Gobernu Kontseiluak 1997ko abenduaren 23an, 2000ko azaroaren 28an eta 2003ko ekainaren 10ean egindako bilkuretan hartutako Erabakien bidez, Hegaztientzako Babes Bereziko sei Eremu (Hegaztientzako BBE) izendatu ziren, eta 52 gune proposatu ziren Batasunaren Garrantzizko Leku (BGL) izateko. Proposamena Europako Batzordera eraman zen, eta han ontzat eman zuten BGLen zerrenda, 2004/813/EE eta 2006/613/EE erabakien bidez. Erabakiok Atlantikoko eta Mediterraneoko eskualde biogeografikoei dagozkie, hurrenez hurren, eta hortxe kokatzen da gure autonomia-erkidegoa. Gune horien artean dago Toloño-Kantabria Mendilerroa KBEa (ES2110018), eskualde biogeografiko atlantikoan eta mediterraneoan.

Habitat Naturalak eta Basoko Fauna eta Flora zaintzeari buruzkoa den Europako Kontseiluaren 1992ko maiatzaren 21eko 92/43/EEE Zuzentarauaren 4. artikuluak eta irailaren 21eko 33/2015 Legeak aldatu zuen Natura-ondareari eta Biodibertsitateari buruzko abenduaren 13ko 42/2007 Legearen 44. eta 45. artikuluek ezarritakoari jarraikiz, autonomia-erkidegoek, jendaurrean jarri ondoren, beren lurralde-eremuko BGL guztiak Kontserbazio Bereziko Eremu (KBE) izendatu eta eremuok behar bezala kontserbatzeko neurri egokiak ezarri beharko dituzte, kontuan hartuta lekuan lekuko habitat naturalaren eta espezieen berezitasunen araberako eskakizun ekologikoak. Kontserbazio-neurri horiek izango dira, batetik, kudeaketako planak eta baliabideak, eta, bestetik, erregelamenduzko neurriak, administratiboak edo kontratuzkoak.

Horiek horrela, 92/43/EEE Zuzentarauak Kontserbazio Bereziko Eremuak izendatzeko ezarritako eskakizunak eta 2009/147/EE Zuzentarauak ezarritakoak betetze aldera, sakonago aztertu dira Arabako hegoaldeko Mendilerroak bertan dago Toloño Mendilerroa, eta eskala egoki batean adierazi da Batasunaren intereseko habitaten banaketa. Horretaz gain, gune horretako fauna- eta flora-espezie bereizgarrien banaketa eta kontserbazio-egoera ere aztertu da.

Arabako hegoaldeko Mendilerroen bereizgarritasunak direla eta Toloño Mendilerroarenak barne, komenigarria da mendialde horretarako berariazko dekretu-proiektu bat lantzea, bi babes-eremuok bildu (KBE eta Hegaztientzako BBE) eta biok batera kontserbatzeko tresna bakarra onartzeko.

Lan egiteko eskala hobetu denez, gunearen azterketa zehatzagoa egin ahal izan da eta, horren ondorioz, beharrezkotzat jo da kontserbatu beharreko Batasunaren intereseko habitat eta espezieei jarraitutasuna ematea eta ondoko lurralde mugakidearekiko konektibitatea hobetzea. Hortik etorri da Hegaztientzako BBEa Portilla mendilerrorantz eta Cabrera mendirantz zabaltzeko proposamena. Izan ere, bi mendilerro horiek funtsezkoak dira 2009/147/EE Zuzentarauaren I. eranskinean jasota dauden zenbait hegazti-espezierentzat, bereziki Bonelli arranoarentzat (Aquila fasciata) eta ugatzarentzat (Gypaetus barbatus), biak baitaude galtzeko arriskuan EAEn. Gainera, Hegaztientzako BBEa zabaltzea proposatzen da, BGLaren hasierako mugaketatik haratago, KBEaren eta Hegaztientzako BBEaren mugaketak bat etorri arte, horrela beteko baita apirilaren 15eko 1/2014 Legegintzako Dekretuaren bidez onartutako Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko Legearen Testu Bateginaren 18. artikuluak ezarritakoa; alegia, Natura-gune babestuetako zenbait figura leku berean gainezarriko balira, horien arauak zein plangintza-mekanismoak dokumentu bakar batean koordinatu beharko dira, eremuaren kudeaketa-planean, kategoria bakoitzaren arabera aplikatu daitezkeen araubideek osotasun koherente bat osatzeko helburuarekin.

Hegaztientzako BBEaren mugaketa berria administrazio honen eskumenekoa da; halaber lekuaren izendapena justifikatzen duten hegaztiei asaldurarik ekiditeko eta habitatak ez hondatzeko hartu behar diren neurriak finkatzea, Europako Batzordeak ezertarako esku hartu gabe. Alabaina, KBEaren mugaketa berriak Europako Batzordearen erabaki bidezko onespena behar du, benetan eraginkorra izango bada, eta horregatik ageri dira eremuaren bi mugaketa-lerroak KBEaren mugaketaren kartografian, Dekretuaren azken xedapenetatik bigarrenean agindutako eran gauzatuko baita mugaketa berria. Hala ere, KBEaren mugaketa berria geroago indarrean jartzeak ez du inolako ondoriorik kasu honetan, KBEaren eta Hegaztientzako BBEaren mugak eta araudi eta helburuak bateratu direnez gero, Dekretuak finkatzen dituen araudi eta helburuak Dekretua argitaratu orduko baitira aplikagarriak gunearen lurralde osoan. Gainera, beharrezkotzat jo da Dekretu honen I. eranskinean irudikatutako Babeserako Eremu Periferikoa zedarritzea, gunearen balioen aldetik nahikoa eta egokia izango den prebentzio-araubide bat ezartzeko.

Azken batean, eremuen bi tipologiak bakar batean biltzen dira, KBE/Hegaztientzako BBEa izango baita. KBE/Hegaztientzako BBE horrek «Arabako hegoaldeko Mendilerroak» izena hartuko du, eta ES2110018 kodea esleitu zaio.

Arabako hegoaldeko Mendilerroen multzoak duen ezaugarri bereizgarriena muga biografiko garrantzitsu bat ezartzea da, eskualde atlantikoa eta mediterraneoa bertan elkartzen baitira. Nagusiki ekialdetik-mendebalderanzko orientazioa duenez, geldiarazi egiten du itsasoaren eragin klimatikoa, eta horrek bertako landaredia baldintzatzen du: iparraldean atlantikoa da, eta hegoaldean mediterraneoa. Eremu horretan, Batasunaren intereseko 20 habitat-mota daude, gutxienez; horietatik, bederatzi lehentasunezkoak dira. Bertan 43/92/EEE Zuzentarauaren II. eta IV. eranskinetako 47 espezie eta 2009/147/EE Zuzentarauaren I. eranskineko 33 espezie bizi dira, gutxienez.

Eremu gehiena Batasunaren intereseko baso-habitatek betetzen dute: pagadi azidofiloak iparraldean, eta erkameztiak eta artadiak hegoaldean. Azpimarratzekoak dira, halaber, hagin-basoak eta mendi-hegaleko baso mistoak, Batasunaren intereseko lehentasunezko habitatak osatzen dituztenak. Belardiak ere ugariak dira, eta horiek Batasunaren intereseko lehentasunezko zenbait habitat eratzen dituzte.

KBE/Hegaztientzako BBEko baso-inguruneak egokiak dira anfibioentzat; interes handiena dutenak honako hauek dira: gailurretako uhandrea (Ichthyosaura alpestris), hegoaldeko apo pintatua (Discoglossus jeanneae), zuhaitz-igel arrunta (Hyla arborea) eta baso-igel jauzkaria (Rana dalmatina). Ugaztunen artean, garrantzitsuenak kiropteroak dira, besteak beste, honako hauek: ferra-saguzar handia (Rhinolophus ferrumequinum), ferra-saguzar mediterraneoa (Rhinolophus euryale), Schreibers saguzarra (Miniopterus schreibersii), Bechstein saguzarra (Myotis Bechsteinii) eta mendiko saguzarra (Hypsugo savii). Horiek guztiak Habitatei buruzko Zuzentarauaren II. eta IV. eranskinetan jasota egoteaz gain, EAEn eskualdearen intereseko espezie gisa katalogatuta daude.

Eremuan, ehun hegazti-espezie baino gehiago biltzen dira; horietatik hogeita hamar bat 2009/147/EE Zuzentarauaren I. eranskinean jasota daude eta eskualdearen interesekoak dira EAEn. Nabarmentzekoa da harrapari errupikolen multzoa, ugariak baitira sai arrea (Gyps fulvus), hontza handia (Bubo bubo), belatz handia (Falco peregrinus), arrano beltza (Aquila chrysaetos) eta sai zuria (Neophron percnopterus). Halaber, garrantzitsuak dira basoko hegaztiak eta baso-ertzetakoak, batez ere okil ertaina (Dendrocopos medius) eta okil txikia (Dendrocopos minor). Baina eremu hori Hegaztientzako BBE gisa proposatzeko arrazoi nagusia, funtsean, Bonelli arranoaren (Hieraetus fasciatus) eta ugatzaren (Gypaetus barbatus) presentzia da biak daude galtzeko arriskuan EAEn, eta harrapariok berreskuratzeko inguruneak duen potentzialitatea.

Horretaz gain, xehetasun-lanei esker lortu diren habitat moten azalerari buruzko datuak, zenbait kasutan, ez datoz bat Europako Batzordera Euskal Autonomia Erkidegoko tokien zerrendaren proposamenarekin batera igorri eta jakinarazitako datuekin. Gainera, xehetasun-azterketari esker habitat jakin batzuen interpretazioa zuzentzeko aukera izan da. Esate baterako, egiaztatu ahal izan da, eremu batzuetan, inprimakian adierazitako zenbait habitat-mota ez zeudela; eta, aitzitik, hasierako proposamenean adierazi ez ziren habitat-mota batzuk bazirela.Hori guztia Europako Batzordera bidaliko da, eguneratu dadin.

Kontserbazio Bereziko Eremu eta Hegaztientzako Babes Bereziko Eremu izendatzeko prozeduran, parte-hartze sozialaren prozesua behar bezala bete da, ingurumenaren alorrean informazioa eskuratzeko, herritarrek parte hartzeko eta justiziara heltzeko eskubideak arautzen dituen uztailaren 18ko 27/2006 Legearen printzipioei jarraikiz. Prozesu horretan, interes sozial eta ekonomikoen ordezkari diren hainbat eragilek hartu dute parte. Parte hartzeko bideak zabalik egon dira izapidetze-prozesu osoan, publiko interesdunari komunikazioak helarazita ingurumen-organoaren egoitza elektronikoan eskuragarri dagoen web-orriaren bitartez:http://www.euskadi.eus/natura2000; guneari buruzko informazioa eguneratuta egongo da beti webgune horretan.

Arabako hegoaldeko Mendilerroak kontserbatzeko bitartekoak Europako Batzordeak ezarritako printzipioei jarraikiz landu dira, 92/43/EEE eta 2009/147/EE zuzentarauetan jasotako eta eremuan topatutako habitat eta taxonen eskakizun ekologikoei erantzuna emateko asmoz.

Apirilaren 15eko 1/2014 Legegintzako Dekretuaren bidez onartutako Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko Legearen Testu Bateginaren 22.4. artikuluarekin bat, Dekretuak, izendapenaz gain, lekuaren eta bere mugaketaren kartografia, izendapena argudiatzen duten Batasunaren intereseko habitat motak eta animalia- eta landare-espezieak, horien kontserbazio-egoeraren ebaluazioa, eremu horren kontserbazio-helburuak eta jarraipen-programa jasotzen ditu.

Bestalde, Legearen 22.5 artikuluaren lehenengo paragrafoari jarraikiz, Eusko Jaurlaritzak «eremu horiek kudeatzeko jarraibideak eranskin gisa argitaratzeko agindua emango du». Lurralde historikoetako foru-organoei dagokie haien onespena - kasu honetan, Arabako Foru Aldundiari- eta Dekretu honetan Eusko Jaurlaritzak onartzen dituen kontserbazio-helburuetan oinarriturik onartuko dira. Horretarako, Dekretu honen 3.2. artikuluan, azken xedapenetatik lehenengoan ezarritakoarekin bat, baimena ematen zaio Jaurlaritzaren Idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko Harremanetarako zuzendariari jarraibideak argitaratzeko, Arabako Foru Aldundiak onartu ondoren eta aginduan ezarritako baldintzetan.

Horrenbestez, alde batetik, apirilaren 15eko 1/2014 Legegintzako Dekretuaren bidez onartutako Euskal Herriko Natura Babesteko Legearen Testu Bateginaren 19.1 eta 22.5 artikuluetan eta, bestetik, Natura-ondareari eta Biodibertsitateari buruzko abenduaren 13ko 42/2007 Legearen 44. eta 45.1 artikuluetan ezarritakoa betez, jendaurrean jarri ondoren, Ingurumen eta Lurralde Politikako sailburuak proposatuta, eta Gobernu Kontseiluak 2016ko urtarrilaren 26an egindako bilkuran eztabaidatu eta onartu ondoren, honako hau