4. ETAPA: DEBA • MARKINA-XEMEIN

Itsas herria

Mutrikuko herriak harreman estua izan du itsasoarekin dokumentuetan lehen aipamena egin zenetik bertatik, 1200 urte inguruan. Orduan, Gaztelako Alfontso VIII. erregeak bale bat (edo bere produktua) ematen zion Santiagoko Ordenari, lehenago Mutrikuko herritarrak berari eman behar ziotena.

Bere senadia “babes portu” bezala hartzen da, urte osoan zehar jarduera ahalbidetzen baitzuen eta ontziak arradaren barruan babestuta baitzeuden. Faktore horrek baxurako arrantzan espezializatzea ahalbidetu zuen, bisigua harrapatzeko erabiltzen ziren ontzi txiki eta ahulak neguan ere arrantzatu baitzezaketen, eta hori baita arrain-mota hori arrantzatzen den garaia.

Hala, XVIII. mendean, herriko biztanleen %40 nekazaritza-, abeltzaintza- eta etxeko jarduerak ez zirenetan aritzen ziren, hau da, haien lana itsas ingurunearen ustiapenarekin lotuta zegoen. Horrek, itsasoak, herriaren jatorrian eta bertako biztanleen bizitzan ondorengo mendeetan izan zuen garrantziaren berri ematen du.

XVI. mendeko 80ko hamarkadatik aurrera, eskabetxearen industriari hasiera eman zitzaion, arrain-ekarri handia behar zuena, eta horrek gatazkak eragin zituen probintzian, bai Mutrikun bai Getarian kontserben ekoizpenak itsasertzeko bisigu freskoaren merkatuaren zati handi bat monopolizatzen baitzuen. Nolanahi ere, desadostasunak gaindituta, kontserbagintzak tradizio handiko jarduera izaten jarraitzen du herrian.

Itsas ondarea

Mutrikuko portuak, duela gutxi eraldatua izan den arren, bertako flotak betidanik erabili dituen instalazioak mantentzen ditu oraindik, adibidez, kaiak. Herriak Gipuzkoako kare eta harri koskorrez egindako lehen kaiak izateko ohorea du. XIII. mendean eraiki ziren eta XVI. mendearen hasieran handitu. Kofradia zaharreko atrakalekua, Moila Berri kaia eta kanpoko muturra kontserbatzen dira oraindik. Itsasoaren erasoek aldian behin eragiten zieten instalazioei, 1760an kanpo kai bat eraiki zen arte. XIX. mendean instalazio berriak eraiki ziren.

Portuaren alderik zaharrenean, gaur egun oraindik ere, antzinako kofradia nabarmentzen da, gaur egungo itsas etxea, Berpizkunde garaiko eraikuntza, arkuen gaineko galeria baten bidez eraikia, azpitik doan bidetik igarotzea ahalbidetzen duena.

Moila Berrin arrantzaleen kofradiaren egungo eraikina dago, eta bertan arraina enkantean jartzeko instalazio bat dago. Azkenik, arrantzaleen etxolen hondakinak ere nabarmendu behar dira; horietako batzuk XX. mendeko bainurako etxola zaharrak dira, eta portuaren kanpoalderantz kokatzen dira, eraiki berri diren itsasoko ur-igerilekura eta portu-instalazio berrietara begira.

Partekatu