Artea»XIX eta XX mendeak

Paul Cezanne

Inpresionismoaren kontrako erreakzio gisa-edo sortu zen postinpresionismoa. Roger Fry arte kritikari ingelesak erabili zuen lehenengo aldiz "postinpresionismo" hitza, Londresko Grafton Galleries-ek antolatu zuen erakusketa batean (Manet and the Post-Impresionists") . Erakusketan aurkeztu ziren obrak inpresionismoak 1880-1905 bitartean izan zuen barne krisiaren edo kontrako erreakzioaren adierazgarritzat liar daitezke. Parte hartu zutenen artean aipagarriak dira, beste askoren artean, Paul Cezanne, Paul Gauguin eta Vincent van Gogh.Pintore frantsesa (1839, ALY-en-Provence - 1906, Aix-en-Provence), familia burges aberats batean sortua eta hazia ; aita bankaria zuen. Aix-en bertan egin zituen ikasketak, Bourbon eskolan lehenbizi (1852-1858), eta marrazki eskolan gero. Bourbonen Emile Zola ezagutu zuen, eta lagun handia egin zuen. Zuzenbide ikasketak egin zituen aitaren borondatea betetzeko, baina berak margolari izan nahi zuen, eta 1861ean Parisa joan zen pintura ikasketak egitera. Urte hartako erakusketa ofizialean, margolari belaunaldi berriak beste joera batekoak baziren ere, orduko pintore errealista eta akademikoen lanak ederretsi zituen -Alexandre Cabanel (1823-1889), Gustave Dore irudigile ospetsua (1832-1883), Jean Louis Ernest Meissonier (1815-1891)-, baina Louvreko museoan Caravaggio, Velazquez, Ribera eta Zurbaran bezalako maisu handien lanak eta pintore holandarren eta veneziarrenak ikusi eta aztertu zituenean, berehala oilartu zen batzuen eta besten artean zegoen amildegi sakonaz. Aurkikuntza horrek-esanahi handia izan zuen bere margolari karreran-, krisi larria eragin zion. Hala, pintatzeko gauza ez zelako ustean etsita, jaioterrira itzuli eta aitaren banketxean lanean hasi zen. Baina margotzen jarraitu zuen.

Hain zuzen ere, garai horretakoa du bere aitaren erretratuetako bat (Louis flugttste Cezarirte, 1860-1863, National Gallery, Londres), eta bere lagun AchrlleEmperctrre ipotxarena, besteak beste. 1862ko azaroan Parisa joan zen berriro, margolari izateko eta margolaritzatik bizitzeko asmo sendoarekin.

Parisen Zolarekin harremanetan jarri zen berriro, Eugene DelacroLx eta Gustave Courbet frantses margolarien lanak behatu eta aztertu zituen, Salori desRefitses erakusaretoa bisitatu zuen (inpresionistek erakusketa ofizialaren itxikeriari aurre egiteko antolatua), eta Acadetnie Sursse-n Armancl Guillaumin (1841-1927) eta Camille Pissarro (1830-1903) ezagutu zituen. Margolari horiek ezagutzeak, Pissarro ezagutzeak batez ere, garrantzi hanclia izan zuen bere artearen norabidean : harreman horren eraginezbere estilo landugabea, kolore ilunekoa eta materiaz betea aldatuz joan baitzen piskana-pixkana, eta estilo berezi bat sorrei zuen, bere-berea, berak "couillard" deitu zuena, arau akademiko guztietatik, eskola eta aurreiritzi guztietatik bereizia.

1866an margolan bat bidali zuen erakusketa ofizialera, baina ez zuen lortu epaimahaikoen onespena (urte askotan bidali zituen bere lanak erakusketa ofizialetara, baina behin bakarrik onartu zioten bat, eta hura bere lagun Guillauminen bitartekotzari esker; oharkabean pasa zen gainera).

Bada, lana onartu ez ziotela-eta, gutun bat idatzi zion Arte Ederretako buruari kultura ofizialak zeraman bidearekin bat ez zetorrela azalduz. 1870. urtean, Frantziaren eta Prusiaren arteko gerra piztu zenean, Proventzan zegoen. L'Estaquen bizi izan zen -Marseillako golkoko hiri bat-, bere amaren etxe batean, bere andre Hortense Fiquetekin eta semearekin. Han paisaje eta izadi hil asko margotu zituen, aurrekoetatik desberdinak, kolore biziagoak eta margo ore arinagoak erabili baitzituen. Ondo bereganatua zuen ordurako inpresionismoaren funtsa : kolorea elementu eraikitzailea da, ez bakarrik koloreen arteko aurkakotasunaren bitartez, baita fusioaren, dardaren eta gardentasunen bitartez ere. 1872an Pontoisen jarri zen bizitzen, Pissarro bezala. Gero eta harrernan estuagoa izan zuen Pissarrorekin, eta harekin eta beste margolariekin batera lan egin zuen, aire zabalean beti, "sur le motiY'. Gero Auvers-sur-Oise-ra joan zen bizitzera, eta bi urte egin zituen han, Gachet doktorearen etxean. Margolari belaunaldi gaztearen pintura molde herria aintzakotzat hartzen zuen bakarretakoa zen Gachet. Auversen Urkatuaren etxea margotu zuen (1873, Paris, Musee d'Orsay), bere lan aipagarrienetako bat, handik aurrera urratuko zuen bide herriaren aurreneko maisulana. 1874an, Pissarrok bultzatuta, inpresionisten lehenengo tade erakusketan parte hartu zuen, Nadar argazkilariaren estudioan . Bigarrenean ez zuen parte harri, lehenengoan izandako porrotak nahigabetuta . Hirugarrenean, berriz, 1877an, hamasei lan bidali zituen, baina oso harrera txarra egin zien kritikak, eta baita publikoak ere. Cezanne L'Estaquera erretiratu zen, eta lagunengandik ere banandu zen.

1886an Zolak L'Oetture argitaratu zuen.

Obraren protagonista pintore bat zen, porrot egindako pintore bat, eta Cezanneri iruditu zitzaion Zolak bere obraren kritika egin nahi izan zuela pertsonaia hartaz baliatuz.

Cezarmek harremanak eten zituen idazlearekin, eta ez zen inoiz gehiago harekin elkartu . Urte hartan aita hil zitzaion, eta emaztea eta semea Parisen utzita ALxera joan zen.

Airen Sainte-Victoire mendiko koadro askoeta izadi hil asko egin zuen. Cezanneren helburu nagusia bere koadroetan zuzeneko sentipenaren bizitasunari -inpresionistek sustatutako ezaugarria-, konposizio tt-ukuna eta erritmoa eranstea zen. Eta kolore hutsa erabiliz lortu zuen hori, usadiozko pinturaren modelatuaren eta argilunen beharrik gabe. Harentzat forma eta kolorea bi elementu desberdin ziren ; pintatu ahala marrazten zuela zioen, eta margolana koloretan aberatsa zenean formetan betea zela.

1895. urtean Vollardek erakusketa handi bat antolatu zuen haren margolanekin bakarrik.

Berriro ere kritikak eta jendeak hotz samar hartu zituen haren lanak, baina abangoardiako artista gazteek eta bere gairaikideek maisutzat hartu zuten. 1899an Salora desIndependerzts erakusketan parte hartu zuen, eta bere lanek jakin-min handiagoa piztu zuten orduan. Ezaguna izaten hasi zen eta aholku eske joaten zitzaizkion pintore gazteak, Emile Bernard eta Charles Camoin, adibidez. 1904an Salora d Atttontrtze izeneko erakusketan areto oso bat hartu zuten bere lanek. Kubistek haren jarraitzaileak zirela aitortu zuten, haren joera konstruktibistan eta errealitatearen elementu estrukturalen erabileran (kuboa, esfera, zilindroa, konoa) oinarritzen baitziren kubismoaren ezaugarri nagusiak. Haren azken urteetakolanak maisulanak dira guztiak, adituen ustez : Karta jokalariak (1890-1892, Museed'Orsay, Paris), Pipadun gizona (1890), Annecy aintzira (1896), Balntc-hartzaileak (1895-1905). 1907an, bera hil eta hurrengo urtean, atzera begirako erakusketa handi bat antolatu zen, eta ordutik aurrera hasi zen Cezanneren balioa benetan aintzakotzat hartzen.

Cezanneren margolaritza prestakuntzan garrantzi handikoak izan ziren Courbet-en konkrezio konstruktiboa, Delacroix-en erromantizismo eta lirismo koloretsua, eta Honore Daumier-en lana, Cezanneren beraren ustez bi margolari handi horien kualitate piktoriko guztiak beregan zituena. Margolari horiek utzitako arrastoa nabarmena da Cezanneren lehenengo lanetan, margoaren erabilera oldartsuan, tonu ilunetan eta kolore nahastura kargatuetan. 1865 eta 1869 bitartean erretratu sail bat egin zuen, "Dominique osabaren erretratuak" izenez ezagunak, non bolumenaren arazoa konpontzeko, espatulaz zabaldutako materiaren loditasuna baliatu zuen. Pendulu beltza izeneko obran (1869-1870, Paris, Niarchos bilduma) argi dago konposizioan jarri zuela bere arreta osoa. Pissarroren bilaketa kromatikoak eta konstruktiboak akuilaturik, errealitatea modu optikoago eta sintetikoago batez irudikatzen hasi zen, patetismorik gabe : gorago aipatu den Urkatuaren etxea hori izan zen bere estilo berriaren maisulanetako bat. Hala ere, bai margolan horretan, eta baita garai horretako beste batzuetan ere (kolore argikoak eta konposizio oreka zorrotzekoak dira horiek, adibidez, Gachet doktorearen Attue)s-eko etzea, 1873, Basllea, Kunstmus. ; Chogttet-erz er ) ,ehcrttrak, Rothschild Bilduma, Londres, eta Gallety of Fine Arts Columbus, Ohio), argi dago inpresionismotik urruntzen hasia zela : kolorezko paisajeek formaren bolumenak nabarmentzeko erabiltzen zituen, argiaz eta hainbeste arduratu gabe. Cezannek inpresionismoa "gotortu" nahi zuela zioen, huitsezkoenaren bila. Aixeko 1833-1837 bitarteko aldian izadiaren irudiaren kontrol formal-konstruktiboa zorroztuz joan zen ; urte horietan koloreez moldatutako forma solidoak gauzatzen saiatu zen. Horrexegatik ez da harritzekoa gai bat hartu eta hura askotan margotu izana : batez ere L'Estagrre herriko ikuspegiak, Chriteatt Noir-ekoak eta Sarrite-Victoire mendikoak. Cezannek izadi hil ikusgarrietan irudikatu zuen izadiko gauzen eta eguneroko bizitzaren iraunkortasuna eta betikotasuna : Hoirtense Ceznnrie berotegiari (1850, Clark bilduma, New York). Bere bizitzako azken urteetan bainu-hartzaileen margolan asko egin zituen. Lehenago ere eginak zituen Bainu-hartzaileak, haina oraingoak askoz koadro handiagoak ziren, abstraktuagoak, klasizismo berri batera hurbiltzen den forma eta kolore sintesi bat eginez .