6 ETAPA: GERNIKA-LUMO • BILBAO

Fundazio berantiarra

Larrabetzuko hiribildua 1376an sortu zen, azkena Errigoiti eta Mungiarekin batera. Fundazioaren dokumentuak esplizituki adierazten du fundazio horren helburua dela inguruko biztanleak defendatzea Ahaide Nagusien lapurreten eta indarkerien aurrean. Nolanahi ere, kontraesankorra da foruan bertan Zugastitarrak bezalako Ahaide Nagusien parte-hartzea adieraztea hiribilduaren antolaketa politikoan, horiek baitziren zonaldeko jaun bandokide nagusiak. Nolanahi ere, ziur asko, Larrabetzuko lurraldeko botereekin negoziatzea ezinbestekoa izan zen hiri-gutuna ematearen eta harresiz inguratutako hirigintza antolatzearen aurka ez egiteko.

Hiribildua kale bakar bat ardatz hartuta antolatuko da, eta Jasokundeko eliza eta etxeen orubeak kale horren alde banatan antolatuko dira. Ohi bezala, etxeen atzealdean barantza gisa erabiltzen zen espazio bat zegoen, eta, kanpotik, espazio guztia, gaur egun galduta dagoen harresi baten barruan kokatzen zen. Hiribilduaren hegoaldeko muturrean aipatutako parrokia dago. XVI. mendetik aurrera, etxe berriak eraikitzen hasi ziren jatorrizko perimetrotik aurrera, etxe berriak eraikitzen hasi ziren jatorrizko perimetrotik kanpo, errebal inprobisatu gisa.

Hiribildu baten berezko ezaugarriak izan arren, bertako biztanleen jarduera landakoa eta nekazaritza eta abeltzaintzakoa izan zen batez ere, eta izaera hori hiribilduaren iparraldeko etxetzar handien itxuran agertzen da. Bestalde, XIX. mendean hiribilduak jasandako sute baten ondorioz, multzoaren egungo itxura estilo neoklasikoan berreraikitzearen emaitza izan da.

Jauregi-etxe monumentalenetako bat Ikatza jauregia da. Kareharrizko harlangaitza eta harlandua uztartzen ditu, eta XVIII. mendearen amaieran eraiki zen. Hiru ardatz bertikal ditu baoen antolamenduan; lehenengo solairuan, baranda forjatu bikaineko balkoi jarraitua du, eta, bigarren solairuan, landare-motiboak, motibo heraldikoak eta landa-eszena txikiak dituzten pinturak.

Suaren suntsiketatik osorik atera zen beste bat Anguleria etxea da. XVII. mendean XVI. mendeko eraikin baten gainean berreraikia. Eraikin horretatik deigarria da sarrerako mandioa, arkupeduna, zeinaren estalkia harmailetako harlanduzko kareleraino iristen den eraikinaren goiko solairuak osatzen duen. Hegal hori lau koloma toskanarren eta beso baten gainean eusten da.

Azkenik, Jasokundearen parrokiari aipamen berezia egingo diogu. Parrokia hori Erdi Arokoa da, baina 1777 eta 1784 artean berreraiki zuten, eragin neoklasiko sendoarekin. Oinplano angeluzuzena eta hiru habearte ditu, barrualde nabarmenarekin. Erdiko hormartearen, gurutzaduraren eta aldare nagusiaren altuera handiagoak gurutze lantindarreko oinplana nabarmentzen du. Harlangaitzezko eta harlanduzko fabrikak konbinatzen ditu. Sarrera zirkuluerdiko hiru baok osatzen dute eta fatxada guztiz soila da, lehenengo gorputzeko leihate borobilagatik izan ezik. Gainetik, beste gorputz itsu bat altxatzen da erloju batekin eta, goikaldean, kanpandorrea. Barrualdea, arku fajoiez eutsitako kanoi-gangez estalita dago. Erretaula nagusia ere neoklasikoa da.

Partekatu