ETAPA 5: MARKINA-XEMEIN • GERNIKA-LUMO

Defentsarako arkitektura

Erdi Aroan, Euskal Herrian hainbat eraikuntza militar mota eraiki ziren. Gailur harritsuetan dauden gotorlekuak, eliza gotortuak eta hiribildu harresituak, adibidez, aurkitzen ditugu, erregeek, jauntxoek edo hiribilduek eta beren kontzejuek beren lurraldeak eta baliabideak nola defendatzen dituzten erakusten dutenak. Hala ere, nobleziako familiek beren posizio soziala eta gerrarako dedikazioa erakutsi nahi duten heinean, eta egoerak hala eskatzen badu, beren jarraitzaileak beste armada batzuen erasoen aurka defendatu nahi dituzte.

XIV. mendetik aurrera, gerrako jauntxoen, Ahaide Nagusien, arteko liskarrak areagotu egingo dira, eta horrek, segurtasun falta gero eta handiagoa, pertsonen eta euren ondasunen gaineko arrisku handiagoa eta borroken ugaritzea ekarriko du. Leinu boteretsuenek beste familia txiki batzuk bildu zituzten inguruan, bai eta gaizkile, mertzenario eta haiek defenda zitzakeen edo lapurreta eta arpilaketarako eskrupulurik ez zuen edozein pertsona ere.

Testuinguru horretan garatu ziren gotorleku pribatuak. Familia horiek, euren etxeak, dorretxe izenez ezagutzen diren etxe gotortu bihurtu zituzten, eta beren itxura itxi eta sendoagatik dira ezagunak. Leiho gutxi zituzten, eta behealdeko solairuetan behintzat, estuak eta luzeak izaten ziren, argia sartzen uzteko eta, defentsarako premiarik izanez gero, geziak edo balezta-geziak jaurti ahal izateko adinakoak.

Arteagatarren dorre bat Mendatan

Montalban dorrea deritzona garrantzi estrategikoko muino batean dago (205 metroko altuera duena), inguruko auzo eta herrien inguruan isolatuta baitago. Zarrabenta auzoa iparraldetik menderatzen du, eta Arratzutik Munitibarrerako bidea defendatzen du. Dorre hau Arteagatarren leinuarena da, Bizkaiko nabarmenetako bat, ganboatarren bandokoa. Gaur egungo eraikuntza XV. mendearen amaieran edo XVI. mendearen hasieran eraiki zela dirudi.

Gaur egun, kanpotik eransten zaizkion beste eraikuntza batzuk dituen arren, jatorrizko gunea dorre pentagonal bat da, harlangaitzezkoa eta hareharrizko harlanduzko ertz-kateak dituena. Fatxada nagusiak 10 metroko garaiera du eta ate bat du goian; bertara sartzeko egurrezko eskailera bat zegoen, gaur egun desagertua, ziurrenik desmuntagarria. Leiho bat izan ezik, gainerako baoak gezileihoak baino ez dira, eraikinari bere itxura trinkoa ematen diotenak. Kanpoko pareten lodiera 2 metrokoa da, eta horrek argi erakusten du eraikin honen helburu militarra.

Partekatu