Euskadiko Lan Ikuskaritza - Ahalmenak
LANEKO ETA GIZARTE SEGURANTZAKO IKUSKARIEK, BETE-BETEAN, ETA LANEKO IKUSKARIORDEEK, ENPLEGU ETA GIZARTE SEGURANTZAREN ETA LANEKO OSASUN ETA SEGURTASUNAREN ESKALETAN, PARTZIALKI, IKUSKARITZA-FUNTZIOA BETETZEN DUTE.
Laneko eta Gizarte Segurantzako ikuskariek eta laneko ikuskariordeek, enplegu eta gizarte-segurantzaren eta laneko segurtasun eta osasunaren eskaletan, ikuskaritza-funtzioa betetzen dute. Lehenek bete-betean, agintaritza publikoa direnez gero eta independentzia tekniko eta funtzionala izanik, eta, bigarrenek partzialki, agintaritzako agenteak direnez gero, arauan aurreikusitako baldintzetan, beharrezko lankidetza, babes eta kudeaketako funtzioak betez. Hori guzti hori, inpartzialtasuna eta objektibotasuna bermatuz.
Era berean, beren funtzioak betetzean, edozein indarkeria, hertsaketa, mehatxu eta eragin okerren aurreko babesa bermatuta daukate, eta zuzentasun osoz jardun behar dute beren funtzioak betetzean, ahalik eta gutxien asaldatuz ikuskatutako jardueren garapena, ikuskatutako langileen agintaritza kaltetu gabe eta langileok beren betebeharrak betetzen dituztela eragotzi gabe.
Era berean, ikuskaritza-funtzioaren eremuan heltzen zaien edozein kexaren jatorria isilpean gordeko dute, eta, beraz, ez dute zabalduko, ezta zerbitzua utzi ostean ere, beren funtzioak betetzean ezagutu ahal izan duten ezein datu, txosten edo aurrekari, salbu eta delitu publikoak ikertu edo jazartzeko beharrezkoa bada, legez ezarritako esparruan, Laneko Administrazioarekin, Gizarte Segurantzako Administrazioarekin, Zerga Administrazioarekin, Iruzurraren aurkako borrokarekin (bera askotariko formetan) eta legebiltzarreko ikerketa-batzordeekin lankidetzan aritzeko, bidezkoa den eran.
LANEKO ETA GIZARTE SEGURANTZAKO IKUSKARIAK
LANEKO IKUSKARIORDEAK, ENPLEGU ETA GIZARTE SEGURANTZAREN ESKALAN
LANEKO IKUSKARIORDEAK, LANEKO SEGURTASUN ETA OSASUNAREN ESKALAN
- Ikuskapenarekin lotutako lantokira, establezimendura edo lekura uneoro eta inolako jakinarazpenik egin gabe sartu eta bertan egon ahal izango dira. Ikuskapenaren xede den zentroa pertsona fisiko baten bizilekua bada, haren berariazko baimena edo, horrelakorik izan ezean, dagokion baimen judiziala izan beharko dute.
- Ikuskapen-bisitak enpresariarekin edo haren ordezkariarekin, langileekin, horien ordezkariekin eta enpresako peritu eta teknikoekin edo ikuskapen-funtzioa hobeto garatzeko beharrezkotzat jotzen dituzten aholkularitza-erakundeekin batera egingo dituzte, baita Administrazioari dagozkion peritu edo adituekin edo ofizialki gaituta dauden beste batzuekin ere.
- Legezko eta arauzko arauak eta akordio eta hitzarmen kolektiboen edukia betetzen dela zaindu eta eskatzeko funtzioa betetze aldera beharrezkotzat jotzen diren ikerketa-diligentzia, azterketa, berreraikuntza edo froga egingo dute.
1. Enpresariari edo enpresako langileei lege-xedapenak aplikatzearekin lotutako edozein gairi buruzko informazioa eskatuko diete, bakarrik edo lekukoen aurrean, eta ikuskatutako lantokian dauden pertsonen identifikazioa edo presentziaren arrazoia eskatuko dute.
2. Enpresaburua edo haren ordezkaria eta arduraduna, langileak, prestazio sozialen hartzaile edo eskatzaileak eta, haren jarduketa-eremuan, ikuskatutako lantokian edo ikuskatzaile jarduleak izendatutako herri-bulegoetan gaineratuta dauden beste subjektu batzuk ager daitezela eskatuko dute.
3. Lantokian lan-arloko legedia betetzen dela egiaztatzeko orduan garrantzitsua izan daitekeen dokumentazioa aztertuko dute, honako hauek, esaterako: liburuak, erregistroak, informatika-programak eta euskarri magnetikoa duten fitxategiak barne, aitorpen ofizialak eta kontabilitatea; inskripzio-, afiliazio-, alta-, baja-dokumentuak, Gizarte Segurantzako kuotak edo prestazioak ordaindu izanaren egiaztagiriak; lansarien egiaztagiriak; laneko arriskuak prebenitzeko araudian eskatutako dokumentuak eta ikuskatu beharreko gaiekin lotutako beste edozein. Dokumentazio hori dagozkien herri-bulegoetan aurkezteko eska dezake ikuskatzaileak.
Obligaziodunak lan-arloko arauetan zehazten diren norbere betebeharrak nahiz hirugarrenen betebeharrak betetzearekin lotutako liburuak, erregistroak, dokumentuak edo informazioa gorde behar duenean, edo ikuskapen-funtziorako garrantzitsua izan daitezkeen bestelako datuak, txostenak, aurrekariak edo frogagiriak gorde behar dituenean, horiek euskarri elektronikoan gorde beharko dira; horiek euskarri horretan bertan hornituko dira, eta ikuskapen-jarduketa egin den unean erabiltzen den formatuan tratatu eta irakurtzeko modukoa izan beharko du, hala eskatzen den kasuetan.
4. Establezimenduan erabilitako edo manipulatutako substantzien edo materialen laginak hartu edo atera, neurketak egin, argazkiak atera, bideoak eta irudiak grabatu, eta krokisak eta planoak egingo dituzte, enpresaburuari edo haren ordezkariari aldez aurretik jakinarazten bazaio, eta aurreko atalean aipatzen diren dokumentuen kopiak eta laburpenak egingo dituzte.
- Jarduketak garatzen diren bitartean, egokitzat jotzen dituen eta bere helburuarekin bat datozen kautelazko neurriak hartu ahal izango dira aurreko zenbakian adierazitako dokumentuak suntsitu, desagertu edo aldatu ez daitezen, subjektu arduradunei konpontzeko zailak edo ezinezkoak diren kalteak eragiten ez bazaizkie edo horien eskubideak urratzen ez badira.
- Zehapen-prozedura bat abiarazi beharrean, subjektu arduradunari ohartarazi eta errekeritu ahal izango diote, kasuaren egoerek hala gomendatzen dutenean eta langileei edo horien ordezkariei kalte zuzenak eragiten ez bazaizkie.
- Adierazitako epean, dagozkion neurriak har ditzala eskatu ahal izango diote subjektu arduradunari, hark lan-arloko araudia bete edo laneko arriskuak saihesteko hautemandako gabeziak konpondu ditzan, baita funtzionario jardulearen aurrean justifikatuta ere. Laneko ikuskariordeen kasuan, beren eskumen-eremuaren arabera.
- Zehapen-prozedura abiarazi ahal izango dute, arau-hausteen edo oztopoak jartzeagatiko arau-hausteen aktak igorrita.
- Indarrean dagoen legeriatik eratortzen diren beste neurri guztiak.
- Gizarte Segurantzarekiko zorrak ordaintzeko errekerimenduak egin ahal izango dituzte; era berean, likidazio-espedienteak abiarazi ahal izango dituzte Gizarte Segurantzarekiko zordunketak izateagatik, edo baterako bilketa kontzeptuen eta okerreko hobarien eraginez, likidazio-akten bitartez.
- Ofiziozko prozedurak sustatu ahal izango dituzte enpresen izen-emate, afiliazio eta langileen alta eta bajetarako, baita enpresak eta langileak Gizarte Segurantzaren araubide egokian txertatzeko ere; dena den, aurreko zenbakian aipatutako likidazio-espedientea abiaraziko da, hala badagokio. Laneko ikuskariordeek eta laneko segurtasun eta osasuneko ikuskariordeek beren jardueren berri emango dute barne-mailan.
- Kasuan kasuko erakundeari gizarte-prestazioen pertzepzioa eten edo laga dezala eskatu ahal izango diote, horiek arautzen dituen araudia betetzen ez dela frogatzen bada.
- Organo eskudunari ikerketaren emaitzak jakinarazi beharko zaizkio 12.1 artikuluan aipatzen diren arauak bete ez dituzten subjektu arduradunak identifikatu ahal izateko, erantzule solidario edo subsidiarioen kasuak barne, baita ondasunak adierazteko ere, bide exekutiboa eraginkorra izan dadin.
- Enpleguaren Zerbitzu Publikoei dagokion jakinarazpena egin beharko zaie, aitortu gabeko, enplegu irregularreko edo ikuskapen-jarduerak hautemandako beste lan-egoera batzuetan dauden langileentzako orientazio, gaitasun eta lanbide-heziketa arloko ekintzak aitortu daitezen, legedia aplikagarriari jarraikiz.
- Laneko arriskuak saihesteko araudia kontuan hartzen ez denean, lanak berehala gerarazteko agindua eman ahal izango dute, langileen segurtasunerako edo osasunerako arrisku handia eta hurbilekoa dagoela igarriz gero.
- Zehapen nagusiak edo osagarriak jakinarazi edo proposatu ahal izango dituzte, lan-arloko arau-hausteei eta zehapenei buruzko legearen testu bateginean adierazten denari jarraikiz.
- Administrazio publikoei errekeritu ahal izango diote, beren zerbitzura lan egiten duten langile zibilen osasunari edo segurtasunari buruzko xedapenak ez betetzeagatik.
- Administrazio-organo eskudunari prestazio ekonomikoen errekarguari dagokion aitorpena eskatu ahal izango diote, laneko segurtasun- eta osasun-neurririk ez izateagatik, laneko istripu edo laneko gaixotasun bat gertatzen bada. Laneko ikuskariordeek eta laneko segurtasun eta osasuneko ikuskariordeek beren jardueren berri emango dute barne-mailan.
- Errekarguak edo murriztapenak eskatu ahal izango dituzte laneko istripuen eta gaixotasun profesionalen aseguratze-primetan, laneko arriskuak saihestu eta osasuna bermatzeko orduan enpresek duten jarrera eta araudi aplikagarria kontuan hartuta. Laneko ikuskariordeek eta laneko segurtasun eta osasuneko ikuskariordeek beren jardueren berri emango dute barne-mailan.
- Aplikazio zuzena gauzatzeko edo behar ez bezala aplikatutako kantitateak itzultzeko prozedura abiarazi ahal izango dute, Gizarte Segurantzaren kudeaketan parte hartzen den kasuetan.
- Enplegua, enplegurako lanbide-heziketa eta lana bera sustatzeko laguntzen eta diru-laguntzen aplikazioan eta norakoan hautemandako ez-betetzeak erakunde eskudunari jakinarazi beharko dizkiote, eta laguntzak eta diru-laguntzak itzultzeko dagokion espedientea abiaraziko dute.
- Goiko organoari lan-arloko jurisdikzioaren aurreko ofiziozko jakinarazpenak eta eskaerak formulatu ditzala proposatu ahal izango diote, lan-arloko jurisdikzioa arautzen duen urriaren 10eko 36/2011 Legean aurreikusitako moduan.
- Ikuskapen-jarduketak Europar Batasuneko beste estatu-kide batzuetan kokatuta dauden enpresei eragiten badie eta enpresaren jatorrizko estatu-kideak frogatutako egintza horiek zehatu baditzake, egintza horiek jatorrizko estatu-kideko agintaritza eskudunari jakinarazi ahal izango zaizkio hark dagokion zehapen-prozedura abiarazi dezan; halere, hark egokitzat jotzen dituen beste neurri batzuk hartu ahal izango ditu.
