5. ETAPA: MARKINA-XEMEIN • GERNIKA-LUMO

Fundazio pribatua

Erdi Aroan, XVI. eta XVII. mendeekin alderatuz gero, komentu eta monasterio gutxi sortu ziren Euskal Herri kantauriarrean. Eratu ziren kasuetan, ezagunak dira herriko parrokietako kleroarekin sortu ziren istiluak. Desadostasunaren gaia, apaizek galtzen zituzten diru-sarrerena besterik ez zen, honen truke ordain zezaketen herritarrek, komentuetan ehortz zitzatela testamentuan agintzen zutenean. Nolabait, fraide edo mojen artean lurperatzeak beste munduan etorkizun hobea bermatuko ziela uste zuten. Hala ere, horrek, beren hiletak eta hileta-mezak, monasterioetan ere egingo zirela esan nahi zuen, eta, beraz, parrokietako elizgizon sekularrek, euren errenten beherakada nabarituko zutela.

XV. mendearen amaieratik aurrera, joera hori aldatzen hasiko da, eta elite sozialeko pertsonaiak, euren aberastasun komertzialagatik edo Gortearen administrazioan postuak bete izanagatik, euren komentu propioak sortzen hasiko diren garai bat hasiko da. Kasu horietan, gainera, fundatzaileek, toki nabarmenenetan kokatuko ziren hilobietan, baita sarkofagoekin ere, lurperatzeko pribilegioa bermatzen zuten. Beste kasu batzuetan, batez ere fundatzailea emakumea zenean, asmoa zen fundatzailearen erretiratze espirituala alargun gelditzean, edo alabei irtenbide bat ematea mundu erlijiosoan.

Antzeko zerbait gertatu zen Gernikako Errenteria auzoan, antzina Ajangizen zegoena. Bere senar zenduaren (Juan Iñiguez Errenteriakoa edo Arteagakoa) oinetxearen inguruan, Maria Saez Portuondokoak (edo Iturburuk) San Bartolomeko mesedetako komentua sortu zuen 1625ean, non, denboraren gorabeherak gorabehera, oraindik dagoen.

Bertan, zubiaren aurrean dagoen bide gurutzean, gainera, gurutze bat dago, 1468an eskualdeko jauntxoen leinuen artean gertatutako gudua gogorarazten duena. Horrela, gaur egun ingurua oso urbanizatua dagoen arren, antzina komentua eta gurutze oroigarria (Erdi Aroa baino geroagokoa) Oka ibaiaren meandro honen barnean aurrez aurre geratuko ziren.

Mesedetako komentua

Gaur egun, eliza da aurreko komentu multzotik kontserbatzen dena, Lehen Karlistadaren (1833-1839) ondoren suntsitua izan baitzen, oso kaltetua geratu ondoren.

Oinplano basilikala eta nabe bakarra ditu, eta abside zuzena. Gurutze-gangek estaltzen dute, eta presbiterioaren parean kupula bat osatzen dute, mesedetako ordenaren armarriekin apaindua. Argiztatzeko baoak erdi-puntukoak dira. Kaletiko sarrera portada soila da, eta zirkuluerdiko arkua eta frontoi triangeluarra ditu, horma-hobi batek zatitua, zeinak gaur egun ez duen inolako irudirik.

Aipagarria da erretaula neoklasikoa, Bizkaiko lehena, 1783an datatua eta Jose Antonio Bengoetxeak eta Domingo Lakak egina. Zati urreztatuak harri gogorren imitazioarekin, estiloari dagokionarekin, konbinatzen ditu. Komentuko koruko aulkiteria ere mantentzen da.

Partekatu