1. Lege honen xedea da euskal landa-ingurunearen garapen jasangarrirako jarduketak orientatuko dituen arau-esparrua antolatu eta ezartzea, eta hori guztia landa-ingurunea lurraldeko gainerakoarekiko berdintasunean egon dadin, ingurune hori funtsezko eragilea baita herrialdearen garapen eta kohesiorako, ekonomiari, gizarteari eta lurraldeari dagokienez. Horretarako, ezinbestekoa izango da nekazaritza-, abeltzaintza- eta basogintza-jarduerak kontuan hartzea. Jarduera horiek sustatzea, landa-eremuko biztanleria eta lurraldea mantentzeko eta garatzeko oinarrizko tresna izango da.

2. Halaber, lege honen xedea da EAEko landa-eremuetan politika sektorialak aplikatzean kontuan hartu beharreko gobernantza ezartzea, eta erakundeen arteko lankidetzarako mekanismoak ere bai, lurralde-garapenaren arloan ekintza publikoa koordinatua eta osagarria izan dadin legeak ezarritako helburuak lortzeko.

Lege honen xederako, honela ulertzen dira honako hauek:

1. Landa-garapena: landa-eremuetan aplikatutako lurralde-garapeneko prozesua, honako xede hau duena: euskal landa-ingurunearen jasangarritasuna eta funtzio-aniztasuna zaintzea, biztanleen ongizatea eta bizi-kalitatea hobetzea eta EAEren ekonomia-, gizarte- eta lurralde-kohesioa bideratzea.

2. Lurralde-garapena: lurralde bat alderdi sozioekonomikoan eraikitzeko prozesu jasangarria, ikuspegi integral batean oinarritzen dena. Prozesu horretan elkarreraginean aritzen dira inguruneko elementu fisikoak, prozesu ekonomikoak eta herritarren gainerako ekimen indibidual zein kolektiboak, eta ekintza politikoak bultzatzen dituen politika sektorial instituzionalak ere bai. Prozesu horrek gizartearen kohesio handiagoa lortzea du xede eta, horretarako, landa-eremuaren eta hiri-eremuaren arteko oreka zuzena ziurtatzen du eta hazkunde ekonomiko handiagoa eta hobea sortzen du.

3. Partaidetzazko toki-garapenaren estrategia (PTGE): eragiketen multzo koherentea, toki-ekintzako talde batek diseinatu eta praktikan jarritakoa. Eragiketa horiek xede dute tokiko eremuaren helburu eta beharrizanak betetzea, eta laguntza ematen dute hazkunde adimentsu, jasangarri eta integratzailerako Europar Batasunaren estrategia burutzen.

4. Toki Ekintzako Taldea (TET): toki ekintzako taldeak irabazteko asmorik gabeko elkarteak dira, lurralde-izaera nabarmenekoak, tokiko interes sozioekonomiko publiko eta pribatuen ordezkariek osatuak (elkarteak, enpresak, tokiko administrazio publikoak eta gizarte zibileko beste talde batzuk). Talde horien helburua da partaidetzazko toki-garapenaren estrategiak ezartzea, zeinek bere lurraldean, behetik goranzko ikuspegi batetik (LEADER ikuspegi parte-hartzailea).

5. Landa-garapeneko elkartea (LGE): zuzenbide pribatuko erakundea da, elkarteen legeriaren babesean eratua. Jarduketa-eremu geografikoko toki-entitateek eta ordezkaritza handiena duten eragile sozioekonomiko eta sektorialek parte osatzen dute. Lankidetza publiko-pribatuko tresnak dira. Lurraldearen garapen jasangarrian laguntzen duten tokiko, eskualdeko eta eskualdez gaindiko ekimenak bultzatzeko eta babesteko paper gakoa izango dute. Gobernantzaren eskualdeko ikuspegia betetzeari lotuta daudenez, legean aurreikusita dagoen bezala, eragile laguntzaile gisa onartuko ditu Administrazio publikoak.

6. Landa-ingurunea: EAEko landa-eremuak nahiz eremu horietako biztanleria barnean hartzen dituen esparru sozioekonomikoa.

7. Nekazaritza-, abeltzaintza- eta basogintza-sektorearen funtzio-aniztasuna: nekazaritza-, abeltzaintza- eta basogintza-sektoreak gizarteari egindako ekarpenen multzoa. Merkatuetara bideratutako elikagai eta lehengaiez gain, beste ondasun eta zerbitzu publiko edo kanpo-efektu batzuk ere badira, merkatuek ordaintzen ez dituztenak. Nekazaritza- eta basogintza-sektoreak sortutako ondasun publiko edo kanpo-efektu positiboen artean honako hauek nabarmendu ahal dira:

   1. Landagunea (EAEren % 85) kudeatzea.

   1. Paisaia babestea, kudeatzea eta antolatzea.

   1. Ingurumen-funtzioa eta natura-ingurunea kontserbatzekoa: laguntza ematea ura finkatzen, lurzoruaren higadura saihesten, CO2 finkatzen, biodibertsitatea mantentzen, ekosistemak babesten eta abar.

   1. Lurraldearen eta bere landa-eremuaren arteko identifikazio soziala: gastronomia, tradizioak, paisaia, kulturaren sostengua (besteak beste euskara kontserbatzea).

   1. Klima-aldaketari egokitzeko eta bere eraginak leuntzeko laguntza ematea.

   1. Biztanleria landa-eremuan finkatzea.

8. Landa-eremua: legearen aplikazio-eremu geografikoa, zeinaren parametrizazioa 7. artikuluan aurreikusitako erregelamendu-garapenean arautuko den.

Landa-garapenak helburu izan beharko du landa-ingurunearen jasangarritasuna eta funtzio-aniztasuna lortzea, lurralde-ikuspegi justu, orekatu eta jasangarri batetik; horretarako, landa-garapenaren ingurumen-, gizarte- eta ekonomia-arloetako dimentsioetan hainbat printzipio txertatuko ditu, besteak beste, landa-eremuaren eta hiri-eremuaren arteko eta emakumeen eta gizonen arteko aukera-berdintasuna, landa-eremuko emakumeen ahalduntzea, biodibertsitatea mantentzea, paisaiaren eta euskal landa-ingurunearen kultura-identitatearen zainketa, eta landa-eremu guztietan euskararen erabilerari eman beharreko bultzada.

Landa-garapeneko politikak bitarteko izango dira honako helburu estrategiko hauek lortzeko:

1. EAEko landa-espazioa sustatzea eta babestea, bereziki nekazaritza-jarduerak okupatutakoa eta mendi-eremuak, EAEko lurraldea egituratzen duen eta lurraldearen paisaia bereizgarriena osatzen duen funtsezko elementu gisa.

2. Erakundeen arteko beharrezko koordinazioa bermatzea EAEko landa-eremuen jarduera ekonomikoa sustatu eta dibertsifikatzeko, herrialdearen ekonomia jasangarria gara dadin laguntza emateko eta landa-eremu horietan biztanleria eta zerbitzuak ezarri daitezen, betiere landa-ingurunean funtsezkoa den lehen sektoreko jarduera errespetatuz.

3. EAEko landa-biztanleen ongizate-maila hiri-biztanleen ongizate-mailarekiko parekatzea, bai eta landa-ingurunearen despopulatzeari eta zahartzeari buelta ematea ere, funtsezko faktorea baita Euskadiko gizartearen eta lurraldearen kohesiorako.

   Helburu horiek NBEren Garapen Jasangarriko Helburuekin eta klima-aldaketaren aurka borrokatzeko 2015eko Parisko Hitzarmenarekin bat etorriz bultzatuko dira.

Landa-garapeneko politikek honako helburu orokor hauek izango dituzte:

1. Euskal landagunea zaintzeko.

   1. Euskal landagunearen lurralde-antolamendua behar bezala egitea, ikuspegi integrala, sistemikoa eta sektore anitzekoa edukiko duen lurralde-garapeneko eredu jasangarri orekatu baten arabera, ingurunea despopulatzea eta uztea saihestuz, indarrean dauden lurraldearen antolamenduko tresnekin bat.

   2. Nekazaritza- eta basogintza-sektorearen jasangarritasuna eta funtzio-aniztasuna, euskal landagunearen kudeatzaile nagusia, aberastasun- eta enplegu-iturria eta euskal gizartearentzako oinarrizko ondasunen hornitzailea delako, lurraldearekiko errespetua duen nekazaritzan oinarritutako ekoizpen ereduen alde eginez.

   3. Natura-ondarea eta paisaia zaintzea, ikuspegi integral batetik. Ikuspegi horrek uztartu egingo ditu ingurumen-babesari, -kontserbazioari eta -leheneratzeari buruzko araudien betetzea baliabideen aprobetxamendu jasangarriarekin, garapen sozioekonomikoarekin eta gizarteak naturaguneez gozatzearekin, horietan bizi direnen bizimodua eta jarduerak errespetatuz.

   4. Energia sortzeko iturriak deszentralizatzea eta landa-ingurunea energiaz hornitzeko instalazio txikiak bultzatzea. Horiek bateragarriak izango dira ingurumena eta lurraldea zaintzearekin eta mantentzearekin.

2. Euskal Autonomia Erkidegoko landa-eremuetan jarduera ekonomikoa sustatu eta dibertsifikatzeko.

   5. Euskal landa-ingurunean ekintzailetza eta barne-ekintzailetza sustatzea; xede horrekin, enpresa-dinamismo endogenoa indartzea eta berrikuntzari lotutako ekintzailetza-agertoki berriak aurreikustea, bereziki lurralde adimendunaren («smart territory») testuinguru digitaletan, baita landa-eremuko balio-kate berriei lotutakoak ere, balio-kate horiek onura sozial argiak ekarriko baitituzte bioteknologiaren, ekonomia sozialaren eta ekonomia zirkularraren arlotik, eta lanpostu egonkorrak eta kalitatezkoak sortuko baitituzte.

   6. Ekonomia dibertsifikatzea eta enpresak sortzea euskal landa-ingurunea, nekazaritza-jardueraz gain, hazkunderako indar handia duten nitxo ekonomikoetan: turismo jasangarria, osasuna eta ongizatea, elikagai-industria, gastronomia eta jatetxe-arloa, abenturako aisialdia, energia berriztagarriak, artisautzaren merkataritza eta abar. Balio erantsi handiko jarduera ekonomikoak sustatzea, hau da, materia eta energia globalen hornidura-kateetatik eratorritako inpaktuekiko erresilienteak direnak, landa-erakundeei aberastasuna sortzen dietenak eta ingurumen- eta klima-helburuak betetzen laguntzen dutenak.

3. EAEko landa-biztanleen ongizate-maila hobetzeko eta biztanleria horren zahartzeari eta despopulazioari buelta emateko.

   7. Landa-inguruneko biztanleei bizi-kalitate ona bermatzeko beharrezkoak diren azpiegitura, zerbitzu eta ekipamendu publikoak hobetzea, haietarako sarbidea bermatuz aukera-berdintasunean hiri-inguruneko biztanleekin.

   8. IKTak erabiltzea, landa-eremuetako biztanleen bizi-kalitatea eta lana hobetzeko nahiz landa-ingurunearen isolamendua arintzeko bidea den aldetik.

   9. Landa-ingurunean etxebizitzarako irispidea izatea, eremu bakoitzaren ezaugarri sozioekonomikoak eta paisaia- eta ingurumen-arloko ezaugarriak errespetatzen dituen hirigintza batean oinarrituta.

   10. Landa-ingurunearen natura-, kultura- eta identitate-ondare materiala nahiz immateriala babestea. Hain zuzen ere, nahitaezkoa da ondare hori kontserbatzea, indartzea eta balioan jartzea, etorkizuneko belaunaldiei begira.

   11. Berrikuntza landa-ingurunean txertatzea, eraldaketa sozial, diziplina anitzeko eta sistemikoaren ardatza delakoan.

   12. Landa-ingurunean despopulazioaren aurka borrokatzea, zerbitzu espezifikoak emanez, bereziki hezkuntzan eta osasunean, seme-alabak dituzten familiak finkatzen eta jaiotza-tasa handitzen laguntzeko.

1. Instituzio eta erakunde eskudunek, koordinatuta, horien jardueran artikulu honetan ezarritako helburu sektorialak lortzea izango dute xede, eta kontuan hartuko dute arau honen 7. artikuluaren arabera gerora erregelamendu-garapen bidez ezarriko den landa-eremuen karakterizazioa.

2. Helburu horiek lagungarriak izan beharko dute landa-ingurunea nahiz landa-ingurunearen arazoak eta funtzionaltasuna ikuspegi orohartzaile batetik ikusteko; bide horretatik, diskriminazio positiboa eta haztapen malgua ahalbidetu beharko dituzte politika sektorialak modu malgu batean aplikatzerakoan, populazio-arloan edo erabiltzaileen arloan irizpide ekonomikoak edo gutxieneko atalaseak erabiltzeari dagokionez.

3. Honako hauek dira helburu sektorialak:

   1. Lurralde-antolamenduaren arloan.

      1. Bidea ematea Lurralde Antolamenduko Gidalerroak (LAG), lurralde-plan partzialak (LPP), lurralde-plan sektorialak (LPS) eta hiri antolamenduko plan orokorrak (HAPO) onartzeko edo berrikusteko prozesuak landagunea zaintzeko lagungarriak izan daitezen, eta 9. artikuluan aurreikusten diren lurralde-garapeneko programetan (LuGP) jasotako beharrizan eta estrategiak kontuan har daitezen horiek idaztean.

      2. Nekazaritza eta Basozaintzako Lurralde Plan Sektorialean eta Euskadiko Nekazaritza eta Elikagaigintza Politikakoaren abenduaren 23ko 17/2008 Legeko II. titulutik sortutako araudian jasotzen diren tresnak, nekazaritza-lurrak babestekoak, garatzea eta aplikatzea, tresnok funtsezkoak baitira nekazaritza-lurrak bertan behera uztea eragozteko eta haren artifizializazioa saihesteko, elikagaien hornidurarekiko betetzen duten funtzioa babestua.

      3. Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Batzordearen barruan adieraztea eta adostea landagunea kontserbatzeari dagokionez antolamendurako edozein tresnatan kontuan hartu beharko diren irizpideak.

   2. Nekazaritzaren, basogintzaren eta elikaduraren arloan.

      1. Nekazaritza sektorearen lehiakortasuna handitzea, eta horretarako produktuen berezitasunerako pizgarriak ematea kalitatean, ingurumen-jasangarritasunean eta elikadura-segurtasunean oinarrituta; ekoizpen naturala eta ekologikoa sustatzea; sektorea egituratzen laguntzea asoziazionismoaren eta kooperatibismoaren bidez, eta merkataritza-sustapena egitea sektorearen produktibitatea nahiz ekoizpen-kostuak optimizatzeko, arreta berezia eskainita garapen endogenoko jarduketei eta merkaturik hurbilenetan egin beharreko sustapenari. Lehentasunezko arreta eskainiko zaie familia-ustiategiei, bereziki horien titularra emakumea edo nekazari gaztea denean.

      2. Baso-kudeaketa jasangarria eta orekatua bultzatzea, baso autoktonoak eta jarduera tradizionalaren osagarri izango diren aukera-nitxo berriak sustatuz eta enplegu egonkorrak, seguruak eta kalitatezkoak sortuz eta mantenduz, horretarako bitartekoak ezarrita.

      3. Euskadiko Gastronomia eta Elikadura Planarekin koordinatuta, nekazaritzako elikagaien industriaren garapena indartzea, bereziki lehen sektorearen eragile den horren garapena, eta elikaduraren balio-katean integrazio bertikala egiteko prozesuak ere bai; horren haritik, balio-kate horretan garrantzi handiagoa emango zaie ekoizleei, gastronomia-ondarea errebalorizatzeko eta balio erantsi handiagoa sortzeko bitartekoak baitira.

      4. Nekazari-errentari eusten laguntzea, Nekazaritza Politika Erkidearen finantza-baliabideak optimizatuz eta behar bezala kudeatuz.

      5. Belaunaldi-aldaketa bultzatzea sektorean, familia-nekazaritzarekin batera, eta emakumezko nekazariei protagonismo handiagoa ematea, Emakume Nekazarien Estatutuari buruzko urriaren 15eko 8/2015 Legean xedatutakoarekin bat.

      6. Erraztea eta ikuskatzea lehen sektoreak ekoizpen-kostuak baino prezio handiagoak jasotzen dituela bere produktuen truke, horrela ezartzen baitute Estatuko araudiak (Elikadura Katearen Legea) eta Europakoak, sektore bideragarri eta lehiakorrari eusteko helburuarekin.

      7. Euskal nekazaritza-ekologiako ondarea mantentzea eta bultzatzea.

      8. Lehen sektoreko produktuak azken kontsumitzaileari zuzenean saltzea sustatzea, banaketa- eta merkaturatze-kanalak sustatuz.

      9. Europar Batasunaren Baserritik Mahaira estrategia babestea eta hori garatzen laguntzea.

      10. Kontratazio publiko arduratsuko baldintza-agiriak sustatzea, gizarte- eta ingurumen-irizpideak lehenesteko helburuarekin.

   3. Natura-ondarearen eta ingurumenaren kontserbazioaren arloan.

      1. Iraunarazteko eta leheneratzeko lanetan laguntzea ekosistemetan eta ekosistemen zerbitzuetan, bereziki Natura 2000 Sareko gune eta habitatetan, bai eta abian jartzen diren ekintza-planetan katalogatutako paisaietan ere. Horretarako, kudeaketako plan eta tresnak bateragarri egingo dira basogintza- eta abeltzaintza-arloko eta ekonomia arloko jarduera tradizionalekin; jarduera ekonomiko berriak garatzean, berriz, kontuan hartu beharko da gune horiek kontserbatu behar direla eta euskal herritarrek espazio horietaz gozatzea.

      2. Naturagune babestuek eta, bereziki, Natura 2000 Sareak sorrarazten dituzten aukerez eta kanpo-efektuez baliatzea landa-eremuetako jarduera ekonomikoa dibertsifikatu eta sustatzeko.

      3. Euskadiko 2030erako Biodibertsitate Estrategia eta Europar Batasuneko 2030erako Biodibertsitateari buruzko Estrategia garatzen laguntzea.

      4. Ingurumena babesten laguntzea, ingurumenaren hondaketari aurrea hartuz eta kaltea jasan duen lekuetan leheneratzeko bidea emanez, uraren, lurzoru emankorraren, biomasaren, biodibertsitatearen eta paisaiaren kudeaketa iraunkorraren bitartez, giza jardueren eta lurraldearen kontserbazioaren arteko oreka bilatuz.

      5. Klima-aldaketaren arloko EAEko helburuek Europar Batasunaren helburu klimatikoekin lerrokatzea.

      6. Neurri jasangarriak sustatzea ekosistemen zerbitzuak eta nekazaritzako eta basogintzako jarduerak ingurumenaren arloan ekarritako beste kanpo-efektu positibo batzuk bultzatzen laguntzeko, eta horren aintzatespen soziala erraztea.

   4. Landa-inguruneko sare ekonomikoaren dibertsifikazioaren eta enplegu-sorreraren arloan.

      1. Kalitatezko enplegu egonkorra sortzen sustatzea eta laguntzea, landa-eremuetako biztanleek aukera berdinak izan ditzaten. Horretarako, arreta berezia jarriko da emakumeentzako, gazteentzako eta enplegua lortzeko zailtasunak dituzten beste kolektibo batzuentzako programa espezifikoen garapenean.

      2. Ekintzailetzari eta landa-ingurunean eragina duten enpresen sorrerari laguntzen dioten funts, programa eta jarduketa instituzionalak koordinatzea, kalitatezko enplegu egonkorra sortzeko eta mantentzeko.

      3. Lanaren antolaketarako eredu berriak garatzen laguntzea. Horretarako, oinarri hartuko da ekonomia soziala, solidarioa eta lankidetzakoa. Horien garapenaren bidez, kalitatezko enplegua lortzeko eta belaunaldien arteko erreleboa eta emakumeen parte-hartzea bultzatzeko, informazioaren teknologia berriek, berrikuntza teknologikoek, bioekonomiak, digitalizazioak, 4.0 industriak, 4.0 nekazaritzak eta 4.0 abeltzaintzak eskaintzen dituzten aukerak aprobetxatuko dira.

      4. Euskal landa-ingurunean enpresa txiki eta ertainak eta mikroenpresak atzitzeko eta egonkortzeko tresnak eta ekipamenduak bideratzea; horretarako oinarrizko zerbitzuak txertatzea, hala nola finantza-, aseguru-, aholkularitza- eta kudeaketa-zerbitzuak, enpresa-bilbeari testuinguru trinkoa eta fidagarria ziurtatzeko eta, hala, testuinguru horretatik abiatuta lan egiteko.

      5. Landa-ingurunean guneak gaitu eta dinamizatzea, gune fisiko nahiz birtualak, non ekintzaileek beren ekintzailetza-prozesua garatu ahalko duten, arlo publikoaren eta pribatuaren arteko elkarlana sustatuz eta gune horien sareko kudeaketa bultzatuz.

      6. Landa-turismo jasangarria sustatzea, bai eta jarduera horri lotutako jarduera ekonomikoak ere, hala nola, gastronomia, merkataritza, tokiko merkatuei lotutako ekipamenduen modernizazioa, nekazaritza-turismoak, kanpinak, landetxeak eta ostatu-eskaintzako beste modalitate batzuk. Horretarako, landako ostatu-establezimenduen garapena bultzatuko da, masifikazioa saihesteko eta jarduera tradizionalak eta natura-ingurunea errespetatzeko helburuarekin.

      7. Ekosistemak eta ekosistemen zerbitzuak iraunarazteari eta leheneratzeari lotutako jarduera ekonomiko jasangarriak bultzatzea, eta biztanleriaren osasuna eta ongizatea hobetzen laguntzen dutenak ere bai.

      8. Prestakuntza-programak garatzea, ekintzailetza eta barne-ekintzailetza sustatzeko eta landa-ingurunean enpresa-dinamismoa indartzeko.

      9. Emakumeen presentzia handiagoa sustatzea landa-inguruneko enpresa, kooperatiba, elkarte eta, oro har, erakundeen erabaki-organoetan, ingurune horretan emakumearen ahalduntzea indartzeko.

      10. Landa-ingurunean lehen mailako jarduera dibertsifikatzen eta jarduera berriak garatzen laguntzea.

      11. Landa-ingurunean lehendik dauden jarduerak indartzea, horien modernizazioa bultzatzea eta jarduera berriak ezartzea ahalbidetuko duen politika fiskala garatzea.

   5. Landa-nukleoetako eta landa-entitateetako oinarrizko azpiegituren arloan.

      1. Energia berriztagarri eta jasangarriei lotutako azpiegituren garapena indartzea, bereziki baso-biomasa erabiltzen duten azpiegiturena, helburu hirukoitz batekin: Euskadiren energia-nahikotasuna handituko duten energia-forma garbiak sortzea; ekonomiaren garapenerako nitxo berriak inplementatzea, eta baso-azalera handien kudeaketa ziurtatzea, hala arrisku naturalak saihestuz eta lurraldearen iraunarazpenean lagunduz, eta iturri berriztagarri eta jasangarrietatik sortutako energiaren autosorkuntza eta autokontsumoa erraztea, bai landa-guneetan, bai nekazaritza eta abeltzaintzako ustiategietan.

      2. Kalitatezko oinarrizko azpiegituren sare bat bultzatzea, zeinak bermatuko baitu landa-inguruneko biztanleriak ur-, saneamendu-, telekomunikazio- eta elektrizitate-hornidura zerbitzuak eskura ditzan.

      3. Landa-eremuetako mugikortasuna erraztea eta, horretarako, errepide- eta bide-sarea eta garraio publikoa hobetzea, eta landa-eremuetako biztanleriaren egoerari eta beharrizanei egokitzen zaizkien sistema alternatiboak sustatzea, mugikortasun jasangarria bultzatuz.

      4. Landa-entitate, -udalerri eta -eremuetan ibai-arroak atontzeko eta leheneratzeko proiektuetan laguntza ematea.

      5. Lantegiak, eraldaketa-zentro txikiak, hiltegiak eta antzeko azpiegiturak sustatzea, ekoizpen-eredu jasangarriagoak bultzatzeko, etorkizunean elikadura-autosufizientzia handitzeko eta 0 km-ko elikagai seguru, osasungarri eta kalitatezkoen hornitzaile izateko.

   6. Etxebizitzaren arloan.

      1. Kalitatezko etxebizitza-politika bat bultzatzea, landa-ingurunearen beharrei eta aukerei egokituta, ingurune hori ohiko bizileku gisa erakargarri bihurtuko duena, espekulazioa saihestuko duena eta landa-inguruneko gazteei bidea emango diena etxebizitza eskuratzeko.

      2. Landa-inguruneko biztanleria mantentzea eta handitzea. Xede horrekin saihestuko da biztanleriak eremu horiek uztea eta populazio-dentsitate handiagoko beste batera joatea; gutxieneko biztanleriari bide emango zaio, iraunarazteko eta zerbitzu berriak abian jartzeko, bereziki osasun- eta hezkuntza-zentroak, eta populazio berria kokatzea erraztuko da, modu ordenatuan.

      3. Ondare higiezina hobetzen eta kontserbatzen laguntzea, eta hala, ondare horren nortasun kulturala zaintzea.

   7. Hezkuntzaren, kirolaren eta kulturaren arloan.

      1. Behar diren zerbitzuak ezartzea landa-eremuko biztanleriak hezkuntza-eskaintza behar bezala eskura dezan bultzatzea, biztanleria horren berezitasunak kontuan hartuko dituzten irizpide eta baremoak erabiliz, bereziki derrigorrezko irakaskuntzari dagokionez, urrunen dauden eta tamaina txikiena daukaten biztanleguneetan.

      2. Irakaskuntzaren kalitatea sustatzea, euskal landa-ingurunearen eta, batik bat, lehenengo sektorearen berezitasunei egokitzen zaizkien hezkuntza-arloko eredu, teknika eta jarraibide berritzaileetara joz; eredu, teknika eta jarraibide horiek, era berean, landa-eremuetako biztanleek ezagutzeko eta baloratzeko modukoak izango dira, eta lehentasun gisa eremu horietako emakumeen eta gazteen prestakuntza eta gaikuntza bultzatuko dute.

      3. Landa-eremuetako biztanleen unibertsitateko, lanbideko eta lanerako prestakuntza sustatzea, biztanle horien beharrizan zehatzei egokitutako prestakuntza garatuz.

      4. Hezkuntza-, kirol- eta kultura-ekipamenduak orokorrean antolatzeko bidea ematea, eta horretarako, balio eta funtzio anitzeko ekipamenduak sustatzea, eta dauden desorekak zuzentzea.

      5. Landa-eremuko kulturaren eta ondarearen ezagutza, zabalkundea eta balioa sustatzea, gizarteak orokorrean landa-ingurunean dauden prozesu eta balioen berririk ez daukala-eta, egoera hori gainditzeko modua delakoan.

      6. Landa-eremuetako natura-, historia-, kultura- eta paisaia-ondarea berreskuratzea, kontserbatzea, garatzea eta zabaltzea, euskararen erabilera eta sustapena zeharka bultzatuz.

   8. Osasunaren eta gizarte-ongizatearen arloan.

   9. Osasun-baliabideak urrunen dauden eta tamaina txikiena daukaten landa-guneetako biztanleengana modu progresiboan hurbilduko dituen osasun-eskaintza sustatzea, bereziki lehen mailako arretan, pertsona nagusiei eta behar bereziak dituztenei artatze egoki bat eskainiz.

      2. Landa-eremuko biztanleriaren beharrizanei erantzuteko bereziki diseinatutako farmazia-eskaintza sustatzea.

      3. Landa-entitate eta -udalerrietan jarduten duten Euskal Osasun Sistemako profesionalei eta zentroei bitarteko eta teknologia modernoak eskura jartzea; bereziki, telemedikuntza.

      4. Gizarte-ongizateko ekipamenduen garapenean laguntzea, talderik kalteberenei arreta berezia emanda.

      1. IKTen arloan.

      1. Telekomunikazio-azpiegituren hedapena bultzatzea eta horretarako bidea ematea, modu berean Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde osoan, eta bereziki azken teknologiako banda zabala hedatzea, landa-eremuko eragileek globalizazioan sartzeko eta parte hartzeko aukera izan dezaten, hala saihestuko baita hiriko lurraldearen eta landa-eremuko lurraldearen arteko arrakala digitala.

      2. Landa-ingurunean zerbitzuak diseinatzeko eta garatzeko sistema berriak ikertu eta bultzatzea, IKTak nahiz lurraldean banda zabalak daukan hedapena baliatuz, eta ordezko konponbideen bilaketan proaktiboak izanez.

         4.0 nekazaritza eta 4.0 abeltzaintza sustatuko dira, akademiarekin eta tokiko enpresekin elkarlanean. Teknologia digitalak landa-ingurunearen garapenean nekazaritza- eta abeltzaintza-sektorea sendotzeko eta hobetzeko erabiliko dira, sektorean beharrezko den sarea sortuz eta baliabide digitalak zein horien erabilerarako beharrezko prestakuntza helburu horren eskura jarriz.

   10. Berrikuntzaren arloan.

       1. Landa-eremuetako eragileen arteko lankidetza bultzatzea, ikerkuntzako eta berrikuntzako ekintzek benetako beharrizanak bete ditzaten.

       2. Gaikuntzarako, prestakuntzarako eta trebetasunen garapenerako tresnak eskura jartzea, landa-inguruneko eragileek berrikuntza baliatu ahal izan dezaten eta berrikuntza-prozesuetan gaitasun proaktiboa eduki dezaten. Horrekin batera, prestakuntza hori euskaraz jasotzeko eskubidea bermatuko da.

       3. Ezagutzaren sozializazioa sustatzea, akademiaren, ikerketaren eta aholkularitzaren esparruetatik nekazaritza-elikaduraren sektorera transferitzen dela ziurtatuz, baita esparru akademikoari nekazaritza-sektorearen behar zehatzak helaraztea ere. Horrez gain, ezagutzaren trukea erraztea azken erabiltzaileen eta elikaduraren balio-kateko mailen artean.

       4. Euskal landa-ingurunean berrikuntza sozialaren eredu jakin bat garatzea; eredu horren oinarriak dira eragile anitzeko ikuspegiak, baterako sorkuntza, herritarren zientzia eta arlo publikoaren eta pribatuaren arteko elkarlan-formula berrien aldeko apustua.

       5. Talentua landa-eremuetara erakartzeko bide egokiak prestatzea, ekintzailetza bultzatuz eta enpresa berritzaileei inguru horietan kokatzeko erraztasunak emanez.

       6. Gastronomia eta elikaduraren balio-katearen digitalizazio integrala sustatzea, lurralde adimendunaren euskal estrategiarekin bat etorriz.

1. Landa-eremuak identifikatuko dira, biztanleriarekin, nekazaritza-jarduerarekin eta biztanleria-dentsitatearekin lotutako parametroetan oinarrituta, besteak beste.

2. Landa-eremuen kategorizazioa egingo da, honako hauen arabera:

   1. Arau honetan jasotako helburuekin lotutako garapen-eremuak ezartzea.

   1. Besteak beste, irizpide eta parametro demografikoak, geografikoak, ekonomikoak eta zerbitzu eta komunikabideetarako irisgarritasunekoak identifikatzea, landa-eremuen karakterizazioa errazteko ezarritako eremu bakoitzerako.

   1. Landa-eremuen kalteberatasun-maila desberdinak definitzea aipatutako eremu bakoitzerako.

3. Garapen-eremu bakoitzerako landa-eremuen katalogazioa eta parametrizazioa erregelamendu bidez arautuko da geroago, erregelamendu hori lege hau onartu eta urtebete igaro baino lehen onetsiko da.

Politika instituzionalen bidez bultzatu eta babestu behar diren jarduketak oinarrizko bi programazio-tresnaren inguruan egituratuko dira. Lurralde-garapeneko programak (LuGP) eta landa-garapeneko eskualdeko programak (LGEP) dira tresna horiek.

1. Landa-eremuen garapen sozioekonomikoa xede duten politikak, helburu orokorrak, helburu sektorialak eta jarduketa-ardatzak lurralde-garapeneko programen (LuGP) itxurapean agertuko dira.

2. Ezartzen diren garapen-eremu bakoitzerako lurralde-garapenerako programa bat egingo da.

3. Lurralde-garapeneko programetan honako hau jasoko da:

   7.2 artikuluan aipatutako landa-eremuen katalogazioa eta dagokien garapen-eremurako eta indarrean egongo den denbora-tartea mugatzea. Lurralde-garapeneko programen indarraldiak EBko egiturazko funtsak eraentzen dituzten urte anitzeko finantza esparruen indarraldiekin bat etorriko dira.

   1. Landagunearen egoeraren diagnostikoa, garapen-eremu bakoitzari lotutako helburu orokorrei eta sektorialei dagokienez, lege honen 5. eta 6. artikuluetan xedatuta; helburu horietako bakoitzerako ezarriko dira gehien nabarmentzen diren gabeziak, beharrizanak eta garapen sozioekonomikorako aukerak. Diagnostiko horretan zehaztuko dira garapen-eremu bakoitzari lotutako eragile sektorial nagusiak.

   2. Lortu beharreko helburu sektorial nagusien zehaztapena, 6. artikuluan agertzen direnen barruan, bultzatu beharreko jarduketa-ardatzak, 3.A) puntuan aipatutako katalogazioaren araberako lehentasuna eta zona-ikuspegia adierazita, eta lurralde historiko bakoitzari eragiten dioten berezitasunak, helburuak lortzen parte hartu behar duten eragile instituzional nagusiak azalduta.

   3. Lurralde-garapeneko programaren esparruan bultzatu beharreko jarduketei finantza-laguntza emateko aukeren azterketa, Europako Egitura eta Inbertsio Funtsei edo EBn dauden finantza-tresnei lotutako funts anitzeko ikuspegi batetik jorratuta, 19. artikuluan xedatuta dagoenaren arabera.

   4. Jarraipen-adierazleetan oinarritutako ebaluazio-sistema bat, programaren indarraldia amaitutakoan programa horrek izan duen eragina baloratzeko bidea emango duena. Ebaluazio hori entitate espezializatu independente batek edo euskal administrazioko entitate espezializatu batek egingo du.

   5. Genero-ikuspegia sartzea, arau honen 3. artikuluan ezarrita dagoenaren arabera. eta Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako martxoaren 3ko 1/2022 Legeko 23. artikuluaren arabera.

   6. Diruz lagundu daitezkeen lerroak, daudenak edo egon litezkeenak, aplikatzeari eta erabiltzeari dagokionez egin daitezkeen gomendioen zerrenda: xede horrekin azalduko da zein irizpide erabil daitezkeen jarduketa-ardatz bakoitzean bultzatu beharreko proiektuak baloratzeko, lehenesteko eta hautatzeko.

4. Lurralde garapeneko-programen helburu sektorialek eta jarduketa-ardatzek lurralde-antolamenduko tresnetan azaltzen direnekin bat etorri beharko dute, zein bere jarduketako esparru geografikoan indarrean daudenekin, bai eta EBko landa-garapeneko politikaren ildo estrategikoekin ere.

5. Lurralde-garapeneko programak Nekazaritza, Elikagaigintza eta Landa Garapen Politikako Batzordeak proposatuta egingo dira. Programa horiek egiteko prozesuan parte hartu eta lankidetzan aritu beharko dute Eusko Jaurlaritzako kasuan kasuko sailek, hiru foru-aldundiek eta udalerriek, Eudelen bitartez ordezkatuta; eta Hazi Fundazioaren kudeaketa-zerbitzuaren laguntza jasoko dute, alegia, Lurralde zerbitzuarena, eta landa-garapeneko elkarteena.

6. Lurralde-garapeneko programek Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordearen aldeko txostena izan beharko dute, aldez aurretik Euskadiko Nekazaritza, Elikagaigintza eta Landa Garapeneko Kontseiluari eta zuzen afektatutako toki-erakundeei kontsulta eginda, eta Gobernu Kontseiluaren eta eragindako lurraldeetako foru-aldundietako organo eskudunen erabakiz onartu beharko dira; bestalde, euskal administrazioaren bitarteko informatiko ofizialetan argitaratuko dira.

7. Nolanahi ere, lurralde-garapeneko programetan barne hartzen badira erakunde jakinen eskumen esklusibokoak diren arloetako helburu eta jarduketa-ardatzak, Autonomia Erkidego Osorako Erakundeen eta bertako Lurralde Historikoetako Foru Organoen arteko Harremanei buruzko 27/1983 Legearen arabera, edo toki-erakundeek eskumenak dituzten gaietan, Euskadiko Toki Erakundeei buruzko apirilaren 7ko 2/2016 Legearen arabera, haietatik eratorritako neurri edo jarduketak onartzeko ezinbestekoa izango da administrazio horietako bakoitzak ezarrita dituen prozeduretan xedatutakoa betetzea.

8. Lurralde-garapeneko programak erreferentziatzat hartuko dira landa garapeneko eskualdeko programak (LGEP), tokiko garapen-planak (TGP) eta, hala badagokio, partaidetzazko toki-garapenaren estrategiak (PTGE) egiteko.

1. Lurralde-garapeneko programetan azaltzen diren helburu orokorrak, helburu sektorialak eta lehentasunezko jarduketa-ardatzak landa-garapeneko eskualdeko programen (LGEP) bitartez agerrarazi eta betearaziko dira. Programa horiek Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak irizpide geografikoen arabera zehazten dituen eskualdeetan aplikatuko dira, foru-aldundien babesa izanda.

2. Landa-garapeneko eskualdeko programek jasoko dituzte, eskualdeko jarduera-eremu bakoitzerako eta metodologia komun baten pean, eragindako lurralde garapeneko programetatik eratorritako helburu sektorial espezifikoak eta ezarri beharreko jarduera-ildoak, lehentasun-maila adierazita. Horrez gain, gobernantzaren eta finantzen aldetik egon daitezkeen ondorioak ere jasoko dituzte; bai eta adierazitako helburu eta jarduketa-ildo bakoitzerako erabili beharreko laguntza-tresnak ere. Halaber, landa-garapeneko eskualdeko programek programa bakoitzaren ebaluaziorako jarraipen- eta eragin-adierazleak izango dituzte, eta genero-ikuspegia sartuko da arau honen 3. artikuluan xedatuta dagoenaren arabera eta Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako martxoaren 3ko 1/2022 Legeko 23. artikuluaren arabera.

3. Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak eskatuta egingo dira landa-garapeneko eskualdeko programak, foru-aldundien babesa izanda. Dagozkien landa-garapeneko elkarteek egingo dituzte, ekainaren 25eko 158/2002 Dekretuak edo haren ordezko arauak ezarritakoaren arabera Hazi Fundazioaren Lurralde kudeaketa-zerbitzuarekiko lankidetzan.

4. Eusko Jaurlaritzan landa-garapenaren arloko eskumena duen saileko titularraren eta eragindako lurraldeetako foru-aldundietako organo eskudunen agindu bidez onartuko dira landa-garapeneko eskualdeko programak, aurrez Euskadiko Nekazaritza, Elikagaigintza eta Landa Garapeneko Kontseiluari kontsulta eginda eta Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak aldeko txostena eman ondoren. Onetsi eta gero eragindako toki-erakundeei jakinaraziko zaie, jakinaren gainean egon daitezen.

   Bestalde, landa-garapeneko eskualdeko programek toki-erakundeen eskumenekoak diren gaiei eragiten badiete, dagokien toki-erakundeek onartu beharko dute landa-garapeneko eskualdeko programak beren erakundean aplikatzea, bai eta haietatik sortzen diren proiektuak edo programak gauzatzea ere.

5. Landa-garapeneko eskualdeko programak aplikatzeko denbora-eremua eta lurralde garapeneko programak aplikatzekoa berbera izango da; hala ere, aplikatzen hasten direnetik hiru urte igarotakoan, euskal administrazioko entitate independente batek programa bakoitzaren tarteko ebaluazioa egingo du. Ebaluazio horretatik baliteke programetan aldaketak sortzea, baldin eta entitate ebaluatzaileak hala gomendatzen badu, eta Eusko Jaurlaritzan eta hiru foru-aldundietan landa-garapenaren arloko eskumena daukaten sailek egokitzat jotzen badute, Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak erabakia hartu ondoren.

6. Behetik gorako parte-hartzea ahalbidetzeko diseinatutako metodologia bat baliatuko da («bottom-up»), eskualdean ekonomiaren, gizartearen eta ingurumenaren arloan ordezkaritza handiena duten eragileek parte har dezaten. Metodologia hori Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak adostu eta baliozkotuko du, aldez aurretik Euskadiko Nekazaritza, Elikagaigintza eta Landa Garapeneko Kontseiluari kontsulta eginda, eta herritarrek parte hartzean euskara erabiltzeko duten eskubidea bermatuko du.

7. Landa-garapeneko eskualdeko programetan jasotako jarduera-ildoen ondorioz gauzatu beharreko ekintzak eta haien lehentasun-maila urteko kudeaketa-planetan zehaztuko dira.

8. Arlo horretako eskumena duen instituzioari dagokio landa-garapeneko eskualdeko programak egikaritzea, bat etorriz Lurralde Historikoen Legean eta Euskadiko Toki Erakundeei buruzko Legean ezarritakoarekin.

1. Landa-eremuak dituzten udalek, bai eta landa-kontzejuek ere, borondatez, berariazko planak prestatu ahalko dituzte. Plan horietan, lege honen 4. artikuluan aurreikusitako helburu estrategiko bakoitzerako, udalaren jarduketa-esparruan aztertu beharreko beharrizan eta proiektu nagusien multzo egituratua jasoko da.

2. Plan hori egiteko prozesuan, parte-hartzeko prozesu bat diseinatu eta garatuko da, eskualdean ekonomiaren, gizartearen eta ingurumenaren arloan ordezkaritza handiena duten eragileak inplikatzeko, besteak beste, landa-garapeneko elkarteak.

3. Tokiko garapen-planek (TGP) horien esparru geografikoari eragiten dioten lurralde-garapeneko programekin eta landa-garapeneko eskualdeko programekin bat etorri beharko dute, plangintza egiteko gutxienez bi urteko epemuga eduki beharko dute, eta dagokien gobernu-organoek onartu beharko dituzte. Horrez gain, Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak baliozkotu beharko ditu; batzorde horrek, hain zuzen, planak egiteko metodologia balioetsiko du, Euskadiko Nekazaritza, Elikagaigintza eta Landa Garapeneko Kontseiluari kontsulta egin ondoren.

Gobernantza bi jarduketa-ikuspegiren pean egituratuko da, eta ikuspegi horietan hainbat eragilek parte hartuko du; hona hemen ikuspegi horiek:

1. Ikuspegi instituzionala. Horren bidez koordinatuko, sustatuko, gauzatuko eta gainbegiratuko dira Eusko Jaurlaritzatik, foru-aldundietatik eta toki-erakundeetatik beren eskumenen esparruan prestatutako sektoreko jarduketa estrategiko nagusiak, lurralde-garapeneko programetan ezarritako lehentasunezko jarduketa-ardatzen eta sektoreko helburuen arabera.

2. Tokiko ikuspegi publiko-pribatua. Horren bidez proposatuko eta bultzatuko dira lurzoruari buruzko jarduketak eta proiektuak, landa-garapeneko eskualdeko programa bakoitzean ezarritako helburu sektorialei lotuak; halaber, proiektuen hautaketa kudeatuko da, eta proiektuok abian jartzeko finantza-tresnarik efikazenak identifikatuko dira.

1. Eusko Jaurlaritzan landa-garapenaren arloan eskumena duen sailak koordinatuko du ikuspegi instituzionalerako gobernantza, Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordearen bitartez; eta landa-garapenaren arloan eskumena duten Eusko Jaurlaritzako zein foru-aldundietako sailetatik zein dagozkion toki-erakundeetatik bultzatuko da.

2. Halaber, gobernantzaren esparru horretatik abiatuta zehaztuko dira lege honen 19.4 artikuluan ezarritako funts anitzeko ikuspegia, bidezkoa denean, aplikatzeari buruz hartu beharreko erabakiak, bai lurralde garapeneko planen programen esparruan edo landa garapeneko eskualdeko programen esparruan erabiltzeko.

3. EAEko Administrazio orokorrak zein foru-administrazioek sustatutako plan, programa eta ekimen instituzionalak onartu aurretik, instituzio sustatzailean landa-garapenaren arloko eskumena duen sailak txosten loteslea egin beharko du, erregelamenduz ezartzen den prozeduraren eta artikulu honetan xedatuta dagoenaren arabera, baldin eta plan, programa eta ekimen horiek lege honetan aurreikusitako landa-eremuei eragiten dieten helburu orokor edo sektorialekin zerikusia badute.

4. Artikulu honetan xedatutakoa betetzeko, artikulu honetako lehen apartatuan aipatutako administrazioetako bakoitzean landa-garapenaren arloan eskumena duten zuzendaritzek edo unitateek honako eginkizun eta jarduketa hauek bete beharko dituzte:

   1. Aurreko apartatuan ezarritako nahitaezko txostenak egitea.

   2. Artikulu honetako 5. zenbakian adierazitako gomendioen eta txosten lotesleen betetze-mailaren jarraipena egitea.

   3. Lege honetako 19. artikuluan ezarritako finantza-xedapenen betetze-maila gainbegiratzea, EBren egitura-funtsen programa operatibo instituzionalekin lotuta.

   4. Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak agintzen dizkion beste eginkizun guztiak.

5. Zuzendaritza edo unitate horiek, hala badagokio, Lurralderen laguntza teknikoa izango dute, alegia, Hazi Fundazioaren kudeaketa-zerbitzuaren laguntza. Erregelamenduz ezarriko dira honako hauek administrazio bakoitzaren barruan: antolaketa, erabakiak hartzeko eta txostenak izapidetzeko prozedurak, txostenekiko desadostasunak gertatuz gero sor daitezkeen kasuistikak, eta apartatu honetan agindutako eginkizunei buruz sor daitezkeen beste gai batzuk.

6. Txostenak gehienez bi hilabeteko epean egingo dira eta, nahitaez, Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeari igorriko zaizkio, onar ditzan.

7. Behin onartuta, txostenak lotesleak izango dira ezartzen diren landa-eremu guztietan. Txosten horietan aztertuko da planak, programak eta ekimen instituzionalak lurralde-garapeneko programetara egokitzen diren, horien jarduketari dagokion lurralde-esparruan; xede horrekin gainbegiratuko da ea plan, programa eta ekimen instituzional horietan kontuan hartu diren lurralde-garapeneko programa bakoitzerako definitutako landa-eremuaren beharrizan, lehentasun, helburu sektorial eta jarduketa-ardatzak, eta bidezkoa denean aldatu edo berrikusi behar diren edukiak azalduko dira. Geroago, eragindako instituzioari eta sailei igorriko zaizkie txostenak.

8. EAEko landa-eremu batean, dela lurralde-garapeneko programen esparru geografikoan, dela landa-garapeneko eskualdeko programen esparru geografikoan Europako Egitura eta Inbertsio Funtsei edo EBn dauden finantza-tresnei lotutako funts anitzeko ikuspegi bat aplikatzeko erabakia, 19.4 artikuluan xedatuta dagoenaren arabera, Gobernu Kontseiluaren erabakiz hartuko da, Eusko Jaurlaritzan landa-garapenaren arloko eskumena duen saileko sailburuak hala proposatuta, Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak erabakia hartu ondoren.

1. Tokiko gobernantza publiko-pribatua Hazi Fundazioak koordinatuko du; horretarako, erakunde horretan lurralde-garapena xede izango duen kudeaketa-zerbitzu berria sortuko da, Lurralde izenekoa.

2. Lurraldek beharrezkoa den egitura teknikoa eta administratiboa izango du 15. artikuluan esleitzen zaizkion funtzioak eraginkortasunez egiteko.

3. Antolaketaren eta kudeaketaren arloan, Lurralde bi lurralde-esparrutan egituratuko da:

   1. Eskualde-esparrua. Ezartzen diren eskualdeetako eremu geografikoetan.

   2. Eskualdez gaindiko esparrua.

4. Gobernantzaren eskualdeko ikuspegia landa-garapeneko elkarteetan (LGE) oinarrituta artikulatuko da; elkarte horiek, borondatez eta Lurralde zerbitzuarekin koordinatuta, Administrazio publikoaren erakunde laguntzaile gisa aitortuko dira.

5. Lotura hori gauzatzeko, elkarteek urte anitzeko lankidetza-hitzarmen bat sinatuko dute Eusko Jaurlaritzan landa-garapenaren arloko eskumena duen sailarekin, bai eta landa-garapenerako elkartearen eremuko lurralde historikoari lotutako foru-aldundiko sail eskudunarekin ere.

6. Lankidetza-hitzarmenaren helburu nagusia tokiko gobernantzaren egungo eredua indartzea izango da; hala, landa-garapeneko elkarteen funtzionamendu integratua eta eraginkorra ahalbidetuko da, gobernantza instituzionalaren ikuspegiarekin bat datorrena.

7. Hitzarmen horrek bertan jasotako funtzioak eta jarduketak behar bezala gauzatzearekin lotutako antolakuntza-, finantza- eta kudeaketa-alderdiak arautuko ditu. Jarduketa horien artean daude, besteak beste, landa-garapeneko eskualdeko programak egitearekin eta kudeatzearekin zerikusia dutenak, baita urteko kudeaketa-planak egitearekin lotutakoak ere.

8. Bestalde, hitzarmena sinatzeko, landa-garapeneko elkarteek honako hauek jaso beharko dituzte beren estatutu-xedeetan:

   1. Lege honetan jasotako helburu orokorrak eta sektorialak.

   2. Dagokion eremu geografikoan ordezkaritza handiena duten eragile sozioekonomiko eta sektorialekin integratzea edo lankidetzan aritzea. Honako hauek hartuko dira halakotzat, gutxienez:

      1. Udalak, kontzejuak, kuadrillak eta bestelako toki-erakundeak.

      1. Eskualdean dauden sektore ekonomiko nagusietako eta gizarte-, kultura- eta ingurumen-arloko ordezkariak.

      1. Ekintzailetzari, ekonomiaren garapenari edo berrikuntzari laguntzeko entitateak.

      1. Elkartegintza-sare publiko-pribatuko entitateak, bereziki nekazaritzako lanbide-erakundeetakoak eta landa-inguruneko emakumeen elkarteetakoak.

9. Lankidetza-hitzarmena sinatzen duten landa-garapeneko elkarteek beren estatutuetan jasotako gainerako eginkizunak betetzen jarraitu ahal izango dute, betiere dagokion hitzarmenean adostutakoaren aurkakoak ez badira.

10. Erregelamenduz ezarriko dira lankidetza-hitzarmenek jaso beharreko gutxieneko edukiei, iraupenari eta ondorioei buruzko xedapenak garatzeko administrazio-prozedurak, bai eta kudeaketa-planak ez betetzeak edo landa-garapeneko elkarteek hitzarmena bertan behera uzteak ekar ditzakeen ondorioak ere. Nolanahi ere, haiek egikaritu eta garatzeko urteko zuzkidura ekonomikoak EAEko aurrekontu orokorren legeek xedatutakoaren araberakoak izan beharko dira.

11. Eusko Jaurlaritzarekin eta foru aldundiekin sinatutako lankidetza-hitzarmenetik kanpo geratzen diren arloetan, lurralde historiko bakoitzean eta EAEn sortutako landa-garapeneko elkarteen federazioek landa-garapeneko elkarteak koordinatzeko eginkizuna izango dute, udalerriz edo eskualdez gaindiko interesa duten ideiak, proiektuak eta ekimenak bateratuz. Horretarako, eta beharrezkoak diren proiektuak garatzeko, administrazioekin hitzarmenak egin ahal izango dituzte federazioek.

1. Eskualdez gaindiko esparruan, Lurralderen eginkizunak honako hauek dira:

   1. Lurralde-garapeneko programak prestatzen laguntzea, programa horien berri izatea eta horien zabalkundea egitea, eta horrez gain programa horiek kontuan hartzea landa-garapeneko eskualdeko programak prestatzeko.

   2. Landa-garapeneko eskualdeko programak egiteko metodologia diseinatzea.

   3. Lege honen 13.3 artikuluan aurreikusitako plan, programa eta ekimen instituzionalen berri izatea, bai eta Euskal Autonomia Erkidegoan, Estatuan eta EBn proiektu sektorialei finantzaketa-babesa emateko laguntza instituzionalen lerro nagusien berri ere.

   4. Lurralde-garapeneko programak eta landa-garapeneko eskualdeko programak sustatzen eta garatzen diharduten eragile sektorial, elkarte, entitate eta antolakundeekin koordinatzea eta beraiekin batera sinergia eta proiektuak bilatzea.

   5. Zeharkako proiektuetan, proiektu pilotuetan, berariazko proiektuetan edo esparru sektorial batean espezializatzeko proiektuetan, barnekoetan zein Europako eta nazioarteko eremuetako proiektuetan, mintzakide eta partaide izatea.

   6. Lurralde-garapenari lotutako arau-proposamen, joera, foro eta proiektu berritzaileen jarraipena egitea, halakoek Europan zein nazioartean elkartrukea eta zeharkako elkarlana egiteko bokazioa badaukate.

   7. Lege honen 16. artikuluaren bidez sortutako Landa Garapenaren Euskal Sarearen bileretan parte hartzea, eta Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordearen mintzakide izatea.

   8. Lege honen 13.4 artikuluan aurreikusitako jarduketak eta eginkizunak gauzatzeko laguntza teknikoa ematea.

   9. Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordearen Idazkaritza Teknikoari laguntzea, azken xedapenetatik lehenengoan ezarritakoaren arabera.

   10. Eratzen diren toki-ekintzako taldeekin lankidetzan aritzea.

   11. Adierazle-sistema bat ezartzea, Eusko Jaurlaritzarekin, foru-aldundiekin, Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapenerako Politikako Batzordearekin eta Landa Garapenerako Euskal Sarearekin partekatuta, eta Eustat, UPV/EHU eta eskualdean ekonomiaren, gizartearen eta ingurumenaren arloan ordezkaritza handiena duten eragileak.

   12. Adierazle-sistema horren bidez landa-garapeneko eskualdeko programak (LGEP) eta tokiko garapen-programak (TGP) ebaluatzea.

2. Eskualdeko esparruan, Lurralderen funtzioak honako hauek dira:

   1. Landa-garapeneko elkarteak dinamizatzea eta koordinatzea, lege honen 14.4 artikuluaren arabera.

   2. Landa-garapeneko eskualdeko programak egiteko, dagozkion landa-garapeneko elkarteekin lankidetzan aritzea, bai eta indarraldia amaitu ondoren horien ebaluazioa egitea ere, eskualdeen eta toki-erakundeen arteko oreka bermatzeko helburuarekin.

   3. Landa-garapeneko eskualdeko programetan aurreikusitako helburu sektorial zehatzak eta jarduketa-ildoak bultzatzea eta zabaltzea, bai eta garatu beharreko proiektuak ere.

   4. Urteko kudeaketa-planak bultzatzea eta haien jarraipena egitea.

   5. Landa-garapeneko eskualdeko programekin nahiz urteko kudeaketa-planekin bat datozen proiektuak atzitzea, eta proiektuen kudeaketan aholkua ematea, bideratzea eta bitartekari-lana egitea, proiektuok egituratu eta finantzatzeko.

   6. Urteko kudeaketa-planetan jasotako proiektu edo jarduketa jakin batzuk gauzatzea, hala badagokio, 10.8 artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe.

   7. Sustatzaile diren pertsona eta entitateei aholkua ematea eta pertsona eta entitate horiek bideratzea eta haiei laguntza ematea, urteko kudeaketa-planetan aurreikusitako proiektu eta jarduketei buruz.

   8. Ekintzailetza sustatu eta bideratzea.

3. Zehazki, landa-garapenean eskumena duten Eusko Jaurlaritzaren sailek eta foru-aldundiek deitutako laguntzetan, aholkularitza horrek proiektua landu, laguntza-lerroetan txertatu eta administrazio-gaietarako laguntza emango du, besteak beste.

4. Lurraldek urteko memoria bat egingo du, bi lan-eremuetan bultzatutako jarduera eta proiektu nagusien berri emateko. Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapen Politikako Batzordeak baliozkotuko du memoria hori.

1. Halaber, tokiko gobernantza publiko-pribatuaren barruan, Landa Garapenaren Euskal Sarea sortu da. Autonomia Erkidegoko Administrazio orokorrean landa-garapenaren arloko eskumena duen sailari atxikita dago, honako helburu honekin: landa-garapenean parte hartzen duten entitate eta eragileen arteko lotura, koordinazioa eta lankidetza sustatzea.

2. Sare horretan sartuko dira Eusko Jaurlaritzako, foru-aldundietako, Eudeleko eta Arabako Kontzejuen Elkarteko (ACOA-AKE) kargudun instituzionalak nahiz teknikariak, bai eta kuadrillak, Lurralde, landa-garapeneko elkarteak eta toki-ekintzako taldeak ere, eta, orokorrean, erreferentziako beste erakunde sektorialak eta landa-garapeneko eskualdeko programen hedapenean parte hartzen duten gainerako eragileak. Sare ireki gisa eratzen da, aztertu beharreko gaien arabera egokiak diren entitate eta eragileak apurka biltzeko.

3. Hauek izango dira sarearen eginkizunak, besteak beste:

   1. Ezagutzaren antena izatea landa-garapenaren arloko Europako esparruari dagokionez.

   2. Esperientzia eta proiektu berritzaileak ezagutzera eman eta konpartitzea, Euskadikoak nahiz Europako beste landa-eremu batzuetakoak, eskualde batzuentzat aukera-inputa direlakoan.

   3. Denen beharrizanen identifikazioa eta beharrizan horiei ikusmolde orokor batetik ekiteko planteamenduak partekatzea.

   4. Foro bat garatzea gai zehatzei ekiteko, hainbat xede kontuan hartuta: proiektuak garatzea, partaideen artean harremana izatea, informazio esanguratsua txertatzea, prestakuntza-ikastaroak egitea eta abar.

4. Sarearen egitura, osaera eta eginkizunak erregelamenduz garatuko dira.

Batasuneko araudiaren arabera LEADER ikuspegirako sortzen diren toki-ekintzako taldeek beren partaidetzazko toki-garapenaren estrategiak lerrokatu beharko dituzte: landa-garapeneko eskualdeko programekin, jarduketa-esparrua eskualdea bada, edo lurralde-garapeneko programekin, jarduketa-esparrua eskualdez gaindikoa bada.

1. Landa-garapeneko eskualdeko programetan sustatu eta inplementatu beharreko jarduketak esparru sektorial bakoitzean aurreikusitako laguntza instituzionalen programen bidez finantzatuko dira, une bakoitzean eta instituzio bakoitzean indarrean dauden administrazio-prozeduren eta finantza-kontroleko prozeduren arabera.

2. Eusko Jaurlaritzan eta hiru foru-aldundietan landa-garapenaren arloko eskumena duten sailetako dirulaguntza-ildo edo finantza-tresnak eskuratu nahi badira, eskualde bakoitzeko urteko kudeaketa-planetan aurreikusitako proiektu edo jarduketa pribatu edo publiko oro landa-garapeneko elkarteen bitartez edo Hazi Fundazioaren Lurralde zerbitzuaren bitartez bideratu ahalko da eta, behar denean, horien aholkuak ere jasoko ditu.

3. Landa-garapenaren kudeaketari lotutako euskal instituzioek bultzatuko dute Euskadiko landa-eremuetan inplementatzen diren ekimenei laguntzeko finantza-tresnak abian jar daitezela. Finantza-tresna horiek arlo honetako Batasuneko xedapenekin bat etorri beharko dute.

4. Landa-garapenean eskumena duten Eusko Jaurlaritzako edo foru-aldundietako sailekin lotutako laguntzen planek eskualdeko landa-garapeneko programetan edo tokiko garapen-planetan trakzio-izaera duten proiektuak hobetsiko dituzte.

5. Urtero, landa-garapenean eskumena duten Eusko Jaurlaritzako edo foru-aldundietako sailek kudeatutako diruz lagundu daitezkeen laguntzen lerroetarako funts eskuragarriak, LEADER ikuspegitik kanpo daudenak, plangintza-tresnetan zehazten diren estrategiak eta lehentasunak eta Euskadiko landa-eremuen karakterizazioa kontuan hartuta banatuko dira.

6. Landa-garapenaren arloan eskumena duten euskal erakunde publikoek finantza-tresna propioak bermatuko dituzte, lege honetan jasotako plangintza-tresnak garatzeko beharrezkoak diren egiturak mantentzetik haratago, landa-garapeneko eskualdeetako programetan jasotako proiektu zehatzak garatzeko helburuarekin.

1. EAEn Europako Egitura eta Inbertsio Funtsak edo, hala badagokio, EBren beste finantza-tresna batzuk egituratzeari lotutako programa eragile instituzional guztiek, beren finantza-baliabideen zati bat erabili beharko dute lurralde-garapeneko programetan jasotako jarduketa-ardatzetako batean gutxienez laguntza emateko.

2. Lege honen 13.4 artikuluan ezarritako unitate eskudunei dagokie aurreko manua betetzen dela egiaztatzea.

3. Jaurlaritzan programen kudeaketako agintaritza gisa edo Estatuaren kudeaketa-ordezkaritza gisa eskumena duen saila arduratuko da funts instituzional horien programa eragileak kudeatzeaz.

4. Aurreko apartatuan xedatutakoa gorabehera, funts anitzeko ikuspegi bat aplikatu ahalko zaie EAEko landa-eremu guztiei edo haien zati bati, Batasuneko legeriak partaidetzazko toki-garapenaren estrategien, lurralde-inbertsio integratuen (LII), lankidetza-proiektuen edo ikuspegi hori ahalbidetzen duen beste edozein finantza-bitartekoren arloan zein aukera ematen dituen kontuan hartuta.

5. EAEko landa-eremu jakin baterako funts anitzeko ikuspegi bat aplikatzeko proposamena Eusko Jaurlaritzan landa-garapenaren arloko eskumena duen sailak egin beharko du. Proposamen horretan jaso beharko da funts bakoitzaren finantza-esleipena eta, onartuz gero, 13.8 artikuluan xedatuta dagoenaren arabera, funtsen egituraketa eta kudeaketa.