Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria

48. zk., 1998ko martxoaren 11, asteazkena

Hemen ikusgai dauden gainerako formatuen edukia PDF dokumentu elektroniko ofizial eta jatorrizkoa eraldatuz lortu da

INDARGABETUTAKO XEDAPENA

Xedapen Orokorrak

Jaurlaritzaren Lehendakaritza

1105

2/1998 LEGEA, otsailaren 20koa, Euskal Autonomia Erkidegoko herri Administrazioen zigortzeko ahalmenari buruzkoa.

Eusko Legebiltzarrak ondoko legea onartu duela jakinarazten zaie Euskadiko herritar guztiei:

AUTONOMIA ERKIDEGOKO HERRI

ZIOEN ADIERAZPENA

Bi dira lege honen bitartez lortu nahi ditugun helburuak: alde batetik, arau orokor sustantibo batzuk zehaztea, gero arlo-mailako edozein zigor-erregimenetan aplikatzeko balioko dutenak, hau da, bestela esanda, Administrazioko Zigor Zuzenbidearen zati orokor bat ezarri nahi dugu, eta, beste alde batetik, arau orokor batzuekin prozedura bat zehaztu eta, era berean, halako bide formal bat zabaldu nahi dugu, zigortzeko ahalmena erabiltzeko balioko dutenak gaia edozein izanda ere.

Prozedurari dagokionez, bada guztiontzako prozedura bat, baina sarri askotan prozedura-aldaerak ageri dira arlo bateko edo besteko zigor-erregimena osatzen duten araudietan, eta bada oso-osorik beste prozedura bat hartu duenik ere, nahiz eta horretarako beharrik egon ez. Izan ere, arlo batzuen eta besteen artean badira berezitasun batzuk gaiaren aldetik, baina berezitasun horiek ez dute aldaketa askorik exigitzen zigor-erregimenean kontuan hartu beharreko eskubide zibikoak jasota uzteko orduan. Eta zigortzeko ahalmena erabiltzeko arau sustantiboei dagokienez, berriz, Administrazioko Zigor Zuzenbidearen barruan ia egon ere ez dago zuzenbide positiboko araurik. Legeerabiltzaileek, beraz, jurisprudentzia eta doktrina hartu behar dituzte bide-argi. Argi horren emana Konstituziotik eta Zuzenbide Penaletik dator, eta oinarria, berriz, Konstituzio Auzitegiaren doktrina da, hain zuzen ere, zigor-araudi penal eta administratiboek funtsean duten berdintasunari buruzko doktrina. Bizia beraz argia, bai, baina ez nahikoa segurtasun juridikoaren ikuspunturako, argitu beharreko gaia, berez, aldakorra baita, eta oraingo honetan, gainera, izugarri zaila. Zailtasuna datorkio ñabardurak aurkitu eta definitzeko beharretik, printzipio eta arau penalek beharrezkoak baitituzte administrazio-mailako zigorgintzaren berezitasunetara egokitzeko. Ñabardura-behar horrek kontraesanak eta bitxikeriak eragiten ditu, eta, ondorioz, zigortzeko ahalmenak kasu bakoitzean lortu nahi duen interes orokorra ez da behar bezala beteko, edo ahalmen hori dela-eta kontuan hartu beharreko eskubide zibikoak ez dira behar beste zainduko, edo bi ondorioak batera ere etor daitezke.

Ideia hori garatzeko orduan, legearen mamiari dagokionean behinik behin, gure iturri nagusiak izan dira Kode Penala, Konstituzio Auzitegiak gai honen inguruan emanak dituen doktrina, jurisprudentzia eta pronuntziamenduak, eta, maila apalagoan bada ere, lege honek 30/1992 Legeko bederatzigarren atalburuko lehen sekzioaren iturritik ere edan du. Etorkizunean «ius puniendi» enborrak administrazio-arloko adarrak ere hartuko ditu, beharbada, elikatzeko iturri, baina, gaur egun, oinarrizko printzipioak, zigor-lanaren zati komuna, Zuzenbide Penalean dago, aipatutako kodean jasota dagoen horretan alegia, eta, hain zuzen ere, zati orokorreko arauetan edo arau horien izateko arrazoietan.

Legearen prozedura-aldeari dagokionez, Konstituzioko 24.2 atalean jasotako eskubideen muina errespetatzea da kontua. Eta hori ia guztiz lortua izango dugu, hasiera-hasieratik, baldin eta indarrean dugun Administrazio Zuzenbidea, eta zehatz-mehatz prozedurari dagokion zatia, bai orokorra eta bai zigorrei buruzkoa, Konstituzioaren arabera interpretatzen badugu. Ez dugu, beraz, Prozesu Zuzenbide penalaren barruko printzipio eta arauetara jotzeko behar handirik. Lege honetarako iturriak, horrenbestez, Administrazio Prozedurako Zuzenbidean aurkitu ditugu, 30/1992 Legean eta 1398/1993 Errege Dekretuan hain justu, eta zati sustantiboa idazteko kontuan izan dugun modu berean, iturrien bila genbiltzala ere, kontuan hartu ditugu Konstituzio Auzitegiak gai honen inguruan emanak dituen jurisprudentzia, doktrina eta pronuntziamenduak.

– Administrazioak zigortzeko duen ahalmena «ius puniendi» da. Ezinbesteko abiapuntua da gaur egun adierazpen hori, zigorgintzaren oinarrizko printzipioetatik urruntzen utziko ez diguna. Beraz, Administrazioko Zigor Zuzenbidearen diferentzia edo berezitasuna aurkitzeko beharrezko ahaleginak printzipio horietaraino iritsiko dira, horiek dira muga, printzipio horien muina ezin da-eta alde batera utzi zigortzeko ahalmena hobeto erabiltzearren. Berme sustantiboak eta prozedura-mailakoak txikiagoak izan daitezke eta benetan hala izan behar dute administrazio-mailako zigorgintzan arlo penalean baino, batez ere administrazio-mailako zigorrak ez direlako hain gogorrak izaten (orokorrean eta abstraktuki). Baina, hala ere, ezin dira inoiz zigortzeko zuzenbideak berezkoak dituen printzipioen muinak eskatzen duenaren azpitik geratu.

Lege honek behar duen osagarria ez da arauak sortzeko ahalmenak agian ekarriko diona, hermeneutikako lanetik, doktrinatik eta auzitegietatik zalantzarik gabe etorriko dena baizik. Ez du badaezpadakoa izan nahi, baina betiko gogorik ere ez du; ez da bat-bateko esperimentua edo kapritxo ausarta, baina ondo asko daki ez duela inolako oztoporik jarri behar betetzen hasten denean agertuko diren aldaketa-premiak onartzeko.

Aginpideen aldetik, bada lege honetarako nahikoa oinarri.

Zigortzeko erregimena eta administrazioprozedura baliabideak dira, gai jakin bat lege aldetik eratzeko balio dutenak, eta, beraz, baliabide horien gaineko aginpideak kasuan kasuko gaiaren gainean ditugun aginpideen araberakoak izango dira, mugak muga: herri-administrazioetako erregimen juridikoko oinarriak eta administrazio-prozedura komuna direla-eta Estatuari dagozkion aginpideak, Konstituzioko 149.1.1 atalean xedatutakoaren arabera.

Zigor-erregimenaren eta prozeduraren inguruko aginpideak eta atzetik dituzten gai jakinen inguruko aginpideak lotuta daudenez, lege hau bete beharko da bakar-bakarrik zigortzeko ahalmena Autonomia Erkidegoaren barruan erabiltzen bada, eta Erkidegoko erakunde komunek dena delako gaiari buruzko araugintza-aginpideak beren eskuetan badituzte, aginpideak osoak izan nahiz arauak garatzeko besterik ez izan (1. atala). Eta hori horrela izanik, ezinbestekoa da lege honen hasieran argi uztea.

Lege honek Estatuko arauetako prezeptu batzuetako testuak hartu ditu behin baino gehiagotan, baina horrek ez du esan nahi formaren aldetik Konstituzioa hautsi egin dugunik, aginpide autonomikoak erabilita edo legea ondo osatu eta zehatz egin beharrak bultzatuta egin dugu-eta, hau da, azken batean, segurtasun juridikoak eskatuta egin da-eta.

Helburu horiek nola lortu arautzeko baliabiderik egokiena legea da.

Eta, horretaz gainera, justu lege-erreserbaren barruan ez badago ere, araugintza bera eta lan horrekin lortu nahi den bateratze-bidea hain garrantzitsuak izanik, argi dago Legebiltzarrak ere parte hartu behar duela.

Beste alde batetik, ikuspuntu praktiko batetik begiratuta, arloz arlo indarrean dauden legezko araudiak ordenamendutik kanpora utzi nahi baldin baditugu lege honetan araututakoaren kontra dauden kasuetan, hori seguru lortzeko bide bakarra lege bat egitea da. Halakoetan, gainera, nahitaez utzi beharko ditugu kanpoan, baterabidea iritsi eta, ondorioz, segurtasun juridikoa bermatzea lortu nahi baldin badugu.

Legeak hiru atalburu ditu: lehenengo atalburuan legea zein eremutan ezarri behar den zehaztu dugu, betiere, oinarri-oinarrian azaldu dugun aginpide-banaketa errespetatuta. Bigarren eta hirugarrenean, berriz, lege honen helburuak lortzeko ahaleginaren emaitza jaso dugu.

Bigarren atalburuko zatirik handiena legea ezarri behar duenari zuzenduta dago, baina badira bi atal araugileari zuzenduta daudenak: 4 eta 11.1 atalak.

Proportzionalitate-printzipioa zigor-erregimena aplikatzeko orduan bete behar da, bai, baina baita araugintzan ere. Eta, araugintzaren barruan, ez da, besterik gabe, zigorrak ezartzeko irizpidea; arauhausteak tipifikatzeko ere balio du. Izan ere, arauhaustea tipifikatzeko erabakiak berak eta arauhausteari larritasunaren arabera ezartzen zaion kalifikazio abstraktuak ere babes-behar bati erantzun behar diote eta, beraz, kontuan hartu behar dute zein den kaltetuta gertatu den ondasun juridikoa eta zenbaterainokoa den lesioaren eta dena delako jokaerak edo gertakariak dakarren arriskuaren larritasuna («ultima ratio» printzipioa Administrazioko Zigor Zuzenbidean ere bete behar da).

Araugilearen lan horrek bi alderdi ditu. Lehenengo eta behin, tipifikatzeko erabakia hartzen den momentuan bertan, zigor-bidea hartzeko arrazoirik badagoen erabaki behar da, hau da, dena delako ondasun juridikoa lehenagoko beste arau zigortzaile batzuen bitartez erasoetatik babestuta dagoen ala ez, edo, hala egonda ere, osorik babestua dagoen ala ez, hau da, ondasun horren edo erasoaren alderdi batzuk lehenagoko arau horretatik kanpora dauden edo, bestela esanda, zuzenbidearen kontrako zer edo zer arau horretatik kanpora geratu den eta, beraz, erantzunen bat eman behar zaion zigorgintzaren aldetik. Espezifikazio hori oso garrantzitsua da, zigor bikoitzerako ez baita zertan ondasun juridiko bat baino gehiago egon, edo jokaera kaltegarri nahiz kaltegarri izan daitekeen bat baino gehiago egonik, ez da hori funts bakarra. Bereizketa hori erabatekoa ez den kasuetan, azken zigorrak aurreko arauak emandako babesaren hein berekoa izan behar du, eta hori ere bada beste funts bat («ultima ratio» printzipioa). Eta, bigarrenik, tipoak azaltzeko orduan ahalik eta zehatzen jokatu beharra dago, horrela, alde batetik, hartzaileak debekatuta dauden jokaerak zein diren jakingo duelako eta, beraz, alde horretatik behintzat segurtasun juridikoa bermatzea lortuko dugulako, eta, beste alde batetik, arauhausteen arteko tipoak ezkutatzeko bidea itxi egingo dugulako, inolako arrazoirik gabe zigor bat baino gehiago jartzeko bidea zena.

1.2 atalaren bitartez, diziplina-ahalmena lege honen aplikaziotik kanpora utzi dugu, ahalmen hori berezia delako eta aparte arautu behar delako. Baina, hala eta guztiz ere, ahalmen hori zigorrak jartzeko ahalmena da, eta, hortaz, zigortzeko zuzenbidearen oinarrizko alderdi komunak ere bere baitan ditu. Horregatik, zigortzeko zuzenbidea definitzen duten printzipioek ahalmen horretarako ere balio dute, nahiz eta, beharbada, zigortzeko ahalmen orokorrak baino egokitzapen handiagoak edo beste era batekoak beharko dituen. Eta hori horrela bada, arrazoizkoa dirudi esateak lege honek ere beharbada balioko duela jarraibide modura diziplina-erregimena eraikitzeko (bai arauak sortzeko bai interpretatzeko) eta erregimen horretako hutsuneak betetzeko.

Prozedura-mailako arauetan ez bezala, mamiari dagozkion arauetan zeresan handia du arloko zigor-erregimena zein gairi buruzkoa den, gai horren ezaugarrien eta ordenamendu barruan dagokion arloaren helburu eta izaeraren araberakoa izango baita, neurri handi batean behinik behin, arauhauste eta zigorren tipifikazioa, eta baita Administrazioko Zigor Zuzenbide izenaz ezagutzen dugun horren alderdi garrantzitsu batzuk ere, hala nola, zein inguruabarrek esaten duten ez dugula zuzenbidearen kontra jokatu edo ez garela errudunak, zeintzuk balio duten erantzukizuna aldatzeko, zigorrak zehazteko arau zehatzak, preskripzioa eta abar. Eta horregatik, hain justu, 2.1 atala arlokako zigor-arauei buruzkoa da, nahiz eta, jakina denez, esparru orokorra lege honetan zehazten dena izan. Esparru horrek bihar-etziko araugintzarako muga eta ideia-iturri izan behar du.

Erruduntasun-printzipioaren funtsa, gaur egun, 3. ataleko esaldian dago. Doloa eta errua edo zuhurtzigabekeria baino harantzago halako esparru zabal bat dago oraindik batere edo gehiegi esploratu gabea, eta esparru horretan erantzukizun objektiboa da jaun eta jabe. Doloaren eta zuhurtzigabekeriaren kontzeptuek eskatzen dituzten ñabardurak esparru hori goitik behera esploratzearen edo, beste era batera esanda, esparru hori konkistatzearen ondorioz etorriko dira, hala behar du behintzat. Eta lan hori doktrina eta jurisprudentzia interpretatzearen bidez egin behar bada ere, interpretazioa erantzukizunaren inguruko instituzio administratibo edo zibiletatik ere elika daiteke, baina, betiere, errunduntasunaren printzipioa indargabetu gabe. Legea alde horretatik berritzeko ahalegin orok segurtasun-falta, edo erantzukizun objektiboari eta, beraz, printzipio horren suntsitzeari ateak zabaltzea, dakar. Urteak eman beharko ditugu araugintzan, berriztatze-lan hori ondorio txarrik gabe egin nahi badugu.

5. atalaren arabera, tentatiba eta frustaziorako ez dago zigorrik (bigarrena dagoeneko ez da Kode Penalean ageri), Administrazioko Zigor Zuzenbidean kontsumazioa besterik ez delako zigortzeko modukoa. Administrazio-mailako arauhausteetan, oro har, arrisku-kalteak eta tartean dauden ondasun juridikoak delitu eta falta penalen kasuan baino txikiagoak direnez, kontsumazio aurreko exekuzio-graduetan ezin da «ius puniendi»a erabili, zuzenbide-kontrakotasuna ez da-eta behar bezain garrantzitsua («ultima ratio» edo ahalik eta gutxien esku hartzeko printzipioa berriz ere).

5.2 atalaren arabera, jokaera horiek zigorrik gabe geratuko dira, baina, jakina, salbueste orokorra da, hau da, prestaketa-ekintzak eta apologia aipatzen ditugunean, edozein arauhausteri dagozkionak ditugu gogoan. Hortaz, beharrezkoa bada, ez dago eragozpenik kasu jakin batzuetan jokaera horiek tipifikatzeko.

1. zenbakian Kode Penala hartu dugu iturri nagusitzat, baina, lehen aipatu dugun moduan, bateragarria ote den baldintzapean. Izan ere, gai hau dela eta, zer berritu gutxi dago kode hori baino harantzago. Baina, hala eta guztiz ere, arau penalak betetzeko orduan beharrezkoak izango diren ñabardura batzuk ere aipatu ditugu, eta, gainera, ate bat zabalik utzi dugu Administrazioko Zigor Zuzenbideko berezko salbuespenik egin nahi bada ere. Kontuan izan behar dugu, betiere, ñabardura horiek badutela muga bat, hau da, kasu bakoitzean aplikatu beharreko salbuespen penalen funtsa. Arrazoiek, gainera, bi printzipio hauen barruan egon behar dute beti: zuzenbide-aurkakotasunaren printzipioaren eta erruduntasun-printzipioaren barruan. Bateragarritasunaren baldintza hori ez da ulertu eta erabili behar inor errurik gabe uzteko oztopo zentzugabe modura. Kontua ez da zigor-sistema eraginkorragoa lortzea eta, horretarako, salbuespenerako arrazoiak bazterrean uztea beti, erruduntasunaren printzipioa neurririk gabe murriztuta. Baina salbuespen-arrazoi horiek nahikoa pentsatu gabe aplikatzen baditugu, zentzurik gabe aplikatzen baditugu (kasu penala ez datorrelako bat arauhaustearen edo administrazioko dena delako zigor-erregimenaren ezaugarriekin), edo ñabardurarik gabe aplikatzen baditugu ñabardurak beharrezkoak izanda ere, orduan, zigortzeko sistemaren eraginkortasuna gehiegi estutuko dugu, eta horixe da, hain zuzen ere, eragotzi behar duguna.

Legearen testuan ez dugu ideia jaso, ez da-eta erraza behar bezain formula zehatza, abstrakzioduna eta orokorra aurkitzea, baina, hala ere, kontuan izan behar da, oso-oso garrantzitsua baita, akatsaren inguruabarra zigorgintzan aplikatzeko orduan oso zuhur ibili behar dugula, muturreraino zuhur, inguruabar hori berez nahikoa baita edozein zigor-erregimenek izan dezakeen babes-indarra ezerezean uzteko. Ezin zaio zigorrik jarri bere ekintzak zuzenbidearen kontrakoak zirela jakiteko biderik izan ez zuenari, eta baten batek jakiteko aukera eduki bai baina jakin ez bazekien, horren erantzukizuna arinagoa izango da. Baina arduraren betebeharra eskatzeko orduan, ardura izateak herritarrek bete behar dituzten arauak ezagutzea esan nahi badu, orduan, zorrotza izan behar da (ez zentzugabea). Hori, batez ere, arlo jakin batzuk ukitzen dituzten arauen kasuan gertatuko da, (industria, merkataritza, kirola...). Arau horiek, gainera, arlo horietan dihardutenei zuzenduta daudenez, jarduera horretan arduraz aritzeko exigitu behar zaie, eta ardura horren barruan dago jarduera zuzentzen duten administrazio-arauak ezagutzea. Kontuan izan behar da, era berean, araugintza zenbat eta kontu handiagoarekin egin (bai zigor-bideari ekitea erabakitzeko momentuan, bai arauhaustea deskribatzeko garaian), orduan eta toki txikiagoa utziko diogula akatsari. Hemen, Administrazioko Zigor Zuzenbide barruko beste alderdi batzuetan bezalaxe, ideia bat dago argi, hau da, zigortzeko ahalmena eraginkorra izango bada, hori ezin da bide bakar batetik lortu, ez da nahikoa zigor-bidean dauden herritarren eskubide eta bermeei ñabardura gehiago betearaztea; beste bide batzuk ere erabili behar dira, batez ere, gogoeta eta arlo bateko eta besteko zigor-erregimenak arauetan islatzeko ahalegina.

7. atalean erantzukizuna aldatzen duten inguruabarrez jardun dugu, bai arindu bai larriagotu egiten duten inguruabarrez. 14. atalarekin batera, erantzuteko eman beharreko zigorra indibidualizatzeko printzipioa jaso dugu erruduntasunaren ikuspuntutik begiratuta.

2. zenbakia idatzi dugu halako ate bat zabalik uzteko premia zegoelako, gero inguruabar aringarrien kasuistika jaso ahal izateko, azken batean, arauetan ezin dira-eta jaso errealitateak erakusten dizkigun aukera guztiak. Horrenbestez, zenbaki horretan klausula ireki bat jaso dugu, Kode Penaleko 21.6 atalaren antzera, baina ñabardura garrantzitsu batekin, hau da: agindu penal horretan baldintza bat ageri da, analogiarena, eta analogia hori ulertzeko orduan bi aukera ditugu, alegia, analogiaren atzetik, beharbada, errurik txikiena egoztearen esanahia izango dugu (inguruabar aringarri guztiek berezkoa duten esanahia), eta, beharbada, arauan berariaz jasotako inguruabarren esanahi zehatza.

3. zenbakia debeku bati buruzkoa da. Izan ere, legezkotasun-printzipioaren ondorioz, zigorrak ezin dira analogiaz «in peius» aplikatu, debekatuta baitago, eta debeku horri erantzuten dio, hain justu, 3. zenbaki horrek. Debeku hori tipo eta zigorren esparrura iristen da gehienbat, baina urrutirago ere zabaldu behar da, hain zuzen ere, zigor-mailako erantzuna larriagotzearekin zerikusi zuzena duen edonora.

5. zenbakian jaso dugunaren arabera, zuhurtzigabekeria guztiak ez dira maila berekoak, eta, ondorioz, zigor-mailako erantzuna aldatzeko aukera ere eduki behar dugu derrigorrez.

8. zenbakian, kaltetu asko eragiten dituzten arauhausteak eta arauhauste etengabearen izenaz ezagutzen dena jaso ditugu. Kasu jakin batzuk dira, zer egotzi handiagoa dakartenak baina, hala ere, zigor bat baino gehiago eragin ezin dezaketenak. Izan ere, zigor-tipoa ezin da behin baino gehiagotan aplikatu, ekintza nahiz omisioa denboran luzatu edo pertsona bati baino gehiagori eragiteagatik ere, horrek ez dakarrelako dena delako ondasun juridikoa, kasuan kasuko zigor-tipoari dagokiona alegia, askotan kaltetzea. Beraz, dagokion zigorrak larriagoa izan behar du; horixe izango da zer egotzi gehiago edukitzeak dakarren ondorio juridikoa.

9. atalak Kode Penaleko 28.a dakar, baina honako ñabardura hauekin:

– Indukzioa ere kanpoan geratu da, konplizitatea, estalketa, probokazioa eta apologia zigorrik gabe geratu diren arrazoi berberengatik. Estalketa zigorrik gabe geratu bada, partaidetza-bide bat den aldetik izan da, baina horrek ez du esan nahi estaltzeko balio duten edo antzeko beste jokaera batzuk arauhauste-tipo jakin batzuetan jaso ezin direnik.

Azken ñabardura hori 30/1992 Legeko 130.3 ataleko arauak jasotzeko premiari erantzuteko egin dugu. Eta arau hori jasotzerakoan aldatu ere egin dugun arren neurri batean, horrek ez du esan nahi aginpide

gehiegi geureganatu ditugunik. Izan ere, Estatuko legeak agindutakoaren oinarrizkoena errespetatu egin dugu, eta ezer aldatu badugu, gure ustez zigorgintzaren bidea den horretara moldatzeko neurrian besterik ez dugu aldatu. Azken batean, Estatuko arauaren funtsa hauxe da: alde batetik, betebeharra doakien baina betetzen ez duten guztien erantzukizuna, eta, bestetik, beste

inoren arauhausteari aurrea hartzeko legezko betebeharra hausten dutenen erantzukizuna. Eta lege honek ez du funts hori aldatzen. Funtsaren lehenengo alde hori, esate baterako, egilekidetzaren itxurapean jasota dago, eta bigarren zatia, berriz, egiletzaren pareko partaidetzaren itxurapean dago jasota zigor-ondorioetarako, betiere, zigortzeko zuzenbideari ez dagokiona alde batera utzita, hau da, erantzukizun subsidiarioa edo solidarioa alde batera utzita. Figura horiek, Zuzenbide Zibilekoak berez, ezin dira aplikatu zigorrean bertan, non eta ez dugun erantzukizun pertsonala, zigorgintza definitzen duen printzipioa, hilzorian utzi nahi (beste gauza bat da arauhausteak dakartzan erantzukizun zibil edo antzekoetan aplikatzea, baina ez da hori gure kasua).

9. ataleko b) letrako bigarren lerroaldearen bidez, prezeptuaren esparrua inolako arrazoirik gabe zabaltzeko bidea ekarriko luketen interpretazioak ebitatu nahi izan ditugu. Horregatik, pertsona jakin batzuek arauhausterik ez egitea denez prebenitzeko betebeharraren xedea, eta betebehar horrek dakarren jagoletza pertsona horiei ezartzen zaienez, ez badakigu arauhaustea benetan gertatu den ala ez (gertakariaren probarik ez dagoelako, halako gertakaririk ez zela izan probatu delako, gertakari hori arrazoiren bategatik zuzenbidearen kontrakoa ez zelako edo dena delako gertakaria tipifikatu gabe zegoelako eta abar) eta ez baldin bada zehaztu, arrazoia edozein izanda ere -aurrekoan bezala-, prebenitzeko betebehar hori nori edo nortzuei begira ezarri den, orduan, halako kasuetan ez dugu aipatutako b) letran zehaztutako parekotasunik izango, hau da, kasu horiek ez dira egiletzaren parekoak izango.

Kontuan izan behar da arau hau ez dela aplikatuko besteak arauhaustea egiten duen kasu guztietan. Arauhaustea gertatu arren, betebeharrari ez bazaio muzin egin, orduan ez da aplikatuko, betebeharrak ez baitu emaitza ebitatzeko agintzen (hori izan arren azken helburua) jagoteko baizik, eta jagon behar hori beteta geratuko da arauhaustea ebitatzeko arrazoizko ahalegina eginez gero, arauhaustea gertatu nahiz ez gertatu. Agindua horrela ulertu beharra dago erruduntasun eta erantzukizun pertsonalaren printzipioak behartuta. Kontu egin dezagun pertsona bat egile modura zigortu dugula besteren batek egindako arauhauste bategatik, eta legez arauhauste hori prebenitzeko betebeharra zeukalako besterik ez, eta, gainera, betebehar hori dela-eta arrazoiak agintzen duen guztia egin duen edo ez kontuan hartu gabe; orduan, besteren baten egiteengatik erantzukizun objektiboa ari gara ezartzen, eta horrek zuzenbidea ezereztatzea dakar «ius puniendi» delakoari dagokionean.

Halako kasuetan, jakina, pertsona juridikoa inputatu ahal izateko, hautsi den arauak pertsona juridikoari berari zuzenduta egon behar zuen. Eta, hortaz, pertsona juridikoaren bitartekari den pertsona fisikoak araua hausten badu, pertsona juridikoak hautsi du.

11.3 atala konfiskazioari buruzkoa da. Kode Penalaren bide beretik, zigorraren ondorio gehigarria da.

30/1992 Legeko 130.2 atalean jasota dagoen arauaren zatirik oinarrizkoena lege honetara ekartzea, horixe da 12. atalak egiten duena. Arau hori garatu, garatu behar da, baina ez lege honetan, arau hori erreposizio eta kalte-ordainetarako betebeharrei buruzkoa baita, eta gai horiek arautzeko aginpide guztiak, Auzitegi Konstituzionaleko doktrinaren arabera, Estatuarenak baitira, legedi zibilaren barruko gaiak direlako. Baina, hala ere, gomendio bat behinik behin egin dezakegu, hau da, prezeptua aplikatzerakoan gerta daitezkeen zalantzak direla eta, estatu-mailako araurik ez dagoenez justu gai horren gainean, delitu edo faltek dakarten erantzukizun zibilari buruz Kode Penalak dioenari kasu egitea; horixe da gure gomendioa, betiere, administrazio-mailako zigorgintzak eskatzen dituen ñabardurak ere kontuan hartuta.

14. atalean, lehenengo eta behin, zigorrak ezartzea dela-eta legezkotasun-printzipioak zer dioen jaso dugu. Gero, zigorra erantzukizuna aldatzen duten inguruabarren arabera zehazteko arau jakin batzuk eman ditugu. Aginduaren iturri nagusia Kode Penaleko 66. eta pareko atalak dira, ez delako, azken batean, erruduntasunaren arabera nori bere zigorra ezartzeko printzipioaren funtsa islatzeko modu hoberik aurkitu.

Halaxe da: zigorra gogorragoa edo bigunagoa izango da, jasaten duenaren egoera ekonomikoaren arabera, eta, beraz, zigorra zehazterakoan ez badugu inguruabar hori ere kontuan hartzen, eta betiere erruduntasun-maila alde batera utzita, arauhauste berberaren aurrean pertsona batzuek beste batzuek baino presio handiagoa jasan beharko dute zigorraren aldetik (praktikan zigor larriagoa jasoko dute, nahiz eta formaren aldetik berbera izan). Beste alde batetik, printzipio horrek, hau da, egoera ekonomikoaren arabera nori bere zigorra dagokiola dioen printzipio horrek, balio du zigor-mailako erantzunaren helburuetako bat, prebentzioa alegia, hobeto betetzen laguntzeko ere.

Bada beste berezitasun handi bat Kode Penalaren eta lege honen artean: lege honen arabera, aldatzea ez da zigorra egokitzeko bide bakarra, azkena baizik. Hau da, lehentasuna emango zaio exekuzioa zatikatu eta eteteari.

16.1 atalean, penaleko arau bat baino gehiago batera bete daitekeenean erabakia nola hartu jakiteko arau klasikoak jaso ditugu (jurisprudentziak aplikatu zituenak aurreko Kode Penala indarrean zen bitartean eta egungo Kode Penalak berariaz jaso dituenak).

Prezeptu honen arabera, batera aplika daitezkeen arau tipifikatzaileen artean zein aplikatu jakiteko ez da funts diferentea duten edo ez kontuan hartu behar bakarrik. Bada beste gorabehera bat maiz gertatzen dena eta kontuan hartu behar dena aurrekoarekin batera, hau da: tipoak neurri handi batean bat datozenez, diferentziak txikiak izaten dira funtsaren aldetik, edo, bestela esanda, denek, zati handi batean, babes berbera eskaintzen dute. Prezeptu honek, beraz, lege-aplikatzaileari gorabehera hori ere kontuan hartzeko aukera ematen dio, eta legegileak jakin ere jakingo du, horrela, tipoetako bat aplikatzea nahikoa dela gertakariari legeen aldetik egotz dakiokeen guztia egozteko.

17. ataleko 2. zenbakian doktrina penaleko honako hiru figura hauek jaso ditugu: konkurtso ideala, mediala eta arauhauste jarraia. Hiru figura horiek, hala ere, ez ditu Kode Penalean bezala garatzen. Kode Penalaren arabera, pena bakar bat ezarri behar da, larriagotua izango dena eta objektiboki ezarrita egongo dena. Hau da, egozgarritasun txikieneko kontsiderazio orokor eta abstraktu batetik abiatzen da eta penaren helburu errehabilitatzailearekin zerikusia duten politika kriminaleko irizpideak hartzen ditu kontuan, eta helburu horren arabera, ezin da, penak bata bestearen atzetik pilatuta, kondena neurrigabea ezarri. Lege honetan, ordea, errehabilitatzeko helburua administrazio-mailako zigorretatik kanpo geratzen denez, ez da baztertu zigorrak pilatzeko aukera. Baina, pilatzekotan ere, arauhauste bakoitzerako ezarritakoen artetik arinenak aukeratu beharko dira. Eta baldintza bat ere ezarri da: ekintzaren batasunak eta arauhaustearen jarraipenak, arauhausteak bat baino gehiago izanda ere, egozgarritasun txikiagoa izan behar dute. Irizpide hori 16.2 atalean jasotakoarekin lotuta dago, eta batera hartu behar dira.

Ikusi dugunez, 16 eta 17. ataletan «non bis in idem» printzipioa jaso dugu ikuspuntu jakin batetik begiratuta: zein arau aplikatu eta erantzuteko zein zigor ezarri aukeratzea, kontuan hartu gabe lehenagotik beste zigortzeko ekintzarik baden edo ez gertakari eta pertsona berberen inguruan. Horixe da printzipioaren alderik ezagunenak dioena. Baina hori 18. atalean jaso dugu. Orain, 18. atal hori azaltzen saiatuko gara:

2. zenbakian, funts berberaren kontzeptua nola aplikatu jakiteko jarraibide zehatz bat ematen saiatu gara. Kontuan hartu beharrekoa ez da bakarrik tipoen konfigurazioa eta babes-helburua geroko zigor-mailako erantzunaren proportzionalitatea ere kontuan hartu behar da. Konstituzio Auzitegiaren 154/90 eta 234/91 epaietan datorren doktrinaren arabera, proportzionalitate-printzipioa «bis in idem» delakoaren debekuaren oinarrietako bat da (beste bat segurtasun juridikoaren printzipioa izango da), eta, beraz, debeku hori noraino iristen den zehazteko orduan ere oinarrizko elementuetako bat izango da. Lehenago aplikatutako tipoak emandako babesa eta orain aplikatu nahi denak ematen duena berberak baldin badira (berberak direlako bai kontuan hartutako ondasun juridikoak bai gainditu nahi diren arriskuak), orduan argi dago: funtsa berbera da eta ezin da zigor bat baino gehiago ezarri. Baina kontrako kasuan, ondasun juridikoak edo arriskuak berberak ez badira, orduan ez dago hain argi, diferentzia horiek beste zigor bat merezi ote duten ikusi beharko da eta. Azterketa egin eta emaitza ezezkoa bada, eta, hala ere, zigor bat baino gehiago ezarriko bagenu, proportzionalitate-printzipioa hautsiko genuke. Printzipio hori «non bis in idem» delakoa ulertzeko erabiltzen badugu, gero zigorrik ekarriko duen bestelako funtsik ez dagoela ikusiko dugu azkenean.

19. atalean, erantzukizuna desagertzea dakarten arrazoi klasikoak jaso ditugu.

22. atalean arauhauste eta zigorren preskripzioa arautu dugu, eta 30/1992 Legeko 132. atalean jasota dagoen bezala arautu ere. Beste ezer gehiago gehitu badugu, prezeptu hori logika-legez argitu eta garatzeko izan da. Horrenbestez, 3. zenbakiko bigarren lerroaldean eta 5. zenbakiko hirugarren lerroaldean, praktikan sarri gertatzen diren egoera batzuei erantzuna eman nahi izan diegu, betiere, preskripzioak zigorgintza alde batera uztea dakarrela kontuan hartuta. Eta 3 eta 5. zenbakien lehen lerroaldean egin dugun aldaketa txikia dela eta, berriz, segurtasun handiagoa lortu nahi izan dugu prozedura gerarazteko erabakiaren eta geroko ondorioen inguruan.

Hirugarren atalburua jardunbideari buruzkoa da, eta bi sekziotan dago banatuta, bata xedapen orokorrei buruzkoa eta bestea jardunbidea bera zehazten duena.

Sustantiboaren esparruan besterik gertatu bada ere, jardunbidearenean, arlokako zigor-erregimena osatzen duten arauek ez dute inolako interbentziorik izan behar; hala uste da. Eta, hain zuzen ere, lege honen helburuetako bat jardunbideari buruzko hainbeste arau egoteari amaiera ematea da, ugaritasun horrek segurtasunik eza baitakar, eta ez baitio mesederik egiten jardunbidearen eginkizunari. Horren ondorioz, 23. atalak dioen bezala, atalburua jardunbide guztiek bete beharrekoa izango da eta ez dira arlokako arauak aipatzen, 2.1 atalean hala egiten bazen ere.

27. atalak antolakuntzari buruzko araua izatea du helburu, «non bis in idem» printzipioa bete dadila errazteko. Arau hori erregelamendu bidez garatu beharra dago jakinarazteko eta koordinatzeko moduari dagokionez, baina, hala ere, berehala saiatu beharko litzateke duen helburua lortzen, eta, horretarako, «ad hoc» sortu beharko litzateke jakinarazteko eta koordinatzeko metodoa.

Gure ustez, izapideari hasiera ematen dion organoa eta ebazten duen organoa ezberdina izateak ez du inola ere konpontzen organo ebazlearen inpartzialtasunaren edo inpartzialtasun-itxuraren auzia. Izan ere, jardunbideari hasiera emateak ez dakar ez akusazioa, ez ikertzea eta ezta, ondorioz, gertakariak zeintzuk izan diren jakiteko aukera izateagatik partzialtasuna dagoela argudiatu ahal izatea ere, batik bat kontuan izanik lege honetan aldez aurretiko egintzen tramitea alde batera uzten dela. Kontrakoa gertatzen da, bereizketa egiteak distortsioak sortzen ditu antolaketan.

Hasteko, administrazioaren zigortzeko ahalmenak dituen ezaugarri bereziak direla eta, ezinezkoa da prozesu penalaren esparruan egin den bereizketa (instrukzio-fasea/judiziamenduaren fasea), kontaminazio judiziala ekiditeko egindako bereizketa, administrazioaren esparrura ekartzea, besterik gabe. Administrazioak duen antolaketa bereziagatik eta prozesu penalaren eta zigortzeko jardunbidearen artean dauden aldeengatik, parekatze bera egin nahi izatea zentzurik gabeko eginkizuna da. Konstituzio Auzitegiak berak zalantzan jarri du aipatzen ari garen inpartzialtasun-printzipioaren ikuspegia Administrazioko Zigor Zuzenbidean ezartzea (hauxe dio 60/95 Epaiak: «Kausaren instrukzioa egin duen epaile berak ez epaitzeko eskubidea oinarrizko eskubidea da, eta eskubide hori dela eta... esan dugu prozesu penal akusatorioaren oinarrizko bermeen baitako kontua denez, ez dela nahitaez antzeko beste prozesu batzuetara hedatzeko modukoa, eta antzeko horien artean dago administrazioko zigor-jardunbidea...»). Esandako guztiagatik, lege honetan 30/1992 Legearen 134.2 atalean agintzen den faseen bereizketa errespetatzen duen formula jaso da, eta, inpartzialtasuna lortzeko joerarekin, zigortzeko jardunbidearen ezaugarrietara egokitu da formula hori.

Gorago esandako guztia kontuan izanda, formula erraza da: instrukzioa egitea funtzionario baten betekizuna izango da, baina eginkizun hori aurrera eramateko independentzia izango duela bermatuko da.

Esan denez, zigor-organoa ezin da geratu instrukzioan egiten denaz ezer ere jakin gabe. Zigor-jardunbidean ez dagoenez ahozko judizioaren faserik, eta fase horretan laburbiltzen denez judiziamendua bera eta hor gauzatzen denez batez ere defentsa-eskubidea, zigor-organoak, bera denez zigortzeko ahalmenak ematen duen judizioa gauzatzen duena, ahalbideak eduki behar ditu interesatuen defentsa egokia bermatzeko instrukzioan zehar. Horrek ez du esan nahi instrukzioa zigor-organoak egin behar duenik, alderdien defentsa-eskubideei dagokienean izapidegilearen jarduna kontrolatu behar duela baizik. Kontrol hori nolakoa izango den zehaztea zailagoa izango litzateke izapidegilea beste organoren bat izango balitz, eta ez funtzionarioa, eta kasu honetan 41. atalean zehaztu da, izapidegilearen independentzia inola ere oztopatu gabe. Kontrolaren helburu bakarra izapidegilearen erabaki batzuek interesatuen defentsa-eskubidea arrazoirik gabe ez mugatzea da.

30 eta 35. ataletan prozesu penaleko akusazio partikularraren baliokidea jarri nahi da indarrean.

30/1992 Legeko 31. ataleko 1. zenbakiko b) eta c) letretako egoerak zigortzeko jardunbidetik kanpora geratu dira, baina horretarako arrazoiak daudelako egin da hori. Batetik, zigor-jardunbidean ez daudelako beharrezkoak diren interesatuak, zigorra eskatzeko eskubide indibidualik ez dagoenez gero, eta, jardunbide horren barruan, arauhaustetik sortutako kalte indibidualak ordaintzeko eskatzerik ez dagoenez gero. Bestetik, hainbat akusatzaile egotea -aldez aurretik administrazioko zigor-jardunbide bat dagoela oinarri hartuta- saihestu nahi da.

Kautelazko neurriak hartzea ez dator bat errugabetasun-presuntzioarekin, eta herritarraren beste eskubide batzuk ere mugatzen ditu. Ondorioz, oinarri sendoa behar da, Konstituzioko baloreak eta eskubideak betetzea dela edo inputatuaren defentsa ziurtatuko duten jardunbideko bermeak direla eta. Esandako hori gogoan izanda, Estatuko eta autonomia-erkidegoetako arauetan gai horretaz dagoeneko badagoena osatzen dute 31 eta 32. atalek.

Hasiera emateko egintza bat finkatu da. Egintza horrek bere edukiaren eta aurkeztu behar diren agirien bidez inputatuari defentsa-eskubidea aurrera eramateko aukera ematen dio jardunbidea hasten den unetik bertatik (36. atala); hori horrela egitea printzipio akusatorioak berak eskatzen du, eta prozesu penalaren instrukzio-fasean ere ageri da printzipio hori (Konstituzio Auzitegiaren 32/94 Epaia). Dena den, horren premia handiagoa ikusten da zigortzeko administrazio-jardunbidean, hor ez baitago alderdi guztiak elkartzen diren une edo faserik.

Jardunbidea malgua izateko, izapidegileari frogaldia eta alegazioen epeak laburtu edo luzatzeko aukera eman zaio, tramiteren bat kentzeko aukera eman ordez. Izan ere, interesatuen defentsa behar bezala egiteko eta jardunbidearen helburua lortzeko, uste da beharrezkoak direla tramite horiek guztiak (40. atala).

I. ATALBURUA

1. atala.– Ezarpen-eremua.

2.– Lege honen ezarpen-eremutik kanpo geratuko da administrazio publikoek haien zerbitzura dauden langileekiko edo administrazioarekin kontraturen bat duten langileekiko duten diziplina-ahalmena.

ZIGORTZEKO AHALMENA GAUZATZEKO ARAU OROKOR SUSTANTIBOAK

1.– Zigortzeko ahalmena gauzatzeko, printzipio hauekin bat etorri beharko da: 30/1992 Legearen IX. idazpuruko I. atalburuan, edo atalburu hori ordeztuko duen Estatuko legedian ezarritakoekin, lege honetakoekin nahiz lege hau garatuko duten arauetakoekin eta egongo diren zigor-erregimenetan ezarritako arlokako arauetakoekin.

3. atala.– Erruduntasuna.

4. atala.– Tipizitatea.

2.– Zigor-erregimenak eratzeko orduan, lege penaletan finkatutako delitu edo faltek duten egitatezko kasu beragatik eta oinarri beragatik beste arauhauste batzuk tipifikatzea saihestuko da. Gauza bera gertatuko da zigortzen duten beste administrazio-arau batzuekin, hau da, ez dira arauhauste berak berriz tipifikatuko.

5. atala.– Zigorgarritasuna.

2.– Arauak hausteko konspirazioa, proposamena eta probokazioa ez dira zigortuko. Era berean, arauak hausteko apologia egitea ere ez da zigortuko.

1.– Erantzukizunetik salbuestea dela eta, zigortzeko arauetan salbuesteko ezarriko diren arrazoi zehatzak kontuan izanda ere, Kode Penalean jasota dauden egoerak ezarriko dira, baldin eta kasuan kasuko arauhaustearen eta kasuan kasuko arlokako araudiaren ezaugarriekin eta helburuarekin bateragarriak badira, eta, hala egokituz gero, araudian zehaztutako matizazioekin bateragarriak badira.

Inguruabar astungarriren batean akatsa egon bada, ez da kontuan hartuko, saihestezina baldin bada. Saihesteko modukoa baldin bada akatsa, ondorio aringarria eduki ahal izango du, inguruabar astungarria kontuan izatearekin lotura duen zigor-tramoan.

7. atala.– Erantzukizuna aldatuko duten inguruabarrak.

2.– Hori horrela izanik ere, aringarri moduan kontuan eduki beharko da arauhauslearen erantzukizuna txikiagoa izatea eragingo duen edozein inguruabar, Kode Penalean edo ezartzekoa den zigor-erregimena eratzen duten administrazio-arauetan berariaz jasota daudenekin analogia izan edo izan ez arren dena delako inguruabarrak. Hala ere, ondorio aringarririk dagoen edo ez jakin eta arintze hori zenbaterainokoa den ikusteko, arauhauste zehatza nolakoa den edo zein helburu zuen jakin beharko da, eta baita zein arlotako zigor-erregimena dagokion ere.

4.– Arauhausteak doloz burutzea astungarria izango da dagokion arlokako zigor-legeak horrela adierazten duenean. Doloa inoiz ez da astungarri izango, inplizituki edo esplizituki, arauhauste-tipoaren osagaia bada.

6.– Beti ondorio aringarria izango du errugabetzeko arrazoiren bat egoteak, arauak errugabe uzteko eskatzen duen baldintzetakoren bat betetzen ez bada.

8.– Arauhauste-tipoan ageri diren ekintzak edo omisioak denboran zehar mantentzeko modukoak baldin badira edo hainbat pertsonari eragiteko modukoak baldin badira, eta denbora hori benetan igarotzeak edo hainbat pertsonari benetan eragin izanak ez badakar tipoaren aplikazio anitza, inguruabar horiek eragin astungarria izango dute.

Arauhausteen erantzule arauhaustea burutu duten pertsonak baino ez dira izango.

1.– Tipifikatutako gertakaria beren kasa, beste norbaitekin batera edo beste norbaitez baliatuz burutzen duten pertsona fisikoak edo juridikoak dira egileak.

a) Arauhaustea burutzeko ezinbestekoa den laguntza eman duten pertsonak.

Pertsona horiek ez dira erantzule izango, edozein arrazoi dela eta, aurrea hartu beharko lioketen arauhaustea zein den zehaztuta ez badago edo beren ardurapeko pertsonak berak hautsi duela araua frogatu ez bada. Arauhaustea egon bada eta egilea ardurapeko pertsona izan bada, ardura zuten pertsonak erantzule izango dira, nahiz eta egile materiala errudun jo ez, pertsona hori inputabilitatetik edo erruduntasunetik salbuesteko arrazoiren bat dela eta.

10. atala.– Erantzuleak zeintzuk diren zehaztea.

11. atala.– Zigorrak eta konfiskazioak zehaztea.

2.– Zigor-erregimenek adinez txikikoa den norbait zigortzen baldin badute, eginkizun prebentiboa, hezitzeko eginkizuna eta jarrerak zuzentzekoa bateratzea ahalbidetu beharko du zigorrak.

12. atala.– Erreposizioa eta kalte-ordaina.

Zigor-jardunbidearen ondorioz sortuko diren administrazio-erantzukizunez gainera, bidezkoa izango da erantzukizuna izan dutenei arauhaustearen bidez aldatutako egoera hasieran zegoen egoerara aldatzeko exigitzea eta izandako kalte eta galeren kalte-ordaina ordaintzeko exigitzea.

Kasu bakoitzean arauhaustea zein izan den zehazteko, arauhausteen tipoaren deskripzioan jasotako elementuak baino ez dira hartuko kontuan.

1.– Legean jasota dauden zigorrak bakarrik jarri ahal izango dira.

3.– Kasu zehatz bakoitzean zigorra zein izango den edo zenbatekoa izango den zehazteko, betiere ezartzekoak diren zigor-arauetan arauhausterako edo arauhaustearen mailarako ezarritakoaren arabera, kontuan izango dira inguruabar astungarriak eta aringarriak.

5.– Ezin izango da inoiz ere, dauden inguruabar astungarriak kontuan izanda, larritasun handiagoko arauhausteetan edo arauhausteen mailetan ezartzeko pentsatutako zigorrik jarri.

7.– Kasuan kasuko inguruabar aringarri edo astungarriak zenbatekoak diren ezartzeko, inguruabar horiek guztiak ponderatu egingo dira, arauhaustearen eta zigortzeko arlokako erregimenaren ezaugarriak eta helburua zeintzuk diren kontuan izanda, eta egilearen erruduntasunaren graduaren artean eta zigorraren artean proportzionalitatea gordetzen saiatu beharko da.

Aurreko lerroaldea ezartzea dela eta, ezartzekoa den zigor-erregimenean arau zehatzik ez baldin badago jasota, zigorrik larrientzat, inputatuaren ondare juridikoan eragin kaltegarriena dutenak hartuko dira.

15. atala.– Zigorra zatitu, eten, murriztu edo ordeztea.

2.– Baldin eta aurreko zenbakiak aipatu bezala egoera haztatu ondoren, ikusten bada aurreko ataletan jasotako erregelak ezarriz ondorioztatzen den zigorrak ez duela proportziorik erantzulearen ekonomi egoerarekin, orduan ondoko zenbakietan jasotako eran jardungo da.

4.– Aurreko zenbakian finkatutako zatiketa nahikoa ez bada zigorra erantzulearen ekonomi egoerara egokitzeko, eten egingo da zigor-ebazpenaren betearazpena, bidezkotzat jotzen den eperako. Epe horrek ezin izango du gainditu ezarritako zigorraren edo zigorren preskripzioa aurreikusitako epea.

Zigorraren betearazpena eteten bada, zigorraren preskripzio-epea ere gelditu egingo da, eta epe berria hasiko da zenbatzen, honako epe-hasierak dituela: etete-aldia amaitzen denetik, edo zigorraren etena kentzen denetik, edo isuna murriztu nahiz ordezten duen behin betiko ebazpen osagarria ematen denetik, baina betiere ondoko zenbakietan jasotako kasu eta moduetan.

6.– Zigor-ebazpenak berak zehaztuko du nolako aukerak dauden zenbatekoa zatitu, eten, murriztu edo ordezteko; aukerok arrazoitu beharko dira, eta ebazpenetik bereizita agertarazi, alegia, aurreko ataletako erregelen arabera finkatutako zigorretik bereizita. Neurri horien arrazoiak zigor-ebazpena eman ondoren agertzeagatik edo agertu direla uste izateagatik zigor-ebazpenak ezin badu hori guztia agertu, arrazoiak ebazpen osagarri batean jasoko dira; administrazio-errekurtsorik bada, horren ebazpenean azalduko dira.

7.– Ebazpen osagarriaren aurka, zigor-ebazpenaren aurkako errekurtso berberak aurkez daitezke. Baldin eta zigor-ebazpenaren aurka administrazio-errekurtsoa jartzea badago, eta ebazpen osagarria ematen bada ebazpenaren aurkako errekurtsoa jartzeko epea igaro gabe, ebazpen osagarriaren aurka jarriko den errekurtsoan zigor-ebazpena ere aurkatu ahal izango da. Baina zigor-ebazpena irmoa izan ondoren ematen bada ebazpen osagarria, osagarriaren aurkako errekurtsoan ezin izango da zigor-ebazpena aurkatu.

1.– Arlokako zigor-arau bereko edo ezberdinetako bi prezeptu edo gehiagoren arabera arauhaustetzat jo daitezkeen gertakariak honako erregela hauek kontuan hartuz zigortuko dira:

c) Prezepturik zabalenak edo konplexuenak zigortuko ditu bere esparruan egindako arauhausteak.

2.– Aurreko zenbakia ezarri ahal izateko, ezinbestekoa da aipatutako prezeptu horietako bakar bat nahikoa izatea gertakariaren esanahi antijuridiko osoa besarkatzeko. Bi arrazoi izan daitezke irizpide hau ezartzeko: batetik, prezeptu horiek guztiek ondasun juridiko bera babesten dutelako arrisku beraren aurrean, eta, bestetik, honi dagokionez ezberdintasunak egonda ere, ulertzen delako ez dagoela nahikoa oinarririk zenbait arauhauste daudela ondorioztatzeko; horretarako ezinbestekoa da ezberdintasunak garrantzitsuak ez izatea eta gertakariaren egozgarritasuna txikia izatea. Horrela ez bada, ondoko atalak dioenari jarraituko zaio.

1.– Bi arauhauste edo gehiagoko erantzukizuna dutenei arauhauste horiei guztiei dagozkien zigor guztiak ezarriko zaizkie.

3.– Atal honen lehenengo zenbakia ezartzearen ondorioz sortzen diren zigorren kopurua edo nolakotasuna ez da arrazoia izango zigorrean jaitsieraren bat egiteko, betiere lege honen 15. atalean ezarritakoaren kalterik gabe.

1.– Aurretiaz bide penaletik edo administrazio-bidetik zigortutako gertakariak ezin izango dira berriro zigortu, baldin eta sujetu, gertakari eta zuzenbide-oinarri bera badute.

a) Aurreko penarekin edo zigorrarekin zigortzen den pena-bidezko edo administrazio-bidezko arauhausteak eta aztertzen ari den arauhausteak arrisku berberarekiko babesa ematen diotenean ondasun juridiko berberari.

3.– Nahiz eta zuzenbide-oinarri bera ez izan, puntu komunak badira babestutako ondasun juridikoen artean edo kontuan hartutako arriskuen artean, eta baldin eta aurretik ezarritako zigor edo penak zigortuko den arauhaustearekiko babes-helburua, zati batez bada ere, betetzeko balio badu, aurretiazko zigorra edo pena aintzat hartuko da ondorengo zigorraren bigungarri modura. Proportzionalitate-printzipioak hala eskatzen badu, larritasun txikiagoko arauhausteei edo arauhauste-kategoriei dagozkien zigorrak ezarriko dira; salbuespenez, aurretik ezarritako zigor edo pena bereziki larria izan den kasuetan, konpentsatu ahal izango da ondorengo zigorra, baina, hala ere, arauhaustea egin dela aldarrikatu beharko da.

1.– Honako kasu hauetan amaitu egiten da erantzukizuna:

b) Zigorra oso-osorik betetzen denean.

d) Arauhausteak preskribitzen duenean.

2.– Zigortutako pertsona juridikoa desegin edo amaitzen denetan, zigorra edo zigorrak betearazteko, jarraituko zaio arlokako administrazio-arauek edo zuzenbide pribatuan ezartzekoak diren araudiek diotenari.

1.– Hona hemen indultua noiz eman ahal izango den: kasu jakinaren inguruabar guztiak aintzat hartu ondoren, ikusten bada ezarritako zigorra ez dela zuzentasunak kasu horretarako eskatzen duen bezain egokia, eta hori nahiz eta zigorrak bat egin indarrean dagoen legediarekin. Nolanahi ere, indultua eman ahal izateko, ezinbestekoa da zuzenbideak bestelako biderik ez eskaintzea indultuak lortu nahiko lukeen justizi helburu bera lortzeko.

3.– Erabakitako zigorraren ordez larritasun txikiagoko arauhausteei edo arauhauste-kategoriei dagokien zigor bat ezartzen denean ere erabili ahal izango da aurreko bi zenbakietan aurreikusitakoa.

1.– Eusko Legebiltzarrak emandako legeen ondorioz ezarritako zigorrak direnean, Eusko Jaurlaritzako Kontseilua izango da indultua eman edo zigorra ordezteko organo eskuduna.

2.– Jardunbidea hasteko hiru bide daude, alegia, alderdi interesatuak eskatuta, Jaurlaritzaren Kontseiluak ofizioz hasita, edo zigorra ezarri zuen organoak nahiz administrazio-errekurtsoa ebatzi zuen organoak proposatuta. Jardunbideak ondoko tramite hauek izango ditu:

b) Zigor-ebazpenaren aurka jarritako administrazio-errekurtsoa ebatzi zuen organoaren txostena. Organo horrek indultua proposatu duenean baino ez da egingo txosten hau.

d) Kasuan kasuko zigor-jardunbideko alderdien alegazioak.

3.– Jaurlaritzaren Kontseiluak, kasu bakoitzerako, epe komun bat finkatuko du aurreko zenbakiak aipatzen dituen tramiteak betetzeko, betiere kasuan biltzen diren inguruabarrak kontuan hartuta.

5.– Ezarritako zigor guztiei, batzuei edo beren ondorio gehigarriei egokitu ahal izango zaizkie indultua eta ordezpena, baina bakar-bakarrik bete gabe geratzen diren zatiei. Nolanahi ere, horrek guztiak ez du Administrazioa behartzen ordaindutakoa itzultzera, ez eta zigor betearaziak zigortuari sortuko bide zizkion kalteen ordaina ematera ere.

7.– Indultua eman edo zigorra ordezteko jardunbidea hasteak ez du zigorraren betearazpena etengo; bai, ordea, zigorraren preskripzio-epea.

1.– Arauhausteak eta zigorrak ezartzen dituzten arauek zehaztuko dituzte preskribitzeko epeak. Arauok ez badituzte preskribitzeko epeak finkatzen, arauhauste oso larriek hiru urtera preskribituko dute, larriek bi urtera eta arinek sei hilabetera. Bestalde, arauhauste oso larriak direla-eta ezarritako zigorrek hiru urtera preskribituko dute, arauhauste larriengatikoek bi urtera eta arauhauste arinengatikoek urtebetera.

3.– Ustezko erantzulea jakinaren gainean dela administrazio-jardunbidea hasten denean, arauhaustearen preskripzioa eten egingo da. Erantzuleari egotzi ezin zaizkion arrazoiengatik jardunbidea gelditu bada, handik hilabete bat gehi egun batera abiatuko da berriro preskripzioa, eta berriz ere epe osoa zenbatuko da; halaber, modu berean jokatuko da jardunbidea amaitzen den egunaren biharamunetik, baldin eta erantzukizun-adierazpenik ez badago.

4.– Zigorra ezartzen duen ebazpena administrazio-bidean irmo bihurtzen den egunaren biharamunean bertan hasiko da zenbatzen zigorraren preskripzio-epea.

Betearazpen-jardunbidearen helburua lortzera bideratzen den edozein jarduketa egiteak, helburu horren neurrikoa bada, galarazi egingo du jardunbidea gelditutzat jotzea, nahiz eta jarduketa hori ez egon berariaz jasota jardunbidearen arauan, betiere jarduketa organo eskudunak erabaki badu eta behar bezala dokumentaturik badago.

III. ATALBURUA

I. SEKZIOA

23. atala.– Batasuna eta printzipioak.

2.– Zigortzeko jardunbideak honako arau hauek bete beharko ditu: batetik, 30/1992 Legearen IX. idazpuruko II. atalburuan, edo atalburu hori ordeztuko duen Estatuko legedian ezarritako printzipioak; bestetik, lege hau, eta, azkenik, legea garatuko duten arauak. Horiek ezean, 30/1992 Legeak jardunbide komunerako erabakitako arauak ezarriko dira.

1.– Jardunbidera noiznahi sartzeko printzipioak indarra izango du jardunbide osoan. Horretarako, interesatuek, jardunbideko edozein unetan, eskubidea dute tramitazioa zertan den jakiteko eta bertan biltzen diren dokumentuen kopiak eskuratzeko.

3.– Bukatutako zigor-espedienteetan agertzen diren dokumentuak eskuratzeko, arau izango da Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio Jardunbide Komunaren Legearen (30/1992 Legea) 37. atalean xedatutakoa.

1.– Izapidegileak, jardunbideko edozein unetan, uste badu instrukziopean dauden gertakariek legez kontrako izaera penala izan dezaketela, ebazpen-organo eskudunari emango dio horren berri. Organoak bidezkotzat jotzen badu izapidegilearen ustea, Ministerio Fiskalari jakinaraziko dizkio gertakari horiek, eta izapidegileari eskatuko dizkio egindako jarduketei buruzko argibideak.

2.– Ministerio Fiskalaren jakinarazpena jasotakoan, zigor-jardunbidea ebazteko organo eskudunak jardunbidea etetea erabakiko du, harik eta epaileek behin betiko ebazpena eman arte.

Ministerio Fiskalari jakinarazi beharko zaio kautelazko neurriak hartzeko edo beren hartan jarraitzeko egintza.

Administrazioak ofizioz berraztertuko ditu ebazpen penalean frogatutzat jotako gertakarietan oinarritzen ez diren administrazio-ebazpenak, eta bat egin beharko du ofiziozko berrazterketako jardunbideen arauekin.

1.– Egiaztatzen bada zigor-jardunbideren bat egiten ari dela Europako Erkidegoko organoetan gertakari berberak direla-eta, administrazio-jardunbidea ebazteko organo eskudunak ebazpena gerora dezake, harik eta Europakoak ebazpen irmoa izan arte.

27. atala.– Administrazio-jardunbidea eta bestelako zigor-jardunbideak.

28. atala.– Dagokion organo eskudunari igortzea.

29. atala.– Organo eskudunak.

2.– Organo eskudunak zigor-arauetan edo arlokako antolaketa-arauetan zehazten dira.

4.– Funtzionario izapidegileak, tramiteak dirauen artean, ez du inolako menpekotasun funtzionalik izango izapidegintza-lana betetzeari dagokionez.

30. atala.– Interesatuak.

31. atala.– Kautelazko neurriak.

2.– Aurreko zenbakian adierazitako aldez aurretiko entzunaldiaren ordez kautelazko neurrien ondorengo alegazioak egin daitezke, epe berberean, baldin eta beharrezko kautelazko neurriek aurretiko entzunaldiaren tramitea burutu arte itxaronez gero birtualtasuna galduko balute.

5.– Kasu zehatz bakoitzari dagozkion kautelazko helburuak bete ahal izateko behar-beharrezkoa den denbora iraungo dute kautelazko neurriek, ez gehiago.

7.– Organo horrek, ofizioz nahiz alderdietakoren batek eskatuta, egiaztatzen duenean kautelazko erabakia hartzerakoan kontuan eduki zen egoera aldatu egin dela, kautelazko erabakia ere aldatu egingo da; kautelazko neurriak aldatu edo beste batzuekin ordeztuko dira, egoera berriak eskatzen duenaren arabera, atal honetako 3. zenbakian ezarritako hautaketa-irizpideei jarraituta.

a) Kautelak hartzea erabakitako jardunbideari amaiera emango dion ebazpenagatik.

b) Zigor-jardunbidearen iraungipenagatik.

1.– Ikuskaritza-lanak betetzen ari diren funtzionarioek ez-zilegiak izan daitezkeen gertakariak egiaztatzen badituzte, ezarri ahal izango dituzte kautelazko neurriak salbuespenez, interesatuei aurreko entzunaldirik egin gabe, honako baldintza hau izanez gero: 31.1 atalean adierazten diren helburuak lortu ahal izateko, lehenengo eta bigarren azaldutakoak izan ezik, kautelazko neurriak berehala hartu beharra derrigorrezkoa izatea.

3.– Atal honek arautzen dituen kautelazko neurriak ezarri diren kasuetan, dagokion zigor-jardunbidea irekiko da ahalik eta lasterren, eta irekitze-egintzan zigortzeko eskumena duen organo titularrak zehaztuko du, arrazoituta, neurri horiek amaitu, jarraitu edo aldatu egin behar diren. Horren ondoren, 31.2 atalean aurreikusten diren kautelazko neurrien ondorengo alegazioen tramiteari ekingo zaio.

33. atala.– Inputazio-akatsa.

II. SEKZIOA

34. atala.– Ofizioz hastea.

2.– Beste organoren batek eskaera arrazoitua egiten duenean, arauhauste izan daitezkeen gertaeren kontaketa egin beharko du eta honako xehetasun hauek adierazi beharko ditu: tipifikazioa, zein egunetan edo zein denboralditan gertatu ziren eta, ahal izanez gero, ustezko erantzuleen identifikazioa.

3.– Eskaera arrazoitua egitea ez da loteslea zigortzeko ahalmena duen organo titularrarentzat. Baina zigortzeko ahalmena duen organoak eskaera arrazoitua egin duen organoari jakinarazi egin behar dio jardunbidea irekitzeko erabakia hartu duen edo ez.

35. atala.– Alderdietako baten eskaeraz hastea.

Eskabide horrekin batera eskabide-egileak, interesatua denez, aurkeztu ahal izango ditu bere xedea oinarritzeko egokiak izan daitezkeen dokumentu, tresna edo froga guztiak.

Epe berbera izango da jardunbidea irekitzeko eskabidean aldaketak sartzeko, 30/1992 Legearen 71. atalean aurreikusitako konpontze-ahalmenaren indarrez.

4.– Ez da eskabidea onartuko honako kasu hauetan:

b) Argi eta garbi ikusten denean oinarririk gabekoa dela.

Onarpenik eza goiko arrazoi horretan oinarritzeko kontuan hartuko da, bereziki, eskabidean egindako arrazoibidea eta eskabidearekin batera aurkeztutako frogen laguntza.

c) Interesatua ez denak aurkezten duenean.

5.– Organo eskudunari irekitze-eskabidea onartezina iruditzen bazaio, hala adieraziko du ebazpen arrazoituan. Aitzitik, eskabidea onargarria dela iruditzen bazaio, jardunbidea hasteko erabakia emango du.

1.– Jardunbidea hasteko erabakiak honako eduki hau izango du gutxienez:

b) Jardunbidearen hasiera arrazoitzen duten gertakariak, gertakari horiek izan dezaketen kalifikazio juridikoa eta egokitu dakizkiekeen zigorrak.

d) Jardunbidea ebazteko organo eskuduna eta eskumena eratxikitzen dion araua.

37. atala.– Froga.

a) Aurreko atalean ezarritako alegazioen tramitazioan interesatuen arteko edozeinek eskatzen duenean, horretarako frogabide zehatzak proposatzen baditu, betiere frogabide horiek bidezko jotzen dituenean izapidegileak.

b) Alderdi interesatuak eskabiderik egin ez arren, izapidegileak egoki jotzen duenean gertakariak argitzeko eta erantzuleak zehazteko.

2.– Frogaldiak hogeita hamar egun balioduneko iraupena izango du.

38. atala.– Ebazpen-proposamena.

A) Arauhaustea eta erantzukizuna daudela irizten badio:

b) Erantzuletzat jotzen dituen pertsonak, prezeptuak eta irizpenaren oinarri den frogaren balorazioa.

d) Egoki iritzi dien zigorrak eta ondorio gehigarriak, zein prezeptutan oinarritzen diren, horretarako kontuan hartu dituen inguruabarrak, irizpenaren oinarri diren prezeptuak eta frogen balorazioa eta, hala egokituz gero, baita zigorraren betearazpena geldiarazteko, atalka betearazteko edo aldatzeko proposamena eta proposamen horren arrazoiak ere.

B) Arauhausterik eta erantzukizunik ez dagoela irizten badio:

b) Absoluzio-proposamena.

1.– Interesatuei ebazpen-proposamenaren berri emango zaie eta alegazioak aurkezteko hamabost eguneko epea dutela jakinaraziko zaie.

2.– Entzunaldiaren tramitea amaitu bezain laster izapidegileak ebazpen-proposamena aurkeztuko dio organo eskudunari, jardunbidea ebazteko, espedienteak dituen dokumentuekin, alegazioekin eta informazioekin batera.

1.– Izapidegileak, arrazoiak emanez, eta aldeen kontrako jarrerarik egon ezean, frogaldiaren iraupena murriztu ahal izango du, egin beharreko frogen kopuruaren eta izaeraren arabera. Murriztu ahal izango ditu, halaber, lege honetan alegazio-tramiteetarako ezartzen diren epeak ere. Murrizketa horrek ere arrazoitua izan beharko du eta honako arrazoi hauek aintzat hartuz ezarriko da: kontuan hartutako gertakarien larritasunarenaren txikia, bertan sartutako gai juridikoen kopurua eta konplexutasun eskasa, eta izapidegileak tramiteak bideratzeko interesatuen esku jarri dituen dokumentuen eta frogen kopurua eta konplexutasuna.

Lege honetako 43.4 atalean ezarritako sei hilabeteko epeak ez du aurrera egingo luzapenak irauten duen bitartean.

Izapidegileak frogaldiaren irekitzea edo alderdiek proposatutako frogabideen praktika ukatzea erabakitzen badu, errekurtsoa aurkeztu ahal izango da administrazio-egintza horren aurka. Jardunbidea ebazteko eskumena duen organoaren aurrean aurkeztuko da errekurtsoa, hiru eguneko epean. Organo eskudunak bestelako tramiterik gabe ebatziko du ebazpena, hiru eguneko epean, eta erantzunik ematen ez badu errekurtsoa gaitzetsi egin duela ulertu behar da.

1.– Ebazpena eman aurretik, organo eskudunak erabaki ahal izango du, arrazoitutako erabakiaren bitartez, egoki iritzi dien ekintza osagarriak gauzatzea jardunbidea ebatzi ahal izateko.

2.– Ekintza osagarriak burutu ondoren interesatuen eskueran jarriko dira ekintza horien emaitzak, bidezko iritzi diotena alegatu ahal dezaten, bost eguneko epean.

4.– Jardunbidearen azken ebazpena eman aurrean bertan egiten diren derrigorrezko txostenak ez dira ekintza osagarritzat joko.

1.– Organo eskudunak ebazpen arrazoitua emango du, interesatuek aurkeztutako gai guztiei buruz eta jardunbidearen ondorio diren gainerako gaiei buruz erabakiz.

2.– Erabakia hartzeko eskumena duen organoak ebazpen-proposamenean azaltzen diren gertakariak ñabartu edo beste batzuk kontuan hartu ahal izango ditu baina hori egiteko ezinbesteko baldintza izango da aldaketak aurreko atalean adierazitako ekintza osagarrien ondorio izatea, edo izapidegileak egindako frogei eta izapidegintzei emandako balorazioa bestelakoa izatea. Kasu bietan ebazpena emateko organo eskudunak beren-beregi arrazoituko du aldaketa faktikoa ebazpenean.

3.– Aurreko zenbakian adierazten den aldaketa faktikoaren edo ebazpen-proposamenean gertakariei eta inguruabarrei ezarritako bestelako kalifikazio juridikoaren ondorioz, ebazpena emateko organo eskudunak ebazten badu ez dela bidezkoa izapidegileak proposatutako absoluzioa onartzea edo izapidegileak iritzitakoa baino zigor larriagoa ezarri beharra dagoela, hamar eguneko epea utzi beharko du ebazpena eman aurretik, interesatuek bidezko iritzi diotena alegatu ahal izateko edo, hala egokituz gero, aldaketa faktikoan kontuan izan diren gertakariei buruzko frogak egitea proposatzeko. Gauza bera egingo du arauhausteak sortarazitako kaltearentzako ebazpen-proposamenean ezarritako kalte-ordainak handiagoa izan behar duela edo, kalte-ordainik ezean, ezarri beharra dagoela irizten badio. Tramite hori amaitu bezain laster ebazpena emango du eta alderdiei jakinaraziko die.

4.– Jardunbidea hasi eta hurrengo sei hilabeteko epean ebazpena jakinaraziko ez balitz, ebazpen hori iraungita geratuko litzateke 30/1992 Legeak ezartzen duen moduan.

5.– Ebazpena betearazlea izango da administrazio-bidean irmo bihurtzen duenean.

ALDIBATERAKO XEDAPENA

1.– Lege hau indarrean jarri aurretik hasi eta legea indarrean jartzen den egunean oraindik amaitzeko dauden zigor-jardunbideak, hasi zirenean aplikatu zitzaizkien araudiekin bat etorriz tramitatuko dira aurrerantzean ere.

INDARGABETZE XEDAPENA

AZKEN XEDAPENAK

Jaurlaritzaren Kontseiluari ahalmena ematen zaio lege hau eraginkorra izan dadin beharrezkoa den guztia garatzeko.

Legea Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu eta hiru hilabete eta egun batera jarriko da indarrean.

Vitoria-Gasteizen, mila bederatziehun eta laurogeita hamazortziko martxoaren hiruan.

JOSÉ ANTONIO ARDANZA GARRO.

Azterketa dokumentala