Garapenerako Banku Interamerikarrak (GBI) "Zergatik eta nola garatu eguneko zentroak: Adinekoen eta zaintzaileen ongizatea hobetuz" izeneko txostena argitaratu du, zentro horiek Latinoamerikan eta Kariben duten eragina aztertzeko. Dokumentuak eguneko zentroen azpiegitura bat sortzearen garrantzia azpimarratzen du, mendekotasun-egoeran dauden adinekoei zein haien zaintzaileei laguntzeko, familien zama arinduz eta ongizate orokorra hobetuz.
Erantzuna biztanleriaren zahartzearen aurrean
BIDen txostenak azpimarratzen du Latinoamerika eta Karibe biztanleriaren zahartze bizkorra jasaten ari direla, eta horrek zaintza-zerbitzuen eskaera handitzea dakar. Azterlanaren arabera, eguneko zentroek aukera eskaintzen diete adinekoei beren etxeetan zahartzeko, eguneko arreta profesionala eta pertsonalizatua jasotzen duten bitartean, eta horrek, aldi berean, agian une horretan beharrezkoa ez den zaintzaren instituzionalizazioa murrizten du. Ikuspegi hori funtsezkoa da adinekoek beren ohiko ingurunean jarrai dezaten bermatzeko, beren autonomia eta duintasuna mantenduz.
Eguneko zentroen helburu nagusia mendekotasun-egoeran dauden adinekoen bizi-kalitatea hobetzea da, arreta pertsonalizatua emanez, haien ongizatea eta autonomia sustatzeko. Jarduera terapeutiko eta sozialen bidez, zentroek adinekoen independentzia funtzionala mantentzen edo berreskuratzen laguntzen dute, eta, beraz, beharrezkoa ez den zaintza instituzionalizatzea saihesten da, beren ohiko ingurunean jarraitzea erraztuz. Gainera, zentro horiek gune bat eskaintzen dute adinekoek sozializatu ahal izateko, eta horrek beren osasun mentala eta emozionala hobetzen laguntzen du, bakardadea eta isolamendua murriztuz.
Bestalde, eguneko zentroek zaintza lana egiten duten senideen gaineko zama arintzea ere bilatzen dute, askotan estres eta akidura maila altuei aurre egiten baitiete. Egunez zaintzarako leku seguru eta kalitatezkoa eskaintzean, zaintzaileek atseden hartzeko, lan egiteko edo beste betebehar batzuk betetzeko denbora izan dezakete, eta horrek haien ongizatea hobetzen du eta higadura fisikoa eta emozionala murrizten du. Era berean, zentroek prestakuntza eta laguntza psikologikoa ematen diete zaintzaileei, zainketa hobeak eskaintzen eta, nahi izanez gero, lan-merkatura itzultzen lagunduz.
Politika publiko inklusiboetara deitua
Azterlanak nabarmentzen du gobernuek eta gizarte-eragileek eskala handiko eguneko zentroak sortzea sustatuko duten politiken garapena bultzatu behar dutela, komunitate bakoitzaren behar espezifikoak kontuan hartuta. Azpimarratzekoa da eguneko zentroen diseinuaren garrantzia, pertsonarengan oinarritutako arretaren ikuspegitik, erabiltzaile bakoitzarentzako ibilbide eta jarduera pertsonalizatuak ahalbidetuz.
Eguneko zentroen onurak
Eguneko zentroek onura garrantzitsuak eskaintzen dituzte, bai mendekotasun-egoeran dauden adinekoentzat, bai zaintzaz arduratzen diren familientzat. Adinekoentzat, beren bizi-kalitatea eta ongizate emozionala hobetzeko aukera ematen dute zentroek, beren autonomia eta independentzia funtzionala mantentzen lagunduko dieten jarduera pertsonalizatuak eskaintzen baitizkiete. Gainera, sustatzen duten sozializazioak gizarte-isolamendua murrizten du eta gogo-aldartea hobetzen du, haien osasun mentalean eta fisikoan eragin positiboa sortuz.
Bestalde, familia-zaintzaileentzat, eta aipatu dugun bezala, eguneko zentroak funtsezko atsedena dira, aldi baterako beren zaintza-arduretatik askatuz eta estres- eta akidura-mailak murriztuz. Aldi berean, prestakuntza eta laguntza psikologikoa ematen dute, eta, horri esker, zaintza-trebetasunak hobetzen dituzte eta bizitza pertsonala eta profesionala hobeto orekatzen dituzte.
Azkenik, eguneko zentroek ere mesede egiten diote sistema soziosanitarioari, zainketa prebentiboak eskaintzean ospitaleratzeen eta larrialdi-zerbitzuen erabilera murrizten laguntzen baitute. Gainera, adineko pertsonak egoitzetan sartzea atzeratzen dute, eta horrek egonaldi luzeko egoitzen gaineko presioa arintzen du eta baliabide publikoen erabilera eraginkorragoa ahalbidetzen du.
Nazioarteko esperientziak
Nazioarteko esperientzia garrantzitsuei dagokienez, txostenak Frantzia, Estatu Batuak, Uruguai, Argentina eta Mexikoko kasuak aztertzen ditu. Frantzian, adibidez, eguneko zentroak, bereziki dementzia duten pertsonei zuzendutakoak, gizarte-babeseko sisteman txertatuta daude, eta pertsonarengan oinarritutako arreta eskaintzen dute. Estatu Batuetan, aldiz, zentroak eredu sozial, mediko eta espezializatuetan banatzen dira, erabiltzaileei laguntza soziala eta sanitarioa emanez.
Latinoamerikako herrialdeei dagokienez, Uruguaik eta Argentinak arrakastaz ezarri dituzte eguneko zentroak beren zaintza-sistema nazionalen zati gisa, adinekoak beren etxeetan eta komunitateetan mantentzeko helburuarekin. Mexikok eguneko zentro bat ere garatu du, esperientzia hori maila nazionalean eskalatzera bideratua, arreta terapeutikoa eta aisialdikoa uztartuz.
Inplementazioa
Dokumentuak gida operatibo zehatz bat eskaintzen du kalitatezko eguneko zentroak diseinatu eta ezartzeko, nazioarteko jardunbide egokietan oinarrituta. Gomendioen artean, funtsezko alderdiak daude, hala nola diseinu arkitektonikoa, irisgarritasuna, ekipamendua, garraioa eta zentroaren eguneroko antolaketa. Gainera, langileei, etengabeko prestakuntzari eta erabiltzaileei giro segurua eta estimulatzailea bermatzeko estrategiei buruzko ratio egokiak ezartzea iradokitzen da.
Txostenak ondorioztatzen du eguneko zentroak funtsezko baliabideak direla biztanleriaren zahartzeari aurre egiteko. Haien garapenean inbertitzeak adinekoen eta haien familien ongizatea hobetzeaz gain, sistema soziosanitarioen iraunkortasunari ere laguntzen dio. BIDek politika-arduradunei eskatzen die zentro horiek lehentasuntzat har ditzatela agenda publikoan, nazioarteko ikaskuntza aprobetxatuz adinekoen duintasuna eta autonomia errespetatzen duten ereduak ezartzeko.
Azterlanari buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, Garapenerako Banku Interamerikarrak 2024an argitaratutako "Zergatik eta nola garatu eguneko zentroak: Adinekoen eta zaintzaileen ongizatea hobetuz" (“Banco Interamericano de Desarrollo División de Protección Social y Salud”, 2024) dokumentu osoa kontsulta dezakezu.