Geografia unibertsala»Geografia
Prezipitazio motak: elurra, euria, kazkabarra eta bigarren mailako prezipitazioak
Hodeian ur isurkaria izateak ez du nahitaez esan nahi tenperaturak
zero gradutik gorakoa izan behar duenik. Ur superhoztua delako
fenomenoa dela-eta, zatikien txikitasunari esker, gutxienez minus
hamabi gradu zentigradu iritsi arte (-12 °C), ura isurkari egoeran
egoten da, eta ur eta izotz nahasketa bat izaten da minus hamabi eta
minus hogeita hamar gradu artean (-12 °C eta -30 °C). Hortik aurrera,
izotzezko kristalak nagusitzen dira, eta kristal horiek eratzen dute,
minus berrogei gradu zentigradutik aurrera, oso-osorik hodeia.
Hodeiaren barnean dabiltzan haize lasterrek ura eta izotza nahasten
dituzte. Nahasketa horren ondorioz, hodeiak egonkortasuna galtzen
du, eta ondoren ur (ur eta izotz) lurrunezko molekulak sortzen dira.
Molekula horiek, kristalen gainean kondentsatu ondoren, oso laster
hazten dira; aldi berean, airea “lehortzen” dute, eta ur tantak
lurruntzera behartzen. Neurri aldaketak eraginda, prezipitazioa
erortzen hasten da; horrekin batera, erortzen hasitako tantek beste ur
tantak, superhoztuak, edota izotzezko kristalak jotzen dituzte, eta, bat
eginda, are gehiago hazten dira. Airean eusten zituen indarra
gaindituta, tantak orain lurreraino hel daitezke.
Hortaz, prezipitazioaren azken emaitzan zerikusia izango dute, hodei
barneko eragileez gainera, hodeiaren azpialdearen eta lurraren artean
dagoen aire geruzaren hezetasunak eta tenperaturak; alde batetik,
egitura termikoak finkatuko du lurrera iritsiko den prezipitazioa
gotorra edo isurkaria izango den; eta, bestalde, geruza horren
hezetasunak baldintzatuko du prezipitazioaren zatikiak, behera
egiterakoan, zenbatez lurrinduko diren, eta, hortaz, baita
prezipitazioaren azken tamaina ere.
Itxura alde batera utzirik, hidrometeoro esaten zaie prezipitazio
modu guztiei; hitz orokorra da, bere baitan kondentsazio modu asko
hartzen dituena. Normalean bi eratako hidrometeoroak bereizten dira:
sail nagusia euriak, elurrak, eta kazkabarrak osatzen dute, hodei
sistemetan eratzen direnak, eta horiek izaten dira prezipitazio kopuru
osoetan esanguratsuenak; bigarren sailean beste guztiak sartzen dira,
jatorri eta ezaugarri desberdinak dituztenak, eta bigarren mailakoak
direnak; horien artean daude ihintza, intzigarra, hodei tantaduna,
etab., eta ezkutuko prezipitazio esaten zaie, ura erortzen ez
ikusiagatik, lurra hala eta guztiz ere bustitzen dutelako; zenbaitetan
prezipitazio “horizontal” esan izan zaie, “bertikalei” kontrajarrita.
Prezipitazio mota nagusiak
Prezipitazioa sortzen duen kondentsazioaren
parterik handiena hoztearen
emaitza izaten da; hozte adiabatikoa da,
kondentsazioa sortzen dutenen artean, hozte
prozesu nagusia; hozte adiabatiko gehienetan
airearen goranzko mugimendua hartu
behar izaten da kontuan; mugimendu
hori erraztu egiten dute konbergentziak eta
egonkortasun faltak, eta eragotzi, aldiz, dibergentziak
eta egonkortasunak.
Hortaz, nolakoa izan den kondentsazioa
eragin duen hozte adibatikoaren goraldia,
horren arabera sailkatzen dira prezipitazioak.
Lau dira goranzko mugimendu hori izaten
duten egurats egoera nagusiak, prezipitazioak
ekarriko dituztenak.
Aurrenekoa prezipitazio orografikoa
da, presio nagusiaren eraginez aire masak
gorantz egin behar duenean gertatzen dena.
Airea mendixketatik edo mendien maldetatik
gora igo ohi da. Hiru dira prezipitazioen
guztizko zenbatekoa baldintzatzen
duten eragileak: airearen egonkortasuna,
aire horrek duen hezetasuna, eta goranzko
mugimenduan iristen den garaiera. Aireak
mendi handiak gurutzatu behar dituenean,
prezipitazio ugarienak, oro har, gailurrez
behetik gertatzen dira, baina haizeak jotzen
duen aldetik hala ere. Izan ere, tenperaturak
gora egiten duenean oso bizkor gutxitzen
da aireak hezetasuna edukitzeko duen
ahalmena, eta motelago, aldiz, tenperaturak
hotzagoak direnean.
Bigarren mota fronte erako prezipitazioa
da, tenperatura desberdina eta, hortaz,
dentsitatea ere desberdina duten aire masek
topo egiten dutenean gertatzen dena. Kasu
honetan, aire masek fronte zona batean zehar
bat egitearen emaitza izaten da prezipitazioa.
Konbekziozko prezipitazioa da beste
mota bat. Lur azala berotzeak tenperatura
gradienteak sortzen ditu (gradientea: meteorologia
elementu baten bariazioa norabide
jakin batean, norabide horizontal edo bertikalean
oro har; presioari eta urari buruz erabiltzen
da batez ere), egonkortasun gabeak;
aireak gora egiten du, eta hozte adiabatikoak
egiten du gainerakoa. Alabaina, funtsezkoa
da aireak eduki dezan, gutxienez, ur lurrunezko
kopuru hainbesteko bat, bestela ez
legoke prezipitaziorik. Konbergentziarekin
ere badu loturarik prezipitazio mota honek.
Lur azalaren berotzeak presio gutxiko gune
bat sortzen du, eta aire hori mugitu egiten
da gorantz doan airearen lekua hartu arte.
Laugarren mota ekuatoreko konbergentziak
eragindako prezipitazioa da.
Tropiko arteko Konbergentzia Eremua
daukaten ekuatoreko eta tropikoko latitudeetan
ez dira aire masen arteko aldeak handiak
izaten, baina airea, askotan, hezetasunezbetea egoten da, eta ez du egonkortasun handirik
izaten. Baldintza horietan euria egiteko
ez da behar –eta euri asko egiten du arestian
aipatu diren baldintza horietan–, prozesua
abiaraziko duen mekanismoren bat baizik,
eta horrek eragingo ditu konbergentzia bera
eta ondorengo zaparradak. Mekanismo horiek
–haize alisioen boladek, ekuatoreko presio
apalak Polo aldera zabaltzeak, eta tropikoko
zikloi ahulek, besteak beste– eragiten
dituzte bai eurite gehienak, bai egun batetik
besterako eguratsaren aldaketa gehienak,
Tropiko arteko Konbergentzia Eremuan.
Euria
Euria da prezipitazio mota ohikoena,
hainbeste non bi hitzak (euria eta prezipitazioa)
askotan sinonimo gisa ere erabiltzen
diren. 1-2 mm arteko diametroa duten tanta
isurkariek osatzen dute; gehienera, 7 mm
izaten dute; tanta handi horiek tanta txikien
koaleszentziak sortuak izaten dira tropiko
arteko eremuko hodeietan, eta elurra urtzeak
eratzen ditu, berriz, latitude ertainetako eta
garaietako hodeietan, elurra geruza epelenetatik
igarotzen denean hain zuzen.
Euria 0,5 mm baino gutxiagoko tantek osatzen
dutenean, (euri) lanbroa esaten zaio.
Prezipitazio mota hau oso uniformea da,
tantatxoak oso ugariak eta elkarren hurbil izaten
dira, eta hezetasun erlatiboa behar dute
hodeiaren azpian, zeren, bestela, tantak
lurrera iritsi baino lehen lurruntzen baitira.
Uraren prezipitazioa elurrarekin batera gertatzen
baldin bada, elur bustia deritzana sortzen
da. Lur azalaren azpikoz goratze termikoa
dagoenean izaten da, eta tenperatura zero gradu
zentigradukoa edo hortik beherakoa denean;
egoera horretan, goiko geruza epelagoetan
eratu diren euri tanta batzuk erori, eta geruza
hotzago batetik igarotzean, izoztu egiten
dira, eta izotz bikorrak sortzen dituzte.
Euriarekin batera, zenbaitetan, fenomeno
berezi bat gertatzen da, oso ondorio deigarriak
izaten dituena, adibidez, haize laster
gogorrek lehendik gorantz eramandako gauzakiak
erortzea; lohizko euria da sarrien gertatzen
dena, kolore marroixka edo gorrixka
duena, hori da, alegia, tradizio zaharretan aipatzen
den odolezko euria. Eguratsean suspentsioan
dauden lurrezko edo hautsezko
zatiki finak ekartzen dituen euriari esaten
zaio lohizkoa. Hala, Afrikako iparraldetik datorrela,
Mediterraneoa gurutzatzen duen aireak,
itsaso horretako ura epela denez, ur
lurrun asko hartzen du, eta joera handia izaten
du konbekziozko egonkortasun ezaren
aldera; horrez gainera, basamortuko hautsa
ere eramaten du batzuetan, eta azkenean
lohizko euri gisa erortzen da hauts hori.
Prezipitazioa elurrezkoa baldin bada, hautsarekin
nahasturik lurreratzen da, eta elur
koloreztatuak edo zikinak eratzen ditu,
mendialdeetan gehiago ikusten direnak.
Zaparrada
Zaparrada prezipitazio mota gogor bat da, gutxi irauten du, eta konbekziozko hodeietatik oso zuzen erortzen da. Tantak izaten dira, eta kazkabarra edo harria baldin bada, orduan zatiki gotorrak, oso handiak, euriarenak baino aski handiagoak. Askotan hodeiaren goiko aldean eratzen da kazkabarra, baina ez da beti lurrera iristen, zeren, oro har, urtu egiten baita lurrera iritsi baino lehen. Zaparradaren ezaugarria bat-batean hastea eta bat-batean bukatzea da, eta gorabehera handiak izaten ditu intentsitateari dagokionez; horrekin loturik, zeruak ilunak ageri dira, kumuluninbo erako hodeiez estalirik, zeru garbiko tarte laburrekin. Ekaitz moduko euria izaten da beti, konbekziozko haize lasterrek eragina, leku jakin batzuk asko berotu direlako edo fronte sistema aktiboak igaro direlako (ekaitz fronteak).
Elurra
Elurra da prezipitazio gotorretan ohikoena.
Hexagono formako kristal mikroskopiko
banakoek osatzen dute, bai banaka edota
neurri eta egitura oso desberdineko malutak
osatuz. Tenperatura hotzetan eratzen
dira, eta lurrera baino lehen isurkari bihurtuko
ez badira, zero gradutik beherakoa
izan behar du lurraren eta hodeiaren arteko
tenperaturak; horrek argitzen du zergatik
askotan mendialdeetan elurra egiten
duen gailurrean, eta euria ibarrean.
Elurra hodeian, garaiera oso hotzetan,
sortutako izotzezko kristal txiki-txikien
modura hasten da eskuarki. Erori ahala, beste
kristalekin elkartu eta mataza handiak
osatzen dituzte, baina betiere, bi baldintza
hauek betetzen direnean: alde batetik, hezetasuna
handia izatea, zeren, bestela, kristalak
lurrundu egiten baitira; eta bestetik,tenperaturak izozte mailaren ingurukoa izatea
(hau da, eguratseko ura gotortzea; hori
gertatzen da 0 °C-ko tenperaturetan, edo
hortik behera, eta hala eratzen dira prezipitazio
gotorrak, elurra, kazkabarra, etab.).
Izan ere, giroa gehiago hozten denean kristalak
lehorrak egoten dira, eta ezin dira
elkartu. Tenperaturaren, airearen asetasun
mailaren eta garaieraren arteko erlazioaren
araberakoa izaten da azken emaitza, eta
erlazio horren argitan ulertzen dira elurrak
izan ditzakeen forma askotarikoak: hala,
“dendrita” edo “izar” deritzatenek, adibidez,
giro hezea behar dute hazteko, eta “zutabeek”
berriz giro lehorragoa; “xaflak” tenperatura
apaletan eratzen dira, eta “orratzak”
tenperaturak garaiagoak direnean.
Elurra ez da euria bezain sarri ikusten;
izan ere, ez dira erraz aurkitzen prezipitazioak
beti gotorrak diren eskualdeak.
Elur formako prezipitazio gotorraren batez
bestekoari, guztizko prezipitazioarekin
alderatuta, elur koefiziente esaten zaio.
Mendi handietan eta latitude polarretan,
non tenperaturak urte guztian diren hotzak,
koefiziente horrek balio garaiak izaten
ditu, baina eremu horietatik kanpora
asko jaisten da. Munduan bildutako elur
kopuruen datu zehatzik ez badago ere,
badirudi kopuru horiek ez direla izaten
guztizko prezipitazioaren ehuneko bat
baino gehiago.
Euriarekin gertatzen den bezala, elurraren
erortze lastertasuna ere neurriaren araberakoa
izaten da, baina malutak oso arinak
dira, dentsitate gutxikoak baitira, askotan
metro kuboko 100 kilogramo baino
gutxiagokoak (euri tantek mila kilogramo
inguru izaten dute metro kuboko); horregatik,
elurraren banaketa lur-arraseko haizearen araberakoa izaten da, eta, horrez
gainera, elurra lurrera iristen denean, batzuetan
barreiatu egiten da, eta leku asko
hutsik utzi, eta besteetan pilatu.
Lurrean pilatu denean, hedaduraz eta
lodieraz gorabehera handiak dituen geruza
bat osatzen du elurrak, bertan geratuedo desagertuko dena, prezipitazioaren kopuruaren
eta banaketaren arabera eta tenperaturaren
arabera. Eremu polarretan, hotzak
ez baitio askorik eusten hezetasunari,
ez da inoiz elur erauntsi handirik izaten,
baina tenperaturak apalak badira, luzaroan
iraun dezake elur geruzak, ehundaka
edo milaka urtetan batzuetan, eta oso
mantso txertatzen da sistema hidrologikoan.
Mendialdeetan, elur gehiago egiten
baitu normalean, zenbat eta gorago
orduan eta gehiago irauten du elur geruzak,
eta aldi berean tenperaturak jaitsi
egiten dira. Hori dela eta, lerro ideal bat
marraz daiteke, nahiz gorabehera handiak
izaten dituen eskualdeen arabera. Lerro
horren gainetik urtean zehar erori den elurra
ez da erabat desagertzen sasoi epelean,
eta aurreko urtekoaren gainean pilatzen da.
Urte osoko elurraren klima muga esaten
zaio arestian aipatu den lerro horri.
Gaur egun bost mila metro inguruan dago
ekuatoreko eremuan, eta askoz beherago
latitude garaietan, Hego Hemisferioan batez
ere; Hego Hemisferioan, Hegoburuko
Zirkuluaren inguruan, hotzagoa eta hezeagoa
izanik giroa, itsasoaren mailan dago
muga hori.
Tenperaturaz eta prezipitazio kopuruaz
gainera, elur geruzaren kokalekua bestezenbait eragileren mendeko ere bada, eta
eragile horiek garrantzizkoak izaten dira
batzuetan, leku jakin batzuetan batez ere.
Horien artean, aipagarriak dira norabidea,
haize hezearen eragina, topografia, sustratuaren
nolakotasuna, etab. Horrela ulertzen
da zergatik izaten dituzten urte osoko
elurrek, prezipitazioaren erabateko balioek
ez bezala, gorabehera handiak garaieraren
arabera; hala, adibidez, Alpeetako
laiotz aldeetan, 2.800-3.000 metrotan dago
muga; Norvegian 1.000 metrotaraino
jaisten da Atlantiko aldean, alde hori mendebaleko
perturbazioen mende baitago,
eta 2.000 metrotaraino igotzen da aldiz,
ekialdetik; Kilimanjaron 5.400 metrotan
dago hegoaldean, eta 5.800 metrotan iparraldekoan.
Azkenik, azpimarratu behar da urte
osoko elurraren muga ez dela beti bera izaten,
eta aldatu egiten dela klimaren arabera.
Mende honetan, hormategiaren eta urte
osoko elurraren muga atzerarazi egin du
Lurrean tenperaturak gora egin izanak;
muga hori gaurkoa baino askoz ere beherago
zegoen lehen, eta, adibidez, 800 bat
metrotan zegoen Vosgesetan, 1.200-1.300
metrotan Alpeetan, eta 1.800 metrotan Pirinioetan.
Kazkabarra eta bigarren mailako prezipitazioak
Hodeietan gertatzen diren ur lurrunaren
kondentsazioak eta tanten koaleszentziak
(koaleszentziaren bidez, elkartu egiten
dira ur lurrunaren kondentsazioan osatutako
ttanttak edo kristal txikiak, eta euri
tanta bat osatzen dute) efektu aski bereziak
eragiten dituzte batzuetan, baldintza jakin
batzuk betetzen direnean; prezipitazio ez
ohikoak sortzen dituzte, alegia. Prezipitazio
horietan kazkabarra da ezagunenetako
bat, eta ekaitz gune batek baino gehiagok
eratzen dituzten ekaitzek sortua izaten da.
Gune horietako hodei superhoztuen goialdean
izotz zatikiak osatzen dira eta erori
egiten dira gero.
Prezipitazio mota nagusiez gainera (euria,
elurra eta kazkabarra), badira beste batzuk
ere, jatorria eta ezaugarriak desberdinak
dituztenak. Azken horiei ezkutuko
prezipitazio esaten zaie, ura ez baita erortzen
ikusten, baina lurrari, iritsi, iristen zaio,
ez gutxi gainera, eta horrexegatik dira oso
garrantzitsuak, eremu elkorretan batez ere.
Ihintza, intzigarra, elur gazura, intzigar zuria,
eta laino tantadunak dira horietan aipagarrienak.
Kazkabarra
Kazkabar aleak izotzezko bola edo esferak
dira, diametro desberdinetakoak: bostetik
berrogeita hamar milimetrotarainokoak,
eta zenbaitetan baita handiagoak
ere. Kumuluninbo erako ekaitz hodeien
barruan eratzen diren goranzko eta beheranzko
konbekziozko mugimendu bortitzetan
dute jatorria (kumuluninboak gorantz
hazten diren hodei handiak dira: izan, hamaika
mila metro garai ere izan daitezke,
oinarria laua eta iluna dute eta eguratsean
ezegonkortasun handia dagoela adierazten
dute). Kazkabarra, beraz, hodei horietatik
erortzen da, zaparrada gogor eta laburretan,
tximista eta trumoi handiekin batera.
Kazkabar aleak euri tanta izoztuak dira
hasieran, eta iritsi, segundoko hogeita hamar
metrotara edo gehiagora ere iristen
diren haize laster indartsuek ekaitzaren barruan
gora eta behera bultzatzen dituzte;
izotz gardena eta opakoa elkarren gainean
geruza zentrokideak metatuz hazten dira,
harik eta lurreraino iristeko adinako pisua
hartzen duten arte. Egitura geruzadun hori(zortzitik hamarrera), tipularena gogorarazten
duena, eta kazkabar aleetan luzetarako
epaia eginez gero argi ikusten dena, aleen
garapenean izandako aldien eta prozesuen
argigarri da; hala, geruza opakoak ttantta
superhoztuak kazkabarraren gainean oso
laster izoztu izanaren ondorio dira, ur isurkari
oso gutxi eta tenperatura oso hotza
duten hodeien partean hain zuzen ere; era
horretan, izozte lastertasuna dela eta, kazkabar
aleak aire burbuila txiki-txikiak harrapatzen
ditu, izotzari kolore zuria ematen
diotenak. Izotz gardena edo beira antzekoa,
berriz, ur kontzentrazio handia duten
hodeiaren parteetan alea biltzen duen
ttantta superhoztuzko azala izoztetik dator.
Badira, bestalde, kazkabarraren antzekoak
diren beste bi prezipitazio mota, gotorrak
biak: elur gazura eta izotz pikorduna.
Elur gazura elur mota bat da berez,
izotz zuri eta opakozko pikorrez osatua,
barruan aire asko itxia duena; aleak gehienetan
luzaranak izaten ditu, eta haien diametroa
ez da milimetro batera iristen.
Izotz pikorduna izotz gardenezko elur gazura
moduko zerbait da, formaz irregularra, eta diametroa bost milimetro baino gutxiagokoa
duena; bi mota bereizten dira: lehenengo
mota euri tanta izoztuak dira, edo
elur maluta urtuak eta berriz izoztuak; bigarrena
berriz, elur pikorrak dira izotzezko
geruza mehe batez estaliak, ttanttak tenperatura
zero gradu zentigradutatik gorakoa
duen ur isurkari askoko hodei eremu batetik
igaro eta izozten direlako osatzen dena.
Ur superhoztua
Hodei batean ur isurkaria izateak ez du
nahitaez adierazten tenperaturak zero gradutik
gorakoa izan behar duenik. Ur superhoztua
deritzan fenomenoa dela eta, zatikiak
txiki-txikiak baitira, –12 °C arte urak
isurkari egoeran irauten du, eta –12 °C eta
–30 °C bitartean, berriz, ur eta izotz nahasketa
bat izaten da. Hortik aurrera, izotzezko
kristalak izaten dira batez ere, eta, –40
°Ctik aurrera, kristal horiek osatzen dute
osorik hodeia.
Eremu polarretan ez da eskuarki kazkabarrik
izaten. Ur hotzak hezetasun gutxi
izaten du, eta bero latentearen kopuru handiak
askatzen direlarik (bero hautemangarria,
termometroetan adierazten ez dena),
goranzko mugimendu bortitzak gertatzen
dira, eta kazkabar aleak ezin dira eratu.
Tropikoetan ere gutxitan ikusten da kazkabarrik.
Aleak hazteko baldintzetako bat
haizeak hodeiaren barnean duen norabidea
garaierarekin aldatzea da, haize horrek goraka
egin dezan, eta kumulu tropikalek
gutxitan izaten dute haize egitura hori. Bestalde,
kazkabar aleak badirudi urtu egiten
direla aire beroa lurrera iritsi baino lehen.
Aitzitik, latitude ertainetan, eta kontinenteen
barrualdeetan batez ere, maiz izatenda kazkabarra, eta aleak handiak izaten dira
gainera. Harri erauntsi gogorrenak udaberri
bukaeran eta udan izaten dira, garai
horretan ekaitz asko izaten denez, kumuluninboek
hezetasun handia edukitzen baitute;
arratsalde hasieran gertatzen dira, lurra
beroen dagoenean eta eguratsaren
egonkortasun falta handiena denean.
Kazkabarrak alde txar bat izaten du,
kalte handiak eragiten dituela lur landuetan,
ondasunetan, eta baita pertsonen bizitzan
ere, aleak oso indartsu eta laster erortzen
baitira, orduko ehun kilometrotatik
gora batzuetan, eta aleak oso handiak izan
daitezke gainera. Neurri handiko harriak
erori izanaren kasu bitxi gisa, 1970eko irailean
Cofeyvillen izandako kazkabar alea aipatzen
da (Estatu Batuetako Kansas estatuan),19 zentimetroko diametroa baitzuen,
eta 750 gramotik gorako pisua, edota Potterren
jaso zena, Nebraskako estatuan,
1928ko uztailean, 15 cm-ko diametroa baitzuen,
eta 700 gramotik gorako pisua.
Ezkutuko prezipitazioak
Ihintza eta intzigarra
Irradaz edo beste arrazoiren bategatik
hoztutako lekuen gainean zero gradu zentigradutik
gorako tenperaturetan kondentsatu
den hezetasuna da ihintza. Zeru garbiko
gauetan eta haizerik ez dagoenean
lurrak berehala galtzen du berotasuna, eta,
lurra ez ezik, lurrak ukitzen duen aire geruza
ere hozten du; eguratsaren tenperatura
ihintza puntutik behera jaisten bada (ihintz
puntua eguratseko ur lurruna kondentsatzen
hasten dena da), airearen ur lurruna
ttantta txiki-txikietan kondentsatzen da, eta
horixe da ihintza.
Prozesu hau aire zerrenda mehe lur
azaletik gertuko batean gertatzen da, eta
bi eratara izaten da: arruntena ur lurrunaren
barreiatzea izaten da, lurretik bertatik
hasi, eta goraka, hoztea eragiten dion gainalderaino,
belarreraino adibidez, eta hantxe
kondentsatzen da. Mekanismo hau oso
haize gutxi denean gertatzen da, 0,5-1
metro segundoko. Hori baino haize gehixeago
dabilenean, segundoko hiru metro
inguru, ur lurruna eguratsetik behera jaisten
da, transferentzia bertikalez, ur tanta
kondentsatuak pilatuko diren gainalde hotzeraino.
Haize handiagoekin, gutxitan ukitzen
du aireak lurra edo gauzaki hotzak,
eta, hortaz, ez da ihintza eratzeko adina
hozten. Goizeko eguzkiaren argiarekinlurra berotu egiten da, eta ttanttak berehala
lurruntzen dira.
Modu berean sortzen da intzigarra,
baina tenperatura zero gradutik beherakoa
duten tokietan. Izotza da, kristal formakoa,
eta oso itxura bereziak hartzen ditu: ezkatak,
orratzak, lumak eta abar. Intzigarra,
kasu askotan, ihintz ttantta izoztuak dira,
eta orobat ur lurrunaren sublimaziotik beretik
zuzenean sortu den izotza (ur lurruna
zuzenean egoera gotorrera igarotzea da
sublimazioa).
Intzigar zuria
Zero gradu zentigradutik behera dauden
gauzaki gotorren gainean izoztutako
behe lainoa da intzigar zuria. Gauzaki horiek
behe lainoaren barruan daudenean, ur
ttantta superhoztuak jartzen zaizkie gainean,
forma irregularreko kristalen moduan; forma
horiek aire kopuru handiak edukitzen
dituzte barnean, eta horrek ematen die
kolore zuria. Intzigar zuria pilatu egiten da,
eta handitu, haizebean (haizeak jotzen ez
duen aldean), forma deigarriak hartuta; batzuetan,
izan, oso lodiak ere izaten dira, eta
halakoetan kalte handiak egin ditzakete agerieneko
lekuetan, hala nola argindar kableetan
edota zuhaitz adarretan.
Bai intzigar zuriak, bai ezkutuko prezipitazio
deritzatenek ura sortzen dute, oro
har, baina ur horren zenbatekoa oso txikia
izaten da prezipitazioen guztizkoan.
Alabaina, lekuan lekukoa hartuta, eta klima
eskualde jakin batzuetan, ohiko prezipitazioen
adinakoa eta gehiago ere izaten
da batzuetan ezkutuko horien ekarria. Ihintzaren
kasuan, adibidez, oso eskasa izaten
da ur ekarria, hain zuzen ere, kasurik
onenean, hogeita hamar-berrogei milimetro
bitartekoa; alabaina, eta oso gutxi izan
arren, leku elkorretan, aldi lehorretan bereziki,
ur iturburu garrantzizkoa izaten da.
Hori dela eta, ezaguna da Kanariar Uharteetako
hareatako nekazaritza, sumendi
errautsen ahalmen higroskopikoaz (hau da,
hezetasuna beretzeko ahalmenaz), eta
lurruntzea murrizteko eta landareen ur
baliabideak gehitzeko erraztasunaz baliatzen
dena.
Dudarik gabe, askoz ere garrantzitsuagoa
da hodeietatik eta lainoetatik, eta aire
asetik zuhaitzek eta haize hezeen mende
dauden gainaldeek Lurreko eskualde batzuetan
beretzen duten hezetasuna, eremu
hezeko kontinenteen mendebaleko ertzetan
batez ere: Europako ipar-mendebalean,
Kanadan, Zeelanda Berrian, eta tropikoetako
ekialdeko kostaldeetan, eta
baita Australiaren ipar-ekialdean, Kanariar
Uharteetan eta Hawaiin ere; hain zuzen,
haize alisioek sortzen dituzten “hodei itsaso”deritzatenek estaltzen batituzte azken
horiek.
Leku askotan egin diren era askotako
ikerketa ugariek argi erakusten dute ohiko
plubiometroetan neurtzen diren ur kopuruek
ez dutela zehatz adierazten lurrera
iristen den hezetasuna zenbatekoa den, eta,
prezipitazioen guztizkoan, aski handia izaten
dela orobat hodeietatik eta lainoetatik
landareek zuzenean jasotzen duten ur kopurua.
Horren froga gisa, Hawaii Uharteetako
oihanetan, 800 bat metroko goratasunean,
egin diren behaketek frogatzen dutenez,
lau milimetro ur beretzen dute egunean
zuhaitzek hodeietatik; hortaz, ur hori
gabe nekez biziko lirateke baso haiek. Antzera
gertatzen da Kanariar Uharteetan ere,
eta horren froga da zuhaitz eremuetan daudela
Kanarietako ur iturburu natural guztiguztiak;
areago, azken behaketek frogatu
dutenez, ohiko plubiometrietan ageri dena
baino hiru edo lau bider handiagoa da Kanariar
uharteetan laurazeoen basoetako zuhaitzen
azpiko ur bolumena. Hori dela eta,
badira deskribapen historikoak, batzuk XVI.. endekoak, kontatzen dutenak nola hostoetatik
tantaka erortzen zen ura urasketan
biltzen zuten, biztanleriari eta aziendei
emateko.
Prezipitazio mota hauek bereziki interesgarriak
dira kontinenteen mendebaleko
zenbait kostaldetan: ur laster oso hotzak
heltzen zaizkien eskualde tropikaletan, zehatzago
esanda. Eremu horietan klima oso
lehorra izaten denez, lurreratzen den ur
gehiena adbekziozko laino trinko eta
iraunkorretatik dator (aire masa heze bero
bat lur zati hoztu batera iristen denean osatzen
dira halakoak; mugimendu horizontalak
dira); laino horiek kostaldekoak izatendira, eta parte bat barrualdera bultzatzen
du itsasoko brisak, lurra asko berotzen
baitu hain zuzen. Prozesu horrek eragiten
du, adibidez, San Franciscoko klima
fresko eta lainotsua, Kalifornian. Txilen
bada beste adibide interesgarri bat,
ozeanoko laino trinko batek estaltzen baitu
han (“camanchaca” esaten diote, hau da,
kostaldeko lainoa) Atacamako basamortu
gogorreko kostaldea, urte osoan ia, eta ia
osorik, eta laino horrek, basamortura sartzean,
landaredia sorrarazten du, eta gune
urtsu txikiak ere bai, landareek ura beretu
izanaren ondorio direnak ziur asko. Antzeko
baldintzak gertatzen dira beste eskualde
batzuetan ere, hala adibidez Hegoafrikan,
Lurmutur Hirian, non urteko
3.300 milimetro ur ematen baitu mendia
estaltzen duen hodei geruza iraunkorrak,
eta, aldiz, bi mila milimetro baino gutxiago
izaten baita urteko plubiometriaren
guztizko balioa.