Hizkuntzaren Teknologia, Adimen Artifizialaren eremu berritzailea

2022-06-01

Donostiako Miramar Jauregian, ‘Hizkuntzaren Ekonomia Berriko Transizio Digital Eleaniztunari’ buruzko Jardunaldia egingo da. Jarduera SEPLN Hizkuntza Naturala Prozesatzeko Espainiako Elkarteak, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren eta UPV/EHUko HiTZ zentroaren laguntzarekin antolatu du. Ekitaldiak USCko CiTIUSen, CENIDen, Jaengo Unibertsitateko CEATICen eta BSCren laguntza ere izan du. Ehun pertsona baino gehiagok parte hartu dute jardunaldian. 

Ekitaldiaren antolakuntzatik azpimarratu dute: “Hizkuntzak giza adimena bultzatzen du. Hizkuntza informazioa transmititzeko eta eskuratzeko modurik ohikoena eta moldakorrena da. Hizkuntza erabiltzen dugu, gure komunikazio-ingurune naturala, informazioa kodetzeko, biltegiratzeko, transmititzeko, partekatzeko eta manipulatzeko. Izan ere, eskuragarri dagoen informazio digital gehiena ez dago egituratuta hainbat hizkuntzatan (idatziak edo hitz egindakoak), eta hori erronka bat da informazio hori ustiatu eta prozesatu nahi duen edozein erakunderentzat. Beraz, hizkuntza da eta egon behar du gure ahaleginen erdigunean Adimen Artifiziala garatzeko, eta alderantziz. Izan ere, gaur egun, Hizkuntzaren Teknologia da, ziurrenik, Adimen Artifizialaren alorrik berritzaileena, hazkunde azkarreko inpaktu ekonomikoa duena. Zoritxarrez, European Language Equality proiektuaren emaitzek erakusten dutenez, aurrerapen teknologiko nabarmen hori ez da berdin garatzen hizkuntza guztietan. Haien artean distantzia handia dago.” 

Testuinguru horretan, jardunaldi honen helburua honako erronka hauei erantzutea da: 

• Nola egin arrakastaz trantsizio digital eleaniztuna; nola bermatu gure hizkuntzen eta kulturen iraupen digitala
• Nola bihurtu sozioekonomikoki errentagarri eleaniztasuna: berrikuntza, zerbitzuak, produktuak eta negozio-eredu berriak 

Ekimen publikoen arteko lankidetza funtsezkoa da
Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak, Eva Ferreira UPV/EHUko errektoreak eta Alfonso Ureña SEPLNko presidenteak inauguratu dute topaketa. Guztiek nabarmendu dute horrelako ekitaldi bat egitearen garrantzia, administrazio publikoko, industria- eta enpresa-arloko arduradunak eta esparru zientifikoko eta akademikoko adituak bertan direla.

Bingen Zupiria, Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak inaugurazio ekitaldian hartu du parte eta bere hausnarketaren abiapuntu modura gure gizartea “gero eta eleaniztunagoa eta gero eta teknologikoagoa” dela adierazi du “eta errealitate horrek gobernuok politika zehatzak diseinatzera eta gauzatzera garamatza”. Zupiriaren hitzetan “Hizkuntzek elkarren ondoan bizi behar dute, handiek eta txikiek; badago lekua guztientzat, eta gure obligazioa da gure hizkuntza minorizatuen trantsizio digital arrakastatsua bultzatzea eta gauzatzea“. Hizkuntza-teknologietan eta adimen artifizialean euskara modu eraginkorrean integratzearen “ardatza elkarlana da, erakunde publikoen konpromisoa eta ikerketa-zentroen eta enpresen ezagutza eta esperientzia etengabe uztartzea ezinbestekoa da”. Abiapuntu hau kontutan izanik, Kultura eta Hizkuntza Politika Sailak “GAITU Hizkuntza-teknologien Ekintza-plana 2021-2024” jarri du martxan. Eusko Jaurlaritzako sailen arteko Ekintza-plana da eta abian dauden proiektuak jasotzen dituena, baita legegintzaldian zehar garatuko direnak ere. 

Eva Ferreira UPV/EHUko errektoreak, bere aldetik, adierazi du “askotan ekonomia globalaz hitz egiten dela, baina ez hainbeste horren ondorio konponezinaz: kultura globalaz. Hizkuntzak ez dira espazio bereizietan bizi, baizik eta gainjarri egiten dira, muga fisikoak eta muga politikoak, neurri handi batean, desagertu diren mundu batean. Hizkuntzen arteko zubiak eraiki behar dira teknologia berrien bidez. Eta, alde horretatik, HiTZ ikerketa-zentroa erreferentzia da gaur egun nazioartean.” 

Jardunaldiaren lehen saioan, Hizkuntzaren Teknologiari buruz abian dauden ekimen publikoak aurkeztu dira. Cristina Gallachek, Hizkuntzaren Ekonomia Berriaren aldeko Aliantzarako ordezkari bereziak, “ekonomia digital berrian hizkuntza koofizialak bultzatzeko ekimenen lankidetza beharrezkoa dela nabarmendu du, hala nola Aina proiektua katalanez, Gaitu proiektua euskaraz eta Nós galizieraz. Ekimen horiek PERTErekin koordinatu behar dira, ekimenen arteko sinergiak bultzatzeko eta gizartean duten eragina biderkatzeko.”; Xabier Arrieta Eusko Jaurlaritzako Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien zuzendariak GAITU ekintza-plana aurkeztu du; David Ferrer Kataluniako Generalitateko Politika Digitalen idazkariak AINA teknologia plana aurkeztu du; Galiziako Juntako Hizkuntza Politikarako idazkari nagusi Valentín Garcíak Nós proiektua azaldu du; eta Valentziako Generalitateko Analisi eta Politika Publikoen zuzendari nagusi Ana Berenguer, Valentziako komunitatearen ekimen publikoak. 

NextGenerationEU berreskurapen-funtsen esparruan, 2022ko martxoaren 1ean, Hizkuntzaren Ekonomia Berriko PERTE onartu zen, eta aukera gisa planteatzen da espainierak eta hizkuntza koofizialek IAren, itzulpenaren, ikaskuntzaren, kultura-dibulgazioaren, ikus-entzunezko produkzioaren, ikerketaren eta zientziaren arloetan hazkunde ekonomikorako eta nazioarteko lehiakortasunerako faktore gisa duten potentziala aprobetxatzeko. Horretarako, inbertsio publikoko 1.100 milioi euroko aurrekontua du, inbertsio pribatuko beste hainbeste mobilizatzeko, Hizkuntzaren Ekonomia Berrirako Aliantzaren bidez artikulatutako lankidetza publiko-pribatuaren barruan.

Parte-hartzaile guztiek nabarmendu dute oso garrantzitsua dela hizkuntza anitzeko garapen bateratua, gizarte eleaniztunaren aldeko apustu irmoa egin behar dela, eta ezinbestekoa dela espainierarako, katalanerako, galizierarako eta euskararako garapenetan laguntzea, datuak, baliabideak eta adituak emateko, trantsizio digital eleanitza arrakastaz egiteko eta gure hizkuntzen eta kulturen iraupen digitala bermatzeko. 

Lankidetza publiko-pribatua
Hizkuntzaren Industriari buruzko bigarren saioan, Diego Vazquezek (imaxin | software), Celia Sanchezek (1MillionBot), Eudald Camprudik (Nuclia) eta Lohitzune Txarolak (Langune) nabarmendu dute PERTEren zeregina beharrezkoa dela, baina ez nahikoa, gure hizkuntzak heldutasun teknologikoko egoera batera eramateko, gizartearen eta ekonomiaren abangoardian kokatzeko, eta, aldi berean, produktu digitalen garapena ahalbidetzeko. 

Ikerketa TL gidatzeko gako gisa
Hirugarren saioa Alfonso Ureña SEPLNko presidenteak moderatu du eta Hizkuntzaren Teknologiaren Ikerketa izan du ardatz. Parte-hartzaile guztiek, Rodrigo Agerrik (HiTZ), Marta Villegasek (BSC), Marcos Garcíak (CiTIUS) eta Rafael Muñozek (CENID), paradigma-aldaketaren garrantzia azpimarratu dute, ehun hizkuntza baino gehiago aldi berean itzultzea, irudien eta argazkien deskripzioak sortzea, giza prosaren testu bereizezina sortzea, antzerki-lanen gidoiak sortzea, deskripzioetatik abiatuta irudi fotorretualistak sortzea, deskripzioetatik abiatuta. Gaitasun izugarriak izan arren, hizkuntza-eredu handiek hainbat eragozpen dituzte. Gaur egun, multinazional handien esku dago haien garapena. Rodrigo Agerri UPV/EHUko HiTZ zentroko Ramon y Cajal ikertzaileak azpimarratu du “eredu aurreratuenak ingeleserako eskuragarri daudela, eta ez dagoela argi egungo teknologia hiztun gutxiagoko hizkuntzekin erabil daitekeenik. Eredu horiek energetikoki ez dira eraginkorrak, eta joera kezkagarriak dituzte, adibidez, generoari dagokionez. Gainera, ez dugu argi ulertzen nola funtzionatzen duten, noiz huts egiten duten eta zer propietate sortzen ari diren. TLren buru izateko, ezinbestekoa da arloko ikertzailerik onenak inplikatzea, arlo hori behar besteko finantzaketaz hornitzea eta diziplinarteko lankidetza sustatzea.”

Talentua erakartzearen eta gaitzearen garrantzia
Hizkuntzaren teknologiari buruzko prestakuntzan zentratutako azken saioan, Maite Oronozek (HiTZ) eta Maite Martinek (CEATIC) hizkuntza ardatz duen IAn aditu nahikoak gaitzeko premia azpimarratu dute. «Arlo honetara talentua erakartzeko pizgarriak ere behar dira; izan ere, beste herrialde eta multinazional batzuk gogor ari dira talentu hori lortzeko lehian», azpimarratu du Maite Oronozek, UPV/EHUko Erasmus Mundus hizkuntzaren teknologiako masterreko zuzendariak. “Inoiz ez dugu horrelako aukerarik izan gure hizkuntzetan TL bultzatzeko, trantsizio digital eleanitza arrakastaz egiteko eta gure hizkuntzen eta kulturen iraupen digitala bermatzeko. Eleaniztasunaren errentagarritasun sozioekonomikoa lortzea da erronka: berrikuntzaren bidez, zerbitzu, produktu eta negozio-eredu berriak sortuz, balio erantsiko TLan oinarrituta. Nolanahi ere, denbora-tarte mugatua izango duen aukera-leiho bat dugu. 2025eko horizontean agerikoak izan beharko lirateke PERTEren emaitzak, gure hizkuntzen heltze teknologikorako talka-plan gisa. Bestela, agian behin betiko galduko da Espainiak TLren inguruko ekonomia bere hizkuntzetan gidatzeko aukera”, ondorioztatu du.