Literatura Unibertsala»Idazle hautatuak

27ko belaunaldia.

Pedro Salinas

Pedro Salinas

Pedro Salinas da 1927ko belaunaldiko poeta nagusietako bat. Bi obra ditu batez ere aipagarri : La voz a ti debida (1934, Zor zaizun ahotsa) eta Razdn de amor (1936, Maitasuna dela eta), espainiar poesia lirikoko maitasunezko kantu ederrenetako bat.

Oso gutxik asmatu dute Salinasek bezala amodiozko grinaren estutasuna eta sentsualtasuna, oinazea eta estasia adierazten.

Pedro Salinas Madrilen jaio zen eta han egin zituen ikasketak, letretako doktoregoa arte. 1914tik 1917ra gaztelania irakasle izan zen Sorbonan, bere ondotik Jorge Guillenek hartuko zuen postu berean.

1915ean ezkondu egin zen, eta 1918an irakasle postu bat hartu zuen Sevillako unibertsitatean ; Luis Cernuda izan zuen han ikasle. Cambridgeko unibertsitatean denboraldi bat egin ondoren, Madrilen, Ramon Menendez Pidal filologo ospetsuak Centro de estudios historicos-en zuzentzen zuen ikerlari talde bikaineko kide izan zen.

Garai horretakoak dira Salinasen literaturari buruzko saiakera inportanteenak, gero Literatura española del siglo XX (XX.. endeko espainiar literatura) liburuan jasoko zituenak. 1933tik aurrera, Salinasek antolatu zuen eta zuzendu, Santanderren, Nazioarteko Unibertsitatea, atzerritar ikasle eta irakasle asko erakarri zituena. 1936an, gerra zibila hasita, Estatu Batuetara erbesteratu zen. 1942tik 1945era Puerto Ricoko unibertsitatean jardun zuen irakasle. Bizitzako azken urteetan, bidaia asko egin zuen Europan eta Hego Ameriketan zehar, baina ez zuen sekula Espainiara itzuli nahi izan. Borondatezko erbeste horretan, Bostongo hirian hil zen 1951. urtean. Haren hilobia, Santa Magdalenako kanposantuan, San Juan de Puerto Ricon, poetak hainbeste maite zuen itsasoaren pafrean dago.

Hiru liburuk markatzen dute Salinasen poesiagintzaren lehen aldia : Presagios (1923, Zantzuak), Seguro azar(1929, Patu ziurra), Fabula y signo (1931, Alegia eta zeinua). Tituluak esanguratsuak dira : deskubritu nahi da, bihotzaren, irudimenaren eta adimenaren ahalegin bateratuaz, gauzen, paisajeen, hirien, izakien, urtaroen, elementuen barrukotasunean, izaki misteriotsu eta dardarti bat, bizitza epelago baten agindua, konzientzia baten zirriborroa, patu baten iragarpena dena. Lehen hiru liburuotan, oso soila da hizkera ; tonuak Juan Ramon Jimenez-ena gogorarazten du. Aldi berean, Proustengandik gertu dago egilea.

Izan ere, Salinas izan zen Prousten gaztelaniarako lehen itzultzailea, eta haren lanak inspiratua dirudi Vlspera del gozo (1926, Gozamenaren bezpera) liburuko prosa poetikoa.

Salinasen jeinua ordea maitasunaren draman ageri da bete-betean : Zor zaizun ahotsa (1934) eta Maitasuna dela eta (1936) dira horren agergarri distiratsuenak. Zor zaizun ahotsa poema luze bat da, amodiozko grinaren sorrera, estasia eta maitaleen banaketa berregiten dituena. Maitasunezko poema liluragarria da, zoramenezko poema ; titulua Garcilaso de la Vegaren bertso batetik hartua du, eta Shelleyren aipamen batek osatzen du : "Thou Wonder, and thouBeauty, and thou Terror". Gaia gorputz maitatuaren bilaketa da, haren irudi bakar eta bestelakoarena, eta haren arima ezin iritsizkoarena, pozean, liluran edo larritasunean beti sumatua, eta beti haruntzago dagoena.Poema hau, guztiz ederra, samurtasuna eta analisi zorrotz kupidagabea nahasten dituena, aldi berean da bestearen errealitateari buruzko hausnarketa, eta orobat da ahanzturari, memoriari, ametsari eta bizitzari buruzko hausnarketa, komunikazioari, presentziaren eta absentziaren hausturari buruzkoa.

Konposizio patetiko batez bukatzen da, alegoria moduko batean, maitale banatuen itzal eldarniozkoak erakutsiz, berriz ere beren maitasuna gauzatzeko desioak harturik . Maitasuna dela eta liburuak nolabaiteko distantzia markatzen du aurreko bizikizun erdiragarri horri buruz. Baretu egiten da maitasunezko kantua ; arrazoiak ematen dio oreka, baina arrazoi hori emozio hutsa da, asaldura menderatua.

Hiru liburuk osatzen dute Salinasen azkenaldiko lana : El contemplado (1946), Todo mas claro (1949), Confianza (1955).

Gaiak berriztatu eta zabaldu egiten dira, eta gaur egungo munduari eta mundu horren arazoei leku ematen zaie. Poema horietanederrena, El contemplado, osorik dago itsasoari eskainia, "baretasunaren ispilu" den horri, arima argiz eta bakez betetzen den argitasunezko eta uhinezko itsasoari.

Irakasle lan oparoa egiteaz gainera, kontalaria eta nobelagilea izan zen Salinas (La Bomba increable [1950, Ezin sinetsizko bonbaD, drama egilea, historialaria eta literatura kritikaria, idazle frantsesen itzultzailea . Salinasen talentuaren alderdi desberdin horiek ezin dira banatu ordea. Denetan ere analisirako ahalmen zorrotza erakusten du, argitasunari buruzko ardura miresgarria, maisu guztiz fin baten hizkeraren erabilera, eta humanismoaren zentzu sakona, beti ere betikotasunaren desioari lotua.