6. ETAPA: GERNIKA-LUMO • BILBAO

Landetxeak

Behe Erdi Aroaren amaieratik landa ondasunak dituzten familia edo erakundeak (erlijiosoak edo zibilak) errentan hartzeko baserriak eraikitzen hasiko dira. Helburua da ahalik eta etekinik handiena ateratzea bestela pertsonalki kudeatu beharko liratekeen lursailei. Horrela, hasierako inbertsio baten ondoren, jabetzaren titularrak errentariaren urteko errenta lortuko luke, eta errentaria baserriari atxikitako lurrak ustiatzeaz arduratuko litzateke kopuru baten truke, normalean gauzaz ordaintzen zena.

Joera hori are gehiago areagotuko da hurrengo mendeetan, batez ere familia garrantzitsuenen aldetik; izan ere, pixkanaka, ezkontza-politiken bidez, lur berriak eta leinu txikiagoen etxeak bereganatuko dituzte. Euskal Herrian XV. mendetik aurrera, gutxienez, biziko den hazkunde demografikoak eskari bat sortuko du, lur berrien luberritzea bultzatuko duena, bai lur komunaletik bereiziak, bai lehen beste erabilera batzuetarako ziren lur partikularrak, eta baita landetxe berriak sortzea ere. Horrela, sakabanatutako baserria zabaldu egingo da, eta hiribilduen, elizaten eta auzuneen jatorrizko guneetatik gero eta urrunago dauden lekuak okupatuko ditu.

Joera, eraikuntzaren praktikotasuna luxuaren gainetik jartzen zuten eraikinak egitea izan zen. Lehenik eta behin, egiten zen inbertsioa, oro har, oso txikia izaten zelako. Bestalde, nekazaritza eta abeltzaintza jarduera ahalbidetuko zuen etxe bat eskaini behar zen, jarduera hori egingo baitzuen maizterrak. Ukuilurik edo lurreko produktuak gorde eta lehortzeko egokia zen estalkipeko solairurik gabeko eraikinak, adibidez, ez zuen balio errentarien beharretarako.

Askotan, alokairuan jarritako etxea leinu txiki baten jauregi zahar bat izaten zen, non jada ez ziren bizi oinordetzan hartu zutenak. Bere eraikuntzan, handikeria bilatu bazen, maizterrak lortzeko arazoak izatea ohikoa zen.

Hala, XVII., XVIII. eta XIX. mendeetako landetxeak oso sinpleak izango dira, material merke samarrekin eginak eta errentan emateko modukoak. Hala ere, etxe horietako askok tipologia berezi bat dute, atari zabal batekin, nekazaritzako tresnak biltzeko balio zuena, non harrizko koloma batek edo gehiagok eusten zieten lehen solairuko habeei. Elementu horiek, batzuetan, apainduta zeuden eta, oro har, taila txukuna dute. Berezitasun horrek dotorezia puntu bat ematen die landa-eraikin xume horiei.

Berrezoaga baserria

XVIII. mendean eraiki zen. Oinplano angeluzuzenekoa da, eta bolumen prismatikoa du. Beheko solairua harlangaitzezkoa da, eta gainerakoa (solairu nagusia eta estalkipea) zurezko bilbaduraz egina dago. Goiko egitura beheko solairuko alboetako hormetan bermatzen da, eta, fatxadan, atariko espazioa osatzen duten toskanar ordenako bi koloma dorikotan. Elementu arkitektoniko horiek xehetasun apaingarri bat ematen diote bestalde oso soila den eraikuntzari.

Partekatu