2020 martxoaren 11an Osasun Mundu Erakundeak (OME), pandemia ezarri zuen COVID-19 birusagatik. Pandemia-mailara igotzeak eta birusa azkar hedatzeak alarma egoera iragarri zuen gobernu zentralean, eta ezohiko premiazko zenbait neurri ezarri ziren COVID-19ren inpaktu ekonomiko eta sozialari aurre egiteko (martxoaren 17 8/2020 Errege Lege Dekretua). Neurri horiek lan arloko neurri osagarriekin osatu dira, pandemiak lan merkatuan eta langileen kolektiboan duen eragina arintzen laguntzeko (matxoaren 27ko 9/2020 Errege Lege Dekretua).

Espainia herrialde kaltetuenetako bat bihurtu da, apirilaren 5an 130.759 kutsatu zituen eta 12.418 heriotza baino gehiago izan zituen. Estatuko pandemiaren egoeraren zifra eguneratuak ezagutzeko sakatu hemen .

Euskadin, lurralde historikoen arabera alde nabarmenak dauden arren, apirilaren 4an erregistratu ziren (eskuragarri dauden azken datuak), 8.628 positibo COVID-19 koronabirus bakoitzeko, eta guztira 515 pertsona hil ziren. Pandemiaren bilakaerari buruzko datu eguneratuak kontsulta ditzakezu hemen sakatuz.

COVID-19ren pandemiak erregistratutako zifrek krisi-egoera bat deskribatzen dute, osasun-larrialdiko egoera bat agerian uzten duena, baina baita gizarte eta ekonomia-larrialdiko egoera bat ere, kolektibo kaltberenei ondorio garrantzitsuak eragiten dizkiena.

Nortzuk osatzen dute kolektibo kalteberenak?

Kolektibo kalteberak deritzonak gaixotasun larria izateko arrisku handiena duten biztanle-taldeek osatzen dituzte; batez ere, gaixotasun kronikoak eta aurretiko patologiak dituzten adineko pertsonek. Estatu Batuetako 'Centers for Disease Control and Prevention(CDCP) ' informazioaren arabera eta  gaur egun eskura dagoen esperientzia klinikoa honako hauek osatzen dute:

- 65 urte edo gehiago dituzten pertsonak.

- Zahar etxeetan edo epe luzeko arreta-zentroetan bizi diren pertsonak.

- Arrisku handiko beste baldintza batzuk ondorengoak sartu ditzake:

- Birikietako gaixotasun kronikoa edo asma moderatua edo larria duten pertsonak.

- Bihotzeko gaixotasun larriak duten pertsonak.

- Pertsona immunokonprometituak, minbiziaren tratamendua barne.

- Loditasun larria duten edozein adinetako pertsonak (gorputz-masaren indizea [GMI] > 40) edo azpian; zenbait gaixotasun mediko dituztenak, bereziki ondo kontrolatuta ez badaude, hala nola diabetesa, giltzurrun-gutxiegitasuna edo gibeleko gaixotasuna dutenak.

- Haurdun dauden pertsonak monitorizatu egin behar dira, jakina baita gaixotasun biral larria izateko arriskuan daudela; hala ere, orain arte, COVID-19ri buruzko datuek ez dute arrisku handiagorik erakutsi.

Kolektibo horietako bati dagokionez, azken asteetako ebidentziak erakutsi du egoitza-zentro sozio sanitarioetan bizi diren pertsonen kalteberatasun egoera. Horrelako baliabideetan bizi diren biztanleen kasuan, birusarekiko esposizioak arrisku handia du COVID-19 infekzio-egoeran egoteko. Izan ere, sarritan, adineko pertsonak edo desgaitasuna duten pertsonak dira, oinarrizko patologia edo komorbilitateak dituzte eta harreman estua dute arreta ematen dieten pertsonekin eta beste egoiliar batzuekin, martxoaren 19ko SND/265/2020 Agindua , adinekoen egoitzei eta zentro sozio-sanitarioei buruzko neurriak hartzeari buruzkoa. adierazten duen bezala.

Azkenik, CDCP estatubatuarraren arabera, beste gaitz askok pertsona bat immunodeprimituta egotea eragin dezakete, besteak beste: minbiziaren tratamendua, tabakismoa, hezur-muinaren edo organoen transplantea, gaizki kontrolatutako gabezia immuneak, GIB edo HIESa, eta kortikosteroideen eta beste sendagai immunoahulgarri batzuen erabilera luzea.

Zein neurri ezarri dira kolektibo kalteberenak babesteko?

Eskola jarduera etetea izan zen agintariek birusaren hedapena geldiarazteko ezarritako salbuespenezko neurrietako lehena; izan ere, ikastetxeek birusa transmititzeko foku garrantzitsua dute. Neurri horrek familien zaintza-lanak berrantolatzea ekarri du, eta erronka handiak sortu ditu lana eta bizitza pertsonala/familiarra uztartzeko.

Neurri horren ondoren, adinekoei edo baztertuta daudenei zuzendutako beste neurri batzuk hartu ziren, hala nola adinekoentzako zentroak, gizarte-etxeak, jantoki sozialak eta erretiratuentzako jolas-jarduerarako beste zentro batzuk ixtea; neurri horiek guztiak birusak hiltzeko arrisku handiena duen biztanleria kutsatzetik babesteko dira.

Nola eragiten diete birusari eusteko neurriek kolektibo horiei?

Haurren kasuan, UNICEF en arabera, COVID-19 geldiarazteko salbuespenezko neurriek eragin handiagoa izaten ari dira etxe pobreenetan. UNICEF Españako zuzendari exekutibo den Javier Martos en hitzetan, 'Arreta bereziz izan behar ditugu gogoan egoera ahulenean dauden haurrak, baliabide gutxiko familietan daudenak, bakarrik dauden haur migratzaileak edo babes sisteman hartutakoak'.

Era berean, adineko biztanleei edo bazterketa-arriskuan daudenei zuzendutako baliabideak ixteak gizarte-isolamenduko egoerak edo oinarrizko premien arretarik gabeko egoerak eragin ditzake, batez ere bakarrik bizi diren eta familiarik edo komunitate-lotura sendorik ez duten pertsonengan..

Zein neurri sustatzen dira kolektibo kalteberenak babesteko?

Egoera hau berria da eta oso aldakorra da; inoiz baino gehiago koordinazio estua behar da osasun-zerbitzuen eta gizarte eta hezkuntza-zerbitzuen artean, arreta gehien behar duten kolektiboen estaldura eta babesa bermatzeko.

Ildo horretan, bai Eusko Jaurlaritza bai Gobernu zentrala babes neurri ugari bultzatzen ari dira, herritar guztien osasuna eta ongizatea ziurtatzeko, batez ere, arriskuko biztanleriarena.

Hala, Gobernu zentralak talka-plan bat jarri du abian, kolektibo sozial ahulenak gaixotasunaren aurrean babesteko. Horretarako, zenbait neurri hartu ditu, besteak beste, mendekotasuna duten pertsonen etxez etxeko laguntza bermatzea, energiaren eta ur-horniduraren arloko babesa zabaltzea, eta etxerik gabeko pertsonei laguntzeko higiene eta gau-zerbitzuak ematea. Gobernu zentralak abiarazitako neurriei eta eskubide sozialei buruzko informazio gehiago jakiteko, sakatu: hemen .

Autonomia-erkidegoan, Eusko Jaurlaritzak handitu egin du gizarte-babeseko sistemaren aurrekontu-zuzkidura, eta, horrela, hainbat gizarte-neurri ezarri ditu pandemia horrek kolektibo kalteberenetan dituen ondorioak arintzeko. Neurri horien artean dago datozen asteetan sortzen diren premia-egoerei aurre egiteko gizarte-larrialdietarako laguntzetara  bideratutako diru-zuzkidura handitzea edo gizarte-laguntza jakin batzuetarako sarbidea erraztea, hala nola genero-indarkeriaren biktima diren emakumeentzako diru-laguntzak  edo mendekotasuna duten edo bakarrik bizi diren pertsonentzako diru-laguntzak. Azken horientzat, teleasistentzia laguntzak  eskuratzea errazteaz gain, laguntza telematikoko zerbitzua indartu da, zerbitzu horien diana-biztanleriaren egiaztapen eta zaintza-kontaktuak areagotuz. Izan ere, neurri handi batean diana-biztanleria osatzen dutenak, arriskuko biztanleriak osatzen baitu.

Ildo horretan, Vitoria-Gasteizkoa bezalako udalek, COVID-19ko kutsatzaileen kopuruan eragin handia izanik, telefono bidezko Jarraipen-programa  bat jarri dute abian, 1.000 adinekoren laguntza duena. Programa honen helburua da zerbitzu horien erabiltzaileekin harremanetan egotea, haien osasun egoera ezagutzea, eta alarma egoera posibleak identifikatzea. Programa osatzeko, irakurketa-materialak, denbora-pasak, estimulazio kognitiboko ariketak eta ariketa fisikoari buruzko informazioa bidaltzen da erabiltzaileen etxeetara.

Udal neurriek, halaber, jantoki sozialetako eta etxez etxeko janari-zerbitzuko erabiltzaileei eguneroko esleipena ematea eskatzen dute, hirugarren sektoreko erakundeekin lankidetzan jardunez, hala nola Gurutze Gorriarekin.

Kalean bizi diren pertsonen arretari dagokionez, ostatatzeko eta gaua igarotzeko- gailuak itxi ondoren, espazio berriak  gaitu dira behin-behinean, kolektibo horren premia sozio sanitarioei erantzuteko, eta ziurtatu da, COVID-19 bidezko infekzioa saihesteko behar diren higiene-neurriak betetzen direla.

Nola lagundu dezaket?

COVID-19ko pandemiaren aurreko egungo larrialdi egoerak aurrekaririk gabeko elkartasun olatua piztu du. Halaber elkartasun hori modu antolatuan egin behar da birusaren  hedapena saihesteko.

Elkartasun komunitario horren erakusgarri da 'Zilarrezko Hilo' ekimena, Nagusilan , irabazi asmorik gabeko elkarteak sustatua. Boluntarioen sare batek osatzen du elkartea, eta nahi ez duten bakardadean bizi diren pertsonei laguntzen die. 'Zilarrezko Hilo' bitartez bakarrik sentitzen diren adinekoei,  telefono bidez laguntzeko doako zerbitzua eskaintzen. Programan sartzeko, nahikoa da 900 713 771 telefonora deitzea eta erantzungailuan mezu bat uztea, izen bat eta harremanetarako telefono bat adieraziz. 688 741 451 telefono mugikorraren bidez ere jar daitezke harremanetan, edo WhatsAppeko mezu bat bidal dezakete.

Euskadin, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren eta Enplegu eta Gizarte politiketako Sailaren koordinazioaren ondorioz, Guztion Artean programa sortu da. Programa horren helburua da arriskua duten biztanleei zuzendutako elkartasun-ekimen antolatuak sustatzea eta babestea, boluntarioek, hirugarren sektoreko erakundeek eta erakunde publikoek osatutako lankidetza-sare baten bidez. Sareak honako erakunde hauen laguntza ere badu: Sareen Sarea (Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren sare-sarea) eta Sartu  boluntariotza-agentziak Araban; Bolunta Bizkaian eta Gizalde Gipuzkoan; Euskadiko Elkarrizketa Zibilerako Mahaia eta Boluntariotzaren Euskal Kontseilua.

Kolektibo ahulenen asistentzia hobetzen lagundu nahi baduzu, ekimen honetan lagun dezakezu teleasitentzia-zerbitzuaren eta telefono zentralizatu baten bidez (945 222 222).