Osasunaren alorreko arau orok kontuan hartu beharrekoari jarraikiz, gure erreferentziazko esparru juridikoak Konstituzioaren 43. artikulua du oinarri. Artikulu horrek osasuna babesteko eskubidea aintzatesten du, eta xedatzen du legez arautu eta programatu beharko dela eskubide hori, herri-aginteen konpromisoari erantzuteko, dagozkion eskubide eta betebeharrak zehaztuta. Estatuko antolamenduak, eginkizun garrantzitsu hori bere gain hartuta, apirilaren 25eko 14/1986 Legea, Osasunaren Lege Orokorra, atera zuen. Halaber, Euskal Autonomia Erkidegoko antolamenduak, ekainaren 26ko 8/1997 Legearen bitartez, Euskadiko Antolamendu Sanitarioa eratu zuen; horrenbestez, maila goreneko arau horren bidez, osasuna babesteko eskubidea eskubide unibertsal bihurtu zen Euskadiko lurraldean bizi direnentzat.

Eskubide hori eraginkorra izateko, beharrezkoa da, batetik, Euskal Autonomia Erkidegoak (EAE), osasun-aseguratzaile publikoa den aldetik, finantzatutako osasun-segurantza, eta, bestetik, osasun-txartel indibiduala (alegia, babestutako pertsona dela egiaztatzen duen titulua). Halaber, Euskadiko osasun-sistemak ematen dituen osasun-zerbitzuak jasotzeko prozedura arautu behar da, lehen aipatutako ekainaren 26ko 8/1997 Legeak, Euskadiko Antolamendu Sanitarioarenak, 4.3 artikuluan xedatutako agindua betetzeko.

Euskal Herriaren Autonomia Estatutuaren 9. artikuluak xedatzen du EAEko herri-aginteek, beren eskumen esparruan, gizakien eta gizataldeen askatasuna eta berdintasuna zinezko eta benetako izan daitezen baldintzak eragitera eta oztopoak desagerraraztera bideratutako neurri oro hartuko dute.

Bestalde, Euskal Herriko Autonomia Estatutuaren 18. artikuluak xedatzen du EAEri dagokiola, barneko osasunaren arloan, Estatuko oinarrizko legeria lege bidez garatu eta betearaztea. Hori guztia Konstituzioaren 149.1.16 artikuluan xedatutako esparruaren barnean; izan ere, artikulu horrek Estatuari esleitzen dio osasun-oinarrien alorreko eskumen esklusiboa.

Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan, otsailaren 16ko 26/1988 Dekretua, baliabide ekonomiko nahikorik gabe eta Gizarte Segurantza Sistemaren babesik gabe daudenei ere Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuak Euskal Herriko Autonomia Erkidegoan ematen duen osasun-laguntza jasotzeko eskubidea aitortzen diena, tresna garrantzitsua izan da osasun-laguntza hedatzeko osasun-sistema publikoaren estaldurarik ez zuen biztanle-multzo bati.

Geroago, ekainaren 26ko 8/1997 Legea, Euskadiko Antolamendu Sanitarioarena, promulgatu, osasuna babesteko eskubide hori eskubide unibertsal bihurtu zen Euskadin bizi diren pertsona guztientzat. Izan ere, lege horren 6. artikuluak xedatzen du unibertsaltasuna, solidaritatea eta ekitatea direla Euskadiko osasun-sistema eratzen duten printzipioak, eta osasun-politikaren ildoak printzipio horien araberakoak izan behar dutela.

Maiatzaren 28ko 16/2003 Legea, Osasun Sistema Nazionalaren kohesio eta kalitateari buruzkoa, aldatu da berriki, osasun-laguntzari buruzko zenbait alderditan; eta, aldaketa horren ondorioz, Euskal Autonomia Erkidegoak, bere eskumenak gauzatuz, antolamendu juridikoan ezarritako printzipioak betetzeko neurriak egituratu behar ditu, dagokion lurralde-eremuan bizi direnei osasun-laguntza bermatzeko. Bere horretan eusten da «status quo»a, krisi ekonomikoko garai hau ez baita unerik egokiena osasun-sistemaren estaldura murrizteko.

Osasun Sistema Nazionalaren (OSN) farmazia-prestazio anbulatorioa maiatzaren 28ko 16/2003 Legeak, OSNaren kohesio eta kalitateari buruzkoak, arautzen du, prestazio publiko hori ospitaleratu gabe emateko, erabiltzaileek neurri batean ordainduta. Prestazio hori ekainaren 26ko 29/2006 Legean, medikamentuen eta osasun-produktuen bermeei eta arrazoizko erabilarari buruzkoan, xedatutako berariazko araudiaren mende dago.

Bi lege horiek aldatu egin dira, hain zuzen, apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretuak, OSNaren iraunkortasuna bermatzeko eta prestazioen kalitatea eta segurtasuna hobetzeko presako neurrienak, xedatutakoaren bidez. Horrenbestez, medikamentuaren zikloa esaten zaionaren zenbait esparrutako programa eta kudeaketa-arauak ezarri dira; bereziki, prestazio publikoa kudeatzeko eta finantzatzeko ardura duten herri-administrazio sanitarioen jarduera-eremuan. Hortaz, barne hartzen da medikamentu horiek banatzen dituzten farmazia guztiekiko bitartekotza, bai eta finantzaketa publikoaren funtsezko ekarpena ere, sistemaren funtzionamendua bermatzeko.

Dekretu honek testuinguru horretan eragiten du, lehen helburu izanik Estatuko oinarrizko araudi berriaren aplikagarritasuna bideratzea. Horretarako, beharrezko neurriak egituratu behar dira, sendagaiak agintzeko funtzioa osa dadin sistemak sortuko duen informazioarekin, erabiltzaileen ekarpenerako mekanismoari dagokionez, eta, aldi berean farmazia-prestaziorako baldintza onenak bermatuko dituen kudeaketa-elementu berriak transmititzeko gai izan dadin.

Bestalde, dekretu honen helburu da, halaber, oinarrizko antolamenduaren garapenean sakontzea, Euskal Autonomia Erkidegoan osasun-politikaren berariazko gidalerroak finkatzeko. Helburu horretarako, betiere legedia errespetatuz, eta Estatuko oinarrizko araudi berriak gastu publikoa arrazionalizatzeari buruz xedatutako helburu eta printzipioak kontuan hartuta, herritarrekin dugun konpromisoa hedatzeari ekingo diogu, eta Estatuak ematen duen oinarrizko prestazio-estatusa osatuz, Euskadin lortu ditugun babes-mailei eusteko. Horrek eragingo duen ahaleginaz ohartzen gara, kudeaketa publikoari lotu beharreko gardentasun-maila handiagoak aintzat hartuta.

Onesten diren arauen funtsezko funtzionaltasunak bideratuko du OSNaren farmazia-prestazio anbulatorioa emateko oinarrizko finantza-baldintzei osagarri bat eranstea Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan, baldintza berdinetan eta prestazio hori jasotzen dutenentzat edota apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretua indarrean jartzeko unean eskubide hori lortuta dutenentzat.

Estatuko esparrua garatzeko ahalmen hori proiektatzen da arau horrek finkatu duen eremuan, Estatuaren zenbait eskumenetan zehaztu gabe babestuta. Baina, Konstituzio Auzitegiaren doktrinari erreparatuta, maiatzaren 25eko 98/2004 epaitik aurrera argi eta garbi ageri da farmazia-prestazioa ezartzeari eta publikoki finantzatzeari dagokionez, zehazki Konstituzioaren 149.1.16 artikuluan jasotako osasunaren oinarriei buruzko Estatuaren eskumena; besteak beste, gizarte-segurantza sistemako osasun-laguntzaren kontribuziozko izaera galtzeak behin betiko lagundu du OSNeko prestazio publikoen sistemaren oinarriaz jabetzeko kontzeptua birdefinitzen eta finkatzen, eta, gaur egun, zerga orokorren kargura finantzatzen da oso-osorik.

Ekimen honen ezaugarriak dira dagozkion politika publikoak garatzeko eta gauzatzeko ahalmena duen eskumen autonomikoari dagokion eremuaren oinarrizko antolamendua hedatzeko edo hobetzeko aintzat hartu beharrekoak, eta, bereziki, «barneko osasunaren» arloko Estatuko oinarrizko araudia lege bidez garatzeko eta gauzatzeko euskal eskumen autonomikoari dagozkionak, lehen aipatutako Autonomia Estatutuaren 18. artikuluan aurreikusitakoari jarraiki.

Orain zerbitzuak autonomia-erkidegoak osatzeari dagokionez eskatzen denaren antzera, finantza-nahikotasunerako aurretiazko bermea dugu, aurrekontuen egonkortasunerako irizpideak betetzearen esparruan; izan ere, Estatuaren eta Euskal Kontzertu Ekonomikoaren testuinguruan onetsita dago Euskal Autonomia Erkidegoari dagokion finantza-berrorekarako plana, gure berariazko politika publikoei dagokien garrantzia ematen diena, lehen esan bezala.

Halaber, ekimenaren azalpena osa daiteke, dekretu honen eremu subjektiboak hartzen dituen pertsona guztiei osasun-prestazio publikoak aplikatzeak eragindako kostu guztiak Euskal Autonomia Erkidegoko Aurrekontu Orokorren kontura izango direla berretsiz.

Ekimen honek ez du inolako ondorio negatiborik eragingo OSNari dagokion araudiaren aplikazioaren egunerokoan, eta, jakina, ez du inolaz ere eragin behar OSN guztiaren prestazioak jasotzeko ekitateari eta benetako berdintasunari buruzko berme osoari. Gainera, kontuan izan behar da ez dela sendagaien edo osasun-produktuen berariazko erreserba; izan ere, erreserba horiek mugatzaileak dira, ekainaren 26ko 29/2006 Legeak, medikamentuen eta osasun-produktuen bermeei eta arrazoizko erabilerari buruzkoak, xedatutako araubide juridikoari jarraiki.

Dena dela, dekretuari buruzko jakinarazpen arrazoitua helarazi behar zaio Osasun Sistema Nazionalaren Lurraldearteko Kontseiluari.

Adierazitakoagatik, Osasun eta Kontsumoko sailburuaren proposamenez, dagozkion izapideak egin ostean, Euskadiko Aholku Batzorde Juridikoaren adostasunarekin, eta Jaurlaritzaren Kontseiluak 2012ko ekainaren 26ko bilkuran gaia aztertu eta onartu ondoren, honako hau