5. ETAPA: MARKINA-XEMEIN • GERNIKA-LUMO

Elexalde Goikoa etxea

Nahiz eta bere izen herrikoia Etxe Pintxoa izan, bertako euskaran “etxe margotua” esan nahi duena, eraikin honen benetako izena Elexalde Goikoa da. Domingo Ibarrarena, Ibarrako Santo Domingoko IV. bizkondearena, zen, eta erabat birmoldatu zuen, bertan bere hirugarren emaztea zen María Josefa Orueta bizitzen jartzeko.

Kasu horietan ohikoa zen bezala, ezkontza berri horrek gatazka pertsonal bat sortu zuen, korrejidorearen epaitegietan amaitu zena (1786). Zehazki, Domingo Ibarrak Oruetaren alde maiorazkoaren ondasunen errentetatik zetorren kopuru bat erabili nahi izan zuen, eta Domingo Josek, hark Maria Josefa Lizarrazurekin izandako lehen ezkontzaren ondorioz izandako semeak, maiorazkoa oinordetzan hartuko zuen. Aitak, bere semeak, erregeari, bere heriotzaren kasuan, maiorazkoaren errenta bat bere hirugarren emaztearen mantenurako banatzeko baimena ematearen aurka ez egitea nahi zuen. Bere eskubideak, seme zaharren eta oinordeko gisa, urratzen ari zirela sentituz, Domingo Josek bere aitaren eskaera onartzearen aurka egin zuen.

Fatxada historiatu bat

Domingo Ibarrak 1780 inguruan egin zuen gauzetako bat, Maria Josefarekin ezkondu ondoren, Berriatuko Elexalde Goikoa etxea eraberritzea izan zen. Eraikina egokitzeko lanak amaitu ondoren, fatxada nagusia fresko eta tenpera teknika misto batekin apaintzea agindu zen.

Ondorioz, 4 eszena nagusi agertzen dira, eraikinak dituen erdiko bi balkoien (solairu bakoitzean bat) alde banatan antolatuta. Beheko solairuko panelak, eskuinean, XVIII. mendeko arropak jantzita dituzten bi pertsonen artean floretez izandako duelu baten eszena irudikatzen du. Arerioetako batek besteari floretea sartzen dio, epaileak eta hiru lekukok eszena begiratzen duten bitartean. Atzealdean, tonu grisetan margotuta, hileta bat izan zitekeena ikusten da, gutxienez bi irudirekin, horietako bat apaiza dela dirudiena.

Ezkerraldean, pertsonaia batzuk irudikatzen dira gela dotore batean, horietako bat idaztera makurtzen delarik; berarekin beste bi irudi daude (bat aulki bat hurbiltzen ari zaio); eta laugarren bat liburu bat irakurtzen ari da. Eszena horren gainean, nahiko hondatuta, grisailaz egindako gizon baten irudikapen bat ikus daiteke, gizon baten aurpegia duen ezkutu edo koraza batekin. Eskuinean, altuera berean, paisaia bat irudikatzen da, etxe eta zuhaitz batzuekin.

Pinturek (bereziki behekoek) aitaren eta semearen artean sortutako gatazkari erreferentzia egiten diotela uste da. Horrela, dueluak semearen errebeldia eta aitaren mina, oinordekoaren aurkakotasunagatik (zauritu eta hil ere egiten du), ekar ditzake gogora. Agian, Domingo Josek bere amaordearentzat dirua esleitzeko baimena notarioaren aurrean sinatzea izan liteke saloiko eszena; hau da, aitarentzat errealitate alternatibo eta desiragarria. Baina, nolanahi ere, horiek dira pinturen interpretazio posible batzuk.

Partekatu