09. Ingurumenaren IV Esparru Programa 2020

Nazioz gaindiko Erakundeek, Europako Parlamentuak, Europako Kontseiluak eta Europako Batzordeak xedatutakoari jarraiki, Garapen Iraunkorrak Administrazio Publiko ororen helburu eta xede izan behar du. Horretan oinarrituta, Eusko Jaurlaritzak hori lortzeko beharrezkoak diren mekanismoak eta tresnak ezarri behar ditu, erantzunkidetasunez jokatuz.

Lehen Ingurumen Esparru Programa egin zenetik, bide luzea eta oparoa egin dugu Herritarrek kalitateko ingurumena izan nahi dute eta gure sare sozio-ekonomikoak dituen premia eta aukerak kontuan izanik, 2015-2018 Ingurumen Esparru Programa hau tresna biziki garrantzitsua da honako helburu estrategiko hauek betetzeko:

1. Lehenik, Euskadik duen ingurumenaren goi-mailako kalitatea bermatzea eta hobetzea eta, horretarako, jardueren eta pertsonen erantzukizuna areagotu egingo da maila horri eusteari dagokionez.
2. Bigarrenik, ingurumen-politikaren bitartez administrazio-izapideak sinplifikatzen eta arintzen laguntzen jarraitzea, baliabideak modu eraginkorrean erabiltzen, baita karbono gutxiko ekonomiaranzko trantsizioan ere.
3. Hirugarrenik, jakintzari, ingurumen-azpiegiturei eta gure ekosistemek eskaintzen dituzten zerbitzuei balioa ematea, Jaurlaritzaren politikekin sintonian.
4. Laugarrenik, ingurumen-politikatik osasun publikoa hobetzen, kapital naturala babesten eta herritarren ongizatea, oro har, hobetzen laguntzea, administrazio publikoekin erabat koordinatuta eta erabilitako baliabideak arrazionalizatuta.
5. Eta, bosgarrenik, EAEko herritarrek ingurumen-arloan duten hezkuntza, prestakuntza eta sentsibilizazioa areagotzea.

Ingurumen Esparru Programa planifikatzeko tresna Euskal Herriko ingurugiroa babesteko 3/1998 Lege Orokorrean oinarritzen da; izan ere, lege horren arabera, Euskal Herriko ingurugiro-politika ingurugiroari buruzko esparru-programa batean azalduko da. Programa hori Euskal Autonomia Erkidegoko ingurugiro-organoak egingo du Euskal Herriko Ingurugiro Batzordean ordezkotza duten administrazio publikoekin lankidetzan. I. Ingurumen Esparru Programa 2002-2006 aldirako izan zen; II. Programa 2007tik 2010era bitartekoa izan zen; III. Programa 2011. urtean onartu zen eta 2014an amaituko da.

Eusko Jaurlaritzaren 2012-2016 aldirako Programan jasota dagoenez, 1992. urtean Nazio Batuen Konferentzian erabakitako Ingurumenari eta Garapenari buruzko Rioko Deklarazioaren (berriki berretsi da: Río+20) lehen printzipioan jada ezarri zen "Garapen iraunkorrarekiko kezken oinarria gizakiak direla. Bizitza osasungarrirako eta produktiborako eskubidea dute, naturarekin harmonian".

Eta horixe da, hain justu, Eusko Jaurlaritzaren ingurumen-politikaren helburu nagusia: pertsona guztiek, gaur egungoek eta etorkizunekoek, bizimodu duina izateko eskubidea izan dezaten, kalitatezko ingurune batean. Helburu horretan, iraunkortasunaren kontzeptuaren funtsezkoena biltzen da. Programa honen Ingurumen Politika Arduratsua atalean, 4. helburuan (Erantzunkidetasun publiko-pribatua eta herritarrena) “2015-2018 aldirako Ingurumen Esparru Programa egitea eta 2002-2020 Garapen iraunkorraren EAEko ingurumen-estrategian aurreikusitako konpromisoak garatzea” ekimena biltzen da.

Bestalde, ingurumen-arloko lege-garapenaren bitartez ingurumen-baimenen sare garrantzitsua osatu da eta gure lurraldeko jarduera sozio-ekonomikoan zuzenean eragiten du. Arlo horretan zerbitzu publiko azkarragoa eta arinagoa eskaintzeko asmoz, ingurumen-administrazioaren prozedurak arintzeko eta sinplifikatzeko lan egin behar dugu.

Baina horretaz guztiaz gain, aztergai dugun gaiari dagokionez, ez dugu ahaztu behar gure sare sozio-ekonomikoa nahikoa heldu badela. 30 urte igaro dira lehen garapen eta azpiegitura haietatik, eta ingurumen-arloko sarea eta jakintza sortzen hasi zenetik. Aldagai horrek ezin du ezein ekimenen galga izan jada. Zalantzarik gabe, esparrua guztiz arautua dago eta, une honetan, gure herrialdea aitzindari da politika askori dagokienez, bai Estatuan, bai nazioartean. Aldi berean, gure enpresa, erakunde eta herritarrak abangoardia dira. Paradigma sozio-ekonomiko berria ikusita, ingurumen-aldagaia ekintzailetzaren eta ekonomia produktiboaren alde dagoen beste elementu bat dela pentsatu behar dugu, gure Jaurlaritzaren helburu baita horixe bera, zalantzarik gabe.

XI. Legegintzaldia

2015-2018 aldirako IV. Ingurumen Esparru Programaren xedea da ingurumen-konpromisoak Eusko Jaurlaritzako sailen politiketan txertatzea. Jarraian, esku har dezaketen Sailen hasierako aurreikuspena aurkeztuko dugu:

• Ingurumen eta Lurralde Politika Saila. Esparruko Programaren sustatzaile ingurumen-organo den aldetik, eta programa lantzeko, jarraipena egiteko, kontrastatzeko eta ebaluatzeko prozesuan koordinatzaile.
• Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasun Saila. Sail hori garatzen ari den Espezializazio Adimendunaren Estrategia funtsezko lagungarri izango da IV. Ingurumen Esparru Programan.  Horren ondorioz, Estrategia horretatik sortzen diren planetan Europa 2020 Estrategian finkatutako ingurumen-politikaren alderdi jakin bat txertatu behar da; hain zuzen ere, karbono gutxiko eta baliabideak modu eraginkorrean baliatuko dituen ekonomia baterantz aurrera egiteko alderdia.
• Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. Sail honek ingurumen-hezkuntzarekin lotura duenez, hezkuntza-komunitateak ingurumen-politikekiko duten konpromiso-maila handiaren gakotzat har daiteke lotura hori.
• Osasun Saila. Ingurumen-arloko arazo eta inpaktuek gizakion osasunerako eta ongizaterako arrisku garrantzitsuak eragiten dituzte oraindik ere; aldiz, ingurumenaren egoera hobetzera bideratutako neurriak mesedegarriak izan daitezke. Baina erreakzio-ikuspegiari eusteaz gain, osasunean eragiten duten baldintzatzaileak (ingurumenari, gizarteari eta ekonomiari dagozkionak) txertatzen dituen ikuspegitik begiratuta antolatu behar dugu gure lurraldea. Beraz, Osasun Planaren eta IV. Ingurumen Esparru Programaren arteko loturak areagotu egin behar du aurrerabidean.
• Segurtasun Saila. 2015–2018 Ingurumen Esparru Programa berri honen helburuetako bat Euskadiren goi-mailako ingurumen-kalitateari eustea da, maila horri eusten jarduerek eta pertsonek duten erantzukizuna areagotuta. Horretarako, kontrolatzeko eta zaintzeko dinamika berriak txertatu behar dira, ingurumen-alderdi guztietan informazio- eta jakintza-maila handiagoa lor dezagun.

Interes-taldeek Esparru Programa lantzeko prozesuaren hasiera-hasieratik parte hartzea oso garrantzitsua da. Aldez aurretik, honela multzoka ditzakegu:

• Eragile ekonomiko eta sozialak: besteak beste, ACLIMA ingurumen-klusterra, Energiaren klusterra, Paperaren klusterra, Mugikortasun eta logistikoa klusterra, Confebask, merkataritza-ganberak, Eusko Ikaskuntza, unibertsitateak, IZAITE eta loturiko enpresak, zentro teknologikoak, ingurumen-arloko GKEak, UNESCO katedra eta abar.
• Beste sail eta administrazio publiko batzuk: Jaurlaritzaren sailek, foru-aldundiek eta EUDELek Ingurumen Esparru Programa hau lantzeko prozesuan parte hartu behar dute.
• Herritarrak: IREKIAren bitartez, partaidetza-prozesuak zabaldu egingo dira eta herritarren iritzia zein den jakiteko tresnak balioetsiko dira, EAEko herritarrak ingurumen-konpromisoekin erantzunkide izan daitezen.