TASCek, gizarte-aldaketaren arloko ekintzarako ideien eta ikerketaren laborategiak, komunitate osasungarriak garatzera bideratutako proiektu baten ebaluazioa argitaratzen du, North East Inner City-n (Irlanda) osasun-arloko eragile instituzional eta asoziatiboek osatutako aliantza batekin batera.

2023an ebaluatutako proiektua 2021. eta 2022. urteen artean osatu zen, Dublingo hiriaren iparraldeko hiri-eremu batean, North East Inner City (NEIC) hirian, 46.123 biztanlerekin, hiriko beste eremu batzuek baino premia-maila handiagoekin, eta gabezia sozioekonomikoaren maila biztanleriaren % 16ra iristen da, pobreziako eta gizarte-bazterketako fokuak barne. North East Inner City-n (NEIC) egindako esku-hartzea bereizten duten elementuetako batzuk lotuta daude haren ezaugarri sozioekonomiko eta demografikoekin:

• Batez bestekoa baino biztanleria-dentsitate handiagoko eremua da, Dublingo beste eremu batzuekin alderatuta.
• Biztanleria nahiko gaztea da, eta 25 urtetik beherakoen proportzioa handiagoa da estatuko batez bestekoarekin alderatuta.
• North East Inner City-ren osaera etnikoa eta nazionala askotarikoa da; Europar Batasuneko eta Europar Batasunetik kanpoko gero eta pertsona gehiago iristen dira eremura, eta Irlandako herritarrekin batera instalatzen dira.
• NEICko eremu txikien heren bat behartsutzat edo oso behartsutzat sailkatuta daude, eta gizonezkoen langabezia-tasa estatuko batez bestekoa baino bi eta hiru aldiz handiagoa da.
• Etxebizitza moten konbinazio bat aurkezten du, gizarte etxebizitzak, alokairuko alojamendu pribatua eta jabeek okupatutako zenbait etxe barne. Arazoei dagokienez, egiaztatu da etxebizitzen zati handi bat desegokia dela, beste batzuen baldintza eskasekin batera, eta ez dagoela aukera eskuragarririk.
• Zenbait eremuk guraso bakarreko etxekoen unitateen % 80 dute; bertan, biztanleriaren % 50ek baino zertxobait gutxiagok lehen hezkuntzako prestakuntza-maila lortzen du, eta % 5ek baino gutxiagok hirugarren mailako hezkuntza.

Ebidentzian oinarritutako eta osasun komunitarioko lanaren ikuspegitik ezarritako ekimen espezifiko batzuen ikaskuntzan zentratuta, non eragile askok parte hartzen duten (osasuneko alfabetatzea, estresa kudeatzeko edo tabakoa erretzeari uzteko programak; modu errazean egindako janari osasuntsua; eta tabakorik gabeko etxeak) eta gizarte-preskripzioaren garapenean, proiektua osasun-desberdintasunak murriztera bideratzen da, desabantaila sozioekonomiko garrantzitsuak eta sakonak identifikatzen diren komunitate batean. NEIC komunitateari osasun-jokabide positiboagoak garatzen eta sustatzen laguntzea, osasun-alfabetatzea hobetzea, gizarte-laguntzak garatzea, detekzio goiztiarreko probak hartzea eta herritarren immunizazioa areagotzea da haren helburua. Helburu horiek epe luzera duten eraginari erantzuten diote, osasuna hobetzeagatik eta NEIC komunitateak izandako osasun-desberdintasunak murrizteagatik.

Komunitate Osasungarrien proiektuaren helburua da esku-hartze arloko biztanleek bizitza luzeagoak, osasungarriagoak eta osoagoak lortzea, pobrezian eta gizarte-bazterketan daudenen osasun-desberdintasunei aurre eginez. Osasuneko desberdintasun horiek osasunaren gizarte-baldintzatzaileetatik eratortzen dira. Baldintzatzaile horien artean sartzen dira pertsonak jaio, hazi, bizi, lan egin eta zahartzen diren baldintzak, bai eta eguneroko bizitzaren baldintzak konfiguratzen dituzten elementu eta sistema ugari ere. Proiektu honen abiapuntua da osasun fisiko eta mental ona funtsezkoa dela pertsona ororen ongizaterako eta bizi-kalitaterako. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, pobrezia, elikadura segurtasunik eza, gizarte-bazterkeria eta diskriminazioa, etxebizitza desegokiak, lehen haurtzaroko baldintza osasungaitzak eta okupazio-estatus baxua bezalako faktoreak erabakigarriak dira herrialdeen arteko eta herrialdeen barruko gaixotasun, heriotza eta osasun-desberdintasun gehienetan. Ondorioz, pertsonek bizi dituzten gizarte baldintzek eragin handia dute osasuntsu izateko eta egoteko aukeretan.

NEICen, komunitateak bere osasun-arazoei aurre egiteko duen gaitasuna garatzen da, arlo horretan dauden zerbitzu eta programekiko integrazioaren, lankidetzaren eta konpromisoaren bidez, eta Irlandan egindako proiektu arrakastatsuen eta eskura dauden ebidentziadunen ikaskuntzaren bidez, osasun komunitarioko langileek osasunaren eta osasun mentalaren eremuko gizarte-preskripzioko ekimenetan parte hartzen duten proiektuak barne.

Proiektu honen arrakastaren giltzarrietako bat ez da soilik tokiko agintariek erakunde komunitarioekin eta osasun-zerbitzuen hornitzaileekin izandako aliantza, baizik eta osasun-eragile komunitarioen eginkizuna eta tokiko herritarrak beren parekoei osasuna eta ongizatea emateko gaitzean duten rol aktiboa ere bai, halako moldez non, aldi berean, beren komunitatearentzako laguntza (tokiko baliabideak) bihurtzen baitira programaren helburua lortzeko. Hau da, proiektua "komunitatean zentratutako" ikuspegi batekin osatzen da ("komunitatean oinarritutako" ikuspegian ez bezala), eta beste esku-hartze mota batzuekin osatzen da, zaintza indibidualean eta portaera-aldaketan edo ingurune jasangarrien garapenean zentratzen direnak (osasunerako aktiboetan oinarritutako arreta komunitarioak hedatutako ikuspegian ez bezala).

Komunitate Osasungarrien proiektuaren edukia honetan oinarritzen da:

• Arlo horretan gizarte preskripziorako eredu bat definitzea, osasunaren, ongizatearen, osasun mentalaren eta osasun komunitarioaren arloko aliantza komunitarioekin lankidetzan.
• Komunitate Osasungarrien programako langileak gaitzeko eta gaitasunak garatzeko plan bat ezartzea.
• Ikastaroak antolatzea gai hauei buruz: estresa kudeatzea, elikadura osasungarria, tabakoa uztea eta helduentzako osasun-alfabetatzea.
• Detekzio goiztiarreko programa nazionalari eta immunizazio-programari euskarria ematea.

Osasun-arloko profesional komunitarioak sartzearen abantailek aukera ematen dute Komunitate Osasungarrien proiektuak honako hauek lortzeko:

• Gaitasunak garatzea, osasun-gaietan interesa duten tokiko biztanleei lagunduz eta tokiko komunitatearen barruko baliabide bihurtuz.
• Osasun-desberdintasunak pairatzeko arrisku handiagoa duten pertsona eta familiengana iristeko gaitasuna tokiko komunitatean hedatzea.
• Komunitateak tokiko komunitatearen osasuna eta ongizatea hobetzeko jardueretan parte har dezan sustatzea, pertsonek beren osasun-premiei erantzuten dieten zerbitzuak eskura ditzaten lagunduz.
• Lehen mailako osasun-arretako esku-hartzeak bultzatzea, hala nola txertoak, detekzio goiztiarreko zerbitzuak eta prebentzio-programak.

TASCek egindako ebaluazioak lau inpaktu nabarmen identifikatzen ditu, espezifikoak eta interkonektatuak, NEICn Komunitate Osasungarrien programa ezartzean:

1. Elikadura osasungarrian, estresaren erabileran eta osasunaren kudeaketan trebetasunak hobetzea ikastaroetan parte hartzen duten pertsonen eta gizarte-preskripziorako erreferenteen artean, bai eta teknologia berrien erabileran ere, isolamendua murrizteko eta jardueretan, osasun-zerbitzuekiko harremanean, familian eta sare sozialetan parte hartzen laguntzeko baliabide gisa.
2. Gizarte-preskripziko jardueretan parte hartzen duten pertsonei konfiantza handiagoa ematea beren buruarengan, bai egoera fisikoa eta mentala erabiltzeari dagokionez, bai bien arteko harremana ulertzeari dagokionez.
3. Familiartekoei eta tokiko biztanleei oro har gizarte-preskripzioko ikastaroak eta programak zabaltzea.
4. Komunitate-jardueretan, osasun publikoko informazioan eta pazienteak bere osasun-arazoei buruz duen ulermenari buruzko informazioan hutsuneak adieraztea. Gai horiei heltzeak osasun-zerbitzuak modu eraginkorragoan erabiltzea eta tokiko jardueretan parte-hartze handiagoa izatea bultza dezake, baita zonako kide izatearen zentzua sustatu ere.

Emaitzei dagokienez, ebaluazio-txostenak nabarmentzen du komunitate osasungarrien programaren indargune handienetako bat langileek komunitatearekin garatu dituzten harremanak direla, NEICen bizi diren pertsonekiko, elkartutako erakunde komunitarioekiko eta beste erakunde batzuekiko sare zabalak barne. NEICen egindako esku-hartze arrakastatsuaren aktibo giltzarrietako bat komunitatea ulertzen duen tokiko langileen enplegua da, eta eraginkorra da haien beharrei helduz, konfiantza sortzeko eta komunitateko pertsonekin konektatzeko aukera ematen dieten esperientziak bizi izan baitituzte.

TASC, Think-tank for Action on Social Change gizarte-aldaketaren arloko ekintzarako ideien eta ikerketaren laborategia da, eta desberdintasunak lantzea du helburu. Helburu nagusiak honako hauek dira: onura publikorako hezkuntza sustatzea; gizarte parte-hartzaileagoa eta inklusiboagoa sustatzea; eta onura publikorako ikerketak sustatzea eta argitaratzea.

Gai honi buruz argibide gehiago behar izanez gero, ondorengo ebaluazi-txostenaren edukietara jo dezakezu: Komunitate osasungarrien proiektua. Eraginaren ebaluazioari buruzko txostena. (Healthy communities project: impact evaluation report ) TASC argitaratutakoa 2024 urtean.