5. ETAPA: MARKINA-XEMEIN • GERNIKA-LUMO

Jauntxoen gunea

XIV. mendetik aurrera, hainbat euskal leinu kapare banatu zituen bi bandoen (oinaztarrak eta ganboatarrak) indarkeria orokortu egin zen. Gerra gaizto horren historia ez da Europako beste leku batzuetan gertatzen direnen oso bestelakoa. Badirudi kontrako interesak dituzten familien arteko liskarrak, azkenean, kuartelik gabeko borroka bihurtzen direla, arazo materialengatiko aurkakotasunak, leinuaren ohorearen defentsarekin eta iraganeko laidoengatiko mendekuekin nahasten dituena. Eskualde batzuetan, garrantzi handieneko etxeak bando bereizietan kokatuko dira, fakzio bakoitzaren barruan zor diren zerbitzu eta solidaritateen parte izanik. Beste toki batzuetan, lurralde zabalak kontrolatzen zituzten leinu hegemonikoak zeuden, leinu txikiagoen menpekotasunari esker. Azkenik, fakzio bereko kideen arteko talkak gertatzen ziren, eskualde edo herri berean egoteagatik aurkako interesak zituztelako, baina aurkaria behin betiko menderatzeko gaitasunik gabe.

Hori da Barroetatarren eta euren aurkarien, Ugartetarren, kasua. Duela gutxi egindako ikerketek iradokitzen zuten, egia esan, bi etxeak enbor komun batetik datozela, Markinatarrenetik, 1355rako jada zatitu zena. Horiek bezalako kasuetan, ohikoa zen, bere botere ekonomiko eta sozialaren antzeko garapen baten aurrean, familiako adarretako inork bere nagusitasuna besteari utzi nahi ez izatea. Egia esan, bi leinuek burdinola bana izan zuten, Euskal Herri kantauriarreko Erdi Aroan aberasteko eta gizartean gora egiteko bide nagusietako bat. Dakigunez, Barroetatarren familiaren artxiboari esker, hauek ere dozena erdi baserri baino gehiago zituzten, horietatik errenta jasotzen zutelarik, baita eskualdeko mendietan abere- eta baso-ustiapenerako zenbait jabetza ere (saroiak).

Bi familien arteko liskarrak, XV. mendearen erdialdean, Xemeingo Andre Mariaren elizako patronatuarengatik izan ziren. Eliza horrek hamarren ugari eta desiratuak zituen, Markinako hiribilduko jurisdikzioko biztanleengandik zetozenak. Gauzak horrela, liskarrek iraun egin zuten patronatu-eskubide horiek bi zatitan banatzen zituen epaiaren ondoren (erdia hiribilduko kontzejuarentzat eta bestea, erdizka, bi leinu etsaien artean). Izan ere, 1470ean Ugartetarrek Barroetatarren dorrea erre zuten. Bizkaiko jauntxoen arteko borrokaren gertaera berantiar horrek belaunaldiz belaunaldi izandako lehiak eta erasoak zirela eta sortu ziren gorrotoak nabarmentzen ditu.

Barroeta dorrea

Gorputz prismatiko nagusi bat du, garapen bertikal handikoa. Dorre horren kontra, beste eraikuntza txiki batzuk agertzen dira. Horietako batek, horma batez itxitako patio zahar bat aprobetxatzen du, eta hori da dorrerako sarbide bakarra. Eraikin nagusiaren eraikuntzan zenbait fase igartzen dira. Zaharrena beheko solairuak eta lehenengoak osatzen dute. Harlangaitzezkoa da, eta ojiba-formako sarrera-bao dobeladun bat eta etxea argiztatzeko eta babesteko gezileiho estuak baino ez ditu. Nabarmentzekoa modukoa da, formari dagokionez, hegoaldeko hormako lehen solairukoa. Uste dugu beheko pareta horiek 1470ean erre zen dorrearen parte zirela.

Bestalde, lehen fase hau kareharrizko harlanduxkoa erabili zen beste batekin osatzen da, eta ojiba-leiho germinatu bat ireki zen zatia zen. Gainera, mentsula-lerro bat du, teilatuaren hegalari eutsi ahal ziezaiokeena, edo gaur egun galduta dagoen egurrezko jasodura batez osatutako estalkipeko solairu bati. 1470aren ondorengo berreraikuntza izan daiteke.

Nolanahi ere, badirudi izkina bat (hego-mendebaldekoa) erori egin dela (pitzadura bertikal bat ikus daiteke), agian garai modernoan, eta berreraiki behar izan zen. Kaltetutako zatia berregiteaz gain, harlangaitzezko horma berri horrek solairu bat gehitzen dio deskribatutako mentsula-lerroari. Irekitzen diren baoak zuzenak dira, eta goiko solairu berrian gehienak oso leiho zabalak dira. Atentzioa ematen dute, halaber, egitura baten arrastoek solairu horretan, seguru asko komun bat.

Santa Ana eta San Joakinen ermitak eta burdinolaren eta errotaren, Oxilain izenez ezagutzen direnaren, aztarnek osatzen dute multzoa.

Partekatu