Horretarako hauek izango dira abiapuntuak: nerabearen interesik nagusia, bere eskubide guztiak errespetatzea heziketa- eta gizarteratze-ikuspuntutik.

1. helburua: Bitartekotza-programak sendotzea

Auzibidetik kanpoko adiskidetze- eta konpontze-prozesuak tresna baliagarriak dira Justizia Administrazioarekin harremanetan hasten diren nerabeak erantzukizuna beren gain hartzeko, biktimei protagonismoa itzultzeko gatazkak modu baketsuan konpontzeari dagokionez eta gutxieneko esku-hartzearen printzipioa edukiz betetzeko.

2. helburua: ingurune irekiko eredu integrala

Ingurune irekiko jardun integraleko eredua eraikitzea, esku hartzeko lehentasuneko aukera gisa, nerabeekin lan egiten duten gainerako sistema eta erakundeekiko inplikazio eta koordinazio argitik abiatuta.

3. helburua: hezkuntza-zentroen sarea

Gazte Justiziaren sistema hezkuntza-zentroen sare batez hornitzea, barneratze-neurriak behar bezala betetzeko aukera bermatzeko moduan, hezkuntza-arloko ikuspuntutik eta ikuspuntu sozializatzailetik begiratuta.
Zentroen ezaugarriak, plan honen printzipio nagusien arabera, honako hauek dira:

a. Sarean bilduta daude

b. Txikiak dira

c. Malguak: eskaera berrietara egokitzeko moduan

d. Profesionalizatuak

e. Heziketa-proiektu integralez eta ebaluatzeko modukoez hornituta daude.

f. Balioaniztunak

g. Gaitasun propioa dute beste eremu batzuetan artatutako jendearen eskaerei erantzuteko.

4. helburua: beste instantziekiko koordinazioa

Gazte Justiziaren sistemara iristen diten nerabeen bizitzan parte hartzen duten instantziekiko koordinazio-mekanismoak areagotzea.

5. helburua: gazte-justiziaren zerbitzua

Gazte Justiziaren Zerbitzuari behar diren giza baliabideak, baliabide teknikoak eta materialak ematea aginduta dituen eginkizunak bete ditzan.

6. helburua: garapen arau-emailea

Garapen arau-emailea gauzatzea, estatuko legediaren esparruan gazte-neurriak betearazteko bitarteko propioen antolamenduaren eta kudeaketaren arautze propioa tarteko.

7. helburua: kuantifikazio ekonomikoa eta giza bitartekoak

Programen hazkundeak horretarako zuzendutako baliabide materialen eta giza baliabideen hazkundea ekarri du.

   - ORGANIGRAMA

      - BERRIZTU KATALOGOA

Berriztu Hezkuntza Elkarteak Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren Hezkuntza Zentroetako batzuk kudeatzen ditu. Zentro horiek neurri judizialak betetzeko dira.

Zentro horietan lan-aurreko lantegiak daude, bertan lan manufakturatuak egiten dituzte gazteek.

• Deskargatu Berriztu katalogoa, gastelaniaz, (pdf, 18,73 MB).
  
  

     - URTEKO MEMORIAK

• Deskargatu 2003. urteko memoria,  gastelaniaz, (pdf, 346 KB).
• Deskargatu_2004._urteko_memoria, gastelaniaz, (pdf, 120 KB)
•  
  Deskargatu_2006._urteko_memoria, (pdf, 1,45 MB)