Artea»Historiaurrea

Megalitoak

Europan milaka megalito dago ( megas = handi , litos = harri ) : harri handiak , landugabeak gehienetan , helburu erlijioso edo kezka espiritual baten eraginez jarriak. Monumenzirela Kristo aurreko bosgarren eta bigarren milaldiak bitartean eraiki eta erabili ziren , Neolitos Aroan eta Brontze Aroaren hasieran alegia , hilobi edo ehortz leku gisa. Hiru motako monumentu daude : menhirrak , cromlechak ( harrespilak edo mairu baratzeak ) eta dolmenak ( edo trikuharriak )Gaur egun badakigu , karbono 14ari esker , megalitoen garaiak hiruzpalau mila urte hartu zituela eta lehenengo monumentuak uste baino askoz zaharragoak direla.

Horrek zalantzan jartzen du megalitoak sortaldetik sartaldera zabaldu zirela dioen hipotesia . Europan hiru megalito gune nag usi daud e -Portuga l B r etainia eta Irlanda- eta badirudi gune horietatik zabaldu megalitoak Europako gainerako lutuok ,-,- aldeetara Morbihaneko zistak ( Bretainiaren hemotako goaldea ), harlosa txikiez inguratuak , Eueta ropako hilobi kolektibo zaharrenetakoak.. ira , bosgarren milaldiaren erdialdekoak.

Ezagutzen diren korridore dolmen zaliasakratua rrenak hilobi ganbara biribilak aira , Harriez.. staliak ; sarbidea ekialdeari buruz kokatutako tua clute. Zenbait lekutan ganbara bat baioi no gehiago olago tunwlu baten azpian Laugarren milaldian asko zabalclu zen korutako rridore dolmen angelu-zuzena : Portugal , Frantziako mendebaldea , Britainiako uharren kis- teak , Alemaniako iparraldea eta Eskandikaliez naviako hegoaldea. Ezaugarri bereziak elijartzen tuzten zenbait gune edo eskualde bereiz daitezke : Alentejo ( Portugal ), Angulema ( Frantzia ), Severn-Costwolcl ( Britainia Hansarrera dia ). Dolmen horietako harlosa batzuek irudi margotuak eclo grabatuak dituzte , Dolmen bakun liorren bilakaeraz etorri zirriena i-en gero galeria estaliak ( hau da , hilobmulu ganbara eta korridorea bereizten ez direr korridore dolmenak ) eta kupula faltsuko hilobiak. Aipagarriak dira , adibidez , Mae Houve Orkada uharteetan eta Kodrrern ! Maaskoz lagan. Dolmenetan ez bezala , kupula fal txuko hilobietan , ganbararen eta korrido rearen sabaia ez da zeharretara jarritako harlosa handi bat , elkarren gainean bata bestea aurreratuz kono mailakatu moduko bat eratzen duen harri segida baizik. Zen bait lekutan dolmeneko edo tumuluko har losak apainduta daude izar edo giza itsu rako marrazkiez. Bretainia eta Manda din arte abstraktu horren gune nagusiak.

Azterlan eta saioek erakutsi dutenez gizakiak teknika maila handia beharko zuez dolmenak eraikitzeko. Harlosa batzuel ehunka tona pisatzen dute. Behin , saio ba tean , berrehun pertsonaren indarra beha izan zen 32 tonako harri bloke bat beltz eta altxatzeko. Lan kolektibo horrek fun tzio sozialen bat izan behar zuen nahi et nahi ez. Bestalde , ehortz-leku bakoitzea hain gorpu gutxi aurkitzeak gizarte eta erl jio hierarkia bat izango zela pentsarazte du. Garai hartan lauki zuzen eclo trapezi itxurako galeria estali eta korridore dolore.. andiak ( 20-120 metro ) egin ziren Frar tziako mendebaldean , Britainia Handik hegoaldean eta ekialdean , Danimarkan , Ak maniako iparraldean eta PolonianHirugarren milaldian, berriz, hilobi ganbara luzangak egin ziren Europa iparraldean, Bretainian, Parisko arroan, Belgikan eta Hessen, tumuluez estaliak edo lurpean sartuak. Harlosa batzuk grabaturik edo zizelaturik dituzte aizkora irudiez eta «ama jainkosa ,> oroitarazten duten beste batzuez.

Aldi berean, beste nota bateko dolmenak egin ziren : hipogeoak Marne aldean, eta harlosa zulatuekiko dolmen bakunak Frantziako ekialdean (Aillevans) eta Suitzan (Aesh-Auvenier).

Europako iparraldean eta mendebaldean menhir pila dago. Bakarturik daude, ecio ilaratan edo gune biribil bat mugatzen jarriak. Bretainian, menhir bakartuen oinean utzita aurkitu diren oparien hondakinak edo beste batzuen dekorazioak aztertuta frogatu denez, monolito horiek gehienak Neolitos Arokoak dira. Saint fusteko (Ille-et-Vilaine) menhir ilararen azterlanek agerian utzi dituzte zutoin zuloak eta beste zenbait egitura osagarri, Neolitos Aroaren azkenaldikoak.

Carnac-eko (Morbihan) harri multzoen planimetriek argi eta garbi frogarlr dute harri horiek berariaz jarri zirela jarri ziren moduan. Harri zirkulu edo cromlechei buruz informazio gutxi dago. Aveburykoa ikusgarria da. Ez da gutxiago Stonehengekoa, Ingalaterrako megalito multzo nagusia. Ez zen dena aldi batean eraiki, zenbaitetan baizik : lehenengo aldia Neolitos Aroan egin zen (K.a. 2800tik aurrera), Brontze Aroan gainerakoak. Teknika aldetik perfektua da. Eguzkiak solszitizioan hartzen duen lekuaren arabera antolatua dagoela ematen du.

Stonehenge

Stonehengeko leku jakin batean, ilargi betea eguzkiaren sorlekuari buruz perpendikular kokatzen da udako solstizioan. Han, lubaki zirkular bat, eta haren barnealdean zapalda bat mugatu ondoren, urtaroen lau harriak jarri zituzten, lauki zuzen perfektubaten izkinetan. Harriok, udako solstizioko egunsenti lerroarekin bat baitatoz, angelu zuzen zehatza mugatzen dute. Hain zuzen, Stonehenge udako solstizioaren inguruan bururatu eta planifikatu zen, K.a. 111. milaldiaren erdian.

K.a. 1750 inguruan berriro norabidetu zen zirkulua, sarrera zabaldu eta luzatu zen.

Erdian Galesko hareharri urdinezko bi nonolito zirkulu eraikitzen hasi ziren, baina bertan behera utzi zen eraikuntza eta harriak kendu ziren. Handik gutxira, 1720 inguruan, kenclutako harrien lekuan beste zirkulu bat eraiki zen bertako hareharrizko harri erraldoiez (hogeita bost tonako hogeita hamar harri), bost tonako dintelez lotuak.

Megalito zirkulu horren barruan bost trilito (hiru harrizko eraikuntzak), bi euskarri eta dintel bat zeuden, ferra arku baten oina itxuratuz . Geroago, aurreko aldian bazterrera utzitako hareharri urdinezko monolitoak berrerabili eta trilitoek mugatutako gunearen barruan eraiki ziren. Aldi berean, bi zirkulu zentrokide egin ziren harrizko zutabeez, monumentuaz kanpo. Baina proiektu hura ere ez zen erabat amaitu.

Azkenik, hareharri urdinezko harriak erdiko gunetik kendu eta zirkulu batean bildu ziren ferra arkua eratzen duten trilitoen eta bertako hareharrizko monolitoek eratzen duten zirkuluaren artean.

Nahi eta nahi ez arrazoi erlijiosoren batek bultzatuko zuen gizakia halako lan handia egitera. Agintari talde bat ere izango zen, giza gauzen eta jainko gauzen artean zubia-eclo egiteko. Argi dago, beraz, hainbeste eta hain harri handiak atera, garraiatu eta jartzeko lana hartu zutenak aurrekoak hobetzeko eta gainditzeko gogoz aritu zirela. Stonehenge bi arrazoiengatik da hain handia : duen funtziorako leku ezin hobean dagoelako, batetik, eta hura egiteko neurriz gaineko trebetasuna behar zelako, bestetik.

Harrigarria da zirkulu nagusiko harriak altxatu eta bata bestearekin lotzea nola lortu zuten ikustea.