Artea»Antzin Aroa

Greziako artearen hasiera

Mizenastarrak izan zuen lehenengo greziarrak ; K.a. 2000. urtean iritsi ziren Greziara.

K. a. 1100. urtean grekeraz hitz egiten zuten beste leinu batzuk iparraldetik sartu ziren penintsula hartara, mizenastarrak beretu eta bereganatu zituzten, eta Egeoko uharteetan eta Asia Txikian barrena hedatuz joan ziren pixkanaka-pixkanaka. Leinu horiexek sortu zuten hurrengo gizaldietan gaur egun greziar zibilizazioa esaten zaiona. Doriarrak eta joriarrak nabarmendu ziren leinu multzo haien artean ; doriarrak Greziako kontinentealdean kokatu ziren, eta joniarrek, berriz, Egeoko uharteetan eta Asia Txikiko kostaldean hartu zuten bizilekua, eta antzinako Ekialde Hurbilarekin harremanetan zeuden .

Hizkuntzaren, sinesteen eta ohituren bidez elkarren artean lotura handia bazuten ere, greziarrak elkarrengandik bereizita egon ziren hiri-estatu askotan. Estatu horiek politikan, alor militarrean eta merkataritzan elkarren artean zuten lehiak ekarri zuen ideien eta erakundeen aurreramendua.

Estilo geometrikoa

Greziar zibilizazioaren eratze aldiak laurehun bat urte iraun zuen, K.a. 1100etik 700era. Garai hartako lehenengo hiru gizaldiez ezer gutxi dakigu gaur egun, baina 800 urtearen inguruaz geroztik historiak badu berri zehatzagorik : K.a. 776 urtean Olinpiar Jokoak sortu ziren, eta orduan hasi zen Greziaren kronologia. Garai hartakoa da baita ere bereziki greziarra zen estilorik zaharrenaren goraldia arte ederretan : estilo geometrikoa esan zitzaiona. Zeramika margotuak eta eskultura txikiak ditu arte horrek ezaugarri nagusiak.XI. gizaldiko zeramikari estilo protogeorrretrikoa esan izan zaio. Kretako eta Mizenasko zeramika molde aberats eta apainak ez bezala, zeramika protogeometrikoak oso molde soilak zituen, eta oso apaindura xumeak, egunero erabiltzeko ontzi eta plater txikietan eginak. Gaztain kolorez zeuden margotuak, hi edo hiru narra izaten zituzten, eta margotua ez zegoen zatietan apaindura oso xume bat marraztua zeukaten, bizpahiru alditan errepikatua : zirkuluak, punr
X. mendean, estilo geometrikoko zeramika nagusitu zen zeramika protogeometrikoaren ordez. Buztingintzako lantegi bakartu batzuk nabarmentzen hasi ziren han-hemen, eta xehetasun jakin batzuetan aldea baldin bazegoen ere batzuetatik besteetara, estilo berbera zuten oinarrian. Atikan iritsi zuen estilo hark goi maila. Ontziak ugaritu egin ziren formaz, eta haien atalen egitura argiagoa eta proportzionatuagoa egin zen. Egunero erabiltzeko plater-ontziez gainera, lurrinak gordetzeko ontzi txikiak eta hilobietan jartzeko ontzi handiak ere hasi ziren egiten. Buztingintzari dagokionez, teknika landuagoa erabiltzen zuten, buztin garbituagoa, berdintsuago egosia... Zirkuluak eta lerro zuzenak konpasarekin eta erregelarekin egiten zituzten. Aldi berean, ontzien kanpoaldeko marrazkiak gero eta konplexuagoak eta landuagoak ziren :apaindurazko irudi eta gaiak gehiagotu eta aberastu egin ziren, eta oinarri horren gainean geometriazko marrazki eta sistema oso bat eratu zen.

Sistema horren elementuak, lerroa oinarri zuten apaindurak ziren, askotan geometriazko irudi soilak ere izaten zirenak: lerro zuzenak eta lerro etenak, puntuak, triangeluak, erronboak, laukiak, dameroak, era askotako gurutzeak, zirkunferentzia zentrokideak, eta horien guztien konbinazioak.

Apaindurarako irudi jakin bat aukeratu orduko, buztingileak behin eta berriz errepikatzen zuen irudi hori, eta apaindura beraren segidak baliatuz zerrenda horizontalak egiten zituen. Zerrenda horiek narra fin batez bereizten zituen. Sistema horrekin apaindu beharreko ontziaren proportzioa gordetzen zuten. Sistema hori gero eta konplexuago egin zen : zerrenda horizontal hori lauki batzuek eteten zuten, eta lauki horietan irudiak marrazten zituzten : errosetak, hegaztiak eta beste animalia batzuk. Eta, azkenik, estilo geometrikoak goren maila iritsi zuenean (IX. mendearen bukaeran eta VIII.. endearen hasieran), giza irudiak irudikatzen zituzten.

Giza irudiak dituzten lehenengo anforak Atenaseko Dipilon hilerrian aurkitu zituzten, eta, hortaz, cIrpilonekoa esaten zaio anfora horien estiloari. Tamaina handiko ontziak dira (metro t'erditik gora luze), eta hilobien gainean jartzen zituzten, hil oroigarri gisa. Ontziaren lepoa, gorputza eta oinarria aipaindurazko zerrendekin estaltzen zituzten, baina erdialdean, heldulekuen parean, hildakoaren doluminez eginiko irudi bat marrazten zuten. Irudi horietako batzuetan gorpua irudikatzen zuten, inguruan ahaideak negarrez zituela, besoak altxatuta ; beste irudi batzuetan, berriz, baziren hil karrozak eta hiletako segizioa, itsasontzi hancliak aurraunlari pila bat eserita zeukatela ; itsasoko eta lehorreko guduak...

Giza irudiak eta irudi osoa antolatzeko modua oso xaloa zen. Giza irudiek hankak oso handiak zituzten eta beti soslaiz marraztuak ziren : soina motza, triangelu baten erakoa, besoak makilen tankerakoak, lepoa ere makiL baten itxurakoa, eta burua biribila edo obalatua. Irudi hori beti berbera zen, molde beretik aterea balitz bezala, eta berdin zioen gizona zutik egotea, edo gorputz hila edo etzana irudikatzea. Ekintzak besoen edo eskuen keinuen bidez edo hanken arteko espazioaren bidez zeuden adieraziak.

Giza irudi horiek ez ziren, inondik ere, tamaina berekoak ; ontzi guztiaren apainduraren zati bat baizik ez zirenez, pintorea saiatzen zen tarte hutsik ez uzten irudien artean, eta, hortaz, behar zuenean handitu edo txikitu egiten zituen giza irudiak, proportzioen eta perspektibaren axolarik gabe.Dipiloneko estiloan apaindutako anforetako giza irudiak ideografikoak ziren.

Marrazkilari haiek ez zituzten eredu bizi bati begira marrazten irudi horiek, buruz baizik, eta oroimenean zuten moldearen arabera : giza irudiaren ideia abstraktu bat adierazten zuen, eta ez begi hutsezko sentipen bat.

Anfora geometriko batzuk animalien buztinezko irudi txiki batzuez apainduta egoten ziren, eta apaingarri horiek anforen estalkietan edo heldulekuetan jartzen zituzten . Brontzezko ontzi geometrikoak ere modu horretantxe apaintzen zituzten. Aurkitu izan dira baita ere brontzezko eta buztinezko giza irudi txikiak, estilo berekoak, eta batzuetan multzoka bilduak.

Estilo geometrikoa ez da Mizenasko tradizioaren bilakaeraren emaitza, oso bestelako estilo bat baizik : abiapuntu herri bat, alclerdi batzuetan zeharo lanclugabea zegoena . Adituek ez datoz bat estilo mizenikoaren eta estilo geometrikoaren arteko aldeari eta etenari argibideak ematerakoan : batzuentzat, estilo geometrikoa doriarrek ekarria zen, baina gaur egun beste adini askok ez du iritzi hori aintzat hartzen ; beste batzuentzat, izan dezake estilo geometrikoak estilo mizenikoaren halako bilakaera baten zantzurllc ; beste batzuentzat, estilo zeharo herri bat da, berpizte baten modukoa ; eta, azkenik, bada uste duenik ere garai hartan, aitzitik, halako gainbehera bat izan zuela greziar arteak, eta horregatik direla, artelan mizenilcoekin konparaturik, hain soilak eta landugabeak artelan geometriko hauek.

Ekialde kutsuko estiloa

Izenak berak adierazten duen bezala, estilo honek Egiptoren eta Ekialde Hurbilaren eragin handia izan zuen, Greziaren eta herrialde horien arteko merkataritzazko harreman gero eta estuagoen bidez batez ere. K.a. 725etik 650era bitarte, Greziako arteak ekialdeko irudi eta ideia asko bereganatu zituen, eta bereganatze prozesu horretan aldaketa handiak izan zituen bere baitan.

Ekialde kutsuko estiloaren bilakaera hiru alditan bana daiteke. Lehenengo aldian irudi mota berriak -landareenak eta animalienak- ordu arteko apaindura geometrikoarekin nahasian erabiltzen zituzten.

Ekialdeko irudi mota berriak erabiltzen zituzten, baina oraindik ez zituzten bereganatuak ; berria eta zaharra elkartzen zintzten, baina ezin zituzten modu harmonikoan elkar harrarazi.

Ekialde kutsuko estiloaren bigarren aldian halako sistema bateratu bat eratzen zuten apainduraren elementu heterogeneoek . Zerrenda horizontaleko sistema zaharra nagusi zen oraindik, baina animalia ilarekin estaltzen zituzten zerrencla horiek ; aldi berean landareen irudiak eta apainduta geometrikoa ontziaren bigarren mailako zatietan kokatzen zituzten : euskarrietan, heldulekuetan eta lepoetan, eta orobat erabiltzen zituzten zerrendak mugatzeko eta giza irudien arteko hutsuneak betetzeko.

Aldi hartan hasi zen greziar apaindura klasikoa finkatzen : palmondo estilizatuak, loto kimuak eta loreak, huntz aldakak, saski txirikordatuak eta ziriak. Ekialde kutsuko estiloaren aldi honen adierazgarri garrantzitsuenak dira, batetik, Korintoko anforak, eta, bestetik, Rodas-Miletokoak. Korintoko irudiak siluetaren teknikaz zeuden eginak, alegia, itzal mocluko irudiak zuren atzealde argiago batean nabarmenduak ; Rodas-Miletokoak, berriz, irudikanttako objektuaren ingurua soilik mugaturik marraztuak ziren gehienbat. Batzuetan zein besteetan, zerrendak animalia multzoekin zeuden beteak, baina estilo geometrikoan marrazten zituztenen oso bestelakoak ziren irudi haiek, bai aukeratutako irudiengatik eta bai irudiok marrazteko eta antolatzeko moduagatik.

Rodas-Mlletoko anforetan basahuntzak, oreinak, panterak eta hegaztiak ziren irudi sarrienak, baina baziren fantasiazko animalia batzuk ere : esfingeak eta grifoak, adibidez . Irudi horiek batzuetan bata bestearen atzean egoten ziren, ilara amaigabeetan, bestetan, berriz, nahastuta, elkarren kontrako norabideetan kokatuak. Oso marrazki fin eta landuak ziren. Korintoko anforetalco marrazkiak, berriz, askoz zakarragoak ziren, baina animalia azota gehiago zituzten irudikatuak.Ekialde kutsuko estiloko azkenaldian gizonaren irudia agertu zen anforetan, eta harrezkero pintura nota horrek apaindura hutsezkoa izateari utzi zion, eta kontakizunezko pintura bihurtu zen. Giza irudiak berez ziren adierazgarriak, ez apainclurazkoak, eta mitologiako gaiak aipatzen zituzten sarritan, baina anfora egile haiek oso aintzat hartua zuten artelan bat ari zirela egiten, gertaera jakin bat kontatzeaz gainera . Giza irudia nagusitu izanak apaindura sistema osoa aldarazi zuen. Anfora zerrenda txiki horizontaletan zatitu ordez, elementu guztiak neurri konwn batera moldatu ordez, balio bereko irudi segida monotonoak ezarri ordez, erabateko bereizketa bat egin zuten irudi nagusien eta bigarren mailako irudi apaindurazkoen artean. hodi nagusiei behar zen leku guztia ematen zitzaien, ontziaren forma eta neurria kontuan harturik; eta bigarren mailakoak irudi nagusien apaingarri huts ziren. Irtenbide berri bat eman zitzaion beraz anforaren forma eta anforaren apaindura modu harmonikoan konbinatzeko arazoari. Sistema horrek indarrean jarraitu zuen Greziako zeramika margotuak geroztik izan zuen bilakaeran.

K.a. VII. mende bukaerako giza irudiak ez zuten zerikusirik anfora geonetrIIcoetalco giza irudiekin. Ez ziren giza itsurako itzalak, haragi eta hezurrezko gizonen irudiak baizik, gorputz atal nagusiak ondo bereiziak zituztenak, eta beso-hanketako giharrak ondo mugatuak ; mugimendua eta sentimenntak adierazten dituzten irudiak dira.

Ekialdeko irudiak kopiatuz, greziar artistak giza izatearen formak irudi bidez adierazten ikasi zuten, adierazpide hori bereganant zuten, eta hari eduki berri bat emateko aukera ikusi zuten. Eta, hala, irudi eta figura berriak sortu zittizten.