Euskal Autonomia Erkidegoaren Administrazioko sailak sortu, ezabatu eta aldatzen dituen eta horien egitekoak eta jardun-arloak finkatzen dituen Lehendakariaren irailaren 6ko 18/2020 Dekretuak, 13.1.f) artikuluan, eginkizun hauek esleitzen dizkio Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailari: «espetxeak, bereziki haien antolaketa eta funtzionamendua, espetxe-legeria betearaztea, bere gain hartuta legeria horrek espetxe-administrazioaren organo zentralei ematen dizkien ahalmenak».

Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailaren egitura organikoa eta funtzionala ezartzen duen urtarrilaren 19ko 12/2021 Dekretuak Justizia Sailburuordetzari esleitzen dio espetxeen arloko eskumen autonomikoak baliatzeko plangintza egitea (11.1.f artikulua), eta Justizia Zuzendaritzari, berriz, zigor- eta espetxe-legeria betearaztea, bere eskumen-eremuan, eta Jaurlaritzak arlo horietan egiten dituen gainerako jarduerekin koordinatuta (14.f artikulua).

Euskal Autonomia Erkidegoari dagokio espetxeen antolaketaren, araubidearen eta funtzionamenduaren gaineko eskumena baliatzea eta gai horren gaineko Estatuko legeria betearaztea, Euskal Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutuaren 10.14. eta 12. artikuluetan ezarritakoaren arabera.

Espetxe-arloko Estatuko legeria betearazteari buruz Estatuko Administrazioak dituen eginkizunak eta zerbitzuak Euskal Autonomia Erkidegoari eskualdatzeari buruzko ekainaren 29ko 474/2021 Errege Dekretuarekin eta eskualdaketa hori bere gain hartzeari buruzko uztailaren 6ko 169/2021 Dekretuarekin bat etorriz, Euskal Autonomia Erkidegoak 2021eko urriaren 1etik aurrera bere gain hartzen ditu Euskal Autonomia Erkidegoan dauden espetxeen zuzendaritza, gainbegiratzea, antolaketa, kudeaketa ekonomiko eta administratiboa eta ikuskapena. Hona hemen eginkizunok:

1. Espetxeen eta zigorrak betearazteko gainerako zerbitzuen antolamendua eta kudeaketa horien egitura organikoa eta funtzionala ezartzea barnean dela, bai eta lankidetza instituzionala eta gizartearen parte-hartzea sustatzea ere.

2. Zigorrak, segurtasun-neurriak, erregimen irekia, baldintzapeko askatasuna eta tratamendurako eta esku-hartzerako berariazko programak betearazi, kudeatu eta koordinatzea, bai eta jarraipena egitea ere. Horretarako, behar diren administrazio-ebazpenak ematea, barneratuen behaketarekin, sailkapenarekin, destinoarekin, baimenekin eta tratamenduarekin zerikusia duen guztian.

3. Espetxe-eremuan honako prestazio hauek kudeatzea: hezkuntza, gizarte-ekintza, espetxe-lana, lanerako prestakuntza, gizarteratzea eta laneratzea, kultura- eta kirol-jarduerak sustatzea, gobernuz kanpoko erakundeen esku-hartze programak koordinatzea, droga-mendekotasunak prebenitu eta tratatzeko eta errehabilitatzeko jarduerak.

4. Espetxe-ondarea administratu eta kudeatzea, hau da, espetxe-higiezinak, -azpiegiturak eta -ekipamenduak, barnean hartuta zentro berriak sustatzea eta badaudenak handitu, eraberritu eta birgaitzea.

5. Espetxe-administrazioko zerbitzu, organismo eta zentroen jarraipena egitea, eta horiek guztiak aztertu eta ikuskatzea.

   Horrenbestez, beharrezkoa da Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailaren egitura organikoa eta funtzionala ezartzen duen urtarrilaren 19ko 12/2021 Dekretuan bildutako erregulazioa eguneratzea. Izan ere, hartara, sailak behar bezala beteko du bere gain hartutako eskumena.

   Eguneratze horrek Justizia Sailburuordetzari eragiten dio bereziki lehendik esleituak baitzituen arlo horretako eskumenak, orokorrean, bai eta haren mende dauden zuzendaritzei ere.

   Ildo horretatik, zuzendaritza-organo horien artean banatzen dira aipatutako eginkizunak eskualdatzeak berekin dakartzan egiteko nagusiak. Horrela, espetxeetako langileen ohiko kudeaketa Justizia Administrazioko Zuzendaritzari esleitzen zaio; azpiegituren eta baliabide materialen kudeaketa Justizia Digitalaren eta Azpiegituren Zuzendaritzari esleitzen zaio, eta Justizia Zuzendaritzari, berriz, barne- eta tratamendu-araubidearen antolaketa eta ikuskapena.

   Halaber, dekretuak zehazten du esparru autonomikoan zer organok hartuko dituzten beren gain espetxe-legerian aipatzen den zuzendaritza-zentroaren berezko eginkizunak.

   Egitura-dekretuan egiten den bigarren aldaketa da hau; izan ere, lehenengoa urtarrilaren 11ko 5/2022 Dekretua onartuta egin zen, zeinak Aukerak, Gizarteratzearen Euskal Agentziaren estatutuak onartu eta Espetxeetako Lana eta Enplegurako Prestakuntza zuzenbide publikoko estatu-erakundean zerbitzuak ematen zituzten langile transferituak atxikitzen baititu. Dekretu horretan, laugarren apartatua gehitzen zaio urtarrilaren 19ko 12/2021 Dekretuaren 3. artikuluari (12/2021 Dekretuaren bidez, Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailaren egitura organikoa eta funtzionala ezartzen da), eta, apartatu horretan ezartzen denez, Aukerak, Gizarteratzearen Euskal Agentzia Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailari atxikita geratzen da, Justizia Sailburuordetzaren bidez.

   Egituran egindako aldaketa berri hau premiazkoa da, espetxeetako zuzendaritza-zentro gisa jarduten zuten Estatuko zuzendaritza-organoei esleitutako funtzioak eskualdatzen jarraitzeko. Nolanahi ere, orain proposatzen den egitura berriro formulatu ahal izango da, behin euskal espetxeen antolamendu-ereduaren erregulazioa eta egituraketa erabat garatu ondoren.

   Horrenbestez, Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuaren proposamenez, lehendakariak onartu ondoren, eta Gobernu Kontseiluak 2022ko martxoaren 29an egindako bilkuran proposamena aztertu eta onartu ondoren, hauxe