Gobernu Kontseiluak 1997ko abenduaren 23an, 2000ko azaroaren 28an eta 2003ko ekainaren 10ean egindako bilkuretan hartutako erabakien bidez, hegaztientzako babes bereziko sei eremu (Hegaztientzako BBE) izendatu ziren, eta 52 gune proposatu ziren batasunaren garrantzizko leku (BGL) izateko. Proposamena Europako Batzordera eraman zen, eta han ontzat eman zuten BGLen zerrenda, 2004/813/EE eta 2006/613/EE erabakien bidez. Erabakiok Atlantikoko eta Mediterraneoko eskualde biogeografikoei dagozkie, hurrenez hurren, eta hortxe kokatzen da gure autonomia-erkidegoa; Gorbeiako eremua (ES2110009) ere tartean zegoen.

Habitat Naturalak eta Basoko Fauna eta Flora zaintzeari buruzkoa den Europako Kontseiluaren 1992ko maiatzaren 21eko 92/43/EEE Zuzentarauaren 4. artikuluak eta Natura-ondareari eta Biodibertsitateari buruzko abenduaren 13ko 42/2007 Legearen 45. eta 46. artikuluek ezarritakoari jarraikiz, autonomia-erkidegoek, jendaurrean jarri ondoren, beren lurralde-eremuko BGL guztiak kontserbazio bereziko eremu (KBE) izendatu eta eremuok behar bezala kontserbatzeko neurri egokiak ezarri beharko dituzte, kontuan hartuta lekuan lekuko habitat naturalaren eta espezieen berezitasunen araberako eskakizun ekologikoak. Kontserbazio-neurri horiek izango dira, batetik, kudeaketako planak eta baliabideak, eta, bestetik, erregelamenduzko neurriak, administratiboak edo kontratuzkoak.

Dekretu honen bidez, Gorbeia KBE izendatu, eta hura kontserbatzeko helburuak eta neurriak ezartzen dira. Baina eremu horrek naturagune babestuen tipologia bikoitza biltzen du, parke naturala eta Natura 2000 Sareko kontserbazio bereziko eremua baita; gainera, eremu horretan, Itxinako Biotopo babestua dago. Beraz, apirilaren 15eko 1/2014 Legegintzako Dekretuaren bidez onartutako Natura Kontserbatzeko Legearen testu bateginaren (NKLTB) 18. artikuluari jarraikiz, eremu hori antolatzeko mekanismoak koordinatu egin behar dira, eremuaren plangintza integratuko duen dokumentu bakar batean biltzeko; horrela, kategoria bakoitzean aplika daitezkeen araubide desberdinek osotasun koherente bat osatuko dute.

Parke naturalen kasuan, hiru tipologiak arautzen dituen dokumentu bakarraren lege-aurreikuspena ezin da gauzatu, legeak berak ezartzen baitu tipologia horiek Natura Baliabideak Antolatzeko Plan (hemendik aurrera, NBAP) batek (NKLTBaren 20. artikulua) eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (hemendik aurrera, EKZP) batek (NKLTBaren 27. artikulua) arautu behar dituztela. Beraz, horrelako kasuetan, bi dokumentu egon beharko dira: bata parke naturalerako izaera bikoitza duen BNAPa eta KBErako helburu eta erregulazioak jasotzeko; eta, bestea, izaera bikoitza duen EKZPa eta kudeaketa neurriak jasotzeko. Gainera, kontuan hartuta eremu horretan Itxinako Biotopo babestua dagoela, horri dagozkion erregulazioak BNAPean eta KBEaren helburu eta erregulazioen dokumentuan jasotakoekin koordinatu beharko dira.

Gainera, onartzean, kontuan hartu behar da Eusko Jaurlaritzak eta foru-organoek dituzten eskumen konkurrenteek koordinazio-ahalegin berezia dakartela. Izan ere, NBaren tipologia desberdinen deklarazioa Eusko Jaurlaritzari dagokio edonola ere (NKLTBaren 19.1 artikulua). Parke naturalei dagokienez, NBAPa bideratzea eta onartzea Eusko Jaurlaritzaren eskumena da (NKLTBaren 7.a artikulua); EKZPrako, aldiz, prozedura bifasikoa jarraitzen da. Hau da, lehenik, foru-organoek bideratzen dute eta organo horiek onartzen dituzte parke naturalaren kudeaketari dagozkion jarraibideak; eta bigarrenik, Eusko Jaurlaritzak bideratzen du, araudiari dagokionez (NKLTBaren 29.e artikulua). Bestalde, KBEei dagokienez, helburuak eta araudiak onartzea Eusko Jaurlaritzaren eskumena da (NKLTBaren 22.5 artikuluaren lehen paragrafoa) eta neurriak foru-organoei dagozkie (NKLTBaren 22.5 artikuluaren bigarren paragrafoa). Nolanahi ere, baliabide desberdin horiek guztiak EHAAn argitaratu behar izaten dira beti. Azkenik, biotopo babestuari dagokionez, horren izendapenean, erabilerak eta jarduerak arautzeko araudia jaso beharko da.

Horregatik, dekretu honen helburua da Gorbeia Natura 2000 Sareko kontserbazio bereziko eremu izendatzea eta izendapen honekin batera aurkeztu beharreko kontserbazio-neurriak onartzea (Eusko Jaurlaritzako eskumenekoak dira). Geroago, eta Bizkaiko eta Arabako foru-aldundiek aldi berean tramitatzen ari den EKZPa bidaltzen dutenean, Eusko Jaurlaritzak plan horren araudiaren zati bat onartuko du eta baliabide osoa EHAAn argitaratzeko aginduko du. EKZP horrek NKLTBaren 18. artikuluak eskatutako bikoiztasuna beteko du, hau da, parke naturalaren EKZP gisa eta KBEa kudeatzeko jarraibide gisa erabiliko da, 22.5 artikuluaren bigarren paragrafoari jarraikiz. Horrela, eremu honen erregulazioa osatuko da eta 92/43/EEE Zuzentarauaren 6. artikulua beteko da guztiz.

Horretarako, orain onartzen den dekretuak bi eranskin ditu. Lehenak KBEaren kartografia jasotzen du; bigarrenak, aldiz, NKLTBaren 22. artikuluak ezarritakoa betetzen du. Azken hori Eusko Jaurlaritzaren eskumenekoa da, KBEari buruzkoa da soilik eta dagoeneko izendatu diren gainontzeko Natura 2000 Sareko eremuen planteamendu berean oinarritzen da.

Dekretu honen azken xedapenetatik bigarrenean jasotzen denez, arau hau argitaratu ondoren, II. eranskin honek jasotzen duen Gorbeiako parke naturalaren NBAParen eta Itxinako Biotopoa izendatzeko dekretuaren aldaketari ekin beharko zaio, aipatutako dokumentu bakarra Eusko Jaurlaritzaren eskumenekoa dena egiteko, betiere NKLTBaren 7. artikuluan aurreikusitako prozedura luze eta konplexua konfiguratzen duten izapide prozesalak betez, baina Europarekiko betebeharrak ere beteta.

Hori horrela izanik, 92/43/EEE Zuzentarauak kontserbazio bereziko eremu izendatzeko ezarritako eskakizunak betetze aldera, Gorbeia sakon aztertu da, eta eskala egokian adierazi da Europar Batasunaren intereseko habitaten eta eskualdearen intereseko beste habitat batzuen banaketa; horrekin batera, haien kontserbazio-egoera ere ebaluatu da. Horretaz gain, gune horretako fauna- eta flora-espezie bereizgarrien banaketa eta kontserbazio-egoera ere aztertu da.

Ikuspuntu teknikotik Ikusi ahal izan denez, Gorbeian, 92/43/EEE Zuzentarauaren I. eranskinean jasotako Batasunaren intereseko 27 habitat-mota daude. Hortaz, Gorbeiak ekosistemen aparteko aberastasuna du; gainera, ondo kontserbatuta dago. Horretaz gain, gizakiek milaka urtetan abeltzaintza-erabilera eman diote. Horrek guztiak balio natural handiko eremua eta ingurune-aniztasuna sortu ditu; horren ondorioz, baso naturalak, mendiko txilardiak eta larreak, harkaitzak, hezeguneak (Altubeko urmaelak, Saldropoko hezegunea, esfagnalak, etab.) eta errekak batera existitzen dira. Gainera, Gorbeiak Habitat Zuzentarauaren II. eranskineko flora-espezieak dituen habitatak izateagatik da nabarmentzekoa, adibidez, Narcissus pseudonarcissus ssp.nobilis (Iberiar Penintsularen iparraldeko endemismo horretarako, eremu hau ekialdeko mugarik urrunena da), Narcissus asturiensis, Trichomanes speciosum edo Spiranthes aestivalis orkidea. Azpimarratzekoa da galzoriko espezietzat katalogatutako 8 flora-espezie eta 7 kaltebera daudela, Espezie Mehatxatuen EAEko Zerrendari jarraikiz. Bestalde, faunari dagokionez, Gorbeiak ondoen kontserbatuenetako hegazti-faunaren multzoa du, baita EAEko mendi inguruneko adierazgarrienetakoa ere, basoko, harkaiztiko eta goi-mendiko inguruneen espezie adierazgarrien komunite egituratua baitu. Ugaztunak ere interes bereziko taldeak dira; besteak beste, honako hauen presentzia da azpimarratzekoa: muxar grisa (Glis glis), marta (Martes martes), ipurtatsa (Mustela putorius) edo basakatua (Felis silvestris). Bisoi europarra (Mustela lutreola) eta igaraba (Lutra lutra) noizbehinka agertzen dira; bi espezie horiek galtzeko arriskuan daude EAEn. Bestalde, Gorbeian, interes bereziko narrastiak daude, hala nola apoarmatu istilzalea (Emys orbicularis) edo Schreiber muskerra (Lacerta schreiberi), baita anfibio-espezie asko (4 urodelo eta 7 anuro), arrainak eta ornogabeak ere. Eremu hori BGL izendatzea arrazoitu duten natura- eta ekologia-balioetatik haratago, Gorbeia eta bere ingurua paisaiaren erreferente dira EAEn, oro har bertako biztanleentzat karga sinboliko eta kultural izugarria baitu, baita bereziki inguruko biztanleentzat ere. Horregatik guztiagatik eta parke naturala izateagatik, komeni da Gorbeia eremurako berariazko dekretu-proiektua egitea.

Horretaz gain, xehetasun-lanei esker lortu diren habitat moten azalerari buruzko datuak, zenbait kasutan, ez datoz bat Europako Batzordera Euskal Autonomia Erkidegoko tokien zerrendaren proposamenarekin batera igorri eta jakinarazitako datuekin. Gainera, xehetasun-azterketari esker habitat jakin batzuen interpretazioa zuzentzeko aukera izan da. Esate baterako, egiaztatu ahal izan da, eremu batzuetan, inprimakian adierazitako zenbait habitat-mota ez zeudela; eta, aitzitik, hasierako proposamenean adierazi ez ziren habitat-mota batzuk bazirela.

KBEa behin betiko mugatzeko, lan-eskala hobetu da eta zabaldu egin da. NBa zabaltzeak hasierako mugaketan ez parke naturalaren zatian ez BGLan ez zeuden bi eremu sartzea dakar, fauna mehatxatua eta intereseko habitatak kontserbatzeko duten garrantziarengatik. Bi eremu horietan, garrantzi handiko bi urmael daude, Habitat Zuzentarauak babestutako ornogabe-espezie batzuk baitaude bertan: Kukulupadrako urmaela (Zuiako udalerriko Altube) eta La Yesera (Urkabustaizko udalerriko Belauntza). Biak EAEko Hezeguneen Inbentarioan daude jasota (III. taldea). Gutxi gorabehera, Kukulupadrako urmaelean, gehitutako azalera 5,3 ha da; eta, La Yeseran, 6,5 ha da.

Guztiz eraginkorra izateko, KBEa zabaltzeak Europako Batzordearen Erabaki bidezko aldez aurretiko balidazioa eskatzen du; beraz, eremuaren mugaketaren kartografiak eremu hori mugatzeko bi lerroak jasotzen ditu. Horrela, mugaketa berriaren eraginkortasuna eta zabaldutako eremua kontserbatzeko neurrien ezarpena dekretu honen 1.3 artikuluan eta azken xedapenetatik lehenean jasotako baldintzapean daude, hurrenez hurren.

Kontserbazio bereziko eremu izendatzeko prozeduran, parte-hartze sozialaren prozesua behar bezala bete da, ingurumenaren alorrean informazioa eskuratzeko, herritarrek parte hartzeko eta justiziara heltzeko eskubideak arautzen dituen uztailaren 18ko 27/2006 Legearen printzipioei jarraikiz. Prozesu horretan, interes sozial eta ekonomikoen ordezkari diren hainbat eragilek hartu dute parte. Parte hartzeko bideak zabalik egon dira izapidetze-prozesu osoan, publiko interesdunari komunikazioak helarazita eta egoitza elektronikoaren bitartez. Zehazki, http://www.euskadi.eus/natura2000 webgunean, eremuari buruzko informazio eguneratua egongo da beti.

Gorbeia kontserbatzeko baliabideak Europako Batzordeak ezarritako printzipioei jarraikiz landu dira, 92/43/EEE Zuzentarauan jasotako eta eremuan topatutako habitat eta taxonen eskakizun ekologikoei erantzuna emateko asmoz.

Horrenbestez, alde batetik, apirilaren 15eko 1/2014 Legegintzako Dekretuaren bidez onartutako Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko Legearen testu bateginaren 22.5. artikuluan eta, bestetik, Natura-ondareari eta Biodibertsitateari buruzko abenduaren 13ko 42/2007 Legearen 45. eta 46.1 artikuluetan ezarritakoa betetzeko, jendaurrean jarri ondoren, Ingurumen eta Lurralde Politikako sailburuak proposatuta, eta Gobernu Kontseiluak 2016ko martxoaren 8an egindako bilkuran eztabaidatu eta onartu ondoren, honako hau