6. ETAPA: GERNIKA-LUMO • BILBAO

Aldaketak hildakoekiko arduran

Erdi Aroaren amaieratik, Bizkaian eta Gipuzkoan eta Arabako zati handi batean, hilobiratzea eta hildakoekiko erritoak elizan barruan egiten ziren. Hilobiratzeko eta hildakoekin erlazionatzeko modu horrek, ondoren, errotze oso indartsu bat izan zuen, eta XIX. mendera arte iraun zuen.

Hilobi-espazioa elizen nabean zegoen, elizgizonen hilobiak (presbiterioan zeuden hilobietan lurperatzen ziren) edo kapera partikular bat ordain zezaketen pertsonalitateenak izan ezik. Hilobi bakoitzak panteoi bat osatzen zuen, non hildakoaren gorpua uzten zen, eta, normalean, parrokia-elkartea osatzen zuen etxe bakoitzak bere hilobi partikularra zuen. Etxearen eta hilobiaren arteko lotura funtsezkoa da Aro Moderno osoan zehar, arbasoen oinetxean zegoen etxebizitza familia horretako bizidunen bizilekua baitzen eta, beste alde batetik, hildakoak uzten ziren tokia, arbasoen lekua. Garai hartako pentsamoldeak garrantzi handia ematen zien jatorriari eta leiunari, eta, beraz, etxeko beste jabe eta andre batzuk lurperatu ziren hilobi bat izateak bizirik zeuden senideak kate batean txertatzen zituen, belaunaldi bakoitzak katebegi bat osatzen zuelarik.

Gainera, gurtza mantentzearen eta hildakoentzako erritoak egitearen arduradunak emakumeak zirela azpimarratu behar da, horiek, ogia eramateaz eta kandelak hilobian jartzeaz gain, bere gaineran esertzen baitziren zerbitzu liturgikoetan.

Hala ere, XVIII. mendearen amaieran, arau higienistak formulatzen hasi ziren, jendea bizi zen guneen kanpoaldean hilerri berriak eratzeko. Agindu horiek ez ziren bete Euskal Herrian, antzinako ohiturek errotuta jarraitzen baitzuten. Berrezarkuntza absolutistatik (1814) aurrera hasiko dira gauzatzen, pixkanaka, herriaren arabera.

Ondorioz, heriotzaren espazioa eguneroko bizitzatik urruntzen da, eta erritoak eta hildakoekiko pentsamoldea lausotu egiten dira, ziur asko lehenagotik ere gertatzen ari zena.

Parrokiako nekropolietan monumentuak jartzea debekatuta zegoenez (kapera pribatuetan izan ezik), kanposantu berriak eraiki zirenetik aurrera, familia aberatsenak mausoleo eta kapera nabarmenenak eraikitzeagatik leihatuko dira. Horrek, benetako arte galeria bihurtzea eragin zuen, momentuko arkitekturaren eta beste disziplina batzuen, batez ere Eskulturaren, joeren erakusgarri.

Vista Alegreko hilobi-multzoa

Bilboko hilerri zaharrak laster geratu ziren zaharkituta, XIX. mendearen bigarren erdian hiri asko hazten ari zelako. Horrela, Udalak lursail berriak erostea eta kanposantu berri bat eratzea erabaki zuen, baina ez hiriaren jurisdikzioan, Zamudio eta Derio arteko mugan baizik.

1902an inauguratu zen, eta balio handiko multzo artistiko ikusgarria osatzen du. Sarrera nagusia arkupedun galeria batez eta kapera batez osatuta dago, kutsu erromaniko argikoak. Erdiko zatiak, zaharrenak, gurutze latindar formako oinplanoa du, zeina kapera nagusien antolaketa-ardatz gisa funtzionatzen duten bi kaleek osatzen duten. Hilobiek hartzen duten espazio zabalean arkitektura eta eskultura eklektiko eta neoklasikoaren adibide ugari daude.

Kaperarik ikusgarrienak dauden erdiko korridorea bisitatzea gomendatzen dugu, Begoñako Ama Birjinaren plaza bereziki. Oso gomendagarria da Martínez Rivasen, Ybarraren, Olabarriren, Chabarriren eta abarrren mausoleoak bisitatzea, garai hartako arkitekto garrantzitsuenek egin baitzituzten.

Azpimarratzekoak dira, halaber, 1912ko zirkoaren ebakuazioaren istripuan bizia galdu zuten haurren oroitarria, ardatz nagusian, eta Indalecio Prieto errepublikarraren hilobia, hilerriaren ipar-ekialdean.

Partekatu