Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak dokumentu bat argitaratu du, Euskal Autonomia Erkidegoko toki-erakundeei eta organismo publikoei bideratutako irisgarritasun unibertsaleko estrategiak garatzeko laguntza eta erreferentzia gisa balio dezan, estrategia horiek ezartzen laguntzeko, Irisgarritasun Unibertsaleko Plan Integralak (PIAU) artikulatuz
Zer da irisgarritasun unibertsala?
Indarrean dagoen arau-esparruaren arabera, irisgarritasun unibertsaltzat jotzen da inguruneek, prozesuek, ondasunek, produktuek eta zerbitzuek bete beharreko baldintza, bai eta objektuek, instrumentuek, tresnek eta gailuek ere, pertsona guztiek ulertzeko, erabiltzeko eta erabiltzeko modukoak izan daitezen, segurtasun- eta erosotasun-baldintzetan eta ahalik eta modu autonomoenean eta naturalenean. Irisgarritasun unibertsalean sartzen da irisgarritasun kognitiboa, pertsona guztiek erraz ulertzeko, komunikatzeko eta elkarreragiteko aukera izan dezaten (definizioa Desgaitasuna duten pertsonen eskubideei eta haien gizarteratzeari buruzko Lege Orokorrean dago, 2022an).
Irisgarritasun unibertsaleko estrategiak ezartzearen helburua da, PIAUen bidez,Euskadi erabat irisgarria lortzea, bai hiri-espazioei, eraikin publikoei, lantokiei eta etxebizitzei dagokienez, bai komunikazio digitaleko alternatiba berritzaileekin sortzen diren ingurune ez-fisikoei dagokienez.. Azken batean, baldintza egokiak sustatu nahi dira pertsona guztiek gizarte eta komunitario bizitzan integratzeko eta parte hartzeko dituzten eskubideak gauzatu ahal izan ditzaten, beren garapen normala eragozten duten oztopoak, fisikoak zein komunikaziokoak, ezabatuz.
Dokumentuak oinarrizko eredu bat aurkezten du, gida gisa, prozesuaren fase bakoitza orientatzeko (garapena, inplementazioa eta jarraipena), hedapenaren beraren jarraibide kronologikoa errespetatuz, eta nahiz eta Irisgarritasun Unibertsaleko Plan Integral bakoitza horiek sustatzen dituen erakundearen beharretara egokitu behar izan. Dokumentuak Irisgarritasun Unibertsaleko Udal Plan Integralaren egitura aurkezten du, kontuan hartu baita udalerria dela eremu gehienetan jarduteko gaitasuna duen erakunde publikoa. Hala, gida-dokumentuak argitzen du planteamendu bera beste edozein erakunde publiko edo pribaturi aplika dakiokeela, baldin eta bere konfiguraziora egokitzen badu.
Testuingurua
Duela 25 urte (1997) Irisgarritasunaren Euskal Legeaonartu zenetik, Euskadiko udalen % 90ek izan dute noizbait irisgarritasun-plan bat, nahiz eta horietako gehienak ez diren gerora eguneratu. Izan ere, Euskadiko Irisgarritasun Estrategiaren Ekintza Planaren (2020) ezarpenaren jarraipena egiteko egindako analisiaren eta diagnostikoaren emaitzek egiaztatzen dute EAEko 251 udalerrietatik 228k noizbait Irisgarritasun Plan bat egin dutela. Plan horietatik, 59 bakarrik onartu dira 2018tik aurrera, eta, beraz, udalerri gehienek ez dute irisgarritasun-planik indarrean. Azken batean, planak ez daude eguneratuta, eta ez da haien betetze-mailaren jarraipenik egiten.
Erabilgarritasuna
Erakunde batek Irisgarritasun Unibertsaleko Plan Integral bat egiteak esan nahi du entitate horrek konpromiso irmoa duela bere jarduera-eremuaren barruan oztopo gisa identifika daitekeen edozein egoera saihesteko, identifikatzeko eta zuzentzeko, ingurune horiek eta horiek herritarrei eskaintzen dizkieten zerbitzuak modu autonomoan erabiltzeko eta gozatzeko.
Beraz, PIAU ororen helburua da epe luzerako estrategia adostu bat diseinatzea, irisgarritasun-mailak pixkanaka handitzeko, hura sustatzen duen erakundearen eskumen-eremuetan, ingurune, produktu, ondasun eta zerbitzuen erabilera eroso, seguru eta autonomoa ziurtatuz, pertsona guztientzat, haien egoera pertsonala edozein dela ere eta berdintasun-baldintzetan.
Klabeak
Dokumentua egin eta hedatzean, funtsezko elementu batzuk nabarmentzen ditu gida-dokumentuak, hala nola PIAUen zeharkakotasuna, integraltasuna eta gobernantza: zeharkakoa, herritarren eskura dauden ingurune, ondasun, produktu eta zerbitzu guztiei eragiten dielako, eta, beraz, baita gizarte eta instituzional eragile guztiei ere; integrala, ingurune, produktu, ondasun eta zerbitzuen irisgarritasuna bermatzeko beharrezkoa delako balio-katearen elementu bakoitzean irizpide irisgarriak kontuan hartzea, plangintzatik eta diseinutik hasi eta horiek kudeatu, ezarri eta garatzeraino, beste eremu batzuekiko loturez gain; eta gobernantza irisgarritasun unibertsalaren aplikazio transbertsal eta integral eraginkorra lortze aldera, beharrezkoa delako eragile publikoen (eta lurralde-eskumen desberdinak dituztenen), pribatuen eta gizartekoen partaidetza orekatua izatea.
Proposamen estrategikoa
Proposamen estrategikoa egiteko, dokumentu-gidak planaren xedea eta ikuspegia zehaztea planteatzen du, hau da, nahi den etorkizuneko egoeraren kontzepzioa, espero den eraldaketa eta hori lortzeko zer egin behar den. Gainera, estrategiaren printzipio inspiratzaileak ardatzekin, helburuekin eta jarduketa-neurriekin batera jasotzea gomendatzen da.
Abian jartzeko, beharrezkoa da abiapuntuko diagnostiko bat egitea, jarduketa-planbat definitzea (gauzatu beharreko neurriak identifikatuta) eta kudeaketa-planbat zehaztea (PIAUren aginte-koadroa zehaztuta), ebaluazio eta jarraipen-neurriak jasoko dituena.
Era berean, funtsezkoa da planaren irismena zehaztea, beharrezko baliabide tekniko eta materialen esleipena ezartzeko. Gida-dokumentuak horri buruzko orientabideak ere eskaintzen ditu, Irisgarritasun Unibertsaleko Plan Integralerako irismen posibleen adibide batzuk adierazita.
Jarduketa Plana
Jarduera-planak barne hartzen ditu aurreikusitako eremuetan irisgarritasun unibertsala hobetzeko garatuko diren ekintzak, jarduera-ardatz bakoitzean finkatutako helburu estrategikoei lehentasunez eta egutegian erantzunez.
Kudeaketa plana
Azkenik, eta kudeaketa-planaren zati gisa, aginte-taula dago, planaren aldizkako jarraipena sistematizatzen laguntzeko tresna, jarduera-neurrien arabera eta aurreikusitako ekimenen aurrerapenaren ebaluazio zorrotza osatzeko, bai eta balizko desbideratzeak identifikatzeko ere. Planaren jarraipena eta ebaluazioa planerako zehaztutako denbora-horizontearen arabera diseinatuko da. Horri dagokionez, dokumentuak planaren jarraipena eta ebaluazioa egiteko gomendioei buruzko orientazioa ematen du, baldin eta planak lau urteko epea badu.
Gai honi buruz informazio gehiago nahi izanez gero, ondorengo argitalpenaren edukietara jo dezakezu PIAU Euskadi. Irisgarritasun unibertsaleko plan integralak Euskal Autonomia Erkidegoko erakundeetan. Idazteko jarraibideak eta orientazioa. I. edizioa (Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Saila, Eusko Jaurlaritza, 2023).
